Rynek czynników
wytwórczych

Wydział Zarządzania

Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem

Czynniki wytwórcze

[str. 282]

• Służą do wytwarzania różnych dóbr ekonomicznych. Dzielą

się na trzy podstawowe grupy:

-pracę
-kapitał
-ziemię

• Czynniki te różnią się przede wszystkim podażą. Praca i

ziemia są zasobami, które nie powstają w procesie

produkcji, natomiast kapitał jest rezultatem procesu

produkcyjnego.

• Przez rynek czynników wytwórczych należy rozumieć rynki,

na których są nabywane i sprzedawane czynniki produkcji

do bieżącej produkcji.

5.05.21

2

Popyt na czynniki wytwórcze

[str.282]

• Determinantem popytu na czynniki wytwórcze jest głównie popyt

konsumpcyjny na dobra i usługi konsumpcyjne, do których produkcji

wykorzystuje się czynniki produkcji.

• Popyt na czynniki wytwórcze jest popytem wtórnym (derived

demand) w stosunku do popytu na rynku dóbr i usług konsumpcyjnych.

• Wzrost popytu na dobra i usługi konsumpcyjne powoduje, że ich ceny

rosną, co z kolei skłania przedsiębiorstwo do zwiększania rozmiarów

produkcji.

• Zwiększanie popytu na czynniki produkcji jest efektem wzrostu

produkcji dóbr konsumpcyjnych.

• Jeżeli nie będzie istniał popyt na dobra i usługi konsumpcyjne do

wytwarzania których wykorzystywany jest określony czynnik

wytwórczy, to nie będzie również występował popyt na ten czynnik.

• Kolejnym czynnikiem wpływającym na popyt na czynniki

wytwórcze jest marginalna produktywność czynników.

• Przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk nie będzie zgłaszało popytu

na czynniki produkcji, gdy cena obniża się poniżej minimum

kosztów zmiennych przeciętnych (AVC), nawet mimo wysokiej

produktywności marginalnej.

5.05.21

3

AP

MP

Krzywa marginalnej produktywności a

krzywa podaży przedsiębiorstwa

[str. 283]

0

Q

1

Q

2

Q

3

MP

AP

Q

MC

AVC

MC

AVC

0

Q

5.05.21

4

S

Q

2

Popyt na czynniki wytwórcze

[str. 283]

• Wzrost ceny na rynku dobra konsumpcyjnego

powyżej poziomu AVC spowoduje, że

przedsiębiorstwo zwiększy popyt na czynniki

produkcji maksymalnie do poziomu Q

3.

• Dalsze zwiększanie zatrudnienia czynnika jest

nieefektywne, ponieważ prowadzi do spadku

produktu całkowitego.

• Zwiększenie produkcji poza graniczny punkt

zamknięcia wymaga zaangażowania dodatkowych

jednostek czynnika zmiennego o malejącej

produktywności marginalnej.

5.05.21

5

Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach

konkurencji doskonałej

[str. 283]

• przedsiębiorstwo może dostarczać na rynek dowolną ilość dóbr po

niezmiennej cenie rynkowej

• decydując się na zwiększenie ilości zatrudnionego czynnika,

przedsiębiorstwo automatycznie zwiększa produkcję, która sprzedaje

po stałej cenie, realizując w ten sposób całkowity przychód ze

sprzedaży produktu (total recenue of product – TRP):

Gdzie:

TRP- całkowity przychód ze sprzedaży dobra konsumpcyjnego,
TP- produkt całkowity
P

x

- cena rynkowa dobra X

5.05.21

6

Px

TP

TRP





Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach

konkurencji doskonałej

[str. 284]

• Każde przedsiębiorstwo jest zainteresowane dodatkowym

przychodem osiąganym ze sprzedaży dóbr konsumpcyjnych, który
może otrzymać z tytułu zaangażowania jednostki czynnika
zmiennego. Zmianę przychodu całkowitego, spowodowaną zmianą
zatrudnienia czynnika produkcji o jednostkę nazywamy
marginalnym przychodem z produktu danego czynnika
(marginal revenue of product- MRP)

Gdzie:

ΔA- zmiana zatrudnienia czynnika produkcji o jednostkę
ΔTP- zmiana poziomu produktu całkowitego
MP

A

- produkt marginalny czynnika produkcji A.

5.05.21

7

X

A

X

A

P

MP

P

A

TP

MRP













Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach

konkurencji doskonałej

[str. 284]

• Koszt marginalny czynnika produkcji (zasobu) (marginal

cost of resoucre- MCR) określa zmianę kosztu całkowitego,
spowodowaną zmianą zatrudnienia czynnika produkcji o
jednostkę:

Gdzie:

MCR

A

- koszt marginalny czynnika produkcji A

ΔTC- zmiana poziomu kosztu całkowitego.

• W modelu konkurencji doskonałej po stronie popytu na czynnik

wytwórczy cena tego czynnika nie ulega zmianie (jest stała):

5.05.21

8

A

TC

MCR

A







A

A

MCR

P 

Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach

konkurencji doskonałej

[str. 284]

• Przedsiębiorstwo w małym stopniu wykorzystuje istniejącą na

rynku podaż danego czynnika wytwórczego i swoimi decyzjami
co do wielkości jego zaangażowania nie ma wpływu na zmiany
obowiązującej ceny rynkowej.

• Punkt równowagi dla konkurenta doskonałego na rynku

czynnika wytwórczego opisuje równanie:

MCR

A

=MRP

A

• Formułę punktu równowagi przedsiębiorstwa doskonale

konkurencyjnego można wyrazić również w postaci:

MC=MR=P

x

• Mnożąc produkt marginalny czynnika produkcji (MP

A

) przez

cenę rynkową dobra X (P

x

), otrzymujemy wartość produktu

marginalnego (value of marginal product- VMP) danego
czynnika produkcji:

5.05.21

9

X

A

A

P

MP

VMP





Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach

konkurencji doskonałej

[str. 285]

• Cena rynkowa dobra X jest równa przychodowi marginalnemu

(P

X

=MR), w konsekwencji czego wartość rynkowa produktu

marginalnego czynnika produkcji równa jest przychodowi
marginalnemu z jednostki tego dobra:

5.05.21

10

A

A

X

A

A

MRP

MR

MP

P

MP

VMP











Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach

konkurencji doskonałej

[str.285-286]

• Wartość produktu marginalnego przy danej cenie czynnika produkcji

zmienia się w krótkim horyzoncie czasowym zgodnie z prawem

malejącego produktu marginalnego. Wraz ze wzrostem produkcji

przedsiębiorstwa, produkt marginalny i jego wartość będą się zmniejszać w

efekcie czego przedsiębiorstwo będzie nabywać dodatkową ilość czynnika

produkcji po coraz niższej cenie.

