Emocje i
motywacje

Czym jest emocja?

Emocja jest subiektywnym stanem

psychicznym, uruchamiającym priorytet

dla związanego z nią programu działania.

Jej odczuwaniu towarzyszą zwykle zmiany

somatyczne, ekspresje mimiczne i

pantomimiczne oraz różne zachowania.

Komponenty procesów

emocjonalnych



zmiany fizyczne, objawiające się pobudzeniem

lub zahamowaniem autonomicznego układu

nerwowego;



subiektywne doznania, które maja różne

nasilenie i są przyjemne (dodatni znak emocji),

bądź przykre (ujemny znak emocji);



aspekty poznawcze, określają świadomość i

ocenę sytuacji jako sprzyjającej lub

niesprzyjającej;



ekspresja emocji w zachowaniu przejawiająca

się w zmianach postawy, gestów, mimiki;



podejmnowanie określonych działań w reakcji

na źródło emocji.

Czynniki odpowiedzialne za

powstawanie procesów

emocjonalnych



Czynniki naturalne



Czynniki związane z doświadczeniem
jednostki



Czynniki wynikające ze związku
powstałego między oczekiwaniami
jednostki a informacjami z jakimi się
styka

Czynniki naturalne

Wywołują emocje na podstawie

wrodzonych właściwości organizmu.
Należą do nich bodźce zmysłowe oraz

bodźce pochodzące z narządów

wewnętrznych.
Źródłem emocji często staje się

przebieg i wyniki czynności

wykonywanych przez jednostkę np.

długotrwała bezczynność czy

aktywność przekraczająca wydolność

danej osoby wywołuje negatywne

emocje

Czynniki związane z

doświadczeniem jednostki

Bodźce pierwotnie neutralne
(bez mocy wywoływania
emocji) mogą stać się dla
człowieka źródłem silnych
emocji.
W wyniku określonych
wydarzeń, jednostka uczy się
reagować na nie emocją

Czynniki wynikające ze związku powstałego

między oczekiwaniami jednostki a

informacjami z jakimi się styka

Oczekiwania człowieka najczęściej dotyczą

przyszłych zdarzeń oraz wyników jego

własnej czynności. Źródłem emocji może

być rozbieżność między oczekiwaniami a

rzeczywistością np. bodźce nowe, zmienne,

konfliktowe czy złożone.
Zgodnie z hipotezą optimum rozbieżności,

brak rozbieżności jest obojętny

emocjonalnie.
Jeśli rozbieżność wzrasta - pojawiają się

proporcjonalnie coraz silniejsze emocje

negatywne.

Funkcje emocji

Funkcje emocji możemy rozpatrywać na

różnych poziomach:

Ø

fizjologicznym

Ø

psychologicznym

Ø

Społecznym

Funkcje fizjologiczne



Emocje prowadzą do mobilizacji zasobów energetycznych.
Np. autonomiczny system nerwowy przygotowuje ciało do

odpowiedzi na niebezpieczeństwo (np. ucieczka),

podobnie emocje pozytywne energetyzują i motywują

szeroki zakres zachowań społecznych i prospołecznych.



Przynajmniej jedna emocja – smutek czy rozpacz – może

spełniać funkcję utrzymania posiadanych zasobów.
Jeśli przedłużająca się aktywność nie prowadzi do sukcesu,

adaptacyjną strategią jest redukcja wysiłku i wycofanie się

z działań.



Emocje pełnią funkcje markerów somatycznych w

procesach decyzyjnych.

Funkcje psychologiczne



Emocje umożliwiają dostęp do prostszych, bardziej jednolitych i

mniej czasochłonnych sposobów przystosowania się.
W sytuacjach, w których wahanie mogłoby mieć fatalne skutki,

emocje pozwalają odłożyć na bok przetwarzanie informacji.



Emocje informują człowieka o rezultatach nieświadomej oceny

istotnych w danym momencie zdarzeń.

Pozytywne i negatywne emocje wzbudzają odmienne sposoby

przetwarzania danych.



Emocje są mechanizmem sygnalizowania istotności z punktu

widzenia dobrostanu jednostki oraz zadań realizowanych przez

jej system poznawczy i zachowanie.
Emocjonalny system reagowania zachowuje natychmiastowość

reagowania odruchowego, jak i plastyczność wynikającą z

uwikłania procesów poznawczych wyższego rzędu.



Emocje optymalizują korzystanie z zasobów poznawczych, dają

łatwiejszy dostęp do nich.

