Transmisja synaptyczna w

zwojach współczulnych

Dywergencja

• Każdy neuron

współczulny oddaje

synapsy na 10 – 100

neuronach zwojowych

• Nieliczne neurony

mogą

pobudzić

układ współczulny

Konwergencja

• EPSP powstaje w

wyniku sumowania
postsynaptycznego

• Na pojedynczym

neuronie oddaje
4 - 15 neuronów
przedzwojowych

Charakterystyka EPSP

• Potencjał czynnościowy powstający w

wyniku

pobudzenia przez jeden

neuron

przedzwojowy

ma wyższą

amplitudę

niż powstający w wyniku

sumowania potencjałów
postsynaptycznych.

Typy potencjałów

postsynaptycznych

pobudzających

• Fazowe

– Neurony pobudzane przez pojedynczy

potencjał postsynaptyczny

– Długie serie potencjałów o dużej

częstotliwości

• Toniczne

– Wolny, stały rytm wyładowań
– Występuje w nich długa hiperpolaryzacja

następcza

Przyczyna hiperpolaryzacji

następczej

• Napływ jonów

Ca

i Na w fazie

depolaryzacji

aktywuje kanał potasowy

zależny od wapńa (hiperpolaryzacja)

• Neurony fazowe zawierają receptor

M

4

– Inaktywuje

kanały potasowe

• Skraca to odstępy między kolejnymi

pobudzeniami

• Zwiększa pobudliwość neuronu

Typy neuronów zwojowych

• B – większe

– Zmielinizowane

włókna przedzwojowe

typu B oddają na nich synapsę

• C – mniejsze

– Na nich zakończenia oddają cienkie ,

bezmielinowe

włókna typu C

• Acetylocholina uwalniana jest z

zakończeń przedzwojowych

– Działa na:

• Receptory cholinergiczne typu N

– Blokerem jest

heksametonium

(zarówno w

zwojach współczólnych i przywspółczulnych)

• Metabotropowe typu M

– Komórki wewnątrzzwojowe

dopaminergiczne

• mają tylko receptor typu M

Mają decydujące znaczenie dla
transmisji synaptycznej

Transmisja synaptyczna -

fazy

• Wczesna

fEPSP

• Późna

s

EPSP

• Bardzo późna

isEPSP

Transmisja synaptyczna -

fazy

• Wczesna

– Odpowiada jej krótkotrwały duży

potencjał postsynaptyczny pobudzający
(

fEPSP

)

• Wywołany pobudzeniem receptora N
• Trwa 0,5 – 1 ms

Transmisja synaptyczna -

fazy

• Późna (sEPSP)

– Pojawia się po 100 – 200 ms
– Wywołana działaniem

acetylocholiny

na

• receptor metabotropowy M1

– Zmniejsza przewodność błony komórkowej dla

potasu.

• Receptor metabotropowy M4

– Hamuje zależny od wapńa kanał potasowy

Wpływ serotoniny

• serotonina

(obecna w zwojach

współczulnych)

– Działa pobudzająco poprzez receptor

metabotropowy

5-HT

3

– Wywołuje późną i bardzo późną

depolaryzację

Hamowanie oboczne

• Sprzyja ograniczeniu pobudzenia

– Noradrenalina działa na receptor



2B

hamuje syntazę cAMP

• Wzrost przewodności dla K i hiperpolaryzacja

– Adenozyna działa na receptor A1

redukując aktywność cyklazy
adenylanowej.

Wpływ ATP

• Kolaterale współczólne uwalniają ATP

– Działa pobudzająco na jonotropowy

receptor P2x

• Zwiększa napływ Ca

Postsynaptyczny potencjał

hamujący IPSP

• Zależy od małych komórek

zwojowych zawierających dopaminę
(SIF)

– Oddaja synapsę hamującą

• Dopamina działa na

• receptory typu D

1

– Zwiększa przewodność dla jonów K

• Hamuje uwalnianie acetylocholiny z

zakończeń przedzwojowych

Transmisja synaptyczna -

fazy

• Bardzo późna (IsEPSP)

– Wywołują go neuropeptydy uwalniane

przez cholinergiczne włókna C

• PACAP

– przysadkowy polipeptyd aktywujący

cyklazę adenylową

• GnRH – hormon podwzgórzowy uwalniający

gonadotropiny.