• Krzywa wartości produktu marginalnego danego przedsiębiorstwa

ma negatywne nachylenie, zgodnie z przebiegiem krzywej produktu

marginalnego w jej części opadającej, wyrażającej prawo malejącego

produktu marginalnego.

• Przy niezmienionej cenie dobra wywarzanego przez przedsiębiorstwo,

krzywa wartości produktu marginalnego stanowi krótkookresową krzywą

popytu przedsiębiorstwa na dany czynnik produkcji.

• Krzywa popytu na czynnik wytwórczy (MRP) pokrywa się z krzywą wartości

produktu marginalnego danego czynnika produkcji, ponieważ cena dobra

jest równa przychodowi marginalnemu.

• Przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk lub minimalizujące stratę wybiera

taką ilość czynnika produkcji, która spełnia warunek: VMP

A

=P

A

5.05.21

11

E

P=MCR

A

VMP

A

=MRP

A

=D

A

Krzywa popytu na czynnik produkcji

konkurenta doskonałego

[str. 285]

P

0

A

1

A

5.05.21

12

Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach

konkurencji niedoskonałej

[str.285]

• Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk, gdy MC=MR
• Wartość produktu marginalnego (VMP

A

) nie pokrywa się z

marginalnym przychodem z produktu danego czynnika (MRP

A

),

ponieważ cena sprzedaży dobra nie jest wielkością stałą, zaś
przychód marginalny obniża się szybciej niż cena, w efekcie
czego, marginalny przychód z produktu danego czynnika produkcji:

• W krótkim okresie krzywą popytu na czynnik wytwórczy jest

opadający odcinek krzywej marginalnego przychodu z produktu
tego czynnika

5.05.21

13

MR

MP

MRP

P

MP

VMP

MR

P

A

A

X

A

A

X















A

A

MRP

VMP 

E

P

A

=MCR

A

VMP

A

MRP

A

=D

A

P

0

A

1

A

2

A

Krzywa popytu na czynnik wytwórczy

konkurenta niedoskonałego

[str.286]

5.05.21

14

Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach

konkurencji niedoskonałej

[str.286-288]

• Przychód marginalny jest malejącą funkcją ilości produkcji, zaś

produkt marginalny zmniejsza się w miarę wzrostu

dodatkowego nakładu czynnika wytwórczego .

• Cena jest większa od przychodu marginalnego.
• Spadek marginalnego przychodu z produktu danego czynnika

wynika zarówno ze spadku produktu marginalnego, jak i

zmniejszania się przychodu marginalnego.

• Przychód marginalny z produktu danego czynnika

spada szybciej niż wartość produktu marginalnego z

czynnika produkcji.

• Optymalna wielkość zaangażowania czynnika

wytwórczego przez konkurenta niedoskonałego (A

1

) jest

mniejsza od optymalnego zatrudnienia czynnika

produkcji przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego

(A

2

>A

1

)

5.05.21

15

L

1

L

2

L

3

Q

P

1

P

2

P

Długookresowa krzywa popytu

przedsiębiorstwa na czynnik wytwórczy

[str. 287]

A

B

C

D

L

MRP

L2

MRP

L1

5.05.21

16

Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach

konkurencji niedoskonałej

[str.286-288]

• W krótkim horyzoncie czasowym spadek

ceny czynnika z pracy z P

1

do P

2

przyczynia

się do wzrostu zatrudnienia czynnika pracy

L

1

do L

2

• W długim horyzoncie czasowym MRP

uzależniony jest nie tylko od wielkości

zaangażowania danego czynnika

wytwórczego, ale także od wielkości

zatrudnienia innych czynników

produkcji.

5.05.21

17

Podaż czynników wytwórczych w warunkach

konkurencji doskonałej

[str. 288-289]

Podaż czynników wytwórczych oferowana jest na rynku przez ich właścicieli,

którzy za ich użyczenie otrzymują określone wynagrodzenie. Transakcje
kupna-sprzedaży czynników wytwórczych dokonywane są na rynku
czynników.

• W warunkach konkurencji doskonałej po stronie popytu na czynnik

wytwórczy, przedsiębiorstwo spotyka się z doskonale elastyczną
krzywą podaży czynników, która jest równoległa do osi odciętych.

• Zaoferowanie czynników wytwórczych poniżej obowiązującej ceny

czynników na rynku oznaczałoby dla przedsiębiorstwa całkowitą utratę
dostępu do danego czynnika wytwórczego.

• Podwyższenie ceny jest nieuzasadnione z punktu widzenia

ekonomicznego, ponieważ przedsiębiorstwo może zrealizować cały swój
popyt na dany czynnik wytwórczy po obowiązującej (niższej) cenie
rynkowej.

• Jeżeli cena czynnika produkcji wzrośnie z P

A1

do P

A2

to wielkość podaży

czynnika wzrośnie z A

1

do A

2.

– rynkowa krzywa podaży.

5.05.21

18

P

A

P

0

A

S

P

A

=MCR

A

Krzywa podaży czynnika wytwórczego

w konkurencji doskonałej

[str. 288]

5.05.21

19

P

A1

P

A2

P

0

A

1

A

2

A

S

Rynkowa krzywa podaży czynnika

wytwórczego w konkurencji doskonałej

[str.

289]

5.05.21

20

Podaż czynników wytwórczych w warunkach

konkurencji niedoskonałej

[str. 290]

• Wraz ze wzrostem zaangażowania czynnika wytwórczego zwiększa

się całkowity koszt zatrudnienia czynnika jak i marginalny

koszt

czynnika wytwórczego.

• Przyrost kosztu całkowitego będący konsekwencją

przyrostu zaangażowania czynnika produkcji o jednostkę
jest większy niż przyrost ceny tego czynnika – dlatego
krzywa MCR jest położona wyżej niż S.

• Zaangażowanie dodatkowej jednostki czynnika powoduje

podniesienie ceny nie tylko dodatkowo zatrudnionej jednostce,
lecz wszystkim już wcześniej zatrudnionym jednostkom.

• Koszt marginalny czynnika wytwórczego informuje przedsiębiorcę

funkcjonującego w konkurencji niedoskonałej, o ile wzrośnie
całkowity koszt zatrudnienia czynników, gdy wzrośnie o jedną
jednostkę.

5.05.21

21

P

0

A

MCR

A

S

Krzywa podaży czynnika wytwórczego

w konkurencji niedoskonałej

[str. 289]

5.05.21

22

Wielkość zatrudnienia czynnika wytwórczego

i jego cena w różnych strukturach rynkowych

[str. 290-291]

Każde przedsiębiorstwo funkcjonuje na dwóch rynkach, na rynku

czynnika wytwórczego oraz na rynku dóbr konsumpcyjnych.

