Metody planowania

rodziny

Idealna metoda planowania

rodziny

• skuteczna
• bezpieczna
• wygodna w stosowaniu
• posiadająca długotrwałe i jednocześnie

odwracalne działanie

• tania
• chroniąca przed chorobami przenoszonymi

drogą płciową

Metody planowania rodziny

Kryteria wyboru

• Skuteczność
• Bezpieczeństwo
• Wpływ na więź partnerską
• Łatwość w stosowaniu
• Kryterium etyczne

Wskaźnik Pearla

=

Liczba ciąż x 1200

Liczba cykli
stosowania

Skuteczność metod sterowania

płodnością

Wskaźnik Pearla

Metoda kalendarzowa
14-50

Metoda termiczna
0,3-6,6

Metoda Billingsa
0,5-40

Metoda objawowo-termiczna
3,3-35

Stosunek przerywany
12-36

Prezerwatywa
3,1-3,9

Mechaniczne środki dopochwowe
12-17

Chemiczne środki dopochwowe
5-20

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna
0,3-2,8

Mirena
0,14

Antykoncepcja hormonalna
0,2-1

Metoda kalendarzowa

• Oparta jest na następujących

założeniach:

1. Jajeczkowanie ma miejsce 14 ± 2 dni

przed miesiączką

2. Plemniki są zdolne do zapłodnienia

przez około 48 do 72 godzin po ejakulacji

3. Komórka jajowa żyje około 24 godzin po

owulacji

Metody naturalne

• Metoda termiczna
• Metoda obserwacji śluzu

(Billingsa)

• Metoda objawowo-termiczna

miesiączka

dni suchości

dni płodne

niepłodność
poowulacyjna

Metoda obserwacji śluzu (Billingsa)

Metoda objawowo-termiczna

Objawy świadczące o jajeczkowaniu

występują u 75% kobiet

• Zmiana charakteru śluzu szyjkowego
• Wzrost podstawowej ciepłoty ciała

• Ból owulacyjny
• Plamienie w środku cyklu (trwa 1-2 dni)
• Zmiany w sutkach: obrzmienie, tkliwość

bolesność

Metody mechaniczne

• Stosowane przez

kobiety

• Błony pochwowe
• Kapturki

naszyjkowe

• Kapturki

sklepieniowe

• Stosowane przez

mężczyzn

• Prezerwatywa

Metody mechaniczne

Przeciwwskazania

• obniżanie pochwy/macicy
• stany zapalne pochwy, szyjki macicy
• wady anatomiczne pochwy

Objawy uboczne

• Podrażnienia
• Uczulenia
• Stany zapalne

Dopochwowe preparaty

antykoncepcyjne

• Zawierają nonoksynol-9 o właściwościach

plemnikobójczych.

• Przykład:

Patentex Oval (glob.

dopochwowe)

Kolpotex (glob dopochwowe)
• Stosowane są również jako wspomagający

środek plemnikobójczy przy stosowaniu
środków mechanicznych lub prezerwatyw

Antykoncepcja

wewnątrzmaciczna

Wewnątrzmaciczna wkładka

antykoncepcyjna

Intrauterine contraceptive device (IUD)

Wyróżniamy wkładki:

• obojętne
• z zawartością miedzi i srebra
• uwalniające hormony

Antykoncepcja

wewnątrzmaciczna

Mechanizm działania wkładek

• Dokładny mechanizm działania

antykoncepcyjnego, nie jest znany

Istniejące poglądy:

• blokowanie zapłodnienia
• wpływ na perystaltykę jajowodów (miedź)
• toksyczny wpływ miedzi na plemniki

(zmniejszenie ruchliwości i żywotności)

• zwiększona produkcja prostaglandyn E

2

i F

2α

• reakcja typu ciała obcego w błonie śluzowej

macicy

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna

Przeciwwskazania

• ciąża lub podejrzenie ciąży
• stany zapalne przydatków,

endometrium, szyjki macicy, pochwy

• wady rozwojowe macicy, nieprawidłowy

kształt jamy macicy

• nieprawidłowe krwawienia
• nowotwory narządu rodnego

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna

Przeciwwskazania

• raczej unikać zakładania wkładek

kobietom, które nie rodziły

• unikać zakładania wkładek kobietom , u

których istnieje podwyższone ryzyko
wystąpienia poważnych powikłań w
wyniku stanu zapalnego endometrium
(wady serca, sztuczne zastawki)

