"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 c
zerwca 2006

Lęk i zaburzenia lękowe
w chorobach
neurozwyrodnieniowych

Tomasz Sobów, dr n med.

Klinika Psychiatrii Wieku Podeszłego & Zaburzeń

Psychotycznych,

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Lęk w wieku podeszłym

Ma Pan/Pani

wyjątkowo wrażliwy

system wczesnego

ostrzegania

Ma Pani/Pan

wyjątkowy talent do

kreatywnego

martwienia się…

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Lęk a zaburzenia lękowe w
wieku podeszłym



Objawy lękowe: 25-70% osób po 65 roku
życia



Diagnoza jakiegokolwiek zaburzenia
lękowego (ECA Study) – 6,5%



Najczęstsze: fobie, zaburzenie lękowe z
napadami paniki, agorafobia, GAD; rzadkie:
OCD, fobia społeczna; PTSD?



Czy prewalencja zaburzeń lękowych spada z
wiekiem? Problem kryteriów
diagnostycznych

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Specyficzne dla wieku
podeszłego postaci lęku



Lęk przed upadkiem



Lęk przed napaścią



Lęk przed niepełnosprawnością /
niewydolnością finansową



Lęk przed samotnością



Lęk przed chorobami (hipochondria?)



Lęk przed nowościami

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Lęk w otępieniach



40-65% pacjentów z otępieniem
(głównie umiarkowanym i lekkim)



Lęk separacyjny jako najczęstsza forma



„PTSD-like syndrome in dementia”



Przełomy lękowe („napady
katastroficzne”)



Nastawienie hipochondryczne



FTD > AD

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Czy pobudzenie może być ekspresją
uogólnionego lęku u chorych z
otępieniem?



Chorzy z uprzednią diagnozą GAD (lub

niektórymi jego przejawami, zwłaszcza

zamartwianiem się) 3-4x częściej

pobudzeni w przebiegu AD



Późno pojawiające się cechy GAD (zwykle

niepełnoobjawowe) i/lub subsyndromalna

depresja mogą poprzedzać dysfunkcje

poznawcze



Niepełnoobjawowy GAD u 8-18% chorych z

AD versus około 3% osób w wieku

podeszłym bez otępienia

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Pobudzenie u chorych z
otępieniem a SSRI



Citalopram vs perfenazyna (Pollock i
wsp., 2002)



Citalopram w bezcelowej nadaktywności
(Scharre i wsp., 2003)



Sertralina w pobudzeniu (Lanctot i wsp.,
2002)



Paroksetyna w pobudzeniu i werbalnej
agresji (Ramadan i wsp., 2000)

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Lęk w otępieniach a objawy
psychotyczne



Lęk separacyjny i jego warianty



Lęk jako manifestacja zaburzeń
orientacji



Lęk jako przejaw objawów
psychotycznych w otępieniu



Lęk w zespołach misidentyfikacji



Skuteczność risperidonu, olanzapiny,
aripiprazolu, ziprazidonu

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Lęk w otępieniach a
depresja i zaburzenia snu



Lęk jest najpowszechniejszą manifestacją
depresji u chorych z otępieniem



Pobudzenie u chorego z otępieniem często
oznacza depresję i objawy lękowe



Lęk nasila i/lub indukuje zaburzenia snu
(zwłaszcza objawy GAD-like i
hipochondryczne)



Płytki, przerywany sen, RBD i RLS często
towarzyszą symptomatologii lękowej

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Lęk w chorobie
Alzheimera



Zwykle jako objaw („lęk bliżej
nieokreślony”) a nie pełnoobjawowe
zaburzenie



Najczęstsze fobie proste, napady lęku,
zespół podobny do GAD



20-40% z symptomatologią lękową
dobrze odpowiada na inhibitory
cholinesterazy i/lub memantynę



Zachęcające wyniki badań z
citalopramem, sertraliną i klonazepamem

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Lęk w otępieniach czołowo-
skroniowych



Często jako jeden z pierwszych objawów



Znaczne nasilenie zwykle już w mało
nasilonych zespołach



Interakcje: lęk-afazja, lęk-dysfunkcje
wykonawcze, lęk-codzienne fukcjonowanie



Zmniejszenie nasilenia objawów lękowych
w sposób istotny poprawia funkcjonowanie
chorych z FTD: trazodon, paroksetyna,
citalopram, fluwoksamina, buspiron

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Lęk w chorobie
Huntingtona



Może być jednym z pierwszych
przejawów choroby; im niższy wiek
zachorowania tym więcej
symptomatologii psychiatrycznej, w tym
lęku



Lęk może nasilać ruchy mimowolne i
wpływać na ich fenomenologię –
możliwe opóźnienie poprawnej diagnozy



Antagoniści dopaminy mogą nasilać
objawy lękowe w HD: neurobiologia?

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Lęk i zaburzenia lękowe w
chorobie Parkinsona



29-67% chorych



Nadreprezentacja przypadków zaburzeń
lękowych o późnym początku



Częste współistnienie z objawami
depresyjnymi



Fenomenologia: napady paniki, fobie i
GAD; pełnoobjawowe OCD - rzadkie

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Związki lęku i leczenia
objawowego choroby
Parkinsona



Objawy lękowe mogą ustępować wraz z

poprawą motoryki po lekach

dopaminoergicznych



Patologiczny hazard i „punding” jako

przejawy nadmiernej stymulacji

dopaminergicznej



Napady podobne do napadów paniki jako

manifestacja zespołów „off”: fluktuacje a lęk



Dyskinezy a objawy lęku (GAD-like)



Lęk w PD a ciągła versus pulsacyjna

stymulacja dopaminergiczna: rasagilina i

rotigotina versus lewodopa

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Lęk w chorobie Parkinsona:
opcje terapeutyczne



Optymalizacja leczenia
dopaminergicznego: „za dużo, za mało”



Ciągła stymulacja dopaminergiczna



Zalecane SSRI (pomimo braku
celowanych badań)



Alprazolam w napadach paniki
niezwiązanych z fazą off



Mirtazapina w GAD w przebiegu PD

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Podsumowanie



Objawy lękowe częste w chorobach

neurodegeneracyjnych; rzadziej

pełnoobjawowe zespoły



Dokładna analiza fenomenologii często

pozwala domniemać o przyczynie i

pomaga wybrać optymalne leczenie



Leki specyficzne dla danej choroby

mogą być skuteczne w objawach

lękowych (inhibitory cholinesterazy,

memantyna, leki dopaminoergiczne,

inhibitory monoaminooksydazy)

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Podsumowanie c.d.



Niektóre zespoły lękowe dobrze reagują

na leki z grupy SSRI: FTD, pobudzenie i

bezcelowa nadaktywność, zespoły

lękowo-depresyjne



Benzodwuazepiny: słabo przebadane,

prawdopodobnie bezpieczne w

krótkotrwałym stosowaniu: alprazolam,

klonazepam, oksazepam



Techniki psychoterapeutyczne: brak

badań; prawdopodobnie przydatne w

łagodnych zaburzeniach poznawczych

"Badania nad lękiem", Toruń, 22-24 cz
erwca 2006

Dziękuję za uwagę!