Leki regulujące

zaburzenia gospodarki

wodno - elektrolitowej

•woda stanowi u człowieka 70%

masy ciała z tego 60% to woda
zawarta w komórkach, 30% -
pozakomórkowa, a 10% to woda
wewnątrznaczyniowa

•woda i elektrolity pełnią w

organizmie czynnościową całość

•elektrolity mają zasadniczy

wpływ na ilość wody

Rodzaje zaburzeń wodno-

elektrolitowych:

1) Niedobór płynu

pozakomórkowego

(odwodnienie)

2) Nadmiar płynu

pozakomórkowego

(przewodnienie)

Odwodnienie

•ubytek płynów widoczny jest przy

utracie ok. 3 litrów, gdy utrata
większa (→ 4 litry) wtedy mamy
objawy

oligurii

(zmniejszenie

wydalania moczu), zaburzenia
świadomości, spadek RR

•kiedy dochodzi do odwodnienia ?
•objawy odwodnienia ?

Przewodnienie

•odwrotność odwodnienia

•spowodowane m.in. przez:
- zastój krążenia
- marskość wątroby
- niewydolność nerek
- nadmierna ilość płynu przy

niesprawnych nerkach

- głodzenie się

•objawy przewodnienia ?

Postępowanie:

•odwodnienie:

pokryć podstawowe

zapotrzebowanie

 2 litry płynu o składzie zbliżonym do

płynu pozakomórkowego =

PŁYN

INFUZYJNY (omówione wcześniej)

•przewodnienie:

wstrzymanie

podawania płynów,

leki

moczopędne

Elektrolity

•Prawidłowe stężenie w

surowicy:

•Na

= 135 - 145 mEq/l

•K

= 3,5 – 4,5 mEq/l

•Ca

= 2,1 - 2,5 mmol/l

•Cl

= 90 - 110 mEq/l

•Hiponatremia – zmniejszenie

stężenia sodu w osoczu, może

być wynikiem jego wydalania z

ustroju lub zatrzymywania wody

 leki moczopędne

•Hipernatremia – zwiększenie

zawartości sodu w ustroju lub

odwodnienie (bardzo rzadko)

 podawanie dużej ilości płynów

nie elektrolitowych (glukoza)

•Hiperkaliemia =  ilości potasu

 wapno, glukoza z insuliną, dializa

przy użyciu sztucznej nerki

•Hipokaliemia =  ilości potasu

 uzupełnienie potasu drogą

pokarmową lub pozajelitowo (w
dużym rozcieńczeniu, powoli !)

Czynność nerek

•na dobę organizm wydala

1,5

litra

moczu to jest około

50-

60 ml/h

– zmniejszenie ilość moczu –

oliguria <15 ml/h

– brak moczu - anuria

Nefron – podstawowa

jednostka strukturalna i

funkcjonalna nerki

Regulacja hormonalna

Wazopresyna (ADH)

– powoduje

zmniejszenie wydzielania moczu
(działa antydiuretycznie pobudzając
wchłanianie wody)

Aldosteron

– powoduje zwiększenie

resorpcji jonów Na+ i sekrecję
jonów K+, działa antydiuretycznie,
podnosi ciśnienie krwi

Leki moczopędne =

diuretyki

•powodują zwiększenie ilości

wydalanej z moczem

wody i

elektrolitów

(głównie NaCl)

•zależnie od budowy i miejsca

działania w nefronie wykazują
różną efektywność oraz rozmaicie
wpływają na wydalanie innych
składników moczu pierwotnego

•większość leków moczopędnych,

hamując wchłanianie
zwrotne

elektrolitów w kanaliku

nerkowym powoduje wtórnie
wzrost wydalania związanej
z nim wody (w celu utrzymania
równowagi osmotycznej)

•najsilniejsze działanie

moczopędne wykazują
leki o punkcie uchwytu w

części wstępującej pętli
nefronu

(25-30%

wchłaniania jonu
sodowego)

Zastosowanie

diuretyków:

•obrzęki (sercowe, wątrobowe,

naczyniowe, w chorobach nerek)

•zatrzymanie elektrolitów i

związków azotowych

•nadciśnienie (szczególnie tiazydy)
•zatrucia
•otyłość

Podział leków

moczopędnych:

I. Leki o głównie nerkowym

punkcie uchwytu

(zwiększają

przesącz i hamują
wchłanianie zwrotne)

II. Leki o pozanerkowym

punkcie uchwytu

(zwiększają

ilość wody wolnej)

I. Leki o głównie nerkowym

punkcie uchwytu

A. Leki modyfikujące

transport kanalikowy

1.O wysokiej efektywności
= diuretyki pętlowe

a) pochodne sulfonamidowe - 

(furosemid, bumetanid, torasemid)

b) kwas etakrynowy - 
c) diuretyki rtęciowe – nie

stosowane

2. O umiarkowanej

efektywności = diuretyki
korowego odcinka pętli
nefronu

(inhibitory transportu

Na i Cl)

a) tiazydy moczopędne - 

(chlorotiazyd, hydrochlorotiazyd)

b) związki tiazydopodobne - 

(chlortalidon, indapamid,
klopamid)