• Rynek dóbr konsumpcyjnych i rynek czynników

wytwórczych są rynkami konkurencji doskonałej:
-zarówno cena na dobra konsumpcyjne, jak i cena czynników
wytwórczych jest efektem ścierania się na rynku popytu i podaży.
-na rynku czynnika wytwórczego ustala się cena rynkowa P

A

-przedsiębiorstwo znajduje się w równowadze zatrudniając A

2

czynnika wytwórczego zrównując MRP

A

=MCR

A

=P

A

-jeżeli przedsiębiorstwo zaangażuje A

1

czynnika wytwórczego to

MRP

A

>P

A

i przy poziomie zatrudnienia przedsiębiorstwo nie

maksymalizowałoby zysku
-jeżeli przedsiębiorstwo zatrudni A

3

czynnika MRP

A

<P

A

,

przedsiębiorstwo poniosłoby straty.

5.05.21

23

0

E

P

A

=MCR

A

MRP

A

=VMP

A

P

A

1

A

2

A

3

A

Kształtowanie się ceny i wielkości zatrudnienia

czynnika wytwórczego, gdy oba rynki są doskonale

konkurencyjne

[str. 290]

5.05.21

24

Wielkość zatrudnienia czynnika wytwórczego

i jego cena w różnych strukturach rynkowych

[str. 291-292]

• Rynek czynników wytwórczych jest doskonale konkurencyjny, a

rynek dóbr konsumpcyjnych jest niedoskonale konkurencyjny:
-na rynku czynnika wytwórczego ustali się cena na poziomie P

A

-Przedsiębiorstwo będzie zatrudniało dodatkowe jednostki czynnika do

momentu zrównania się MRP

A

=MCR

A

• Rynek czynników wytwórczych jest niedoskonale

konkurencyjny, a rynek dóbr konsumpcyjnych jest doskonale

konkurencyjny:
-wielkość zatrudnienia czynnika wytwórczego wyznaczona jest w

punkcie zrównania się MRP

A

=MCR

A

-cena P

A

wyznaczona jest na podstawie krzywej podaży czynnika

wytwórczego
-konkurent niedoskonały zatrudnia mniejszą ilość czynnika, płacąc

jednocześnie niższą cenę;
-straty w przychodach nabywcy czynników i straty właścicieli

sprzedających czynniki wytwórcze – trójkąt XYZ.

5.05.21

25

Kształtowanie się ceny i wielkości czynnika wytwórczego, gdy na

rynku

czynników wytwórczych jest konkurencja doskonała a na rynku dóbr

konsumpcyjnych konkurencja niedoskonała [str. 291]

P

0

A

1

A

P

A

=MCR

A

MRP

A

VMP

A

5.05.21

26

Kształtowanie się ceny i wielkości zatrudnienia czynnika wytwórczego,

gdy na rynku czynników wytwórczych jest konkurencja niedoskonała a na

rynku dóbr konsumpcyjnych konkurencja doskonała [str. 292]

P

0

P

A

A

1

A

x

y

z

MCR

A

S

A

MRP

A

=VMP

A

5.05.21

27

Wielkość zatrudnienia czynnika wytwórczego

i jego cena w różnych strukturach rynkowych

[str. 292-293]

• Rynek

czynników

wytwórczych

i

rynek

dóbr

konsumpcyjnych są niedoskonale konkurencyjne:
-wielkość zatrudnienia czynnika wytwórczego wyznaczona przez
zrównanie się MRP

A

z MCR

A

-cena P

A

jest wyznaczona na podstawie krzywej podaży S

A

-następuje największe obniżenie poziomu zatrudnienia czynników
produkcji oraz ceny czynników osiągają najniższy poziom.
-straty w przychodach przedsiębiorstw zatrudniających czynniki
wytwórcze oraz straty w przychodach właścicieli sprzedających te
czynniki są największe – trójkąt XYZ.

5.05.21

28

P

P

A

0

A

1

A

x

y

z

MCR

A

S

A

VMP

A

MRP

A

Kształtowanie się ceny i wielkości zatrudnienia

czynnika wytwórczego, gdy oba rynki są

niedoskonale konkurencyjne

[str. 292]

5.05.21

29

Renta ekonomiczna i wynagrodzenie

transferowe

[str.293]

Cena rynkowa każdego czynnika wytwórczego w modelu
konkurencji doskonałej jest wypadkową wzajemnego ścierania się
podstawowych elementów rynku, jakimi są podaż i popyt.
Zaangażowane w procesie produkcji czynniki wytwórcze
otrzymują wynagrodzenie, które jest równe cenie rynkowej.
Wynagrodzenie to składa się z dwóch elementów, a mianowicie z
wynagrodzenia transferowego i renty ekonomicznej.
Wynagrodzenie

transferowe

jest

równe

kosztowi

alternatywnemu czynnika produkcji.
Renta ekonomiczna (economic rent) jest opłatą za użytkowanie
czynnika wytwórczego, która stanowi różnicę między przychodem
z tego czynnika a jego kosztem alternatywnym.

Im wyższy (niższy) kosz alternatywny przy danej cenie, tym
niższa (wyższa) renta ekonomiczna.

5.05.21

30

P

E

S

A

P

A

D

A

=MRP

A

Renta ekonomiczna

[str.293]

Renta

ekonomiczn

a

Wynagrodzeni

e transferowe

0

A

1

A

5.05.21

31

Czysta renta ekonomiczna

. [str. 294]

Quasi-rent (renta ekonomiczna) - nazywamy tak łączną
nadwyżkę wynagrodzenia ponad koszt alternatywny. W modelu
konkurencji doskonałej, przedsiębiorstwa w długim okresie
produkują osiągając zerowy zysk ekonomiczny. Można tez
powiedzieć, że quasi-renta, to renta ekonomiczna od czynników
wytwórczych, których koszt alternatywny jest większy od zera.

Czysta renta ekonomiczna to renta ekonomiczna od czynników
wytwórczych, których koszt alternatywny wynosi zero.
Czysta renta ekonomiczna jest wydatkiem za stały czynnik
wytwórczy, który nie ma innego zastosowania. Najczęściej
dotyczy to złóż surowców mineralnych, gruntów itd.

5.05.21

32

Czysta renta ekonomiczna

[str.294]

P

S

A

P

A

E

0

A

1

A

D

A

=MRP

A

Czysta renta

ekonomiczna

5.05.21

33

Rynek pracy

[str. 295]

Rynek pracy (labour market) jest częścią obszaru gospodarki, na
którym pod wpływem określonych czynników ekonomicznych
kształtuje się popyt i podaż siły roboczej. Inaczej rynek pracy, to
rynek, na którym spotykają się pracodawcy i pracownicy.

Rynek pracy dzielimy ze względu na:

• rozległość obszaru oddziaływania podaży i popytu na siłę
roboczą
Wyróżniamy tu: rynek lokalny, regionalny, narodowy,
międzynarodowy.