– Powolne zamykanie kanału potasowego i

zmniejszenie prądu odkomórkowego K

Transmisja synaptyczna -

fazy

• Bardzo późna (IsEPSP)

• PACAP

– przysadkowy polipeptyd aktywujący

cyklazę adenylową

– PACAP 27 i PACAP 38
– Pobudza neurony zwojów współczólnych
– Działa poprzez receptor PACAP

1

– Receptory dla PACAP obecne są w błonie

neuronów B oraz komórek zwojowych typu C

– Działają troficznie ułatwiając przeżycie

niedojrzałych neuroblastów w okresie
rozwojowym.

Depolaryzację powodują

także

• Substancja P

– Działa na metabotropowy receptor NKA

1

• CGRP (peptyd pochodny genu

kalcytoniny)

– Aktywuje receptor CGRP

1

• CKK-8 cholecystokinina

– Receptor CKK

A

Modulacja presynaptyczna

• Receptory opioidowe na włóknach

przedzwojowych.

– Synapsy aksonalno-aksonalne

• Uwalniana enkefalina leucynowa (ENK-L)

- hamuje uwalninie acetylocholiny
- Wpływa na strukturę molekularną
receptorów M i N (zmniejsza powinowactwo
do acetylocholiny)
- zmniejszenie liczby receptorów N

Enkefaliny

• Komórki chromochłonne rdzenia

nadnerczy są źródłem enkefalin

• Uwalniane są do krwi w stanach

stresu razem z adrenaliną i
noradrenaliną.

• Ograniczają długotrwałe pobudzenie

układu współczulnego
( ujemne sprzężenie zwrotne)

Plastyczność transmisji

synaptycznej

• Jest to zdolność do utrwalania śladów

pobudzenia

• Seria wysoko czestotliwych bodźców

-> krótkowrwałe wzmocnienie ->
zwiększenie amplitudy fEPSP

– Wzrost dokomórkowego Ca (kanły P i N)
– Zwiększenie wytważania acetylocholiny

(spowodowane wzrostem Ca)

Bloery kanałów wapniowych

• ω Agatotoksyna – Kanały typu P
• ω Konotoksyna – Kanały typu N

LTP – długotrwałe

wzmocnienie

postsynaptyczne

• Wzmożona ekspresja mRNA białka

receptora N

• NO w zwojach współczólnych

ANP

• Hamuje transmisję synaptyczną w

zwojach współczólnych u człowieka

– Aktywacja cyklazy guanylanowej

• W zwojach współczulnych zamykają się

łuki odruchowe.

• Neurony zwojowe tworzą rodzaj ośrodków

dla miejscowych odruchów w części

jelitowej AUN.

• Zwoje wsółczulne odbierają pobudzenie z

różnych receptorów przez zawracające

odgałęzienia trzewno-czuciowych

bezmielinowych włókien SP-ergicznych i

CGRP-ergicznych

Bodźce nocyceptywne

• Pobudzają trzewnoczuciowe

bezmielinowe włókna bólowe, które
oddają zawracajace odgałęzienia do
zwojów współczólnych.

Rola substancji P oraz

cCGRP

• Torują transmisję synaptyczną
• Wzmagają bólową reakcję

współczulną i presyjną.

• Działają poprzez receptory:

– NKA

1

– substancja P

– CGRP

1

- cCGRP

Sprzężenie zwrotne

• Występuje pomiędzy

zwojami

współczulnymi

a

cholinergicznymi

neuronami zwojów części jelitowej

układu autonomicznego.

CZĘŚĆ

TRZEWNOCZUCIOWA

AUTONOMICZNEGO
UKŁADU
NERWOWEGO:
odruchy współczulne i
aksonalne

Część trzewnoczuciową tworzą
włókna aferentne
bezmielinowe

typu Cdr

lub

cienkie mielinowe

typu Aδ

oraz ich neurony czuciowe w
zwojach grzbietowych rdzenia
kręgowego.Przewodza
pobudzenia z narzadów
wewnętrznych do
ośrodkowego układu
nerwowego w trzewnych
odruchach autonomicznych.

