Rok III semestr VI

Rok akademicki 2009/2010

Narzędzia zarządzania
jakością

W filozofii TQM kluczowe znaczenie odgrywa

ciągłe poszukiwanie możliwości doskonalenia

organizacji

we

wszystkich

aspektach

jej

działania. Wymaga to zaangażowania wszystkich

pracowników danej organizacji. Skutecznym

sposobem

wyzwalania

inicjatywy

i

zaangażowania

pracowników

jest

praca

zespołowa i stosowanie narzędzi zarządzania

jakością. Służą one do zbierania i przetwarzania

informacji, analiz, nadzorowania procesu oraz

wykrywania błędów, wad i nieprawidłowości w

przebiegach

procesów.

Pozwalają

na

wizualizację

danych,

monitorowanie

i

diagnozowanie procesów w całym cyklu życia

wyrobu.

Dzięki

nim

można

sprawdzić

efektywność podjętych działań.

Zestawy narzędzi zarządzania
jakością

Diagram Ishikawy

Diagram

Ishikawy

zwany

diagramem

przyczynowo – skutkowym jest powszechnie
stosowanym narzędziem w inżynierii jakości.
Istotą powstania diagramu jest graficzne
przedstawienie analizy wzajemnych zależności
przyczyn, powodujących określony skutek.
Często, ze względna wygląd, diagram jest
nazywany jodełkowym lub schematem rybiej
ości. Diagram ten często jest też nazywany
schematem jodełkowym lub schematem rybiej
ości ze względu na swoją budowę i kształt.

Fazy budowy diagramu



Faza identyfikacji problemu



Faza rozpoczęcia prac nad diagramem



Faza uszczegółowienia diagramu



Faza analizy diagramu

Punktem

wyjścia

do

budowy

diagramu

jest

zidentyfikowanie

problemu,

który

należy

rozpatrzyć. Następnie należy opisać główne grupy

przyczyn

wpływających

hipotetycznie

lub

rzeczywiście na wyłoniony problem. Pomocna może

się okazać zasada 5M:



Siła robocza (Manpower)



Metoda (Methods)



Maszyna (Machinery)



Materiał (Material)



Zarządzanie (Managment)

Przykład diagramu Ishikawy

Diagram Pareto-Lorenza

Diagram Pareto – Lorenza jest narzędziem

służącym do nadawania ważności czynnikom

(przyczynom) wywołującym określony problem.

Istota tej metody opiera się na pracy włoskiego

ekonomisty Vilfredo Pareto, który sformułował

zasadę znaną obecnie jako 80/20, lub metodą ABC.
Mówi ona o tym, że występowanie większości

typów zdarzeń można zaobserwować w małym

zaledwie fragmencie możliwych okoliczności.

Można stwierdzić na podstawie tej zasady, że

niewielka

liczba

osób,

przyczyn,

sytuacji

odpowiada za większość występujących zjawisk.

Identyfikowane są te problemy, które mimo

stanowienia mniejszości względem liczebności

pozostałych, wywierają dominujący wpływ na

rozpatrywane zagadnienie.

Tworzenie analizy wg.zasady Pareto -
Lorenza



identyfikacja rodzajów rozpatrywanych zagadnień (np.

rodzajów wad),



określenie przedziału czasowego (dzień, zmiana, rok

itp.) w celu późniejszego porównywania efektów

wprowadzonych zmian,



ustalenie częstości występowania poszczególnych

kategorii (np. przyczyn, wad),



uszeregowanie kategorii wg malejącej częstości

występowania, obliczenia częstości procentowych oraz

skumulowanych,



ustalenie skal na osi pionowej (najczęściej przyjmuje

się bezwzględną częstość występowania oraz procent

skumulowany) i poziomej (kategorie),



naniesienie na wykres słupków odpowiadających

częstości dla poszczególnych kategorii (wykres Pareto)

i krzywej dla procentów skumulowanych (krzywa

Lorenza),

w

kolejności

od

największego

do

najmniejszego nasilenia oddziaływania.

