BUDOWANIE

BUDOWANIE

POCZUCIA WŁASNEJ

POCZUCIA WŁASNEJ

WARTOŚCI

WARTOŚCI

2

Czym jest poczucie własnej wartości?

Czym jest poczucie własnej wartości?

Poczucie własnej wartości to:

Poczucie własnej wartości to:

●

realistyczna (tzn. trafna i uczciwa), pochlebna (oznaczająca

realistyczna (tzn. trafna i uczciwa), pochlebna (oznaczająca

przyjemne uczucia i sympatię względem siebie) opinia o

przyjemne uczucia i sympatię względem siebie) opinia o

sobie,

sobie,

●

wiara we własne możliwości i zdolności

wiara we własne możliwości i zdolności,

●

poczucie skuteczności swych działań,

poczucie skuteczności swych działań,

●

poczucie własnej kompetencji i efektywności,

poczucie własnej kompetencji i efektywności,

●

poczucie posiadania wpływu na bieg rzeczy.

poczucie posiadania wpływu na bieg rzeczy.

3

Między autodestrukcyjnym wstydem a

Między autodestrukcyjnym wstydem a

autodestrukcyjną dumą

autodestrukcyjną dumą

●

Ludzie odczuwający autodestrukcyjną dumę usiłują być kimś

więcej niż ludźmi. Są aroganccy i narcystyczni - uważają się

za osoby lepsze, ważniejsze od innych. Aby mogli być na

szczycie, inni muszą być poniżej. Autodestrukcyjna duma

często bierze się z braku pewności siebie.

●

Osoby odczuwające autodestrukcyjny wstyd lub

autodestrukcyjną pokorę uważają, że są mniej niż ludźmi.

Mają nierealistyczne i niepochlebne zdanie na swój temat.

●

Osoby mające poczucie własnej wartości sądzą, że nie są ni

mniej, ni więcej, tylko ludźmi. Mimo, iż znają swoje wady i

niedoskonałości, odczuwają radość z bycia sobą. Są jak dobry

przyjaciel, który doskonale cię zna i lubi cię bez względu na

wszystko, ponieważ dostrzega dobro, doskonałość i

potencjał, które współistnieją wraz z Twoimi

niedoskonałościami.

●

Osoby mające poczucie własnej wartości postrzegają innych,

jako równych sobie. Koncentrując się na tym, co w nich

dobre, motywują siebie i innych do rozwoju.

4

●

Poczucie własnej wartości jest bardzo ważne w motywowaniu się do
ciężkiej pracy i dążenia do sukcesu. Osoby z adekwatnym poczuciem
własnej wartości, nie generalizują niepowodzenia na inne czynności.
Porażki są dla nich źródłem informacji: o sobie i o skuteczności
swego działania.

●

Osoby te zdają się być bardziej przyjacielskie, bardziej ekspresyjne i
aktywne, bardziej wierzą w siebie i innych, a ich wewnętrzne
problemy i krytyka stanowią dla nich mniejsze źródło niepokoju.

●

Osoba z wysokim poczuciem własnej wartości chętnie podejmuje
nowe zadania, bo wierzy, że jest zdolna do ich rozwiązania. Trudne
zadania i problemy nie stanowią dla niej zagrożenia, a przeciwnie -
wyzwanie.
Rozwiązanie zadania rodzi poczucie zadowolenia i satysfakcję z
podejmowanej aktywności. Osoba taka ma poczucie sensu własnych
działań i poczucie sensu swojego istnienia. Zadowolenie przynosi jej
własna aktywność i kontakty interpersonalne, ma poczucie dobrej
jakości życia psychicznego.

5

●

Osoby z niskim poczuciem własnej wartości koncentrują się na tym, co jest

z nimi nie w porządku, czują się niepełnowartościowe i nieudolne. Doznają

zawodu, tracą motywację oraz radość doświadczania samych siebie jako

wartościowych ludzi. Jeżeli przymuszają się do rozwoju, robią to z zachowaniem

perfekcjonistycznych standardów, w wymuszony i pozbawiony radości sposób,

paradoksalnie osłabiający ich sukces.

●

U człowieka z poczuciem niższości, jednostkowe niepowodzenie będzie

generalizowane na każdą podejmowaną działalność, zadanie. W ten sposób rodzi

się poczucie bezradności w obliczu zadań, nowych i trudnych sytuacji.

