I. System bankowy

i jego elementy

SYSTEM BANKOWY

dr Janina Laudańska - Trynka

2

Literatura

• Współczesna bankowość - red. naukowa M.Zaleskiej, Difin,

Warszawa 2007, t. I, cz. I.

• W. Baka: Bankowość europejska. Wyd. Naukowe PWN, W-wa

2005

• J.K. Solarz: Rozwój systemów bankowych. W-wa 1966

• J.Kudła: Struktury organizacyjne banków komercyjnych.

Twigger, W-wa 2001

• Prawo bankowe. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. z kolejnymi

nowelizacjami (http://isip.sejm.gov.pl/prawo/index.html)

• Ustawa o Narodowym Banku Polskim z dnia 29 sierpnia 1997 r.

(tekst jednolity ogłoszony w Dz.U. nr1/2005, poz .2)

•

www.nbp.pl

,

www.knf.gov.pl

,

www.bfg.pl

3

System bankowy

System bankowy, jako ogniwo systemu finansowego

państwa,

jest

zespołem

norm

prawnych,

instytucji

i instrumentów spełniającym następujące funkcje

w gospodarce:

 zapewnienie

mechanizmów ………………….

środków

finansowych oraz

ich ...................

pomiędzy różne

przedsięwzięcia

 zapewnienie

sposobów

................

i

dokonywania

....................

 zapewnienie

informacji

....................

stwarzającej

możliwości podejmowania decyzji przez podmioty

gospodarujące

 zapewnienie

skutecznych

procedur

..................................

4

Kryteria klasyfikacji

systemów

 ze względu na relacje z otoczeniem: otwarte

i zamknięte

 ze względu na możliwość zmian w

zachowaniu systemu: statyczne i dynamiczne.

Systemy bankowe mają wiele różnorodnych

powiązań

z

otoczeniem

–

są

zatem

systemami ...........................

. Rozwijają

się w czasie i podlegają rozmaitym zmianom,
są

zatem

uważane

za

systemy ........................................

5

Instytucje systemu

bankowego

System

bankowy

obejmuje

następujące

podstawowe

podmioty (instytucje):

• bank centralny
• banki operacyjne
• nadzór bankowy
• instytucje wspomagające.

6

Bank centralny

Podstawowym celem

banku centralnego

w krajach gospodarki rynkowej jest

...........................................

w kraju,

ale jednocześnie zapewnienie:

.....................................

finansowego

sektora bankowego oraz

...............................rozliczeń pieniężnych

w gospodarce.

7

Bank centralny

Bank centralny spełnia równocześnie trzy funkcje:

1)banku emisyjnego, 2)banku państwa i 3)banku banków

Ad.1). Jest jedynym uprawnionym

................ znaków

pieniężnych

będących prawnym środkiem płatniczym w

kraju oraz

reguluje ..............

emitowanego

pieniądza

gotówkowego.

Jest

także

...................................................

(bezgotówkowego),

gdy

udziela

kredytów

bankom

komercyjnym lub skupuje papiery wartościowe lub waluty

obce.

Ad.2). Jest bankiem państwa w zakresie

........................

budżetu państwa i

obsługi długu

państwowego. Organizuje

również płatności zagraniczne, realizuje

politykę

w odniesieniu do

kursu walut

, utrzymuje i zarządza

…..

............ zagranicznych środków pieniężnych.

8

cd. Bank centralny.

Ad.3). W funkcji

banku banków

bank centralny:



organizuje ...........................

i aktywnie

uczestniczy

w

systemie

rozliczeń ...........................

 jest

bankiem ......................

dla banków

operacyjnych

 reguluje

strumień pieniądza ...................

tworzonego przez banki operacyjne

 nadzoruje i

reguluje .................

całego

systemu bankowego.

9

Banki operacyjne.