3. O śladowej efektywności:

a) środki oszczędzające

potas -  (spironolakton,

triamerten, amilorid)

b) inhibitory anhydrazy

węglanowej - 

(acetazolamid)

B. Inne leki moczopędne

1. diuretyki osmotyczne - 

(mannitol)

2. środki pochodzenia

roślinnego - 

 pochodne sulfonamidowe

•leki o max. efektywności,

najsilniejsze diuretyki

•hamują resorpcję zwrotną jonu Cl

we wstępującym odcinku pętli

nefronu i wtórnie wchłanianie

zwrotne jonu Na

(+ wzrost

wydalania K

)

•działają szybko (po kilku minutach)

po podaniu dożylnym, ale krótko

•wskazania:

leczenie nagłych

stanów, w których niezbędne
jest szybkie i znaczne
zmniejszenie objętości
płynów krążących, obrzęki
obwodowe, obrzęk płuc,
mózgu, nadciśnienie, diureza
wymuszona (leczenie zatruć)

•działania niepożądane

mało toksyczny,

ale …

- może powodować

odwodnienie, hipokaliemię i
inne …,

- reakcje alergiczne,
- zaburzenia słuchu!,
- zaburzenia metaboliczne

Preparaty:

•furosemid

– Furosemidum,

Diuresal i inne -

tabl., amp.

- ,

•bumetanid

– Burinex

- tabl.,

amp.

•torasemid

- Diuver, Trifas 

nowszy lek, dłuższy czas
działania !

 kwas etakrynowy

•bardziej toksyczny od furosemidu
•może powodować zaburzenia

żołądkowo - jelitowe i uszkodzenia
słuchu !!, zaburzenia elektrolitowe

•brak zalet versus furosemid
•np.. u chorych z nadwrażliwością na

sulfonamidy

•Edecrin

– tabletki i fiolki (USA)

 tiazydy moczopędne

•pochodne benzotiazyny, budowa

sulfonamidowa

•działają głównie na początkowe

odcinki kanalików dalszych, w
których hamują wchłanianie
zwrotne NaCl (przy ↓ wydalania
Ca i ↑ wydalania K i Mg) i wtórnie
wody (przy obniżeniu ciśnienia!)

•zastosowanie:

niewydolność serca,

nadciśnienie, obrzęki, PMS

•działania niepożądane

: uczulenia,

zaburzenia elektrolitowe:
hipokaliemia, hipernatremia,
nudności, bóle głowy,

ortostatyczne

spadki ciśnienia, zaburzenia tolerancji
glukozy (przeciwwskazane u
cukrzyków! i w dnie moczanowej)

•liczne interakcje !

•preparaty:

hydrochlorotiazyd
(Hydrochorothiazidum, Disalunil)

– tabletki, jest składnikiem
licznych preparatów złożonych

- Tialorid = hydrochlorotiazyd +

amilorid !!!

• Normatens, Lotensin HCT, Enap

H, Lorista H, Inhibace Plus
etc ...

- preparaty złożone

zawierające m.in. tiazydy (w
nadciśnieniu)

 związki tiazydopodobne

•mają budowę heterocykliczną
•stosowane raz na dobę! (wygoda

dla chorego - sprzyja zmniejszeniu
błędów w zażywaniu leku)

•działają podobnie są do tiazydów

(zastosowanie i działania
niepożądane) ale mają dłuższy czas
działania!

Preparaty

- chlortalidon

- Hygroton, Urandil,

Odemo-Genat - tabletki

- klopamid - Clopamid, Brinaldix

tabletki

- indapamid

- Tertensif SR,

Indapen, Indapres, Diuresin
SR, Ipres, Noliprel … –
tabletki ( mogą być stosowane

również u cukrzyków !)

INNE:

•metolazolan

(pośredni między

pętlowymi a tiazydami),

•kwas tienylowy (Diflurex)

– u

chorych ze zmniejszonym
wydzielaniem kwasu
moczowego

 środki oszczędzające

potas

•leki zwiększające wydalanie

moczu bez strat potasu

•działają na końcowe odcinki

nefronu, hamują proces

wymiany jonu sodowego na

potasowy

•mają małą efektywność
•stosuje się je często łącznie z

innymi diuretykami -

przeciwdziałanie hipokaliemii

- spironolaktony

•syntetyczne steroidy,

antagoniści aldosteronu

•umiarkowanie zwiększa ilość

wydalanego moczu (efekt dopiero

po 4-5 dniach), wyraźnie

redukując wydalanie potasu

•zastosowanie:

lek

wspomagający w obrzękach,

hiperaldosteronizm

•ma liczne

działania

niepożądane,

może powodować:

hiperkaliemię (szczególnie jeśli
łącznie z inhibitorami ACE),
ginekomastię, zaburzenia
miesiączkowania, bóle głowy,
senność, zaburzenia czynności
ruchowych, własności rakotwórcze
?