●

Osoba, u której ukształtowało się poczucie niższości nie wierzy we własne

możliwości i zdolności, z niepokojem podchodzi do nowych zadań i działań,

towarzyszy jej poczucie, że nie rozwiąże ich prawidłowo i efektywnie. Może to

rodzić poczucie: niezadowolenia, braku skuteczności własnych działań, braku

sprawstwa. Nie podejmuje ona własnych nowych aktywności, nie realizuje

własnych pomysłów, gdyż porównując się z innymi odnosi wrażenie, iż jest mniej

zdolna, mniej atrakcyjna i mniej potrafi. Tkwi w przekonaniu niekompetencji, a jej

działania są mało skuteczne i nieefektywne. Prawdopodobnie rodzi to niepokój,

poczucie niezadowolenia i lęk przed odkrywaniem świata. Jeżeli sfera działań

człowieka, w odniesieniu do której ma on poczucie niższości, jest dla niego

ważna, konsekwencją może być poczucie niskiej jakości życia

psychicznego.

6

Kształtowanie się

Kształtowanie się

obrazu siebie

obrazu siebie

w procesie rozwoju

w procesie rozwoju

człowieka

człowieka

●

Poczucie własnej wartości we wczesnych stadiach rozwoju jest mało

stabilne, zależne od stale zmieniającej się zewnętrznej sytuacji i

rozbieżności opinii wygłaszanych o jednostce przez różne osoby.

●

W miarę kształtowania się tożsamości osoby poczucie własnej

wartości staje się coraz bardziej stabilne, mniej podatne na zmiany

pod wpływem zewnętrznej sytuacji, a opiera się na wewnętrznych

standardach i wartościach.

●

Zasadniczo poczucie własnej wartości u osoby dorosłej jest

stabilne, jednak może wahać zgodnie ze schematami myślowymi,

na które mogą wpływać czynniki tj.: zdrowie fizyczne, zmiany

chemiczne w organizmie, wygląd i relacje interpersonalne.

●

W procesie kształtowania się poczucia własnej wartości istotne

znaczenie ma kontekst społeczny, w którym człowiek się

rozwija. Ważne jest nie tylko środowisko rodzinne, ale też grupa

rówieśnicza, szkoła, mass media, a także społeczność lokalna.

7

●

Ważne są cechy i charakter więzi rodziny i społeczności

lokalnej, będącymi naturalnym środowiskiem

funkcjonowania i wzrastania. Ważny jest styl wychowania

stosowany przez rodziców. Istotne jest, by sprzyjał on

wzrastaniu dziecka, kształtowaniu się jego poczucia własnej

wartości, budowaniu jego wewnętrznych zasobów i

poczucia kompetencji.
Relacje interpersonalne umożliwiają kształtowanie się

kompetencji społecznych, np. współpracy grupowej, uczą

odpowiedzialności i radości płynącej z współtworzenia.

●

Jeśli człowiek czuje, że jest lubiany w grupie

Jeśli człowiek czuje, że jest lubiany w grupie, że jest na

istotnym miejscu w strukturze grupy, wtedy

najprawdopodobniej będzie miał poczucie własnej wartości i

poczucie bycia ważnym członkiem społeczności grupowej.

Wiąże się to również ze wzrostem motywacji do

podejmowania różnorodnych zadań grupowych.

●

Gdy osoba odczuwa, iż nie jest lubiana przez swoich

Gdy osoba odczuwa, iż nie jest lubiana przez swoich

rówieśników

rówieśników, a ma poczucie, że w grupie pełni rolę np.

kozła ofiarnego, wtedy najprawdopodobniej będzie

kształtowało się u niej poczucie niższości, co jednocześnie

może się wiązać z brakiem chęci i lękiem przed

podejmowaniem nowych zadań, nie tylko grupowych.

8

Poczucie własnej wartości a samoocena

Poczucie własnej wartości a samoocena

●

Fakt, iż poczucie własnej wartości może podlegać wahaniom, jest

powodem do optymizmu, ponieważ wskazuje, że samoocena może

się zmieniać.

●

Samoocena opiera się na wiedzy o sobie.

●

Samowiedza, samoocena oraz normy zachowań, stanowią

elementy obrazu własnej osoby.