Banki

to

przedsiębiorstwa

prowadzące

działalność

depozytową,

kredytową,

rozliczeniową

. Mogą też świadczyć

usługi w

obrocie kapitałowym.

Są jednak nie tylko podmiotami z funkcją celu

w postaci maksymalizacji wartości rynkowej,

lecz muszą także spełniać warunki

instytucji

…………………………………….

Jest to warunek lokowania przez klientów

środków

pieniężnych

na

rachunkach

bankowych, a tym samym umożliwienia

bankom

prowadzenia

ich

statutowej

działalności.

10

Banki operacyjne, czynności

bankowe

Polskie prawo bankowe w odniesieniu do polskich

podmiotów sektora finansowego nie stosuje

pojęcia ...................................., powszechnie

występującego

w regulacjach prawnobankowych tzw. starych

państw członkowskich UE.

W

przepisach

wspólnotowych

instytucję

kredytową

definiuje się jako

instytucję, która

przyjmuje depozyty publiczne i inne fundusze na

zasadzie zwrotności oraz udziela kredytów na

własny rachunek.

Instytucjami takimi mogą być

zarówno banki, jak i instytucje nieposiadające

takiego

statusu,

a

określane

mianem .............................

11

cd. Banki operacyjne, czynności

bankowe

Polskie prawo bankowe rozróżnia dwie grupy

czynności bankowych:

 czynności bankowe

........................

wyłącznie dla banków:

 przyjmowanie wkładów pieniężnych,
 prowadzenie innych rachunków bankowych,
 udzielanie kredytów i gwarancji bankowych,
 emitowanie

bankowych

papierów

wartościowych,

 przeprowadzanie

bankowych

rozliczeń

pieniężnych,

12

cd. Banki operacyjne, czynności

bankowe.

 czynności, które mogą być

wykonywane

tak

przez

...........,

jak

i

podmioty ......................

:

 udzielanie pożyczek pieniężnych,
 operacje czekowe i wekslowe,
 wydawanie kart płatniczych,
 poręczenia,
 terminowe operacje finansowe,
 udostępnianie skrytek sejfowych,
 wykonywanie czynności obrotu dewizowego.
Czynności

te

kwalifikowane

są

jako

............................... tylko wtedy, gdy

wykonywane są przez banki.

13

Parabanki a nadzór

bankowy.

Rozwiązania

polskiego

prawa

bankowego

eliminują możliwość działania ............................
przy wykonywaniu tej drugiej grupy czynności
przez podmioty ........................ (parabanki);

nie mają bowiem one wtedy charakteru

czynności bankowych.

Ustalenia te są niespójne z rozwiązaniami

w

krajach UE,

w których

nadzorem bankowym

objęta

jest

działalność ........................................

14

Funkcje banków

operacyjnych

1. funkcja

transakcyjna

– pełni ją bank w

roli ......................................... oferującego

usługi związane z przyjmowaniem i z

udostępnianiem środków finansowych; bank

kojarzy w ten sposób .................................

na kapitał pieniężny;

2. funkcja

kreacji (emisji) pieniądza

–

poprzez

udzielanie

.....................

bankowych

bank

wpływa

na

wielkość ................. pieniądza krajowego

15

cd. Funkcje banków

3.

funkcja

transformacyjna

(dzięki efektom skali)



transformacji

..................

środków (małe środki

deponowane udostępniane są w postaci wielkich kwot

kredytów),



transformacji

.....................

(terminy

depozytów

odmienne od terminów kredytowania),



transformacji

...................

(całkowite

ryzyko

kredytowe jest mniejsze od sumy ryzyk poszczególnych

kredytów),



transformacji

................................

środków

(doprowadza do zrównoważenia przestrzennej struktury

popytu i podaży kapitałów),



transformacji

......................

(w

miejsce

indywidualnych wzajemnych poszukiwań podmiotów po

stronie

popytu

i podaży występują banki w roli pośredników między

podmiotami będącymi oferentami wolnych środków

i podmiotami poszukującymi zewnętrznego zasilania).