Funkcje społeczne



Komunikacja i kontrola: wyrażanie emocji przez mimikę,

pantomimikę, ton głosu i gesty spełnia ważną funkcję

komunikowania stanów emocjonalnych innym ludziom.



Ustalenie relacji z innymi osobami, ideami, obiektami:
W interakcji jednostki z otoczeniem emocje są

ukierunkowane na stworzenie zachowania relacyjnego,

tj. motywują zachowania ukierunkowane na

podtrzymanie określonych relacji człowieka z

otoczeniem.
Emocje służą do określenia relacji ze środowiskiem,

popychając nas do jednych obiektów, a odpychając od

innych (organizując i stabilizując społeczną sieć

przyjaciół i wrogów).

Emocje dysfunkcjonalne

Emocje dysfunkcjonalne : fobie, ataki

paniki, przygnębienie w depresjach

klinicznych, bezpodstawne ataki zazdrości,

tęsknota.
Reakcja uczuciowa funkcjonalna na krótką

metę może okazać się dysfunkcjonalna, jeśli

jest powtarzana wielokrotnie i przez dłuższy

czas.
Dysfunkcjonalne może być zahamowanie

ekspresji emocji, jeśli jej wyrażenie jest

funkcjonalne

Człowiek bez uczuć

Emocjonalna pustka to  aleksytymia (a – brak, lexis –

słowo, thymos – emocja).
Osobom takim brak słów na określenie tego co czują.
Do charakterystycznych dla aleksytymików cech

klinicznych należą:



trudność jaką sprawia im opisanie własnych uczuć

lub uczuć innych osób



bardzo ograniczone słownictwo dotyczące emocji.



kłopoty z odróżnianiem uczuć jak również doznań

emocjonalnych od somatycznych

Rola ciała migdałowatego

Trzy mózgi w jednym

Trzy mózgi:
- najstarszy - mózg gadzi,
Gady działają "z zimną krwią", bez uczuć, realizując popędy

takie jak ochrona terytorium. Ich mózg zapewnia

homeostazę.

- mózg ssaka,
Mózgi ssaków mają rozbudowany "układ limbiczny",

realizujący złożone instynkty, emocje, uczenie się, spryt.

- najmłodszy- mózg naczelnych.
Mózgi naczelnych umożliwiają im racjonalne działanie,

myślenie abstrakcyjne, wyobraźnię, inteligencję.

Wszystkie trzy części mózgu współpracują ze sobą

Trzy mózgi w jednym

Ciało migdałowate - siedlisko

ludzkich uczuć

Siedliskiem wszystkich
ludzkich uczuć jest ciało
migdałowate.
Jest ono zbiorem wzajemnie
połączonych struktur o
kształcie migdała
znajdującym się po obu
stronach pnia mózgu.
Jego usunięcie spowoduje
„ślepotę uczuciową”.

Ciało migdałowate posiada co najmniej dwie

drogi, którymi docierają do niego informacje ze
świata zewnętrznego

:

• droga bezpośrednia – podkorowa (niska).
Droga ta przechodzi przez wzgórze z ominięciem kory

nowej. Informacja dochodząca do wzgórza równocześnie

aktywuje ośrodki kory nowej i ciało migdałowate.
Połączenia te są niezbędne w sytuacjach wymagających

bardzo szybkiej reakcji.
Dzięki nim reakcja na zagrażający bodziec może zostać

zapoczątkowana, zanim bodziec zostanie w pełni

rozpoznany przez korę nową.

• droga pośrednia (wysoka).
Droga ta przechodzi przez korę nową (jest wieloneuronowa).

Znajduje się na niej wiele synaps między wzgórzem, korą

czuciową a ciałem migdałowatym.
Jest wolniejsza, ale dzięki niej, ciało migdałowate otrzymuje

szczegółowo rozpoznane obiekty lub usłyszane bodźce.

Ciało migdałowate – strażnik

emocji

Ciało migdałowate jest emocjonalnym

strażnikiem, który w razie potrzeby

może zaalarmować cały mózg i

zawładnąć nim w chwili potrzeby.
Sygnały sensoryczne wysyłane przez

oko czy ucho do mózgu płyną najpierw

do wzgórka a potem przez pojedynczą

synapsę do ciała migdałowatego; drugi

sygnał ze wzgórza idzie do kory.
Dzięki temu obejściu ciało migdałowate

może zacząć działać zanim kora

przepuści sygnał przez kilka poziomów i

w pełni je pojmie. Wyjaśnia to dlaczego

uczucia biorą górę nad rozumem.

