Wielka Trójka – termin którym określa się najczęściej przywódców
trzech światowych mocarstw alianckich (bez Francji) spotykających się
w czasach II wojny światowej na trzech konferencjach
międzynarodowych – kolejno: teherańskiej (1943) oraz jałtańskiej i
poczdamskiej (obie w 194 ), na których dyskutowano wojenne
zobowiązania sojusznicze oraz kształt przyszłego porządku światowego
po pokonaniu państw Osi.

W jej skład wchodzili:
Józef Stalin – przywódca ZSRR
Winston Churchill – premier Wielkiej Brytanii
Franklin Delano Roosevelt – prezydent Stanów Zjednoczonych

Inną „wielką trójkę” w czasie II wojny światowej tworzyli przywódcy
trzech państw zebrani na konferencji kairskiej w 1943 r.:
Winston Churchill – premier Wielkiej Brytanii
Czang Kaj-szek – generalissimus Chin

Konferencja w Teheranie odbyła się w dniach od 28 listopada do 1 grudnia
1943 r. Było to pierwsze w dziejach koalicji antyhitlerowskiej spotkanie
przywódców trzech mocarstw, tzw. Wielkiej Trójki: Churchilla, Roosevelta,
Stalina.

Jej zasadniczym celem było uzgodnienie współdziałania w dalszym
prowadzeniu wojny. Premier Wielkiej Brytanii Churchill jeszcze raz
próbował przeforsować swoją koncepcję utworzenia drugiego frontu na
Bałkanach i uderzenia w kierunku północnym oraz nadania większego
znaczenia frontowi włoskiemu. Jednak wobec stanowczych sprzeciwów
Stalina i całkowicie mu uległego prezydenta Stanów Zjednoczonych,
ostatecznie przyjęto plan zaatakowania Niemiec od strony Francji
(wybrzeże Normandii).

Strona radziecka zasadniczą wagę przywiązywała do spraw wojskowych
związanych w działaniami militarnymi przeciwko państwom "osi".
Uzgodniono zwiększenie pomocy materialnej dla jugosłowiańskiej
partyzantki Jospia Broz - Tito. Oprócz tego, za jeden z najistotniejszych
celów wspólnej polityki w basenie Morza Śródziemnego uznano
wciągnięcie do toczącej się wojny po stronie aliantów Turcji.

Wśród wielu zagadnień
politycznych poruszanych
podczas konferencji, obok
sprawy polskiej na czoło
wysunęła się także sprawa
niemiecka. Prezydent USA
Roosevelt stał na straży
stanowiska, iż po zakończeniu
wojny, Niemcy należy podzielić
na 5 państw. Inna koncepcję
wysuwał przywódca Związku
Radzieckiego Stalin, który
domagał się okupacji Niemiec
jako całości. Wobec zasadniczej
sprzeczności w tej kwestii,
sprawę niemiecką oddano ręce
utworzonej na koniec konferencji
Europejskiej Komisji Doradczej.

Konferencja Wielkiej Trójki w Teheranie, pierwszy raz choć jeszcze nie
zupełnie jasno podzieliła powojenną Europę na strefy wpływów. Za
cenę radzieckiej obietnicy przyłączenia się do wojny przeciwko
Japonii, natychmiast po ostatecznym zwycięstwie nad III Rzeszą, J.
Stalinowi pozostawiono wolną rękę na Węgrzech, w Rumunii, Bułgarii,
Polsce oraz w państwach bałtyckich. W ten sposób zignorowano
prawo tych państw do powojennej suwerenności. Oprócz tego oddano
ZSRR połowę Prus Wschodnich, poczyniono obietnice przyznania
Wysp Kurylskich należących wówczas do Japonii, oraz częściowych
wpływów ZSRR w Austrii i Jugosławii.

Efektowne sukcesy Armii Czerwonej, która z początkiem stycznia 1945 r. z
impetem rozpoczęła marsz ku Berlinowi, miały zostać politycznie
wykorzystane podczas kolejnego spotkania Wielkiej Trójki, które
wyznaczono na 4 - 11 luty 1945 r., które miały stanowić możliwie jak
najmocniejszą pozycję przetargową przywódcy ZSRR.

Wprawdzie szereg ustaleń pomyślnych dla J. Stalina uzgodniono podczas
pierwszego spotkania Wielkiej Trójki w Teheranie w 1943 r. ale okazane w
grudniu 1944 r. przez Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone
niezadowolenie, które wynikało ze zbytniego pośpiechu w utworzeniu
posiadającego komunistyczny charakter Rządu Tymczasowego w Polsce
zmuszały przywódcę z ZSRR do wykazania się na najbliższej konferencji
przekonującymi sukcesami militarnymi. W momencie gdy W. Churchill i F.
D. Roosevelt przybyli do Jałty (Krym) Armia Czerwona okupowała już
państwa bałtyckie, Finlandię, Rumunię, Bułgarię, Polskę oraz cześć
Jugosławii, Węgier i Czechosłowacji.