Antykoncepcja

wewnątrzmaciczna

Powikłania

• bóle w podbrzuszu
• obfite, przedłużone krwawienia miesiączkowe
• krwawienia międzymiesiączkowe
• stany zapalne przydatków, endometrium, szyjki

macicy, pochwy

• ciąża ektopowa (5 razy częściej)
• możliwość wypadnięcia wkładki
• w przypadku ciąży większe ryzyko poronienia
• możliwość uszkodzenia ściany macicy (narządów

sąsiednich) w trakcie zakładania wkładki

Antykoncepcja

hormonalna

•

Metoda cykliczna (tabletki)

•

jednofazowa

•

dwufazowa

•

trójfazowa

•

System transdermalny

•

Metoda ciągłego stosowania samych
gestagenów

•

Metody postkoitalne (antykoncepcja doraźna,
„po stosunku”, „the morning after pill”)

Antykoncepcja hormonalna

Mechanizm działania

• Blokowanie oddziaływań hormonalnych na osi

podwzgórze-przysadka-jajnik i hamowanie
owulacji

• Hamowanie wzrostu i dojrzewania pęcherzyka

Graafa; blokowanie receptorów dla FSH i LH

• Hamowanie proliferacji błony śluzowej macicy
• Wpływ na śluz szyjkowy - śluz staje się gęsty,

nieprzenikliwy dla plemników

• Zwiększenie wydzielania śluzu w jajowodach i

zahamowanie perystaltyki jajowodów

Tabletki antykoncepcyjne

zawierają

0,015 mg - 0,05 mg

etynylestradiolu

+

0,05 mg - 2,0 mg progestagenu

walerianian estradiolu

1 mg 2mg 3 mg

+

dienogest

Klasyfikacja progestagenów

Pochodne

Progesteronu

Dydrogesteron
Poch 17-OH progesteronu

Octan
medroksyprogesteronu
Octan cyproteronu
Octan chlormadinonu
Octan megestrolu

Pochodne 17α-
spirolaktonu

Drospirenon

Pochodne 19
norprogesteronu

Octan nomegestrolu
Nestoron
Trimegeston
Promegeston

Pochodne 19
nortestosteronu

Estrany

Noretisteron
Dwuoctan etynodiolu
Linestrenol

Estrany/Gonany

Dienogest

Gonany

Norgestimat
Dezogestrel
Gestoden

Pochodne
testosteronu

Odsetkowe obniżenie stężeń

gonadotropin po podaniu

gestagenów

LNG

75 μ

Gestoden

75 μ

LH

22%

65%

FSH

40%

50%

Metoda jednofazowa

1

21 dzień cyklu

EE + Progestagen

Metoda dwufazowa

EE 0,05 mg

LNG 0,05 mg

LNG 0,125 mg

1

21 dzień cyklu

Anteovin

Metoda trójfazowa

EE 0,03 mg

0,04 mg

0,03 mg

LNG 0,05 mg

G 0,05 mg

0,075 mg

0,070 mg

0,125 mg

0,10 mg

EE 0,035 mg

Noretist. 0,5 mg

0,75 mg

1 mg

1

21

dzień cyklu

Trinordiol, TriRegol, Trisiston,

TriMinulet

Trinovu
m

Qlaira

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

3 mg

2
mg

1 mg

walerianian
estradiolu

dienogest

2 mg

3 mg

NuvaRing

1 pierścień uwalnia na dobę:

15 mcg etynyloestradiolu
120 mcg etonogestrelu

Pierścień pozostaje w pochwie przez

3 tygodnie

Qlaira

• 2 tabletki ciemnożółte: 3mg walerianinu

estradiolu

5 tabletek jasnoczerwonych: 2mg

walerianinu estradiolu + 2mg dienogestu

17 tabletek jasnożółtych: 2mg walerianinu

estradiolu + 3mg dienogestu

2 tabletki ciemnoczerwone: 1mg

walerianinu estradiolu

2 tabletki białe: bez aktywnych składników

System transdermalny

Evra

Opakowanie zawiera 3

plastry

Skład:

6 mg norelgestrominu

+

0,6 mg EE

Uwalnia się w ciągu doby:

0,150 mg norelgestrominu +

0,02 mg EE

Metoda

ciągłego stosowania

samych progestagenów

• Tabletki (Cerazette)
• Iniekcje (Provera depot

/medroxyprogesteron/)

• Wewnątrzmaciczny system uwalniania

lewonorgestrelu (Mirena)

• Implanty (Norplant)
• Dopochwowo

Wewnątrzmaciczny system

uwalniania lewonorgestrelu

Mirena

• Zawiera 52 mg LNG, na dobę uwalnia

się 20 μg LNG

• Brak hamowania osi podwzgórze

przysadka-jajnik

• Działanie antykoncepcyjne polega na

zmianie właściwości fizykochemicznych
śluzu szyjkowego oraz działaniu
antyproliferacyjnym na endometrium