Kiedy emocje są gwałtowne i

pochopne

Droga „na skróty” prowadząca od oka czy

ucha do ciała migdałowatego pozwala

zyskać na czasie, kiedy niezbędna jest

natychmiastowa reakcja.
Krótsza droga jednak przesyła tylko część

informacji, które są mocno niekompletne,

lecz na tyle dokładne aby stwierdzić czy

coś jest groźne czy nie.
U zwierząt taki mechanizm jest

nieszkodliwy, ale u ludzi może mieć

katastrofalne skutki.
Wynika z tego, że ciało migdałowate działa

zanim zdążymy pomyśleć co się stało

Nerwowy system alarmowy

Ciało migdałowate analizuje sygnały
napływające od naszych zmysłów nastawiając
się na wyłapywanie tych złych.
Na każdy sygnał zadawane jest pytanie typu:
„Czy jest to coś czego  nienawidzę?”; „Coś co
sprawia mi ból?”; „Coś czego się boję?”.
Jeżeli pada odpowiedź ”TAK”, ciało
migdałowate reaguje błyskawicznie wysyłając
wiadomość o zagrożeniu do pozostałych części
mózgu.

Anachroniczne alarmy

nerwowe

Wadą alarmów emocjonalnych jest ich anachronizm.
Ciało migdałowate bada doniesienia naszych zmysłów.
Jeżeli choć jeden z kluczowych momentów będzie podobny
do tego z przeszłości ciało migdałowate może podnieść
alarm i reagować w sposób zapamiętany dawno temu.

Brak precyzji mózgu emocjonalnego w rozeznaniu sytuacji
w takich chwilach wzmaga dodatkowo fakt, że wiele
silnych wspomnień emocjonalnych pochodzi z pierwszych
lat życia i dotyczy stosunków między dzieckiem i
opiekunami. Odnosi się to szczególnie do wydarzeń
traumatycznych typu bicie albo zaniedbanie

Ciało migdałowate – specjalista

od pamięci emocjonalnej

Hipokamp zapamiętuje suche fakty, a ciało
migdałowate ich emocjonalną otoczkę.
Jeżeli staramy się wyprzedzić pojazd i o
włos unikamy zderzenia, to hipokamp
zapamiętuje szczegóły zdarzenia (odcinek
drogi, wygląd samochodu itp.), natomiast
otoczkę emocjonalną pamięta ciało
migdałowate.

Fale niepokoju ogarniające nas zawsze gdy
w przyszłości w podobnych okolicznościach
chcemy wyprzedzić inny pojazd, wywołuje
ciało migdałowate

Kora oczodołowa – menedżer

emocji

Obszary kory oczodołowej kierują naszymi
reakcjami emocjonalnymi.
Jeśli podczas tego procesu okaże się, że
potrzebna jest reakcja emocjonalna, to dyktuje
ją właśnie kora oczodołowa.

Kora oczodołowa działa jak menedżer
emocji, rozważając różne reakcje przed
przystąpieniem do którejś z nich

Taka kolejność jest typowa dla pracy mózgu.
Wyjątkiem są sytuacje krytyczne, kiedy reakcja
emocjonalna musi być natychmiastowa.

Rola kory oczodołowej :

aspekty społeczne emocji



Człowiek reaguje emocjonalnie na złożone
społeczne sytuacje.
Ich analiza zawiera przeszłe doświadczenia,

pamięć sądy i wnioski



Istotną rolę w zachowaniach społecznych

odgrywa kora oczodołowa zwłaszcza prawej

półkuli



Kora oczodołowa ma połączenia z wieloma

strukturami zajmującymi się m.in. analizą
napływającej informacji i jej emocjonalnym
znaczeniem oraz kontrolą zachowania

Rola kory oczodołowej –

przypadek Phineasa Gage’a

Rola kory oczodołowej –

przypadek Phineasa Gege’a



Uszkodzenie kory oczodołowej (drąg

wbity w czaszkę z powodu wybuchu)



Zmiany
– przed wypadkiem: odpowiedzialny,

pracowity, pełen energii do

działania
– po operacji: naiwny,

nieodpowiedzialny,

podlegający kaprysom, nie

liczący się z innymi, niezdolny do

realizacji planów

Uszkodzenie kory

oczodołowej

Wiedza racjonalna, umiejętności działania i funkcje

intelektualne pozostają normalne, podczas gdy

zachowania społeczne i procesy decyzyjne mogą zostać

głęboko upośledzone z powodu zredukowanych uczuć.