Dzielimy je na:

1)

trzewno – trzewne

2)

trzewno – somatyczne

3)

somatyczno - trzewne

1)

Bodziec działa na

wisceroreceptory w narządach
wewnętrznych. Efektorem jest
układ krążenia, przewód
pokarmowy (np.protekcyjne
rdzeniowe odruchy żołądkowe i
jelitowe) i inne. Najważniejsze
to:

a.

Odruch nerkowo – nerkowy

b.

Odruch wątrobowo – nerkowy

c.

Odruch wątrobowo - jelitowy

2)

Odruchy trzewno – somatyczne,

od wisceroreceptorów do
neuronów ośrodkowych i następnie
do somatycznych neuronów
eferentnych. Przykładem
patologicznego odruchu jest objaw
tzw.

obrony mięśniowej

, oraz

zjawisko tzw.

bólu odniesionego

-

np. ból wieńcowy przy zawale
obejmujący lewe ramię, obojczyk
czy podbrzusze, imitując ból
żołądka.

3)

Odruchy somatyczno – trzewne.

Odpowiedż ze strony układu
autonomicznego na bodżce działające
na somatyczne eksteroreceptory czy
narządy zmysłów. Przykładem są:

a.

Presyjne odruchy z ergoreceptorów

lub

metaboreceptorów

mięśni

szkieletowych pobudzanych podczas
wysiłku fizycznego, zwłaszcza
statycznego.

b.

Odruchy

somatyczno – współczulne

(odpowiedź

wczesna

,

późna

,

bardzo

późna

) np..przyspieszenie rytmu

serca i presyjna reakcja bólowa na
podrażnienie nocyceptorów skórnych.

Charakterystycznym dla układu

autonomicznego rodzajem regulacji są
odruchy zwojowe zamykające się na
poziomie neuronów zwojowychbez
udziału ośrodkowego układu
nerwowego.W zwojach pnia
współczulnego znajdują się komórki
czuciowe włókien trzewnoczuciowych
pochodzących z receptorów serca, aorty,
przełyku, oskrzeli.

Informacja z tych narządów jest

przekazywana wewnątrz zwoju do
neuronówodśrodkowych, które
wysyłają swoje włókna pozazwojowe
do tych samych lub sąsiednich
narządów.Takie współczulne odruchy
zwojowe pobudzają np. czynność
serca pod wpływem rozciągnięcia
mechanicznego ścian komór lub
pobudzenia nocyceptorów, np. w
niedokrwieniu lub zawale serca.

Włókna trzewnoczuciowe pełnią też

funkcję eferentną, oddając kolaterale
do wielu narządów.

W neuronach czuciowych ekspresji

ulega gen preprotachykininy (PPT):

α- PPT -A
Β- PPT -A
γ- PPT -A
Neurokinina K

Pobudzenie wisceroreceptorów lub

receptorów powierzchni ciała

powoduje uwolnienie całej rodziny

neurokinin orazCGRP z obwodowych

kolaterali włókien czuciowych

neurokininy i CGRP powodują

miejscowe rozszerzenie naczyń

krwionośnych, obrzęk, objawy stanów

zapalnych, pobudzają migrację

leukocytów i innych komórek

immunoreaktywnych do miejsca

uszkodzenia i uwalnianie przez nie

cytokin.

Neurony części jelitowej wbrew

swojej nazwie rozmieszczone są w

całej ścianie przewodu

pokarmowego od przełyku aż po

odbyt.

Skupiają się one w dwóch splotach

śródściennych:

1) Podśluzówkowym, regulującym czynność

wydzielniczą komórek bony śluzowej,
resorpcję i śluzówkowy przepływ krwi.

2) Śródmięśniowy, kierujący motoryką mięśni

gładkich

Neurony splotów jelitowych, podobnie jak

neurony mózgu, otoczone są komórkami
glejowymi. Działają one jako ośrodki
lokalnych odruchów, integrując wzorce
ruchowe przewodu pokarmowego,
wydzielanie gruczołów trawiennych, lokalne
zmiany przepływu krwi, wchłanianie, a także
wydzielanie śluzu i soku jelitowego.

