Psychologiczno-

pedagogiczne aspekty

adaptacji dziecka do

warunków szkolnych.

Problem przekroczenia

,,progu szkolnego”

rozpatruje się w kategoriach

dojrzałości szkolnej,

rozumianej jako osiągnięcie

takiego poziomu

rozwoju funkcji

psychofizycznych, który

umożliwia sprawne

funkcjonowanie dziecka w szkole.

Wybrane podstawy prawne
obniżenia wieku edukacji dzieci
w szkole:

~ Ustawa z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty (t.j. Dz. U. z
2004 r., Nr 256 poz. 2572 z późń.
zm.)
~ Ustawa z dnia 19 marca 2009 r.
o zmianie ustawy o systemie
oświaty (Dz. U. z 2009 r., Nr 56,
poz.458)
~ Ustawa z dnia 26 stycznia 1982
Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z
2006 r., Nr 97, poz. 674 z późn.
zm.)

1 wrzesień 2013 rok

~ wszystkie dzieci

pięcioletnie obowiązkowo

rozpoczynają edukację

przedszkolną

~ wszystkie dzieci

sześcioletnie obowiązkowo

rozpoczynają naukę w

klasie pierwszej szkoły

podstawowej

Najogólniej dojrzałością szkolną
określa się poziom rozwoju
fizycznego, społecznego i
psychicznego dziecka ,który:

~ jest niezbędny do podjęcia przez nie
różnorodnych obowiązków, jakie niesie
ze sobą życie szkolne
~ czyni je wrażliwym na systematyczne
nauczanie i wychowanie w klasie
pierwszej szkoły podstawowej
~ stanowi element równowagi pomiędzy
wymaganiami szkoły , a możliwościami
rozwojowymi dziecka

Według B. Wilgockiej – Okoń ,,
dojrzałość szkolna to taki stopień
rozwoju fizycznego i psychicznego,
które czyni dziecko podatnym i
wrażliwym na oddziaływanie szkoły i
umożliwia naukę w klasie pierwszej”.

Stefan Szuman określając

dojrzałość szkolną również zwraca
uwagę na to, że
powodzenie w nauce wiąże się z
wrażliwością i podatnością dziecka na
naukę, gdzie:
wrażliwość to stopień zainteresowania
dziecka nauką szkolną
podatność to możność zrozumienia
tego, co się dziecku pokazuje, jak też
umiejętność podporządkowania się
wychowawczym wymaganiom szkoły i
godnego współżycia z kolegami.

Zdaniem wielu psychologów
określając stopień dojrzałości
szkolnej należy brać pod uwagę
trzy aspekty:

~ rozwój fizyczny

~ rozwój umysłowy

~ rozwój emocjonalno –

społeczny

Uczeń dojrzały fizycznie to
dziecko, które:

•jest zdrowe ,silne, dobrze zbudowane i ogólnie
sprawne ruchowo

• potrafi przez chwilę stać na jednej nodze, skacze na
jednej nodze, przeskakuje przez przeszkody

•sprawnie i szybko biega , przy czym ruchy rąk i nóg
są zharmonizowane

• posiada niezaburzoną sprawność manualną i
grafomotoryczną oraz koordynację wzrokowo –
ruchową

•charakteryzuje się poprawnym funkcjonowaniem
organów zmysłowych

•jest wytrzymałe, zdolne do większych wysiłków

•Jest dobrze odżywione, odporne na choroby i
zmęczenie

•ma zapewnioną odpowiednią ilość snu co sprawia,
że mniej męczy się czynnościami związanymi z
pisaniem , rysowaniem, czy wycinaniem.

Przez dojrzałość umysłową

rozumie się taki poziom

rozwoju funkcji poznawczych,

który umożliwią dziecku

osiąganie dobrych wyników w

nauce, czyli sprostanie

wymaganiom edukacyjnym

klasy pierwszej.