Wewnątrzmaciczny system

uwalniania lewonorgestrelu

Mirena

• Działania niekorzystne

Występowanie krwawień acyklicznych
Wtórny brak miesiączki

• Działania korzystne

Zmniejszenie obfitości krwawień miesiączkowych
Zmniejszenie ryzyka występowania ciąży

ektopowej

Zmniejszenie ryzyka występowania stanów

zapalnych przydatków

Antykoncepcja doraźna

• O,75 mg LNG jednorazowo, w ciągu

72 godzin po współżyciu

Postinor

• 0,1 mg EE i 1,0 mg NG lub 0,5 mg

LNG co 12 godzin (metoda Yuzupe)

Microgynon, Rigevidon 4 tabletki
Gravistat 250 2 tabletki
Gravistat 125 4 tabletki

Wdrożenie antykoncepcji

hormonalnej powinno być
poprzedzone badaniem lekarskim.

• Dokładnie zebrany wywiad

lekarski, osobisty, rodzinny

• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
• Badanie piersi
• Badanie ginekologiczne (+

badanie cytologiczne)

Przeciwwskazania bezwzględne do

stosowania antykoncepcji

hormonalnej

• zakrzepowe zapalenie żył, powikłania

zakrzepowo-zatorowe, choroby naczyń

mózgu (istniejące, przebyte, istnienie

czynników predysponujących do

wystąpienia tych powikłań, obciążony

wywiad rodzinny)

• otyłość

• wiek >35 roku życia i palenie papierosów

• zaburzenia przemiany tłuszczów (znaczne

zwiększenie TC i TG)

• nadciśnienie tętnicze (>160/100)

Przeciwwskazania bezwzględne do

stosowania antykoncepcji

hormonalnej

• ciężkie upośledzenie funkcji wątroby
• niezdiagnozowane, nieprawidłowe

krwawienia z macicy

• ciąża (podejrzenie ciąży)
• karmienie piersią (tabletki z EE, plastry

)

• nieprawidłowy wynik cytologii szyjki

macicy

• nowotwory estrogenozależne

Przeciwwskazania względne do

stosowania antykoncepcji

hormonalnej

• migrena
• nadciśnienie tętnicze
• mięśniaki macicy
• cukrzyca
• planowe zabiegi chirurgiczne
• gruczolak przysadki wydzielający prolaktynę
• SLE
• depresja
• padaczka
• przebyta w ciąży cholestaza wewnątrzwątrobowa
• choroby pęcherzyka żółciowego
• anemia sierpowata

Ryzyko związane ze stosowaniem

antykoncepcji hormonalnej

• krwawienia i plamienia acykliczne
• trądzik, łojotok
• bóle głowy
• nudności, wymioty
• wzdęcia brzucha
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi
• przyrost masy ciała
• bóle sutków
• grzybica pochwy
• obniżenie libido

Ryzyko związane ze stosowaniem

antykoncepcji hormonalnej

• powikłania zakrzepowo-zatorowe
• zaburzenia gospodarki tłuszczowej
• choroba niedokrwienna serca u kobiety >35

roku życia palących papierosy

• rak szyki macicy?
• rak sutka?

Korzyści stosowania antykoncepcji

hormonalnej

• duża skuteczność
• regulacja cykli miesiączkowych
• zmniejszenie długości i obfitości

krwawień miesiączkowych

• rzadsze występowanie bolesnych

miesiączek

• leczenie objawów hiperandrogenizacji

(trądzik łojotok)

Korzyści stosowania antykoncepcji

hormonalnej

Zmniejszenie ryzyka występowania

• ciąży ektopowej
• torbieli jajnika
• łagodnych chorób sutka
• zapalenia przydatków
• endometriozy
• reumatoidalnego zapalenia stawów
• osteoporozy
• raka endometrium
• raka jajnika

Częstość stosowania różnych metod

antykoncepcyjnych w Polsce

Prezerwatywa

około 33%

Stosunek przerywany

25-30%

Kalendarzyk małżeński

około 20%

Metody hormonalne

11-28%

Metoda barierowa dla

kobiet

2-3%

Wkładka

wewnątrzmaciczna

5%

Metody naturalne

2-12%

Bez zabezpieczenia

około 20%

Kierunki rozwoju współczesnych metod

planowania rodziny

Badania nowych metod

• metody immunologiczne

• antykoncepcja
hormonalna u mężczyzn

Doskonalenie
istniejących metod

• środki i urządzenia
elektroniczne
ułatwiające stosowanie
metod naturalnych

• nowe substancje
plemnikobójcze

• doskonalenie metod
hormonalnych