Mogą pojawić się:



Stereotypie zachowań



Zmniejszenie hamowania



Brak kontroli własnych działań



Brak odpowiedzialności za konsekwencje własnych

zachowań



Obniżenie zdolności do reagowania na karę



Brak reakcji emocjonalnej na ból, pomimo zachowanej

wrażliwości bólowej



Brak odruchów skórno-galwanicznych na bodźce
emocjonalne

Specjalizacja płatów

czołowych

ü

Lewy płat jest

wyłącznikiem

negatywnych emocji

natomiast prawy jest ich

siedliskiem

ü

Prawy płat jest

wyłącznikiem pozytywnych

emocji natomiast lewy jest

ich siedliskiem

Przeżywanie emocji –

badania kliniczne

Uszkodzenie lewej półkuli

– lęk
– skłonność do płaczu
– niepokój o własną przyszłość
– zachowania agresywne
– niewiara we własne możliwości
– przecenianie negatywnych skutków choroby

Uszkodzenia prawej półkuli

– nie zauważanie lub ignorowanie skutków choroby
– podwyższony nastrój
– wesołkowatość
– wiara we własne możliwości

Nastrój

Nastrój jest to utrzymujące się przez
dłuższy okres zabarwienie
emocjonalne wszystkich przeżyć,
zarówno doświadczane subiektywnie i
relacjonowane, jak również możliwe do
obserwacji przez otoczenie

Nastrój jest uzależniony, co najmniej
od dwóch elementów:



od otoczenia



od procesów przetwarzania informacji o
otoczeniu

Emocje (np. złość,

radość)

Nastroje (np.

nastrój irytacji)

Czas

od ułamka sekundy

do kilku minut

od kilku godzin,

tygodni, nawet do

kilku miesięcy

Intensywność

intensywne

mało intensywne

Obiekt

mają

nie mają

Gotowość do

działania

zmieniają stan

gotowości –

pobudzają do

działania

nie zmieniają stanu

gotowości

Treść

bogata

uboga

Co odróżnia emocje od

Co odróżnia emocje od

nastrojów?

nastrojów?

Nastrój



Nastrój prawidłowy (EUTYMIA) - zwykły zakres wahań

nastroju, bez nastroju wyraźnie obniżonego lub wzmożonego.



Nastrój obniżony (DEPRESJA) - nastrój z poczuciem smutku.



Nastrój wzmożony - nastrój z poczuciem radości.



EUFORIA - nastrój wzmożony z przeżyciem szczęścia,

wielkości, bez zwiększonej aktywności psychoruchowej.



EKSTAZA - nagłe przeżycie niewypowiedzianego szczęścia.



MANIA - nastrój wzmożony z cechami ekspansywności,

nadmiernym przekonaniem o możliwościach, z

towarzyszącą wzmożoną aktywnością psychiczną i

ruchową; lekkie nasilenie - hipomania

Z emocjami silnie związane

są motywacje

Motywacja – stan gotowości do

podjęcia określonego działania.

To wzbudzony potrzebą zespół procesów
psychicznych i fizjologicznych
określający podłoże zachowań i ich
zmian.

Emocje i motywacje zależą od związku

między organizmem a jego środowiskiem



W przypadku emocji istnieje nacisk na
wartościujący aspekt tego związku, czyli
na to, jak dana sytuacja sprawia, że
człowiek coś odczuwa.



W przypadku motywacji zwraca się
uwagę na to, jak człowiek zachowuje się
wobec sytuacji, która budzi jego
zainteresowanie.

Związki między emocjami a

motywacją

Ocena sytuacji decyduje o

wyborze działania: sympatia

zakłada przyciąganie, natomiast

niechęć odpychanie.
Czyli - emocje często

poprzedzają zjawisko

motywacji, sygnalizując nasze

skłonności do działania w

szczególny sposób wobec

konkretnych części środowiska.

Związki między emocjami a

motywacją

Emocje mogą również
działać jako nagroda i kara
dla umotywowanego
zachowania.

Sposoby na zwiększenie

motywacji



Deklaracja innym tego, co mamy zrobić



Analiza celów



Zaplanowanie nagrody w zamian za wykonanie celu



Wizualizacja celu - twórcze wykorzystanie wyobraźni



Analiza negatywnych konsekwencji niezrealizowania

celu



Analiza pozytywnych konsekwencji zrealizowania

celu



Gwarancja 5 minut



Rozpoczęcie zadania od czegoś prostego



Metoda szwajcarskiego sera



Podniesienie znajomości przedmiotu