Uczeń dojrzały umysłowo to dziecko,
które posiada:

~ pewien zasób wiedzy o świecie, o życiu przyrody i ludzi
~ orientację w najbliższym otoczeniu oraz środowisku, w którym żyje
~ umiejętność opowiedzenia o swojej rodzinie, o psie lub kocie, o
ulubionych zabawkach, bądź obejrzanym filmie
~ pewien zasób doświadczeń i wyobrażeń, będących podstawą do
rozwoju pojęć
~ umiejętność dostrzegania i różnicowania spostrzeżeń
~ zdolność skupienia uwagi na zadaniu ( odchodzenia od uwagi
krótkotrwałej i mimowolnej do uwagi długotrwałej i dowolnej )
~ potrzebę doprowadzania rozpoczętej pracy do końca z uwagi na
zainteresowanie wynikiem końcowym
~ zdolność do zapamiętywania i odtwarzania materiału ze
zrozumieniem i na polecenie nauczyciela
~ prawidłowy rozwój mowy zarówno pod względem artykulacji
dźwięków jak i zasobu pojęć i słów
~ zdolność do wnioskowania
~ potrzebę aktywności poznawczej - chce się uczyć, zdobywać
wiedzę, poznawać nowe zjawiska, interesuje się czytaniem i pisaniem

O poziomie umysłowym

mogą świadczyć również

rysunki dziecka. Rysunki

dzieci dojrzałych są bogate w

treść, kolory, zawierają duża

szczegółów, są prawidłowo

rozmieszczone na kartce.

Przy odwzorowywaniu

zachowany jest właściwy

kierunek od lewej do prawej

krawędzi kartki i z góry na

dół.

Uczeń dojrzały emocjonalno – społecznie to dziecko, które:

•jest w znacznym stopniu samodzielne

•łatwo i chętnie nawiązuje kontakty zarówno z nauczycielami jak
i rówieśnikami

•dobrze czuje się w nowym środowisku szkolnym

•posiada umiejętność współdziałania i współpracy w grupie, z
chęcią podejmuje zadania na rzecz innych

•potrafi podporządkować się niezbędnym wymaganiom
dyscypliny

•jest obowiązkowe , wytrwałe i wrażliwe na opinię nauczyciela

•cieszy się z osiągnięć całej grupy

•jest odpowiedzialne za podjęte zadania , np. rolę dyżurnego

•rozpoczętą pracę stara się doprowadzić do końca, pomimo
zmęczenia

•posiada równowagę psychiczną, czyli siła i jakość jego reakcji są
adekwatne do działającego bodźca / sytuacji

•reaguje prawidłowo na pozytywne bądź negatywne uwagi
dotyczące zachowania i postępów w nauce

•dobrze znosi niepowodzenia i frustrację

•jest zdolne do przeżywania pozytywnych emocji (solidarności ,
życzliwości i przyjaźni)

O niedojrzałości emocjonalno –
społecznej ucznia mogą świadczyć między
innymi następujące objawy:

•wybuchowość

•drażliwość

•agresywność fizyczna / słowna

•płaczliwość z byle powodu

•psychosomatyka - bóle głowy,
brzucha, bezsenność, wymioty,
biegunka bez istotnej przyczyny
organicznej

Rodzice nie powinni utwierdzać

się w przekonaniu, iż wystarczy

umiejętność czytania, liczenia ,

pisania, by mieć sukcesy w szkole.

Na powodzenie szkolne wpływa

wiele czynników, wzajemnie ze

sobą powiązanych. Zatem dziecko

przekraczające próg szkolny ,

powinno posiadać zespół

umiejętności przydatnych w

szkole , określanych mianem

dojrzałości szkolnej.

Ideałem byłaby harmonia i równy rozwój

wyżej wymienionych sfer rozwojowych.

Zwykle jednak pomiędzy

poszczególnymi sferami rozwoju

dziecka mogą być mniejsze lub większe

różnice.

Nie oznacza to , że uczeń mający

niewielkie braki np. w rozwoju

społecznym czy dojrzałości

emocjonalnej nie będzie w stanie

przystosować się do warunków

szkolnych. Przy odpowiedniej opiece

środowiska, kiedy rodzice zdają sobie

sprawę z braków dziecka i pracują nad

ich likwidacją oraz przy własnej pracy i

aktywności dziecka , te niedobory mogą

być szybko wyrównane.