Główne zadania diagramu Pareto -
Lorenza



porządkuje dane pod względem ich

ważności



umożliwia wykazanie źródeł

powstawania niepotrzebnych kosztów,

pozwalając na ich ograniczenie



pozwala wyciągnąć wnioski i opracować

zalecenia odnośnie do podjęcia działań

korygujących i zapobiegawczych



pomaga w natychmiastowym zauważeniu

i skorygowaniu niezgodności



jest bardzo przydatny w funkcjonowaniu

Systemu Zarządzania Jakością

Diagram Pareto - Lorenza

Histogram

Jest to jeden z graficznych sposobów przedstawiania
rozkładu empirycznego (badania statystycznego)
cechy w postaci wykresu powierzchniowego.
Składa się z szeregu prostokątów umieszczonych na
osi współrzędnych. Prostokąty te są z jednej strony
wyznaczone przez przedziały klasowe wartości cechy,
natomiast ich wysokość jest określona przez
liczebność

(częstość

lub

gęstość

prawdopodobieństwa) elementów przypadających na
określony przedział klasowy. Ilustruje on postać
rozkładu i jego usytuowanie w stosunku do wartości
nominalnej i tolerancji. W zarządzaniu jakością jest on
pomocny przy wizualizacji zmienności wyników
danego procesu.

Elementy składowe
histogramu



Pola



Wykresu



Skali (aby ułatwić czytanie wykresu, stosuje się często,
szczególnie w prostokątnym układzie współrzędnych,
dwie jednakowe skale na obu końcach obrazu
graficznego, tj. skalę poziomą oraz dwie skale pionowe
po lewej i prawej stronie pola wykresu)



Tytuł (w wykresach popularyzacyjnych tytuł należy
umieścić nad obrazem graficznym, natomiast w
publikacjach można go umieścić również pod
rysunkiem)



Źródło (jeżeli obok wykresu w tej samej publikacji
zamieszczamy

tablicę

statystyczną

z

danymi

liczbowymi i opatrzona jest ona opisem źródła
informacji, wystarczy pod wykresem wymienić jako
źródło numer kolejny tej tablicy)

Przykładowy histogram

Diagram korelacji

Diagram korelacji występuje także pod innymi

nazwami m.in.: wykres rozrzutu, wykres korelacji,

wykres zmiennych. Służy on do graficznego

przedstawienia relacji miedzy dwoma zmiennymi

(cechami). Stanowi więc zbiór punktów na

płaszczyźnie, odpowiadający zbiorowi par liczb (x

i

i

y

i

), gdzie x

i

oznacza i-tą obserwację zmiennej

niezależnej X, y

i

oznacza i-tą obserwacje zmiennej

zależnej Y.
Na istnienie korelacji zmiennych (cech) wskazuje

ich wzajemny związek, który oznacza, że zmienne

wpływają na siebie. Diagram korelacji nie bada

natomiast

związku

przyczynowo-skutkowego

zachodzącego między zmiennymi, a mówi jedynie o

tym, czy istnieje pewien związek korelacyjny między

dwiema zmiennymi.

Zastosowanie diagramu
korelacji



stwierdzenia istnienia zależności
pomiędzy zmiennymi



stwierdzenia kierunku związku



pokazania siły związku.

Tworzenie diagramu
korelacji

Diagram korelacyjny w prostokątnym układzie

współrzędnych, tworzy się odkładając na osiach

wartości badanych zmiennych. Na osi odciętych

zaznaczamy

wartości

tej

zmiennej,

którą

przyjmujemy

za

niezależną

(objaśniającą),

wyrażającą ilościowo zjawisko traktowane jako

przyczyna, natomiast na osi rzędnych wartości tej

zmiennej,

którą

przyjmujemy

za

zależną

(objaśnianą),

wyrażającą

ilościowo

zjawisko

uznawane za skutek. Punkty umieszczone w takim

układzie współrzędnych tworzą mniej lub bardziej

wyraźną „smugę”, co daje możliwość wstępnej

oceny siły i kierunku zależności oraz może być

podstawą wyboru określonej funkcji matematycznej

opisującej zależność między badanymi zmiennymi.

Przykłady diagramów

1 - Korelacja liniowa
dodatnia
2 - Korelacja liniowa ujemna

3 - Brak korelacji
4 - Korelacja krzywoliniowa

Schemat blokowy

Jest on graficzną prezentacją wszystkich kroków (przebiegu

procesu) operacyjnych, czynności od momentu ich

rozpoczęcia do momentu ich zakończenia. Narzędzie to daje

więc możliwość nie tylko zrozumienia i analizy przebiegu

procesu, ale przede wszystkim przyczynia się do poprawy

jego jakości przez wprowadzane korekty czy modyfikacje.

