1

Język haseł

przedmiotowych

Biblioteki Narodowej

2

I. Historia JHP BN
II. Jednostki leksykalne JHP BN
III. Zasady doboru i redakcji merytorycznej haseł
IV. Tematy jednostkowe

1. Hasło osobowe
2. Hasło korporatywne
3. Hasło tytułowe
4. Hasło geograficzne

V. Struktura artykułu przedmiotowego JHP BN
VI. Udostępnianie kartoteki wzorcowej JHP BN

Język haseł
przedmiotowych Biblioteki
Narodowej

3

Hasło przedmiotowe

Hasło przedmiotowe składa się:



tematu



dopowiedzenia



określnika

4

Typy haseł
przedmiotowych

Typy haseł przedmiotowych



Hasło przedmiotowe proste, np.:



Botanika



Hasło przedmiotowe proste z

dopowiedzeniem, np.:



Kennedy (rodzina)



Hasło przedmiotowe rozwinięte, np.:



Choroby dziecięce – leczenie



Komputery – stosowanie - psychologia

5

Tematy

Rodzaje tematów:



Tematy ogólne – to nazwy rzeczy
pospolitych. Odpowiadają rzeczom,
które mają więcej odpowiedników
w naszym języku.



Tematy ogólne proste, np.;



Botanika



Tematy ogólne wielowyrazowe, np.:



Sztuka ludowa

6

Tematy jednostkowe
indywidualne

Osobowe – identyfikuje osobę

rzeczywistą lub fikcyjną



rozpoczynające się od imienia, np.



Wojciech (św. ; 956-992)



osobowe – nazwy rodzin lub rodów, np.



Kowalski (rodzina)



Radziwiłłowie (ród)



Piastowie (ród)

Norma: PN-N 01229:2002. Hasło opisu bibliogr. - hasło osobowe instr. M.
Janowskiej

7

Korporatywne

Norma PN-N 01230:2001.

Instr. W. Klenczon i A. Stolarczyk,
Warszawa, 2004



Korporatywne przedmiotowe:



Nazwy kościelne



Nazwy terytorialne



Korporatywne – nazwa imprezy

8

Tytułowe



Tytułowe



Tytułowe przedmiotowe

9

Geograficzne

Geograficzne – nazwa identyfikująca obszar,

miejscowość lub jednostkę fizjograficzną

Norma PN-N 01228 : 1994. Hasło opisu bibliogr.

Forma nazw geograficznych



geograficzne – obiekty fizjograficzne – jeżeli

nazwa ma formę krótszą i dłuższą, stosujemy

krótszą, np.



ATLANTYK



nie Ocean Atlantycki

10

Stosowanie określników

Kolejność określników w haśle

przedmiotowym:



rzeczowy (ogólny)



geograficzny



chronologiczny



formalny

11



W rozwiniętym haśle przedmiotowym
może wystąpić tylko jeden określnik
geograficzny
i jeden chronologiczny



Nie ma ograniczeń co do stosowania kilku
określników rzeczowych np.



Śląsk, Górny - gospodarka - badanie – instytuty



Katowice (woj. śląskie) - kultura - socjologia

12

W uzasadnionych przypadkach - gdy

mamy do czynienia z formą wydawniczą/
piśmienniczą obejmującą inne formy -
określnik formalny może przesunąć się
na pozycje określnika rzeczowego np.



Matematyka - podręcznik dla szkół podstawowych -
informator



Malarstwo polskie - katalog wystawy - bibliografia

13



W szczególnych przypadkach –
gdy oprócz formy wydawniczej/
piśmienniczej chcemy wskazać na
typ dokumentu, można uwzględnić w
haśle rozwiniętym dwa określniki
formalne np.



Polska - mapy - dokument elektroniczny



Ptaki - atlas - dokument elektroniczny

14



Określniki odnoszą się do tematu,
a nie do sąsiadujących określników
ale często (zwłaszcza po tematach
geograficznych) także do połączenia
temat + określnik, np.:



Śląsk - gospodarka - prognozy



Katowice (woj. śląskie) - nauka - instytuty



Polacy za granicą - Niemcy -1918-1933 r.

15



Nie należy budować haseł
przedmiotowych rozwiniętych
niejednoznacznych, tzn. takich, które
można interpretować na różne
sposoby, np.



Sztuka francuska - zbiory - Polska - 17 w. - katalog
wystawy



Poezja polska - recepcja - Francja - 19 w.

16



Nie jest wskazane budowanie haseł
bardzo długich i złożonych.



Większy walor informacyjny
i wyszukiwawczy mają hasła bardziej
zwarte konstrukcyjnie, zbudowane
z mniejszej ilości elementów.

17

Metodyka opracowania przedmiotowego
z użyciem tematów i określników
równobrzmiących



Polska - administracja - 12-14 w.



NIE Administracja - Polska -12-14 w.



Francja - gospodarka - 1918-1939 r.



NIE Gospodarka - Francja -1918-1939 r.



Ameryka Łacińska - kultura - 19 w.



NIE Kultura - Ameryka Łacińska -19 w.



Niemcy - polityka - 1933-1945 r.



NIE Polityka - Niemcy 1933-1945 r.

18

Równobrzmiące tematy
i określniki geograficzne

Polsko-radzieckie stosunki polityczne w latach 1932-1935 / Stanisław

Gregorowicz. - Wrocław, 1982



Polska - polityka- ZSRR - 1918-1939 r.



ZSRR - polityka - Polska - 1917-1941 r.

Ewangelicki Kościół Unijny na polskim Górnym Śląsku (1922-1939) /

Henryk Czembor. - Katowice, 1993 Ewangelicki Kościół Unijny na

polskim Górnym Śląsku



Polityka narodowościowa - Polska - 1918-1939 r.