●

Normy zachowań tworzą się na podstawie

kryterium wewnętrznego

kryterium wewnętrznego

(chcę

(chcę), czyli własnego celu, własnych pragnień, opinii chęci lub

kryterium zewnętrznego

kryterium zewnętrznego

(powinienem

(powinienem), czyli opierając się na

oczekiwaniach, wymaganiach innych.

●

Samowiedza ma istotne znaczenie w budowaniu poczucia

własnej wartości.

●

Wiedza o sobie dotyczy różnych obszarów funkcjonowania. Można tutaj

wyróżnić wiadomości ogólne dotyczące wieku, płci, imienia i nazwiska,

rodzaju podejmowanej aktywności, informacje dotyczące

funkcjonowania w grupie, ról, pozycji w grupie, przynależności do

grupy, wspólnych działań grupowych.

9

Skutki braku akceptacji siebie

Skutki braku akceptacji siebie

●

Poczucie własnej wartości

Poczucie własnej wartości - ważna podstawa ludzkiego

rozwoju.

●

Poczucie własnej wartości ma kluczowe znaczenie dla

Poczucie własnej wartości ma kluczowe znaczenie dla

zdrowia umysłowego i fizycznego

zdrowia umysłowego i fizycznego, jest ściśle związane z

ogólnym poczuciem zadowolenia z życia.

●

Niechęć do samego siebie (nazywana niewidzialnym

kalectwem) wpływa ujemnie na naszą kondycję zdrowotną i

sprawność, zdecydowana większość problemów

psychologicznych wyrasta z poczucia niższości.

10

Brak akceptacji siebie sprzyja:

Brak akceptacji siebie sprzyja:

●

depresji,

●

lękom,

●

objawom stresu,

●

chorobom psychosomatycznym takim jak bóle głowy,
bezsenność, przemęczenie oraz rozstrój przewodu pokarmowego,

●

wrogości, nadmiernemu lub głęboko zakorzenionemu poczuciu
gniewu, niechęci i brakowi zaufania względem innych, postawie
rywalizacji,

●

wykorzystywaniu małżonka lub dzieci,

●

tworzeniu nieszczęśliwych związków opartych na przemocy,

●

nadużywaniu alkoholu i narkotyków,

●

zaburzeniom odżywiania i stosowaniu niezdrowych diet

11

Brak akceptacji siebie sprzyja:

Brak akceptacji siebie sprzyja:

●

słabej komunikacji (np. nieasertywnej, agresywnej, defensywnej,
krytycznej lub sarkastycznej),

●

rozwiązłości,

●

zależności od innych ludzi lub instytucji,

●

wrażliwości na krytykę,

●

skłonności do udawania kogoś, kim się nie jest, aby zrobić wrażenie
na innych,

●

trudnościom w uczestniczeniu w życiu społecznym (wycofaniu się,
poczuciu osamotnienia);

●

słabym wynikom w nauce,

●

zamartwianiu się problemami,

●

nadmiernej trosce o własny status społeczny.

12

Człowiek płaci niezmiernie wysoką cenę w wyniku braku akceptacji

(emocjonalnej, fizycznej czy społecznej) samego siebie.

Należy pamiętać, iż zbudowanie poczucia własnej wartości jest

możliwe.

Jakie korzyści będę czerpała z realistycznej i pochlebnej opinii o

Jakie korzyści będę czerpała z realistycznej i pochlebnej opinii o

sobie?

sobie?

●

Będę mniej podatna na perswazję.

●

W mniejszym stopniu będę kierowała się lękiem.

●

Radość i osobista satysfakcja będą mnie bardziej motywowały.

●

Będę szczęśliwsza w związkach i mniej skłonna do trzymania się

partnerów, którzy na to nie zasługują.

●

Zyskam większą łatwość w wyrażaniu uczuć.

●

Stanę się mniej samolubna, a moja postawa nie będzie już tak

bardzo obronna.

Korzyści płynące z pozytywnej samooceny

Korzyści płynące z pozytywnej samooceny

13

●

Częściej będę podejmowała próby i ryzyko.

●

Z większym spokojem będę podchodziła do swoich niedoskonałości

i będę bardziej chętna do pracy nad nimi.

●

Nie będę już tak bardzo wątpiła w samą siebie i w podejmowane

przeze mnie działania, gdy coś pójdzie nie po mojej myśli.