Schemat blokowy ma zastosowanie w odniesieniu do opisu

istniejącego procesu lub zaprojektowania nowego procesu.
Schematy blokowe używane są najczęściej w procesach

planowania i kontroli. Możliwość określenia punktów procesu

warunkujących jego dalszy, prawidłowy przebieg (obszarów

krytycznych) jest niewątpliwie zaletą tego narzędzia.

Ponadto schemat blokowy może być wykorzystywany w

analizie wykonywanych czynności przez porównanie

rzeczywistego wykonania ze standardem kontroli, czyli z

tym, jak dana czynność lub zadanie powinno być wykonane.

Dzięki temu można wykryć błędy popełnione na

poszczególnych etapach procesu, jak również wyeliminować

czynności (operacje) zbędne lub powtarzające się.

Tworzenie schematu
blokowego



Nazwanie procesu – najlepiej za pomocą

jednego zdania



Ustalenie granic procesu – polega na

określeniu początku i końca procesu



Analiza przebiegu procesu – należy ustalić jak

jest wykonywana praca w poszczególnych

fazach procesu



Narysowanie schematu



Wprowadzenie opisu poszczególnych

elementów



Połączenie elementów graficznych



Wprowadzenie komentarzy

Elementy składowe
schematu



Blok graniczny – oznacza początek lub

koniec, zazwyczaj w postaci owalnej



Skrzynka operacyjna – oznacza wykonywanie

różnych działań, ma postać prostokąta



Skrzynka wejścia / wyjścia – oznacza

wprowadzanie lub wyprowadzanie danych,

ma postać równoległoboku, wchodzi i

wychodzi z niej jedno połączenie



Skrzynka warunkowa – oznacza sprawdzenie

warunku i dokonanie wyboru, ma kształt

rombu, wychodzą z niej dwa połączenia: TAK

i NIE



Strzałka – wskazuje jednoznacznie

powiązania i kierunek przepływu informacji

Przykładowy schemat
blokowy

Stratyfikacja

Stratyfikacja jest techniką polegającą na

zbieraniu danych dotyczących przedmiotu

dostawy, produkcji lub przebiegu procesu na

specjalnie przygotowanych formularzach w

celu ich dalszego przetwarzania (np. w celu

analizy procesu, poszukiwania przyczyn

problemów). Zastosowanie techniki pozwala

na łatwiejszą identyfikację źródła i przyczyn

ewentualnych błędów.
W

procesie

produkcyjnym

zbieranie

informacji w formularzach mogą obejmować

np.: nr wydziału, nr partii, symbol materiału,

symbol

dostawcy,

nr

pracownika,

nr

kontrolera, temperaturę powietrza, czas

obróbki itp.

Przykład arkusza
wykorzystywanego do
stratyfikacji

ARKUSZ PRZYJĘCIA

MATERIAŁU

Data ………………….

Nr partii ….………………

Symbol materiału ………………….

Symbol dostawcy ………………….

Środek transportu ………………….

Sposób kontroli .…………………

Warunki środowiska:

- temperatura …...…………….

- wilgotność ….………………

Karty kontrolne

Karty kontrolne są to podstawowe i
najwcześniejsze historycznie narzędzia
statystycznego sterowania procesami.
Pomysł karty kontrolnej zawdzięczamy
Shewhartowi, a pierwsze praktyczne
zastosowanie tego pomysłu nastąpiło w
1924 roku. Karta kontrolna to graficzny,
usystematyzowany i ciągły sposób
obserwacji kontrolowanego procesu /
analiz.

Tworzenie karty kontrolnej

Karty kontrolne buduje się z zebranych, w

określonych

odstępach

czasu

procesu

produkcyjnego, próbek o danej liczebności.

Następnie są one zapisywane w arkuszach, co

pozwala na sprawdzenie czy dany proces

przebiega prawidłowo. Na osi poziomej,

zaznacza się pobrane próbki, zaś na pionowej –

wartości obserwowanej zmiennej. Tworząc

karty

kontrolne

należy

przestrzegać

następujących procedur:



wybór cechy, która będzie badana



wybór rodzaju karty



pobranie danych do obliczeń



wyznaczenie linii centralnej



wyznaczenie górnej i dolnej linii kontrolnej.

Diagram pokrewieństwa

Diagram ten jest narzędziem wykorzystywanym

do porządkowania rozproszonych danych i

informacji powstałych przykładowo w wyniku

burzy

mózgów.