Polityka wyznaniowa - Polska - 1918-1939 r.



Niemcy - ludność - religia - Polska - 1918-1945 r.

Kurier Polski : świat, ludzie, wydarzenia. - Sao Paulo, 1948-1950



Czasopisma społeczno-kulturalne polskie - Brazylia - 1944-1956 r.

19

Tematy i określniki
etniczne

Ormiańskie rody szlacheckie / Ludwik Korwin [pseud.]. - Bonn; Luxemburg,

1985



Mniejszości narodowe - Polska



Ormianie - Polska



Rody - Ormianie - Polska



Szlachta - biografie - Polska

Broń i uzbrojenie Tatarów / przygot. Jacek Gutowski. - Warszawa, 1997



Broń biała - Tatarzy



Sztandary - wojsko - Tatarzy



Wojsko - wyposażenie - Tatarzy

Żydowskie organizacje społeczne w Łodzi do 1939 roku / Kazimierz Badziak,

Jacek Walicki. - Łódź, 2002



Mniejszości narodowe - opieka społeczna - organizacje - Polska - 19-20 w.



Żydzi - opieka społeczna - organizacje - Polska - 19-20 w.



Łódź (woj. łódzkie) - opieka społeczna - organizacje - 19-20 w.

20

Określników etnicznych nie stosuje się po nazwach

miejscowości i regionów w obrębie jednego

państwa.

Zagadnienia narodowościowe w takich przypadkach

wyraża się stosując określnik - stosunki etniczne po

odpowiedniej nazwie geograficznej, np.:



Warszawa - stosunki- etniczne

Tematy i określniki
etniczne

21

Stosowanie określnika

historia

i określników

chronologicznych

22

Określnik - historia stosuje
się po:



tematach z dziedziny literatury

(oraz jej rodzajach i gatunkach), sztuki

(oraz jej rodzajach, (stylach i kierunkach),

filozofii (oraz jej kierunkach), teologii (oraz

jej rodzajach), np.:



Dramat szwedzki - historia - 20 w.



Sztuka włoska - historia - 13-15 w.



Rzeźba grecka - historia - do 5 w.



Etyka - historia - od 1945 r.



Teologia pastoralna - historia

23

Po temacie Ideologia
(oraz jej kierunkach)



np.:



Antyklerykalizm - historia



Konserwatyzm - historia - 19 w.



Pacyfizm - historia

24

Po temacie Prawo
(oraz jego rodzajach)



np.:



Prawo - historia - Polska - 17 w.



Prawo cywilne - historia - Niemcy - 1918-
1933 r.

25

Po dziedzinach wiedzy



Matematyka - historia



Nauki przyrodnicze - historia - 17-
18 w.



Technika - historia - 18 w.

26

Po tematach wyrażających formę
piśmienniczą lub wydawniczą



np.:



Encyklopedia francuska - historia - 18
w.



Czasopisma polityczne rosyjskie -
historia - 1917-1941 r.



Wydawnictwa albumowe - historia -
Polska

27

Określniki chronologiczne
w JHP BN



Rodzaje określników chronologicznych:

wiek/-i lub data/-y roczne, oba zapisywane cyframi

arabskimi i uzupełniane skrótem „w." (wiek/-i) lub „r.” (rok),

np.:



5-4 w. p.n.e.



1 w. p.n.e. - 1 w.



5 w.



19-20 w.



1918-1939 r.



Są również stosowane określniki poprzedzone

przyimkiem „od" lub „do", np.:



do 10 w.



od 2001 r.

28

Inne określniki dla 20-21
w .



od 1965 r., np.:

Posoborowe dokumenty Kościoła Katolickiego

o małżeństwie i rodzinie. T. 1 / wybór i wstęp Kazimierz

Lubowicki. - Kraków, 1999



Małżeństwo - prawo kanoniczne



Małżeństwo - teologia - katolicyzm - od 1965 r.



Rodzina - teologia - katolicyzm - od 1965 r.



od 2004 r., np.:

Polska w Unii Europejskiej: doświadczenia pierwszego roku

członkostwa [pod red. Rafała Hykawego]. - Warszawa, 2005



Unia Europejska - a Polska - od 2004 r.



Polska - a Unia Europejska - od 2004 r.

29

Inne określniki
chronologiczne, zawierające
daty roczne:



stan na... (rok), np.:



Degradacja środowiska - Polska - stan
na 2003 r.



daty roczne - wybory wszelkiego
typu, klęski żywiołowe, np.:



Wybory samorządowe - Polska - 2002
r.

30

Określniki ogólne
zawierające dane
chronologiczne



zamach + data roczna

określnik- zamach + data roczna stosuje się

po tematach osobowych



Jan Paweł II (papież ; 1920-2005) - zamach 1981
r.



zjednoczenie + data roczna

określnik- zjednoczenie stosuje się po

nazwach państw i regionów świata



Niemcy -zjednoczenie 1990 r.

31

Określniki chronologiczne
po tematach z dziedziny
literatury, sztuki, filozofii



Teksty, np.:



Poezja polska - 19 w.



Opowiadanie polskie - 19-20 w.



Powieść angielska - 21 w.



Filozofia - 17 w.



Opracowania, np.:



Poezja polska - historia - 1918-1939 r.



Powieść angielska - historia - od 2001 r.



Filozofia - historia - Polska - 1944-1956 r.



Malarstwo polskie - historia - od 1980 r.

32



Określniki chronologiczne w
opracowaniu pamiętników, np.:



Pamiętniki polskie - 1939-1945 r.



Określniki chronologiczne w
opracowaniu publicystyki, np.:



Publicystyka polska - 1939-1945 r.