Neurony splotów jelitowych odkrył

w XIX wieku wybitny

neurohistolog polskiego

pochodzenia Aleksander Dogiel

W splotach śródściennych znajdują się szczególne
neurony-komórki Calaja.Działają one jak komórki
rozrusznikowe-wykazują powolną spoczynkową
depolaryzację, niezależną od pobudzeń
synaptycznych.

Rytmiczna aktywność neuronów splotu
śródmięśniowego powoduje depolaryzacje mięśni
gładkich żołądka i jelit, generując podstawowy rytm
elektryczny(BER).

Falom BER towarzyszą zsynchronizowane fale
skurczów mięśniowych, tworząc łącznie wędrujące
kompleksy mioelektryczne(MMC).Tworzą one fale
perystaltyczne, przebiegające od dna żołądka, gdzie
znajduje się strefa rozrusznikowa aż do
odźwiernika.Spoczynkowa częstotliwość
podstawowego rytmu elektrycznego BER w żołądku
wykosi 2-4/min.

W dwunastnicy znajduje się druga

strefa rozrusznikowa BER.Jest on

szybszy niż w żołądku, wynosi około

12/min i rozchodzi się z dekrementem

w stronę jelita grubego.

Synapsy splotu mięśniowego uwalniają liczne

transmitery i modulatory. Główną rolę

pobudzającą odgrywa acetylocholina.

Towarzysza jej liczne neuropeptydy

pobudzające:motylina, VIP, peptyd uwalniający

gastrynę(GRP), substancja P oraz

hamujące:somatostatyna, enkefaliny, galanina,

NPY.Z amin biogennych są to:serotonina i

dopamina.

Włókna współczulne za pośrednictwem
receptora adrenergicznego typu alfa hamują
także bezpośrednio napięcie i ruch samych
komórek mięśniowych, z wyjątkiem mięsni
zwieraczy pobudzanych do skurczu.

Nerw błędny przez swe cholinergiczne włókna
przedzwojowe i receptor typu N wzmaga
aktywność splotów jelitowych i przyspiesza
częstość rytmu komórek Calaja, za ich
pośrednictwem, częstość rytmu
podstawowego BER i wędrujących
kompleksów mioeletrycznych MMC.

Wydzielanie soku jelitowego pobudzają także
inne neuromodulatory. Jako aminy biogenne
działają sokopędnie w jelitach histamina i
serotonina, a także prostaglandyny typu E.

Z grupy peptydów są to:neurotensyna, GRP,
wazopresyna, bradykinina i kalcytonina.

Prawdopodobnymi transmiterami
wzmagającymi absorpcję jelitową
są:somatostatyna, NPY, CCK-8 oraz enkefaliny.
Spośród amin biogennych :noradrenalina,
adrenalina i dopamina.

Odruchy nocyceptywne z błony śluzowej
jelita działają jak sygnalizacja alarmowa
chroniąca błonę śluzowa żołądka,
dwunastnicy i jelita przed uszkodzeniem.

Głównym transmiterem ochronnym
uwalnianym na drodze krótkich,
zwojowych i długich, rdzeniowych i
ponadrdzeniowych odruchów z
chemoreceptorów błony śluzowej
żołądka i jelit jest peptyd pochodny genu
kalcytyninowego(CGRP).

Pewien udział ma także tachykinina
A(NKA).

Działanie ochronne CGRP i NKA polega
na uwalnianiu tlenku azotu.Te dwie
substancje zmniejszają także kwasotę
soku żołądkowego.

Eferentne neurony splotów trzewnych
unerwiają immunoreaktywne komórki tuczne
ściany przewodu pokarmowego, powodując
ich degranulację i uwolnienie histaminy.

Alergeny i antygeny działające od strony
przewodu pokarmowego często powodują
biegunki. Włókna eferentne splotów
trzewnych unerwiają także płytki Peyerta
ściany jelita, gdzie gromadzą się limfocyty,
leukocyty kwasochłonne i makrofagi. W ten
sposób część jelitowa układu autonomicznego
współdziała w komórkowej odpowiedzi
immunologicznej.

Transmisję synaptyczną w

autonomicznych splotach jelitowych

określamy jako wielochemiczną.