• zależność od kategorii społeczno-zawodowych osób
poszukujących pracy
Wyróżniamy tu: rynek pracowników umysłowych, robotników
wykwalifikowanych, robotników niewykwalifikowanych.

• płeć
Wyróżniamy tu: rynek pracy kobiet oraz mężczyzn.

Elementy rynku pracy:

• podaż zasobów pracy,

• popyt na pracę,

• wynagrodzenie za pracę.

5.05.21

34

Płaca

[str. 295, 296]

Płaca (wage) jest wynagrodzeniem za pracę.

Płaca nominalna to faktycznie otrzymane wynagrodzenie w jednostkach
pieniężnych.

Płaca realna jest wielkością oznaczającą sumę dóbr i usług , które można
kupić za płacę nominalną. Inaczej płaca realna, to płaca nominalna podzielona
przez przeciętny poziom cen dóbr i usług nabywanych w danym kraju. Wielkość
ta służy jedynie do porównań w czasie.

Płaca minimalna (najniższa możliwa) to kwota wynagrodzenia, poniżej
której nie można opłacać pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu
pracy. Zwyczajowo jest to najniższa stawka w tabeli płac. Jej celem jest:

• wyeliminowanie nieuczciwej konkurencji prowadzonej przez drastyczne
obniżenie płac.

• podwyższenie płac w ślad za wzrostem gospodarczym i podwyższaniem
innych
dochodów społeczeństwa.

• wyeliminowanie szczególnie dotkliwego wykorzystania pracowników.

Można powiedzieć, że płaca jest wypadkową ścierania się na rynku pracy dwóch
podstawowych sił rynkowych (popytu i podaży).

5.05.21

35

Popyt na pracę

[str. 296]

Popyt na pracę to zapotrzebowanie firm na pracowników przy danej
stawce płac. Jest ono pochodną wielkości popytu na produkty
wytwarzane przez firmy.

Popyt na pracę zależy od:

• popytu na dobra i usługi,

• wydajności pracy,

• cen produktów,

• stawek płac,

• zmian w produkcie marginalnym i przeciętnym pracy.

Graficzną zależność pomiędzy płacą realną a wielkością zatrudnienia
w danym okresie, przy założeniu, że pozostałe czynniki nie ulegają
zmianie prezentuje krzywa popytu. Krzywa popytu na pracę posiada
ujemne nachylenie, co oznacza, że wyższym poziomie płacy
pracodawcy zatrudniać będą mniej pracowników niż przy niższym jej
poziomie. Popyt na pracę będzie rósł (malał) wraz ze wzrostem
(spadkiem) wydajności pracy czy ceny produktu.

5.05.21

36

Krzywa popytu na pracę

[str. 297]

Stawka

płac

(W)

W

2

W

1

0

L

1

L

2

D

L

Ilość pracy (L)

5.05.21

37

Przesunięcie krzywej popytu na pracę

[str.297]

Jeżeli np. cena produktu wzrasta, ceteris paribus, wówczas popyt
pracodawców na pracowników również wzrasta, w wyniku czego cała
krzywa popytu na pracę przesunie się w prawo, zaś spadek ceny
produktu

spowoduje

zmniejszenie

popytu

pracodawców

na

pracowników i krzywa popytu na pracę przesuwa się w lewo.

5.05.21

38

Przesunięcie krzywej popytu na pracę

[str. 297]

0

D

L0

D

L1

D

L2

spadek

popytu

na

pracę

wzrost

popytu

na

pracę

Stawk

a płac

(W)

Ilość pracy (L)

5.05.21

39

Podaż pracy

[str. 297, 298 ]

Podaż pracy, to ilość pracowników, którzy chcą podjąć pracę przy danej
stawce płac.

Podaż zależy od:

• stawki płac,

• kosztów alternatywnych czasu pracownika (wybór pracownika między
czasem wolnym a czasem pracy),

• liczby ludności,

• struktury ludności według wieku i kwalifikacji,

• przyrostu naturalnego,

• aktywności zawodowej.

Krzywa podaży pracy to graficzna zależność między poziomem płac
realnych a wielkością zatrudnienia w danym okresie ceteris paribus.
Przedstawia ona dodatnią zależność między stawką płac a wielkością
podaży pracy w danym czasie.

Wzrost podaży pracy powoduje przesunięcie krzywej podaży pracy w
prawo, zaś spadek podaży pracy powoduje przesunięcie krzywej podaży
pracy w lewo.

5.05.21

40

Krzywa podaży pracy

[str. 298]

Stawk
a płac

(W)

W

2

W

1

S

L

0

L

1

L

2

Ilość pracy (L)

5.05.21

41

Przesunięcie krzywej podaży pracy

[str. 299]

Ilość pracy (L)

S

2

S

0

S

1

spadek
podaży

pracy

wzrost

podaży

pracy

0

Stawk

a płac

(W)

5.05.21

42

Najistotniejszym czynnikiem determinującym
podaż pracy jest płaca. Wzrost płacy ceteris
paribus zwiększa popyt na dobra normalne, do
których zalicza się również czas wolny. Prowadzi to
do powstania efektu dochodowego - pracownicy
bardziej cenią sobie czas wolny od czasu pracy; a
także do efektu substytucyjnego - polegającego
na zastąpieniu dobra relatywnie droższego dobrem
relatywnie tańszym. Efekt ten przyczynie się do
zwiększenia czasu pracy, kosztem zmniejszenia
czasu wolnego. Efekty substytucyjny i dochodowy
działają w przeciwnych kierunkach. Przewaga
jednego nad drugim determinowana jest przede
wszystkim poziomem dochodów pracowników.

5.05.21

43

W przypadku niskich płac i dochodów, efekt substytucji
przewyższa efekt dochodowy, zaś krzywa podaży pracy
posiada pozytywne (dodatnie) nachylenie.
W przypadku wysokich płac i dochodów, efekt dochodowy
przewyższa efekt substytucyjny, zaś krzywa podaży pracy
posiada negatywne (ujemne) nachylenie.
Przy stosunkowo wysokich płacach pracownik zaspokaja
znaczną część swoich potrzeb konsumpcyjnych, w wyniku czego
bardziej zaczyna cenić czas wolny od czasu pracy.
Indywidualna krzywa podaży jest więc wklęsła do osi
rzędnych (osi OY). [str. 299]

Rynkowa krzywa podaży pracy jest sumą indywidualnych
krzywych podaży pracy wszystkich pracowników oferujących
swoje usługi na danym rynku. Na całym swoim przebiegu
wykazuje pozytywne (dodatnie) nachylenie. Punkty przecięcia
indywidualnych krzywych składających się na krzywą rynkową
nie muszą pokrywać się ze sobą. [str. 300]

5.05.21

44

Indywidualna krzywa podaży pracy

[str.