●

Będę się mniej martwiła.

●

Inni będą mnie bardziej szanować i lepiej traktować.

●

Inni będą mnie uważali za osobę bardziej atrakcyjną.

●

Będę bardziej cieszyła się życiem.

●

Będę podejmowała lepsze, bardziej obiektywne decyzje.

●

Będę czuła, że ludzie lubią mnie taką, jaką jestem, a nie jakąś

udawaną osobę, którą chciałabym być.

●

Poczucie własnej wartości pomoże mi redukować niepożądany

stres i objawy ewentualnych chorób.

Korzyści płynące z pozytywnej samooceny:

Korzyści płynące z pozytywnej samooceny:

14

„

„

Korzyści” wynikające z braku akceptacji siebie

Korzyści” wynikające z braku akceptacji siebie

:

:

●

Brak ryzyka.

●

Nie mam żadnych oczekiwań względem siebie i innych.

●

Mogę ulec lenistwu i nisko stawiać sobie poprzeczkę.

●

Rzadko będę rozczarowywała siebie i innych.

●

Świat jest przewidywalny.

●

Rozumiem, gdy ludzie mnie nie akceptują, ponieważ sama
siebie nie akceptuję.

●

Rozumiem to, że nawet nie podejmują prób zaakceptowania
mnie.

●

Czasami wzbudzam litość i skupiam na sobie uwagę, a
przynajmniej na początku.

15

Jak budować

Jak budować

poczucie własnej wartości?

poczucie własnej wartości?

●

Niektórzy ludzie nie budują poczucia własnej wartości, gdyż
nie wiedzą, jak tego dokonać. Inni, choć trudno w to
uwierzyć, powstrzymują się przed jego wzmacnianiem,
ponieważ z braku akceptacji siebie płyną pewne „korzyści”.

●

Aby zmienić poczucie własnej wartości, najpierw trzeba
zrozumieć czynniki, na których ono się opiera:

3. Wzrastanie

1. Bezwarunkowa

wartość

2. Miłość

Poczucie

własnej

wartości

16

Jak budować

Jak budować

poczucie własnej wartości?

poczucie własnej wartości?

●

Większość ludzi uważa, że ich wartość zależy od tego, czym się

zajmują, od ich umiejętności, cech charakteru, talentów lub

akceptacji ze strony innych. Czynniki te nie stanowią dobrego punktu

wyjścia do budowy poczucia własnej wartości.

●

Budowanie pozytywnej samooceny wiąże się z wykorzenieniem

negatywnych myśli, zmianą złych przekonań na swój temat,

które osłabiają poczucie własnej wartości.

●

Pozytywne informacje na temat ludzi i świata powodują nastrój

sprzyjający działaniu. Negatywne - mogą tworzyć lęki oraz obniżać

zapał i entuzjazm, a w konsekwencji poziom energetyczny. Z punktu

widzenia skutecznego działania cenne jest dostarczanie sobie jak

najwięcej pozytywnych informacji na własny temat oraz

potwierdzenia szansy na sukces.

●

Im więcej pozytywnych informacji o sobie, tym większe poczucie

własnej siły i większa wiara w dobry rezultat działania. Im więcej

dobrych informacji na temat świata, ludzi, rzeczywistości, tym

częściej efekty działań są pozytywne. Wiara w sukces dodaje sił,

uskrzydla, redukuje stres. Wszystko to zwykle sprzyja jakości naszej

pracy.

17

Pamiętaj:

Pamiętaj:

●

Nie unikaj oceny innych i poprawiaj to, co możesz

poprawić.

●

Słuchaj raczej tych, którym udało się coś zrobić niż tych,

którym to się nie udało.

●

Bierz pod uwagę fakt, że ci, którym nie wyszło, po prostu

częściej i głośniej o tym mówią. Pomyśl jednak, ilu osobom

udaje się osiągać to, co zamierzyły.

●

Nie narzekaj i nie słuchaj tych, którzy narzekają, najłatwiej

jest bowiem obarczać odpowiedzialnością za swoje

niepowodzenia innych i świat; nie „zatruwaj” siebie i

innych negatywnym stosunkiem do rzeczywistości.

●

Posługuj się faktami i staraj się używać jak najmniej

określeń wartościujących i oceniających o negatywnym

zabarwieniu, gdy mówisz o zdarzeniu, które nie było

pozytywne.