Dzieci o niskiej gotowości szkolnej,
wymagające szczególnego zainteresowania
ze strony rodziców i nauczycieli jak również
pomocy specjalistycznej to dzieci, które:

•niechętnie włączają się do ruchowych zabaw
zespołowych, są smutne, milczące

•mają mało płynne ruchy, nieskoordynowane,
kanciaste, nie nadążają za innymi dziećmi w bieganiu

•czynności codzienne wykonują powoli i niezręcznie,
mają:
- nadmierne napięcie mięśniowe – zbyt silny nacisk
ołówka, kredki
- zbyt grube linie rysunku – stąd częste
przedziurawienia kartki
- ruchy ręki gwałtowne, mało płynne
- za małe napięcie mięśniowe – linie rysunku nikłe,
brak siły do wycinania
nożyczkami
- słabą chwytność – wypuszczają przedmioty z rąk

•wykazują się słabą spostrzegawczością – nie
dostrzegają podobieństw i różnic, nie różnicują figur
geometrycznych, nie układają obrazka z części

•nie potrafią wyjaśnić znaczenia słów, nie rozumieją
poleceń

•ubogo opisują oglądaną ilustrację - dostrzegają
małą liczbę szczegółów

• mają trudności w uczeniu się na pamięć wierszy
lub piosenek

•posiadają mały zasób słów – odpowiadają
pojedynczymi słowami, nie potrafią mówić zdaniami

•mają wadę wymowy – jąkanie, seplenienie,
nieprawidłowa artykulacja

•nie rozumieją historyjek obrazkowych, mają
trudności w rozwiązywaniu zagadek, prostych
rebusów

•nie dokonują syntezy głoskowej prostych słów

•nie wyodrębniają słów w zdaniu

Podstawa prawna:

Rozporządzenie MEN z dnia

17 listopada 2010 r. w

sprawie zasad udzielania i

organizacji pomocy

psychologiczno –

pedagogicznej

w publicznych

przedszkolach, szkołach i

placówkach.

§ 18. 1 „ Nauczyciele, wychowawcy
grup wychowawczych oraz
specjaliści w przedszkolu, szkole i
placówce prowadzą działania
pedagogiczne mające na celu:
1)rozpoznawanie indywidualnych
potrzeb rozwojowych i edukacyjnych
oraz możliwości psychofizycznych
uczniów, w tym uczniów szczególnie
uzdolnionych oraz zaplanowanie
sposobu ich zaspokajania, w tym:
a)w przedszkolu – obserwację
pedagogiczną zakończoną
analizą i oceną gotowości
dziecka do podjęcia nauki w
szkole (diagnoza
przedszkolna)”.

W procesie adaptacji ucznia do

szkoły ważna rolę odgrywa

nauczyciel – wychowawca. Dziecko

rozpoczynające naukę w klasie

pierwszej adoptuje się do szkoły

szybko, chodzi do niej chętnie i lubi

się uczyć, o ile napotyka ze strony

nauczyciela atmosferę życzliwości i

troski.

Dla pierwszoklasistów sprawą ważną

jest osobowość nauczyciela, gdyż

jest on autorytetem i powiernikiem

dziecka.

Nauczyciel musi ściśle

współpracować z rodzicami i

opiekunami.

Gdy podjęte działania nie przynoszą
zadowalających efektów wskazany jest
kontakt z poradnią celem wskazania
możliwych form pomocy dziecku,
rodzicom i nauczycielom:

•zajęcia korekcyjno –

kompensacyjne

•logoterapia

•psychoterapia

• konsultacje

•porady

•szkolenia

•warsztaty psychoedukacyjne

Dziecko dojrzałe do nauki

szkolnej to takie, które potrafi

sprostać wymaganiom stawianym

przez program nauczania i

wychowania.

Sprostanie owym wymaganiom

możliwe jest dzięki zmianom

rozwojowym jakim ulega cała

psychika dziecka oraz

ukierunkowanym oddziaływaniom

stymulacyjnym najbliższego

otoczenia.