300]

Stawka

płac

(W)

0

Ilość pracy (L)

5.05.21

45

Doskonale konkurencyjny rynek pracy

[str. 300,

301]

Wyróżniamy cztery podstawowe rodzaje rynków pracy:

• konkurencyjny rynek pracy,

• monopson,

• monopol,

• monopol bilateralny.
Doskonale konkurencyjny rynek pracy to stan, w którym ani
przedsiębiorstwa, ani indywidualny pracownik nie maja wpływu na
stawkę płac.
Równowaga na konkurencyjnym rynku pracy ma miejsce, gdy
każda osoba chcąca podjąć pracę przy danym poziomie wynagrodzenia
znajduje zatrudnienie, zaś każdy pracodawca chcący zatrudnić
pracowników i oferujący określoną płacę znajduje chętne osoby do
podjęcia pracy.

Równowaga na rynku pracy ma miejsce, gdy oferowana ilość pracy
zrównuje się z ilością nabywaną pracy przy określonej stawce płac (w

1

).

Przy danej krzywej podaży pracy (S

L

) i krzywej popytu na pracę (D

L

)

stawka płac ustala się na poziomie w

1

a wielkość zatrudnienia kształtuje

się na poziomie L

2

. W punkcie przecięcia się krzywej podaży i popytu ci,

którzy skłonni są pracować przy poziomie stawki płac równej w

1

będą

moli znaleźć pracę.

5.05.21

46

Równowaga na konkurencyjnym rynku pracy

[str. 301]

W

2

W

1

0

L

1

L

2

L

3

nadwyżka siły roboczej

(bezrobocie)

S

L

D

L

Stawk
a płac

(W)

Ilość pracy (L)

5.05.21

47

Zmiany podaży na wolnokonkurencyjnym

rynku pracy

[str. 301.]

Przy każdej stawce płacy wyższej od w

1

wystąpi bezrobocie, a przy

każdej stawce niższej od w

1

wystąpi niedobór siły roboczej.

Krzywa podaży pracy przesunie się równolegle w prawo z położenia
S

L0

do S

L1

jeżeli przy danym popycie na pracę wzrośnie liczba osób

poszukujących pracę. Tym samym obniży się stawka płac z w

1

do w

2

.

Krzywa podaży przesunie się w lewo z płożenia S

L0

do S

L2

jeżeli przy

danym popycie na pracę spadnie liczba osób poszukujących pracę.
Stawka płac wzrośnie wówczas z w

1

do w

3

.

5.05.21

48

Zmiany podaży na

wolnokonkurencyjnym

rynku pracy

[str.302]

Ilość pracy (L)

W

1

W

3

W

2

0

L

1

L

3

L

2

D

L

S

L2

S

L0

S

L1

E

3

E

1

E

2

Stawk

a płac

(W)

5.05.21

49

Zmiany popytu na wolnokonkurencyjnym

rynku pracy

[str.302]

Krzywa popytu na pracę D

L0

przesuwa się równolegle w górę do D

L1

, gdy

wzrasta popyt na prace przy danej podaży, a w związku z tym wzrasta
wynagrodzenie dla pracowników z w

1

do w

3

.

Krzywa popytu na pracę przesuwa się w lewo z położenia D

L0

do D

L2

w

przypadku spadku popytu ceteris paribus, przyczyniając się tym samym
do obniżenia płacy z w

1

do w

2

.

5.05.21

50

Zmiany popytu na

wolnokonkurencyjnym rynku pracy

[str. 302]

W

3

W

1

W

2

0

L

3

L

1

L

2

E

1

E

3

E

2

S

L

D

L1

D

L0

D

L2

Stawk

a płac

(W)

Ilość pracy (L)

5.05.21

51

Przyczyny różnicujące poziom płac:

• Niepieniężne korzyści z pracy - jak satysfakcja, komfort
psychiczny. Gdy wielu pracowników ceni sobie te wartości, na danym
rynku, przy stałym popycie na pracę, podaż pracy wzrośnie, co
doprowadzi do obniżenia stawki płac, która jest akceptowana przez
zatrudnionych pracowników.

• Zróżnicowanie rynków - przy tej samej podaży pracy, większy
popyt powoduje wzrost płac a przy stałym popycie, zwiększona podaż
powoduje obniżenie płac.

• Kwalifikacje pracowników i ich umiejętności - im wyższe
kwalifikacje, tym wyższy poziom jego płac. przy tych samych
kwalifikacjach, pracownik bardziej produktywny otrzymuje wyższe
wynagrodzenie.

• Dyskryminacja płciowa - zróżnicowanie płac ze względu na płeć,
rasę, religię, przynależność do grupy etnicznej lub partii politycznej.

• Licencja zawodowa - wprowadzenie niektórym grupom
zawodowym specjalnych licencji, które uprawniają do wykonywania
danego zawodu oraz do sztucznego ograniczenia wejścia na rynek
pracy, zmniejszając równocześnie podaż pracy w tej branży.
Przyczynia się to do utrzymania stawek pracy na wysokim poziomie a
nawet ich wzrost. [str. 303]

5.05.21

52

Monopson

[str. 303, 304, 305]

Monopson - jest formą rynku, gdzie występuje tylko jeden podmiot
zatrudniający pracowników. Z racji tego wykorzystuje on swoją pozycję na rynku
pracy decydując o wielkości zatrudnienia i wysokości płacy oraz będzie zwiększał
zatrudnienie aż do momentu zrównania się wielkości marginalnych, kosztu
marginalnego pracy (MC

L

) z przychodem ze sprzedaży produktu marginalnego

pracy (VMP

L

). Pracownicy godzą się na narzucane im warunki z powodu braku

innych możliwości zatrudnienia.

D

L

-krzywa popytu na pracę, która jest równoznaczna z krzywą wartości produktu

marginalnego pracy (VMP

L

), którą otrzymujemy mnożąc przyrost produkcji

uzyskany dzięki zatrudnieniu dodatkowego pracownika oraz ceny sprzedaży
produktu (MP

L

*P);

S

L

- krzywa podaży pracy, która jest relacją płacy i wielkości zatrudnienia;

MC

L

- krzywa kosztu marginalnego;

w-stawka płac.
Punkt A (L

2

,w

2

)-punkt przecięcia krzywej popytu D

L

z krzywą podaży S

L

, który

jest punktem równowagi na rynku pracy, w przypadku przedsiębiorstwa
funkcjonującego w konkurencji doskonałej.
Punkt E (L

1

,w

3

)- wielkość zatrudnienia na rynku pracy gdzie występuje

monopson Jest to punkt przecięcia kosztu marginalnego pracy z wartością
produktu marginalnego pracy (MC

L

=VMP

L

).