Druga konferencja Wielkiej Trójki w Jałcie (Krym) trwająca od 4 do 11
lutego 1945 r. miała decydujące znaczenie dla powojennego ładu.
Wiele kwestii, które miały stanowić treść spotkania zostało
omówionych już w Teheranie. Natomiast w Jałcie miały one przybrać
formę uchwał.

Podczas obrad zamierzano także określić dalsze środki jak
najszybszego zakończenia prowadzonej wojny, podjąć decyzję w
sprawie struktury i zakresu działania Organizacji Narodów
Zjednoczonych (ONZ), która miała zastąpić działającą w okresie
międzywojennym Ligę Narodów. Ponadto zamierzano skonkretyzować
ostateczną koncepcję podziału powojennych Niemiec na strefy
okupacyjne, a Europy na strefy wpływów.

Termin konferencji założycielskiej
ONZ został wyznaczony na 25
kwietnia 1945 r. w San Francisco
(USA). Wśród wszystkich państw
założycieli, oprócz Związku
Radzieckiego, na wniosek J.
Stalina znalazły się 2 republiki
radzieckie: Białoruś i Ukraina.
Kremlowi dawało to od razu
najsilniejszą pozycję w nowej
organizacji.

W sprawie powojennego ładu w
Niemczech ustalono, iż ze strefy
brytyjskiej i amerykańskiej
zostanie wydzielona dodatkowo
francuska strefa okupacyjna.
Ponadto naczelni dowódcy
czterech okupacyjnych mocarstw
tj. ZSRR, Wielka Brytania, Stany
Zjednoczone i Francja mieli
stworzyć działającą w Berlinie
Radę Kontrolną. Zapadła również
decyzja o wysiedleniu Niemców z
terenów Na wschód od Odry.

Ostatnia konferencja
Wielkiej Trójki odbyła się w
Poczdamie pod Berlinem w
dniach 17 lipca - 2 sierpień
1945 r. Spotkanie toczyło się
w zmienionym składzie i
nowych warunkach, które
były następstwem
zakończenia wojny. Stronę
amerykańską reprezentował
nowy prezydent Harry S.
Truman, brytyjską
początkowo W. Churchill,
który został zastąpiony w
drugiej fazie konferencji (od
28 lipca) przez Clementa
Attlee, który
niespodziewanie wygrał
odbywające się wówczas
wybory. W ten sposób z
jałtańskiej "trójki" pozostał
pod koniec konferencji w
Poczdamie tylko przywódca
Związku Radzieckiego J.
Stalin.

W Poczdamie dyskutowano przede
wszystkim nad sprawą dalszych losów
narodu niemieckiego oraz przebiegu
granicy polsko - niemieckiej.

W Poczdamie zostały rozwinięte i
potwierdzone ustalenia konferencji
jałtańskiej z lutego 1945 r. Celem
okupacji Niemiec przez USA, Wielką
Brytanie, Francję i ZSRR miało być
stworzenie warunków do odrodzenia w
przyszłości suwerennego państwa
niemieckiego. Ustalono, iż w okresie
kontroli 4 mocarstw w Niemczech
nastąpi: demilitaryzacja, połączona z
całkowitą likwidacją przemysłu
zbrojeniowego; denazyfikacja,
połączona z ukaraniem hitlerowskich
zbrodniarzy wojennych;
demokratyzacja, która miała polegać
na zniesieniu ustawodawstwa
narodowo - socjalistycznego;
dekartelizacja, czyli likwidacja
monopolistycznych porozumień
przemysłu niemieckiego,
współodpowiedzialnego za rozwój
machiny wojennej hitlerowskich
Niemiec.

W imieniu 4 mocarstw okupacyjnych władze na terenach okupowanych
mieli sprawować naczelni dowódcy sił zbrojnych - "każdy w swojej strefie
okupacyjnej, a w sprawach dotyczących całości Niemiec - wspólnie jako
członkowie Rady Kontroli". Berlin miał zostać podzielony na 4 strefy
okupacyjne. Nie powiodły się natomiast plany J. Stalina, które
przewidywały wyodrębnienia ze stref okupacyjnych Zagłębia Ruhry i
nadania mu statusu wzorowanego na Berlinie.

W kwestii odszkodowań wojennych przyjęto zasadę, iż każde państwo
okupacyjne będzie dochodzić swych roszczeń na terytorium własnej
strefy. Jedynie ZSRR miał otrzymać ze stref zachodnich 15%
skonfiskowanego potencjału przemysłowego w zamian za żywność,
węgiel i inne surowce.

Mocarstwa zachodnie po spełnieniu warunków demilitaryzacji,
dekartelizacji, demokratyzacji oraz denazyfikacji kontrolowanych przez
siebie stref, po wyłonieniu wolnego rządu niemieckiego oddały mu pełnie
władzy nad tą częścią Niemiec. Jedynie strefa radziecka, została
zamieniona w satelickie państwo - Niemiecka Republika Demokratyczna
(NRD), gdzie władzę z ramienia Kremla i pod ochroną wojsk radzieckich
sprawowali niemieccy komuniści.