Nazywany

jest

inaczej

wykresem

podobieństw,

wykresem

współzależności lub diagramem powinowactwa.

Jest to narzędzie uniwersalne, które doskonale

sprawdza się w analizie pomysłów, problemów,

opcji czy rozwiązań, a ich sortowanie ma

charakter intuicyjny. W pracy z diagramem

pokrewieństwa wykorzystywana jest metoda

pracy

zespołowej.

Istotą

jest

zatem

wykorzystywanie intuicji członków zespołu,

którymi są specjaliści z badanego zagadnienia.

Tworzenie diagramu
pokrewieństwa

Na górze tablicy lub kartki, w
centralnym miejscu należy wpisać
problem, który chcemy rozwiązać.
Przed

grupowaniem

kartki

z

zapisanymi pomysłami rozłożone są
w sposób przypadkowy, natomiast po
grupowaniu pomysłów w kategorie
kartki wykazują uporządkowanie

Diagram pokrewieństwa

Diagram relacji

Diagram relacji określany jest również jako

diagram zależności, drzewo relacji, lub wykres

współzależności przyczyn. Jest on techniką

wyjaśniania związków przyczynowych. Został

zaprojektowany dla ukazania logicznych powiązań i

zależności zespołu czynników wpływających na

analizowane

zagadnienia.

Diagram

relacji

wykazuje znaczne podobieństwa do diagramu

przyczynowo

skutkowego

Ishikawy,

jednak

definiuje on nie tylko powiązania ,, przyczyna -

skutek’’, ale określa i odzwierciedla również

powiązania ,, przyczyna- przyczyna’’. Diagram

relacji jest podstawą do planowania działań

korygujących.

Tworzenie diagramu relacji



W pierwszej fazie definiujemy problem,

który chcemy przeanalizować



W drugiej fazie przy pomocy innych

metod (np. burzy mózgów) określamy

przyczyny wywołujące zdefiniowany

problem. Za pomocą strzałek łączymy

przyczyny ze skutkami, łącząc także

zależności międzyprzyczynowe



W trzeciej fazie otrzymane informacje

analizujemy w grupie badawczej i

rysujemy diagram relacji

Diagramy relacji

Diagram ukierunkowany

Diagram prosty

Diagram scentralizowany

Wykres drzewa

Wykres drzewa zwany inaczej diagramem

systematyki, wykres typu drzewo lub drzewem

decyzyjnym. Stosuje się go w procesach

planowania. Jest to graficzne uporządkowanie

czynników

powodujących

występowanie

problemu (przypomina wykres Ishikawy) lub

czynności niezbędnych w ramach danego

procesu (nawiązuje do schematu blokowego).

Przyczyny i zadania są porządkowane w sposób

logiczny i chronologiczny, zgodnie z zasadą „od

ogółu do szczegółu". Jego weryfikacja polega na

skontrolowaniu, czy czynności szczegółowe

umożliwiają

realizację

celu

głównego

i

odwrotnie. Diagram decyzyjny stanowi dalsze

uporządkowanie

informacji

zawartych

w

wykresach pokrewieństwa i współzależności.

Etapy tworzenia wykresu
drzewa



określić w sposób jasny i prosty badane

zagadnienie



wyznaczyć główne kategorie zagadnienia (wg

burzy mózgów lub kart tytułowych z wykresu

współzależności)



zbudować wykres umieszczając zagadnienie

po lewej stronie, a odgałęzienia głównych

kategorii po prawej



dla każdej głównej kategorii ustalić elementy

składowe i podrzędne



elementy składowe i podrzędne umieścić z

prawej strony kategorii jako boczne gałęzie



zweryfikować wykres ze względu na

kompletność i logikę

Przykład wykresu

Diagram macierzowy

Diagram

macierzowy

-

nazywany

także

diagramem tablicowym. Przedstawia powiązania

elementów

(zadań,

czynności,

procesów,

proponowanych rozwiązań) oraz rodzaj i „siłę"

związku. Dobór elementów diagramu może

stanowić efekt prac, wykorzystujących inne

narzędzia, np. burze mózgów lub analizę

oddziaływań. W zależności od liczby grup

czynników oraz rodzaju powiązań między nimi

są stosowane różne typy diagramów. Metoda ta

powstała

w

celu

rozpoznania

zależności

pomiędzy wymaganiami klienta a parametrami

wyrobu i umożliwiającego ustalenie jego cech

Diagram macierzowy może także stanowić

uszczegółowienie wykresu typu drzewo zdarzeń.