Punkt B (L

1

, w

1

)-wartość płacy (w

1

) za godzinę przy zatrudnieniu L

1

pracowników, płaconej przez monopson kierujący się własnymi korzyściami

5.05.21

53

w

3

w

2

w

1

E

0

L

1

L

2

D

L

=VMP

L

MC

L

MC

L

S

L

L

pole wyzysku

pracy przez

monopson

Monopson na rynku pracy

[str. 304]

5.05.21

54

w

A

B

Monopol na rynku pracy-forma rynku gdzie na danym rynku wszyscy
pracownicy działają wspólnie (np. poprzez związek zawodowy). Monopol
jest jedynym sprzedającym pracę na rynku, dlatego krzywa popytu
monopolu jest równoznaczna z popytem rynkowym i posiada negatywne
(ujemne) nachylenie.

W punkcie A monopol będzie maksymalizował przychód całkowity,
wówczas MR=

0

. Płaca monopolowa kształtuje się na poziomie w

2

, a

wielkość zatrudnienia wynosi L

1

. Elastyczność cenowa popytu jest

wzorcowa (ǀE

pd

ǀ=1)

W punkcie B- punkcie równowagi rynkowej - płaca kształtuje się na
poziomie w

1

zaś wielkość zatrudnienia wynosi L

2

.

Na rynku konkurencji doskonałej pracę znajduje więcej pracowników niż
na rynku monopolu (L

1

<L

2

), natomiast wyższą płacę otrzymują

pracownicy na rynku monopolu niż w warunkach rynku doskonale
konkurencyjnego (w

1

<w

2

).

Monopol na rynku pracy

[str. 305, 306]

5.05.21

55

W

2

W

1

A

B

L

2

MR

S

L

D

L

Stawk
a płac

(W)

Ilość pracy (L)

Monopol na rynku pracy

[str. 305]

0

5.05.21

56

L

1

Monopol bilateralny na rynku pracy

[str. 306]

Monopol bilateralny (dwustronny) - występuje, gdy po stronie
popytu na pracę mamy do czynienia z monopsonem, zaś po stronie
podaży pracy z monopolem. Model takiego rynku pozwala jedynie na
wyznaczenie przedziału negocjacyjnego w odniesieniu do stawki płac i
wielkości zatrudnienia.
Monopson będzie dążył do ustalenie płacy na możliwie najniższym
poziomie (w

1

) zatrudniając przy tym L

2

pracowników. Jeśli po stronie

podaży rynek jest konkurencyjny, wówczas monopson narzuci płacę na
poziomie w

1

. związek zawodowy będzie natomiast zainteresowany

ustaleniem poziomu płacy na możliwie najwyższym akceptowanym
przez rynek poziomie.

5.05.21

57

Staw

ka

płac

(W)

W

2

W

1

MC

L

S

L

D

L

L

1

L

2

MR

0

Ilość pracy (L)

Monopol bilateralny na rynku pracy

[str. 306]

5.05.21

58

RYNEK KAPITAŁU

[str. 307]

Rynek kapitałowy (capital market) – rynek, na którym

przedmiotem obrotu są kredyty i udziały średnio- i

długoterminowe. Rynek ten dzieli się na:

- rynek papierów wartościowych

- rynek nieruchomości

- rynek dóbr inwestycyjnych.

W wąskim znaczeniu rynek kapitałowy utożsamiany jest przede

wszystkim z rynkiem papierów wartościowych, który dzieli się na

rynek pierwotny i wtórny.

Kapitał może występować w formie:

- pieniężnej – kapitał pieniężny

- rzeczowej pod postacią dóbr produkcyjnych (kapitałowych) –

kapitał produkcyjny.

5.05.21

59

Popyt na kapitał i podaż kapitału

[str. 307-308]

Na rynku kapitałowym po stronie popytu występują trzy

grupy pożyczkobiorców:

- państwo i samorządy, które są emitentami różnego typu obligacji;

- przedsiębiorstwa emitujące akcje, obligacje lub pragnące

zaciągnąć długo- lub średnioterminowe kredyty bankowe;

- osoby prywatne.

Podaż kapitału reprezentują:

- banki;

- towarzystwa ubezpieczeniowe;

- spółki lokacyjne;

- fundusze emerytalne, fundacje i spółki powiernicze;

- indywidualni kapitaliści.

Pierwotnym źródłem podaży kapitału są gospodarstwa

domowe, które oszczędzając część swoich dochodów mogą je

pożyczyć (za odpowiednim wynagrodzeniem) tym, którzy tego

kapitału poszukują.

5.05.21

60

Popyt na kapitał i podaż kapitału

[str. 308]

Każdy przedsiębiorca, w celu uruchomienia lub powiększenia procesu

produkcji musi nabyć na rynku po cenach rynkowych czynniki produkcji. W
przypadku, gdy nie dysponuje on wystarczającą ilością własnych środków
finansowych musi je pożyczyć. Koszt uzyskania środków pieniężnych
wyrażony stopą procentową określa dolną granicę opłacalności
konkretnego zamierzenia inwestycyjnego.

Czysta stopa procentowa (pure rate of interest) oznacza teoretyczną cenę

pieniądza, jaka kształtowałaby się na rynku pod wpływem działania popytu
i podaży pieniądza, w sytuacji, gdy nie występuje zjawisko inflacji i nie ma
ryzyka gospodarczego.

Rynkowa stopa procentowa (market rate of interest) jest ceną pieniądza,

która uwzględnia zarówno inflację jak i ryzyko gospodarcze. A zatem jest to
określona suma pieniądza, którą trzeba zapłacić za użytkowanie jednostki
pieniężnej, np. złotówki w ciągu roku.

Rynek kapitału pożyczkowego

Na wolnokonkurencyjnym rynku kapitału pożyczkowego następuje

zderzenie zapotrzebowania zgłaszanego na kredyt z podażą kapitału
pożyczkowego. Rynek kapitału pożyczkowego znajduje się wówczas w
równowadze przy stopie procentowej r, przy której do pożyczkobiorców trafi
kwota F jednostek kapitału pożyczkowego.

5.05.21

61

stopa

procento

wa (r)

0

S

D

E(F,r

)

r

F

Rynek kapitału pożyczkowego

[str. 308]

kapitał

pożyczkowy

(F)

5.05.21

62

Popyt na kapitał i podaż kapitału

[str. 309]

Skutki ryzyka kapitału pożyczkowego

• Oddziaływanie ryzyka, np. hipotetyczna możliwość, iż

kredytobiorca nie będzie w stanie spłacić zaciągniętego kredytu w
terminie, przyczynia się do ograniczenia podaży kapitału
pożyczkowego.

• Konsekwencją domniemanego ryzyka będzie zrównoważenie rynku

pożyczkowego przy wyższym poziomie stopy procentowej (r

2

> r

1

)

w wyniku przesunięcia się krzywej podaży kapitału pożyczkowego
w górę (w lewo), w efekcie czego do kredytobiorców trafi mniejsza
ilość kapitału pożyczkowego (F

1

> F

2

).