●

Miej odwagę ryzykować i zgadzać się na zmiany.

18

Myśli wzmacniające poczucie własnej wartości:

Myśli wzmacniające poczucie własnej wartości:

●

Akceptuję siebie, ponieważ zdaję sobie sprawę, że jestem kimś więcej niż tylko
swoimi słabościami, błędami czy jakimikolwiek wartościami zewnętrznymi.

●

Krytyka to zewnętrzna okoliczność. Przyjmuję ją po to, by znaleźć sposób
poprawy, nie stwierdzam jednak na jej podstawie, że jestem bezwartościowa.

●

Mogę krytykować swoje zachowanie, nie podważając jednocześnie swojej
wartości jako istoty ludzkiej.

●

Zauważam każde osiągnięcie i postęp i cieszę się nimi, niezależnie od tego, jak
mało znaczące mogą się wydawać mnie lub innym osobom.

●

Cieszę się z osiągnięć i postępów innych osób, nie dochodząc do wniosku, że
osoby te są bardziej wartościowe niż ja.

●

Z zasady jestem w stanie wieść dobre życie oraz wykorzystywać czas, wysiłek,
cierpliwość, trening i wsparcie potrzebne, by to osiągnąć.

●

Oczekuję, że inni ludzie będą mnie lubili i szanowali. Jeżeli jednak tak nie jest,
nie robię z tego problemu.

●

Dzięki uczciwemu i pełnemu szacunku traktowaniu innych osób zazwyczaj
potrafię zaskarbić sobie ich zaufanie i przywiązanie.

●

Generalnie wykazuję się zdrowym rozsądkiem w związkach i w pracy.

19

Myśli wzmacniające poczucie własnej wartości:

Myśli wzmacniające poczucie własnej wartości:

●

Mogę wpływać na innych dzięki swoim dobrze uargumentowanym poglądom;

wiem, jak je przedstawiać i jak ich skutecznie bronić.

●

Lubię pomagać innym i cieszyć się sobą.

●

Cieszą mnie nowe wyzwania i nie denerwuję się, gdy coś nie wyjdzie mi za

pierwszym razem.

●

Praca, którą wykonuję, jest zazwyczaj dobrej jakości i spodziewam się, że

również w przyszłości zrobię wiele wartościowych rzeczy.

●

Jestem świadoma swoich mocnych stron i szanuję je.

●

Potrafię się śmiać z niektórych zabawnych rzeczy, które zdarza mi się robić.

●

Mogę mieć wpływ na życie innych ludzi dzięki wsparciu, którego im udzielam.

●

Lubię sprawiać, by ludzie czuli się szczęśliwsi i cieszy mnie czas wspólnie z

nimi spędzany.

●

Uważam się za wartościową osobę.

●

Obraz mojej osoby jest jedyny w swoim rodzaju. Cieszę się, że jestem unikalna.

●

Lubię siebie i nie porównuję się z innymi.

●

Wewnątrz czuję się pewnie, bezpiecznie, gdyż właściwie postrzegam swoją

wartość.

20

Pozytywne przekształcanie świata - codzienne,

Pozytywne przekształcanie świata - codzienne,

świadome myślenie w tym kierunku i małe działania

świadome myślenie w tym kierunku i małe działania

●

Uśmiechaj się do ludzi i do siebie; nawet wtedy (szczególnie wtedy),

kiedy nie masz na to ochoty; szybko zobaczysz, że ludzie będą dla Ciebie

milsi,

●

Gdy spotyka Cię trudna sytuacja, najpierw pytaj Co jest w niej dobrego?

Czego się z niej nauczyłem? Jak mogę wynieść z tego korzyść?

Co powinienem zrobić?

●

Zabaw się w wieczorne spisywanie 40 pozytywnych wydarzeń dnia. Kiedy

będziesz wiedział, że wieczorem masz zrobić to ćwiczenie, przez cały

dzień będziesz szukać pozytywnych zdarzeń!

●

Warto samodzielnie dbać o klimat nadziei i wiary, a także bronić się

przed malkontenctwem innych.

●

Jeśli otaczają Cię ludzie niezadowoleni ze swojego życia, narzekający i

mówiący o jego ciężarze, będziesz musiał włożyć w swoje pozytywne

nastawienie więcej pracy.