16

cd. Funkcje banków.

Ograniczenie roli banków do funkcji pośrednictwa

między

podmiotami

posiadającymi

nadmiar

płynności a tymi, które odczuwają jej niedobory, nie

jest współcześnie wystarczającą strategią dla

utrzymania się na rynku.

Drastyczny spadek marż, spowodowany nasileniem

konkurencji cenowej spowodował, że

tradycyjna

działalność wyłącznie .............................. przestała

przynosić zadowalające wyniki.

Oferta

bankowa

została

uzupełniona

o

zarządzanie

........................................,

usługi

ubezpieczeniowe,

sprzedaż

..........................................,

funduszy

emerytalnych, usługi maklerskie itd.

Banki stają się wyspecjalizowanymi instytucjami

usługowymi, zajmującymi się kompleksową obsługą

finansową klientów.

17

Banki operacyjne – klasyfikacja

Klasyfikacja może być dokonywana z punktu

widzenia różnych kryteriów, np:

rodzaju działalności - banki uniwersalne,

banki specjalistyczne, np. depozytowo-

kredytowe, kredytowe, inwestycyjne,

hipoteczne, samochodowe, rozliczeniowo-

depozytowe, akceptacyjno-gwarancyjne)

skali działalności – banki ............................,

banki ..................., np. rolne, budowlane,

eksportowo-importowe

charakteru obsługiwanego rynku – banki

detaliczne, hurtowe, hurtowo-detaliczne,

apeksowe

18

cd.

Banki operacyjne –

klasyfikacja.

 formy własności – prywatne (z kapitałem

wyłącznie

rodzimym,

z

kapitałem

zagranicznym),

państwowe,

komunalne,

spółdzielcze

 formy prawnej – spółki akcyjne, spółdzielnie,

przedsiębiorstwa państwowe

 formy organizacyjnej – banki wielooddziałowe,

jednooddziałowe, grupy bankowe, holdingi,

konglomeraty, wirtualne

 obszaru

działania

–

banki

globalne,

międzynarodowe, krajowe, regionalne, lokalne.

19

Złożone struktury

organizacyjne.

Holding

bankowy

to

spółka

akcyjna

posiadająca ...............jednego lub więcej banków.

Kontrola holdingu nad przejętym bankiem może być

pełna lub częściowa.

Konglomerat finansowy

to grupa finansowa

świadcząca usługi i oferująca produkty w różnych

sektorach rynków finansowych, a więc skupiająca

banki depozytowo-kredytowe, zakłady ubezpieczeń i

przedsiębiorstwa inwestycyjne.

Jest

zatem

w

stanie

świadczyć ................................ .........................,

trwale powiązać klienta z daną instytucją finansową,

ma możliwość dywersyfikacji źródeł dochodów

banku, ma pełniejszą wiedzę o klientach.

20

Banki spółdzielcze.

Są to instytucje bankowe zorganizowane

na

zasadach

....................................... ................

............................ członków spółdzielni

za

działalność danej spółdzielni, m.in. przez

wkłady członkowskie.

Współcześnie banki spółdzielcze są najczęściej

bankami

.......................................;

ze

względu na konkurencję, walkę o wyniki

finansowe, rozszerzyły krąg klientów poza

obręb własnych członków.

21

Podstawowe modele sektora

finansowego

Model kontynentalny (

.........................................

)

 Główną rolę

w systemie finansowym odgrywa

system

bankowy,

 banki:

 zaspokajają krótko- i długoterminowe potrzeby

klientów;

 są uprawnione są do wykonywania wszystkich

czynności bankowych, o nieograniczonym terytorialnie

i branżowo zakresie działania oraz

 podejmują samodzielnie i równoprawnie z innymi

podmiotami aktywność na rynku kapitałowym.