5.05.21

63

0

S

1

D

E

1

(F

1

,r

1

)

r

1

F

1

Skutki ryzyka dla rynku kapitału

pożyczkowego

[str. 309]

S

2

E

2

(F

2

,r

2

)

r

2

kapitał

pożyczkowy

(F)

stopa

procento

wa (r)

5.05.21

64

Skutki oczekiwań inflacyjnych dla rynku kapitału pożyczkowego
• W sytuacji, gdy do dotychczasowych rozważań dołączymy również

domniemanie przyszłej inflacji, wówczas kredytobiorcy chcieliby zaciągnąć
więcej kredytów, w celu zakupienia produktów i usług po jeszcze niższych
cenach (krzywa popytu kapitału pożyczkowego przesuwa się w górę z
położenia D

1

do D

2

), podczas gdy kredytodawcy ograniczają podaż kapitału

pożyczkowego, ponieważ większą część zasobów chcą wykorzystać na
własne potrzeby.

• Konsekwencja takiego zachowania jest przesunięcie w lewo krzywej podaży

kapitału pożyczkowego z położenia S

1

do S

2

.

• Rynek kapitału pożyczkowego funkcjonujący w warunkach konkurencji

doskonałej będzie zrównoważony przy wyższym poziomie stopy
procentowej (r

2

> r

1

), natomiast wielkość udzielonych kredytów może

pozostać bez zmian (F

1

= F

2

), bądź może wzrosnąć lub zmniejszyć się (w

zależności od skali zmian zapotrzebowania zgłaszanego na kredyty i
podaży kapitału pożyczkowego).

Popyt na kapitał i podaż kapitału

[str. 309]

5.05.21

65

stopa

procento

wa (r)

0

S

1

D

2

E

1

(F

1

,r

1

)

r

1

Skutki oczekiwań inflacyjnych dla rynku

kapitału pożyczkowego

[str. 310]

S

2

E

2

(F

2

,r

2

)

F

2

= F

1

r

2

D

1

kapitał

pożyczkowy

(F)

5.05.21

66

Oprocentowanie składane i dyskonto

[str. 310]

Porównanie różnych możliwości wykorzystania posiadanego kapitału

wymaga sprowadzenia do porównywalności wielkości finansowych

powstających w dwóch różnych okresach. Do tego celu wykorzystuje się w

praktyce dwie metody, a mianowicie: oprocentowanie składane i

dyskontowanie.

• Oprocentowanie składane polega na naliczaniu odsetek po

upływie każdego okresu trwania inwestycji, nie tylko od pierwszej

kwoty, ale również od kwoty odsetek uprzednio naliczonych,

zwiększając tym samym wartość inwestycji.

Metoda oprocentowania składanego pozwala obliczyć wartość

przyszłą wartości aktualnej po okresie t i przy stopie

procentowej r.

PV – wartość aktualna (present value)
FV – wartość przyszła (future value)
r – stopa procentowa
t - okres wyrażony w latach.

5.05.21

67

FV

r

PV

t



 )

1

(

Oprocentowanie składane i dyskonto

[str. 310]

• Dyskontowanie (discount) pozwala obliczyć wartość aktualną

każdej wartości przyszłej, oczekiwanej po upływie t lat od
momentu początkowego. Jest to odwrotność oprocentowania
składanego.

Gdzie:
PV – wartość aktualna (present value)
FV – wartość przyszła (future value)
r – stopa procentowa
t - okres wyrażony w latach.

- współczynnik dyskontujący.

1

(1 )

t

r

+

5.05.21

68

t

r

FV

PV

)

1

(

1







Kryteria wyboru wariantu inwestycyjnego

[str.

311]

• Inwestowanie to powiększenie istniejącego zasobu kapitału (w

tym zwłaszcza produkcyjnego.

• Chcąc wiedzieć, czy opłaca się inwestować, należy zdyskontować

wartość przewidywanego strumienia przychodów, a następnie

porównać ze zdyskontowanymi strumieniami nakładów. Jest to

metoda obliczania wartości bieżącej (zaktualizowanej) netto

(net present value – NPV) i określa korzyści netto, jakie

przedsiębiorstwo osiąga z inwestycji.

gdzie:
NPV – wartość bieżąca netto
- strumień przychodów
I – strumień nakładów inwestycyjnych
r – stopa procentowa
n – okres obliczeniowy
- suma zdyskontowanych dochodów z poszczególnych lat

�

p

5.05.21

69











n

t

t

t

t

r

I

NPV

0

)

1

(



Kryteria wyboru wariantu inwestycyjnego

[str.

312]

Metoda obliczania wartości bieżącej (zaktualizowanej) netto

(NPV) cd.

Jeżeli:
NPV > 0 – wówczas do realizacji wybiera się wariant, którego wartość

bieżąca netto jest największa, zdyskontowany strumień
przychodów jest większy od zdyskontowanego strumienia
nakładów, zaś inwestycja jest efektywna i przynosi
przedsiębiorstwu zysk;

NPV < 0 – wówczas zdyskontowany strumień przychodów jest mniejszy

od zdyskontowanego strumienia nakładów, co oznacza, że
inwestycja z punktu widzenia rachunku ekonomicznego jest
nieefektywna i przynosi przedsiębiorstwu stratę;

NPV=0 – wówczas zdyskontowany strumień przychodów jest równy

zdyskontowanemu strumieniowi nakładów, co oznacza, że
przedsiębiorstwo realizuje zysk normalny (zerowy) z danej inwestycji.

5.05.21

70

Kryteria wyboru wariantu inwestycyjnego

[str.

312]

Wewnętrzna stopa zwrotu (internal rate of returne – IRR)
– taka stopa procentowa, przy której wartość bieżąca danego przedsięwzięcia

jest równa jej kosztowi (lub też jej wartość bieżąca netto jest równa zeru);

-- określa górną granicę stopy oprocentowania kredytu, jaką przedsiębiorstwo

może zaakceptować; jeżeli IRR > r, wówczas przyjmuje się do realizacji
inwestycje, natomiast odrzuca się te inwestycje, dla których IRR < r.

• Wykorzystując pojęcie wewnętrznej stopy zwrotu zwanej również stopą

zwrotu z inwestycji, można zilustrować granicę powiększenia zasobu
kapitału przez przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk.

• Krzywa wew. stopy zwrotu opada wraz z powiększeniem się ilości

kapitału, co jest zgodne z prawem malejących przychodów.
Przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk zwiększa zasób kapitału do
momentu, w którym wew. stopa zwrotu przewyższa stopę oprocentowania
kredytów bankowych.

• Punktem równowagi jest punkt zrównania się tych dwóch stóp, który

wyznacza ilość kapitału K

1

, przy której przedsiębiorstwo maksymalizuje

zysk.