Tworzenie diagramu
macierzowego



Wybór informacji prezentowanej w
wierszu (np. etykieta funkcji)



Wybór informacji prezentowanej w
kolumnie (np. nazwa encji)



Wybór informacji prezentowanej w
komórce macierzy (np. operacje
wykonywane przez funkcję encji)

Diagram macierzowy

Diagram strzałkowy

Diagram strzałkowy inaczej wykres sieciowy.

Wykorzystuje się do planowania działań oraz

ustalania

ich

kolejności

(np.

realizacji

projektów). Oraz do planowania powtarzalnych

procesów. Przy definiowaniu procesu ustalane

są chronologie działań oraz czas potrzebny na

ich wykonanie. Działania dotyczące czasu

łączone są na schemacie liniami, działania

realizowane równocześnie – są oznaczone

strzałkami. Węzły powstającego diagramu

oznaczają stany, a łączące je linie czynności

powodujące przejście do kolejnego stanu.

Technika ta stosowana jest do tzw. analizy

ścieżek krytycznych.

Etapy tworzenia diagramu
strzałkowego



Zdefiniowanie planowanego przedsięwzięcia

(określenie m.in. początku i końca przedsięwzięcia)



Określenie listy czynności niezbędnych do wykonania

przedsięwzięcia



Oszacowanie czasu trwania (realizacji) poszczególnych

czynności (należy przyjąć jednakową jednostkę czasu)



Określenie kolejności występowania czynności

(niektóre czynności mogą być wykonywane

jednocześnie)



Narysowanie diagramu (sieci działań) (w zależności od

rodzaju rysowanej sieci należy odpowiednio oznaczyć

wierzchołki i strzałki; wpisuje się na wykresie czynności

i czas realizacji każdej z nich, czasami uzupełnia się

diagram o dodatkowe informacje, np. o

najwcześniejsze i najpóźniejsze terminy rozpoczęcia

czynności, jednostki odpowiedzialne za ich wykonanie

itp.)



Przeprowadzenie analizy diagramu



określenie zapasów czasowych dla
poszczególnych czynności



wyznaczenie ścieżki krytycznej (najdłuższej
drogi w sieci, która wyznacza najkrótszy
możliwy czas ukończenia przedsięwzięcia, a
w której znajdują się czynności krytyczne, tj.
takie, które nie mają zapasu czasu)



obliczenie czasu potrzebnego do wykonania
całego przedsięwzięcia



dokonanie analizy środków, jakich należy
użyć, aby zrealizować przedsięwzięcie w
terminie

Przykład diagramu
strzałkowego

Macierzowa analiza danych

Macierzowa analiza danych - określana także jako

wykres analizy danych lub tablicowa analiza danych.

Celem jej stosowania jest analiza danych zawartych w

diagramach

macierzowych.

Ukazuje

zależności

między dwoma zbiorami danych nie powiązanych ze

sobą funkcjonalnie. Narzędzie to stanowi sposób

prezentacji danych wyjściowych, których otrzymanie

muszą poprzedzić wielowariantowe analizy danych

zawartych w diagramach macierzowych. Taki sposób

prezentacji danych jest wykorzystywany przede

wszystkim w marketingu, np. w trakcie szukania nisz

rynkowych.
Macierzowa analiza danych jest techniką numeryczną,

wykorzystującą liczby i formuły matematyczne, jednak

prezentacja danych odbywa się w formie graficznej.

Technika ta prezentowana jest w formie wykresu

opartego

na

układzie

współrzędnych,

gdzie

analizowane są dane na podstawie dwóch zmiennych.

Zastosowanie metody



Badania runku produktów i usług



Planowania i prac badawczych nad
nowym produktem



Analizy niejednorodnych przyczyn
problemów, tworzących duży zbiór
danych



Kompleksowych ocen jakości

Dodatkowe narzędzia
zarządzania jakością



Wizualizacja danych



Analiza pola sił



Metoda ABCD



Analiza oddziaływań



Burza mózgów

Wizualizacja danych

Wizualizacja danych polega na prezentacji danych

numerycznych w postaci graficznej. Dzięki prezentacji

danych w atrakcyjnej wizualnie formie, użytkownik może

szybko zapoznać się z informacją i w prawidłowy sposób

ją zinterpretować.
Dane numeryczne posiadają walory informacyjne, jednak

są trudne do szybkiej interpretacji. Dane przedstawione

w postaci graficznej (np. wykresu kołowego lub

słupkowego) niosą te same informacje, ale w sposób

bardziej efektywny. Należy przy tym podkreślić, że

wizualizacja nie powoduje zmiany oryginalnych danych

numerycznych.
Dobra wizualizacja danych posiada trzy następujące

cechy:



dokładność prezentacji danych (odpowiedni wybór skali i

typu wykresu)



estetyczny wygląd



elastyczność umożliwiająca zmianę stylu wizualizacji

Analiza pola sił

Analiza pola sił - metoda (narzędzie,
technika) doskonalenia jakości ułatwiająca
ocenę zaistniałego problemu. Można ją
wykorzystać, gdy zidentyfikowaliśmy już
dany problem i musimy wybrać najlepsze
rozwiązanie.

Pozwala

przeprowadzić

pewnego rodzaju symulację następstw
podjęcia określonych działań oraz pomaga
rozważyć wiele alternatywnych rozwiązań
w sposób przemyślany i systematyczny.

Kolejne etapy prowadzenia
pola sił



Wpisanie aktualnej sytuacji pośrodku diagramu



Wpisanie sytuacji docelowej poniżej



Określenie sił pobudzających i umieszczenie ich na diagramie



Określenie sił ograniczających i umieszczenie ich na diagramie



Przeanalizowanie diagramu pod kątem możliwości zmian
określonych czynników dla osiągnięcia zamierzonego celu:



Ustalamy 3 podstawowe czynniki pobudzające



Ustalamy 3 podstawowe czynniki hamujące



Określamy działania, które mogą wzmocnić czynniki
sprzyjające



Określamy działania mogące osłabić czynniki hamujące



Określenie, czy wybrane rozwiązanie jest możliwe do
wykonania



Jeśli TAK - przygotowujemy plan działania(dokładne
określenie działań: kto? co? czym? kiedy? gdzie?)



Jeśli NIE - szukamy innego rozwiązania

Metoda ABCD

Metodyka

ABCD

pozwala

ocenić

i

zweryfikować

efektywność

realizacji

procesów

zarządzania

względem

tzw.

najlepszych praktyk - czyli grupy procesów o

kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania

przedsiębiorstwa.
W ramach każdego procesu, zostały również

wyodrębnione jego cechy charakterystyczne.

Następnie

informacje

te

zostały

pogrupowane w odpowiednie kategorie

zastosowań i przedstawione w formacie

umożliwiającym

stosunkowo

proste

przeprowadzenie samooceny.

Posługiwanie się Metodą ABCD polega na
określeniu, czy dane cechy procesu zarządzania
oraz sam proces występują w praktyce działania
przedsiębiorstwa. A następnie na weryfikacji
funkcjonowania procesów. Odpowiedzi odnośnie
efektywności realizacji samych procesów są
punktowane. Efektywność jest mierzona za pomocą
czterech klas: A, B, C oraz D - stąd nazwa metody.
Klasa A jest najwyższą oceną a jej uzyskanie stanowi
wyższy stopień trudności niż popularne standardy
jakościowe ISO 9000, ponieważ oceniana jest
rzeczywista

efektywność

operacyjna

przedsiębiorstwa, jego systemowy mechanizm w
działaniu.
Warunkiem osiągnięcia certyfikatu klasy A jest
udowodnienie mierzalnych efektów w dziedzinie
obsługi klientów oraz szeroko rozumianej jakości
produktów i działań w połączeniu z systematycznym
obniżaniem kosztów.

Burza mózgów

Burza mózgów to zespołowy sposób
poszukiwania pomysłów dotyczących
metod rozwiązywania problemów.
Podczas burzy mózgów dochodzi do
utworzenia

i

wyjaśnienia

listy

pomysłów, problemów lub spraw,
wykorzystuje się twórcze myślenie
całego zespołu, w formie dyskusji.

Etapy burzy mózgów



Wyznaczenie osoby prowadzącej



Jasne określenie celu sesji



Każdy wypowiada kolejno pojedynczą myśl



Rozwijanie pomysłów wcześniej

zgłoszonych



Niedyskutowanie i niekrytykowanie

wcześniejszych pomysłów



Widoczne dla wszystkich zapisywanie



Kontynuowanie aż do wyczerpania

pomysłów



Dokonanie przeglądu wszystkich pomysłów

w celu ich wyjaśnienia

Dziękuję za uwagę