Banki

łączą

zatem

transakcje

depozytowe

i kredytowe z transakcjami w zakresie papierów

wartościowych i czynnościami emisyjnymi;

 Dominującą rolę pełnią zatem banki ..........................

22

cd.Podstawowe modele sektora
finansowego.

Model

angloamerykański

(

zorientowany

na ...............................

):

 kluczowa

rola

mechanizmu

rynku

finansowego

w

równoważeniu wielkości popytu i podaży funduszy

 podstawowy dopływ kapitału do podmiotów gospodarczych -

poprzez emisję papierów wartościowych i przez giełdę

 znacząca rola różnego rodzaju funduszy i banków

inwestycyjnych zajmujących się bezpośrednim transferem

oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy.

Inwestorzy nie korzystają z pośrednictwa banków

depozytowych przy lokowaniu środków na rynku papierów

wartościowych. Do firm inwestycyjnych zaliczane są także

instytucje nie mające charakteru banków, takie jak brokerzy,

maklerzy, dealerzy, underwriterzy, doradcy finansowi;

 ścisły podział na banki depozytowo-kredytowe i inwestycyjne

(zwane też firmami, czy przedsiębiorstwami inwestycyjnymi);

 banki depozytowo-kredytowe pełnią przede wszystkim funkcje

płatnicze i rozliczeniowe, a także zaspokajają krótkoterminowe

zapotrzebowanie przedsiębiorstw na kredyt. Nie mogą

prowadzić działalności inwestycyjnej na rynku kapitałowym.

23

Banki inwestycyjne

Zajmują się:
transakcjami

z

udziałem ...................................

organizowaniem finansowania na wielką

skalę,

doradztwem,

zarządzaniem

funduszami.

Działają na rynkach ............................

i ..............................

24

Banki inwestycyjne.

Banki inwestycyjne rozwinęły się stosunkowo wcześnie

w USA, co było związane z budową kolei, finansowaną

poprzez

emisje

papierów

wartościowych.

Wysoko

dochodową działalnością inwestycyjną zajmowały się

również banki komercyjne.

W roku 1929 nastąpił krach na giełdzie nowojorskiej,

po którym zbankrutowało wiele banków komercyjnych,

zaangażowanych na rynku papierów wartościowych.

By zapobiec podobnej sytuacji w przyszłości, w 1933 roku

uchwalono tzw. Glass-Steagall Act, w którym określono

granice angażowania się banków komercyjnych

w działalność inwestycyjną. Obowiązywał do 1999 r.

Wyraźne

rozgraniczenie

na

banki

komercyjne

i inwestycyjne przyjęło się także w ...................................

25

Banki uniwersalne

Banki

uniwersalne

to

banki

dominujące

na ................................... .....................................Mogą one

łączyć działalność depozytowo-kredytową z realizowaniem

transakcji

z

zakresu

obrotu

papierami

wartościowymi

oraz ubezpieczeń.

Oferują:

 możliwość korzystania z różnych usług w ……………………. –

od prostych kredytów i lokat, po skomplikowane transakcje

instrumentami pochodnymi

 możliwość korzystania przez pion depozytowo-kredytowy

z informacji pionu inwestycyjnego i odwrotnie

 wszechstronne doradztwo dla klienta – możliwe ze względu na

znajomość potrzeb klientów w różnych obszarach jego

działalności,

 ……………………... w dostosowaniu oferty do potrzeb klientów,

 bardziej elastyczną politykę ……………….. – przy wyliczaniu

rentowności klienta może być uwzględniany szeroki zakres

produktów,

26

cd. Banki uniwersalne

 wzajemne

finansowanie

pionów

bankowości

komercyjnej

i inwestycyjnej

 możliwość wykorzystania ……………….. bankowego

jako

drogi

poszukiwania

klientów

dla

pionu

inwestycyjnego, w szczególności wśród małych i

młodych

przedsiębiorstw,

które

dojrzały

do

finansowania się na rynku.