5.05.21

71

ilość kapitału (K)

stopa

procento

wa (r)

0

IRR

r

K

1

Inwestycje przedsiębiorstwa

maksymalizującego

zysk

[str. 312]

5.05.21

72

RYNEK ZIEMI

[str. 313]

Ziemia:
-

oprócz pracy i kapitału zaliczana do rynku rzeczowych czynników
wytwórczych

-

jako pola, lasy, łąki, wody, minerały zalegające w ziemi i inne bogactwa.

• Przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk będzie zwiększało wykorzystanie

ziemi do momentu zrównanie się marginalnego przychodu z produktu ziemi
(MRP

f

) z kosztem marginalnym ziemi (MC

f

). Punkt zrównania się obu tych

wielkości wyznacza optymalną wielkość wykorzystania czynnika produkcji
jakim jest ziemia.

Marginalny przychód z produktu ziemi (MRP

f

):

gdzie:
MP

f

– marginalny produkt ziemi

MR

f

– przychód marginalny z dodatkowej jednostki produktu uzyskanego dzięki

temu czynnikowi

• Przedsiębiorcy maksymalizujący zysk porównają koszt marginalny

użytkowania ziemi (MC

f

) z przychodem marginalnym z produktu ziemi

(MRP

f

), natomiast koszt użytkowania ziemi to w warunkach konkurencji

doskonałej wyznaczony przez rynek dochód właściciela ziemi, czyli tzw.
renta gruntowa (r

f

).

5.05.21

73

f

f

f

MR

MP

MRP





Rynek ziemi

[str. 313]

Cechą charakterystyczną ziemi, jako czynnika wytwórczego jest to, że

jej ilość nie ulega zmianie nawet w długim okresie.

Dochód właściciela ziemi, czyli opłata jaką czerpie właściciel z tytułu

wydzierżawienia ziemi określa się mianem renty gruntowej. Jej
wysokość, przy stałej podaży ziemi uzależniona jest głównie od
popytu na ziemię.

5.05.21

74

ilość ziemi (Q)

stopa

gruntowa

(r

f

)

0

D

f1

r

f1

Q

1

Wzrost popytu na ziemię na poziom renty

gruntowej

[str. 314]

D

f2

r

f2

S

f

B(Q

1

,r

f2

)

A(Q

1

,r

f1

)

5.05.21

75

Rynek ziemi

[str. 313-314]

Wpływ wzrostu popytu na ziemię na poziom renty gruntowej

- krzywa podaży ziemi jest linią pionową (równoległą do osi

rzędnych), ze względu na fakt, że podaż ziemi (s

f

) jest stała;

- wysokość dochodu ziemi, czyli renta gruntowa uzależniona jest

tylko i wyłącznie od popytu na ziemię;

- krzywa popytu na ziemię jest równoznaczna (pokrywa się) z

krzywą przychodu marginalnego z produktu ziemi (MRP

f

);

- stawka renty gruntowej równoważąca rynek wynosi r

f1

(punkt A)

- jeżeli popyt na ziemię wzrośnie, wówczas krzywa popytu na ziemię

przesunie się w prawo z położenia D

f1

do D

f2

wyznaczając nowy

poziom renty gruntowej r

f2

(punkt B).

- wraz ze wzrostem popytu na ziemię, podaż jest całkowicie

nieelastyczna, dlatego wzrost ceny gruntowej nie wpływa na
efektywność wykorzystania ziemi, ponieważ nie poprawia jej, ani
nie pogarsza.

5.05.21

76

ilość ziemi (Q)

stopa

gruntowa

(r

f

)

0

D

f2

r

f2

Q

1

Wpływ opodatkowania renty gruntowej

na efektywność wykorzystania ziemi

[str. 314]

D

f1

r

f1

S

f

A(Q

1

,r

f1

)

B(Q

1

,r

f2

)

5.05.21

77

Rynek ziemi

[str. 314-315]

Wpływ opodatkowania renty gruntowej na efektywność

wykorzystania ziemi

- opodatkowanie renty gruntowej nie wpływa (przy stałej podaży

ziemi) na efektywność wykorzystania ziemi;

- w sytuacji wyjściowej (punkt A) renta gruntowa równoważąca

rynek ziemi kształtuje się na poziomie r

f1

w punkcie przecięcia

krzywej popytu na ziemię (D

f1

) i krzywej podaży ziemi (S

f

);

- opodatkowanie renty gruntowej przyczyni się jedynie do obniżenia

dochodów właścicieli ziemi z r

f1

do r

f2

;

- następuje wówczas przesunięcie krzywej popytu na ziemię w lewo

z położenia D

f1

do D

f2

, przyczyniając się jednocześnie do obniżenia

stawki renty gruntowej do poziomu r

f2

(punkt B);

- podaż ziemi nie zmieni się, gdyż jest ona stała
- opodatkowanie renty gruntowej przy stałej podaży ziemi nie

doprowadzi do zmiany zachowań podmiotów funkcjonujących na

rynku;

5.05.21

78

Rynek ziemi

[str. 315]

• W rzeczywistości można zaobserwować duże zróżnicowanie cen

ziemi i stawek renty gruntowej.

• Przyczyną bardzo dużych różnic w cenach ziemi jest popyt na

ziemię, który uzależniony jest od przychodu marginalnego z
produktu ziemi.

• Tam, gdzie ceny ziemi i stawki ceny gruntowej są stosunkowo

wysokie, podaż usług ziemi będzie wzrastać, zaś tam, gdzie są
relatywnie niskie, podaż usług ziemi będzie spadać.

• Zmiany podaży ziemi będą wywoływały z kolei zmiany cen ziemi i

stawek renty gruntowej.

• W długim okresie powinno mieć miejsce wyrównanie się cen ziemi

i stawek renty gruntowej w różnych konkurencyjnych
zastosowaniach.

5.05.21

79

Rynek ziemi

[str. 315]

• Rynkową wartość (cenę) ziemi oblicza się za pomocą wzoru:

gdzie:
P

f

– wartość rynkowa ziemi

r

f

– renta gruntowa

r – rynkowa stopa oprocentowania lokat bankowych.

Z powyższego wzoru wynika jednoznacznie, że im wyższa jest
renta gruntowa i im niższe jest oprocentowanie lokat bankowych,
tym wyższa jest cena ziemi. W warunkach zdrowej konkurencji,
kwota pieniędzy zainwestowana w kupno ziemi powinna być
zbliżona (porównywalna) z dochodem, jaki można otrzymać
lokując daną kwotę w banku.

5.05.21

80

r

r

P

f

f



81

Bibliografia

Zalega T., „Mikroekonomia”, Wydawnictwo
Naukowe
Wydziału Zarządzania Uniwersytetu
Warszawskiego,
Warszawa 2005, str. 217-242