Czucie bólu

BODZIEC
NOCYCEPTYWNY

NIEAKTYWNE
KALIKREINY
TKANKOWE

AKTYWNE
KALIKREINY
TKANKOWE

KININOGENY
TKANKOWE

KININY (tez
histamina)

SPOLARYZOWANE
NAGIE
ZAKOŃCZENIA
NERWOWE

ZDEPOLARYZO
WANE NAGIE
ZAKOŃCZENIA
NERWOWE

SALWY
IMPULSÓW
BÓLOWYCH

Impulsy bólowe są
przewodzone przez włókna
nerwowe:

•Z osłonką mielinową – należą one do grupy A ,o
średnicy 2-5 μm i prękości przewodzenia 12-30m/s.

•Bez osłonki mielinowej- należą do grupy Cdr, o
śr. 0,4-1,2 μm i prędkości przewodzenia 0,5-
2m/s

Podwójna odpowiedź bólowa:

•Wywołane jest to różnicą prędkości przewodzenia
impulsów bólowych we włóknach grupy A i Cdr

•Bodźce bólowe są podwójnie odczuwane.

•Pierwsza odpowiedź bólowa odznacza się silnym
ostrym bólem, który jest ściśle umiejscowiony.

•Druga natomiast daje nieprzyjemne uczucie bez
ścisłego umiejscowienia.

„Czuciowe neuropeptydy”:

•Są uwalniane na synapsach w rogach tylnych rdzenia
oraz z zakończeń włókien czuciowych w unerwianych
tkankach (np. skóra, mięśnie, stawy, narządy
wewnętrzne)

•Do tej grupy należą: substancja P (+), peptyd
pochodny kalcytoninowego genu(+), wazoaktywny
peptyd jelitowy(+), somatostatyna(+, -), galanina(-).

•Powodują rozkurcz naczyń krwionośnych, zwiekszenie
przepuszczalności naczyń włosowatych i powstawanie
obrzęku zapalnego.

Droga impulsacji bólowej:

Hamowanie czucia bólu:

•Hamowanie impulsacji bólowej zachodzi w obrębie
rogów tylnych rdzenia kręgowego oraz w jądrach
wzgórza.

•Ten mechanizm objaśnia hipoteza „bramki kontrolnej”
dla bólu. Według niej w rogach tylnych rdzenia znajduje
się mechanizm działający jak bramka przepuszczająca
impulsy biegnące od pierwszego neuronu czuciowego (w
zwojach rdzeniowych) do drugiego neuronu czuciowego
(w rogach tylnych).

•Dzięki istnieniu bramki może zachodzić zwiększanie lub
zmniejszanie dopływu impulsów nerwowych.

•Przewodzenie impulsów czuciowych może być także
regulowane w jądrach części tylnej wzgórza między II a
III neuronem czuciowym.

Ośrodkowa modulacja czucia
bólu:

•W błonie komórkowej takich struktur mózgowia jak
śródmózgowie, podwzgórze i układ limbiczny występują
receptory opioidowe, które wiążą się z peptydami
opioidowymi (np.. Enkefalina, β-endorfina) działającymi
jak modulatory synaptyczne.

•U ludzi skarżących się na przewlekłe bóle zawartośc
peptydów opioidowych w płynie mózgowo-rdzeniowym
jest niewielka.

Metody usuwania czucia bólu:

FARMAKOLOGICZNE:

•Za pomocą znieczulenia miejscowego- hamuje
przewodzenie impulsów.

CHIRURGICZNE:

•Zniszczenie lub uszkodzenie dróg przewodzących
impulsy bólowe w rdzeniu kręgowym (jedno lub
obustronne)- CHORDOTOMIA (polega na przecięciu
drogi rdzeniowo- wzgórzowej bocznej . Znosi czucie
bólu i temperatury poniżej miejsca przecięcia.
Zachowane jest czucie dotyku.

Trwale zniesione zostają także wszystkie rodzaje
czucia z narządów płciowych.