Z drugiej jednak strony banki uniwersalne

charakteryzuje:

 węższy, niż w bankach inwestycyjnych, zakres

wykorzystywanych instrumentów finansowych,

 niższa dynamika wprowadzania innowacji bankowych,

27

cd. Banki uniwersalne.

 wzrost ryzyka banku uniwersalnego, więc i jego

deponentów, jeśli bank ten zaangażowany jest

w działalność dealerską, gwarantowanie i

przejęcie papierów wartościowych, czy też - gdy

podejmuje on bezwarunkowe zobowiązanie do

objęcia papierów wartościowych nieobjętych w

ofercie przez inwestorów.

Tam, gdzie zintegrowano bankowość komercyjną

z

inwestycyjną,

klientowi

oferuje

się

niedokładnie taki produkt, jaki mogą mu

zaoferować banki inwestycyjne.

28

Banki uniwersalne a inwestycyjne

Bankowość inwestycyjna

to zdecydowanie inny biznes

niż bankowość uniwersalna.

Banki inwestycyjne nie są przeznaczone ani dla klientów

detalicznych, ani nawet dla większości firm.

Są bankami głównie dla dużych korporacji.
Generalnie

zajmują

się

organizowaniem

dużych

transakcji

na rynkach kapitałowych za duże pieniądze. Te

transakcje to fuzje i przejęcia (M&A), organizowanie

kredytów konsorcjalnych, nowe emisje papierów

wartościowych, zarządzanie funduszami, doradztwo

restrukturyzacyjne

i pozyskiwanie środków finansowych.

29

cd. Banki uniwersalne a

inwestycyjne

Banki inwestycyjne nie udzielają kredytów, choć

organizują konsorcja kredytowe, nie inwestują

własnych

środków

w transakcje, którymi się zajmują, nie prowadzą

też bezpośrednio działalności maklerskiej, ale

współpracują

z domami maklerskimi.

W ostatnich latach oferowana jest przez banki

inwestycyjne nowa usługa – restrukturyzacja

zadłużenia

i

spieniężanie

części

aktywów

(sekurytyzacja).

30

Banki uniwersalne a

inwestycyjne.

Najlepiej rozwiązuje problem działalności

depozytowo-kredytowej

i

inwestycyjnej

...............................

finansowy.

Może on ograniczać konflikt interesów,

stwarzając warunki do współpracy firmy

inwestycyjnej z bankiem komercyjnym,

zwiększając bezpieczeństwo banku poprzez

prawną separację działalności inwestycyjnej

i komercyjnej.

31

Współczesne tendencje

Powstanie holdingów i konglomeratów finansowych

zamazuje wyraźny podział między bankami

uniwersalnymi a bankami inwestycyjnymi.

W USA zaczęło się odchodzenie od bankowości

inwestycyjnej w stronę bankowości uniwersalnej

w latach 80-tych XX w, sfinalizowane w 1999

zniesieniem rozdzielenia bankowości operacyjnej

od inwestycyjnej i przywróceniem możliwości

łączenia transakcji w dziedzinie bankowości

depozytowo-kredytowej

z

transakcjami

w

zakresie

bankowości

inwestycyjnej

i

ubezpieczeniami.

W dalszym ciągu jednak pozycja banków

inwestycyjnych w USA jest jeszcze bardzo silna.

32

cd. Współczesne tendencje.

Dyrektywy bankowe UE nie narzucają jakiegoś

jednego modelu banku, pozostawiając tę

kwestię do swobodnego wyboru każdego

państwa członkowskiego. W większości państw

unijnych

dominuje

model

banku

uniwersalnego.

Model bankowości kontynentalnej, uniwersalnej

nie

wyklucza

współistnienia

banków

wyspecjalizowanych. W wielu krajach UE obok

banków uniwersalnych funkcjonują aktywnie

banki inwestycyjne.