Badanie czucia bólu:

•Metoda do oceny siły bodźca (J. D. Hardy) wykorzystująca
bodziec termiczny w postaci 1000-watowej lampy (zapalonej
na 3s i ustawionej w stałej odległości od skóry)

•Dzięki tej metodzie można oznaczyć bodziec progowy i
maksymalny czucia bólu. Energia do wywołania
maksymalnego czucia bólu jest tylko dwukrotnie większa od
en. Wywołującej minimalne czucie bólu.
•Ta mała różnica ma ogromne znaczenie, ponieważ bodźce
wywołujące ból są jednocześnie bodźcami uszkadzającymi tkankę.

•Różnorodne czynniki mogą wybiórczo znieść przewodzenie
impulsów np. brak tlenu znosi przewodzenie bólowe we
włóknach A, a kokaina we włóknach Cdr.

Unerwienie metameryczne:

Budowa metameryczna ciała
zachowała się w rdzeniu
kręgowym oraz w unerwieniu
skóry i mięśni. Narządy
wewnętrzne w rozwoju
ontogenetycznym utraciły w
znacznym stopniu budowę
metameryczną. Mimo to
stwierdza się przeczulicę skóry
unerwionej przez ten sam
odcinek rdzenia, który odbiera
impulsację aferentną z chorego
narządu wewnętrznego. Ma to
duże znaczenie praktyczne
ponieważ na podstawie
określenia miejsca przeczulicy
skóry można rozpoznać proces
chorobowy toczący się w
narządzie wewnętrznym (odruch
trzewno-skórny).

Czucie interoceptywne:

•Czucie trzewne odbierane jest przez interoreceptory
znajdujące się w narządach wewnętrznych i ścianach
naczyń krwionośnych.

•Są one pobudzane przez bodźce chemiczne,
mechaniczne i osmotyczne.

•Impulsacja wysyłana z tych receptorów biegnie w
nerwach czaszkowych, rdzeniowych i w nerwach
należacych do układu autonomicznego.

Czucie bólu trzewnego:

Proces chorobowy w narządach wewnętrznych wywołuje
podrażnienie interoreceptorów. Przez trzewny łuk odruchowy jest
przenoszona większa liczba impulsów, co powoduje wzmocnienie w
rdzeniu kręgowym impulsacji biegnącej od proprioreceptorów w
mięśniu poprzecznie prążkowanym. Prowadzi to do wzmożonego
napięcia mięśnia (odruch trzewno mięśniowy)

Również zostaje wzmocniona impulsacja z eksteroreceptorów
skórnych (przeczulica, odruch trzewno skórny)

Często jest tak, że ból trzewny odczuwa się w innym
miejscu niż leży chory narząd. Na przykład ból w napadzie
kolki żółciowej odczuwany jest pod łopatką, a ból w chorobie
wieńcowej serca promieniuje do ręki.

Wynika to z pobudzania leżących obok siebie szlaków
nerwowych i ośrodków w centralnym układzie nerwowym.
Impuls bólowy "rozlewa się" po sąsiednich komórkach
nerwowych.

Ból który budzi dziecko ze snu lub pojawia się po spożyciu

Ból który budzi dziecko ze snu lub pojawia się po spożyciu

płynów lub pokarmów stałych, ma często przyczynę w

płynów lub pokarmów stałych, ma często przyczynę w

przełyku.

przełyku.

Typowy ból trzewny trwa godzinami stopniowo zwiększając i

Typowy ból trzewny trwa godzinami stopniowo zwiększając i

zmniejszając natężenie.

zmniejszając natężenie.

Odnerwienia znoszące czucie
bólu:

1. Obłuszczenie przydanki tętnic doprowadzających krew do

narządu – usuwa się włókna aferentne biegnące wzdłuż
tętnic

2. Przecięcie nerwów należących do układu autonomicznego

3. Przecięcie korzeni grzbietowych przez które przebiegają

włókna aferentne od interoreceptorów.

4. Przecięcie drogi rdzeniowo-wzgórzowej bocznej

(chordotomia)

Ból przewlekły:

Przecięcie aferentnych dróg czucia bólu wywołuje
zmniejszenie syntezy transmittera hamującego w neuronach
GABA-ergicznych jakim jest kwas γ-aminomasłowy.

Niedobór transmittera hamującego w ośrodkach
przewodzących czucie bólu może być również przyczyną
odczuwania bólu pomimo wykonanej operacji.

KONIEC

Dziękujemy za uwagę