Tarczyca

i choroby

tarczycy

Tarczyca

glandula thyroidea

gruczoł wydzielania dokrewnego,
waży od 30 - 60g,
kształt motylkowaty,
zlokalizowany w przedniej części szyi,
składa się z dwóch płatów, które w

centrum połączone są przez tzw. cieśń
tarczycy.

Główne zadania tarczycy

wytwarzanie
magazynowanie
uwalnianie hormonów tarczycy:
 tyroksyny (T4),
 trójjodotyroniny (T3),
 kalcytoniny.

Hormony tarczycy

Hormony tarczycy kontrolują funkcje

organizmu, takie jak:

 tempo metabolizmu,
 tętno,
 temperatura ciała,
 wzrost i rozwój,
 masę ciała,
 sprawność umysłową,
 cykl miesiączkowy,
 płodność.

Do tworzenia hormonów

w tarczycy niezbędny jest

jod

, dostarczany do

organizmu głównie z

pokarmami.

Choroby tarczycy

Do schorzeń tarczycy

zaliczamy:

wole,
nadczynność tarczycy,
niedoczynność tarczycy,
guzy tarczycy.

Wole

Jeśli tarczyca nie otrzymuje

wystarczającej ilości jodu, zaburzone

zostaje jej wytwarzanie hormonów.

Wtedy zaczyna ona zwiększać swoje

rozmiary, by zrekompensować te

niedobory. Powiększanie się tarczycy,

widoczne nawet z zewnątrz określa się

mianem wola. Do jego powstania

dochodzi, kiedy zwiększa się liczba i

objętość tyreocytów w tarczycy.

Wole

 2-3x częściej u kobiet,
 jego powstawaniu sprzyja:
 niedobór jodu w organizmie,
 substancje wolotwórcze w pokarmach

(węglowodory aromatyczne i alifatyczne,

związki siarki, fenole),

 defekty syntezy hormonów T4 i T3

(wrodzone),

 leki,
 procesy immunologiczne.

Wole fizjologiczne

Możemy wyróżnić także wole

fizjologiczne, które powstają w
stanach, kiedy organizm zwiększa
swoje zapotrzebowanie na jod:

ciąża,
pokwitanie,
menopauza.

Wole – objawy kliniczne

wole miąższowe i guzowate –

zazwyczaj bez objawów klinicznych,

 w przypadku dużego wola:
 ucisk na narządy sąsiednie,
 duszność,
 stridor – świst krtaniowy,
 zaburzenia połykania.

Wole – 3 stopnie

Stopień 0

Stopień 0

– brak wola,

Stopień I

Stopień I

– wole niewidoczne przy zwykłym

ułożeniu głowy, jednak wyczuwalne
palpacyjnie; zalicza się tutaj także
wszystkie zmiany guzowate
(nawet jeśli nie są przyczyną
powiększenia tarczycy),

Stopień II

Stopień II

– wole widoczne przy normalnym

ułożeniu głowy.

Wole - diagnostyka

Podstawą rozpoznania jest wyczucie powiększenia

tarczycy

w badaniu przedmiotowym.

Do weryfikacji potrzebne są badania dodatkowe:



USG tarczycy – prawidłowe objętości tarczycy: dla

kobiet 18ml, dla mężczyzn 25ml,



ocena czynnościowa tarczycy – oznaczenie stężenia

TSH, wolnej trójjodotyroniny (fT3) i wolnej tyroksyny

(fT4).

W przypadku ciężkiego niedoboru jodu: zmniejszone

stężenie fT4, zwiększone TSH i prawidłowe lub

zwiększone fT3,



scyntygrafia tarczycy, biopsja cienkoigłowa i zdjęcia

klatki piersiowej i szyi celowane na tarczycę –

wykonuje

się

w podejrzeniu procesu zapalnego, złośliwego, ucisku

na tchawicę lub guza autonomicznego.

BADANIE PALPACYJNE TARCZYCY

PRAWIDŁOWA SCYNTYGRAFIA

TARCZYCY

PATOLOGICZNA SCYNTYGRAFIA

TARCZYCY

USG TARCZYCY

BIOPSJA CIENKOIGŁOWA TARCZYCY

Wole tarczycy -

różnicowanie

rozrosty nowotworowe (rak

oskrzela),

chłoniak,

zmiany zapalne w obrębie gardła

i szyi.

Wole - profilaktyka

prowadzi się profilaktykę jodową,
w Polsce – jodowanie soli kuchennej

(dodawanie 30mg jodku potasu na
1 kg soli),

kobietom w ciąży i w okresie

laktacji zaleca się przyjmowanie
preparatów jodu w postaci tabletek

.

Wole - rokowanie

zachowawcze metody leczenia

wola są skuteczne, szczególnie u
osób młodych,

leczenie radykalne (chirurgiczne

lub jodem radioaktywnym)
związane jest
z licznymi powikłaniami.

Wole - przykład

Nadczynność tarczycy

Jest zespołem objawów klinicznych oraz

charakteryzującym się:

 uczuciem gorąca,
 drżeniem rąk,
 kołataniem serca,
 chudnięciem,
 nadmierna potliwością,
 miastenią – szybkie męczenie i osłabienie

mięśni,

 bezsennością.

W badaniach laboratoryjnych

nadczynność tarczycy

charakteryzuje się

zwiększonym stężeniem

wolnych hormonów tarczycy i

zwykle obniżonym lub

całkowicie zahamowanym

wydzielaniem TSH.

Nadczynność tarczycy -

przyczyny

choroba Gravesa-Basedowa,
wole jednoguzkowe lub wieloguzkowe

nadczynne,

wstępna faza podostrego zapalenia

tarczycy,

faza nadczynności tarczycy w przebiegu

zapalenia tarczycy typu Hashimoto,

tyreotoksykoza w wyniku stosowania

nadmiernych dawek hormonów tarczycy,

nadczynność tarczycy we wczesnych

okresach ciąży.

Nadczynność tarczycy -

objawy

Skóra:

 uczucie stałego gorąca,
 skóra ciepła, wilgotna, często przekrwiona,  
 tkanka podskórna przy dłuższej nadczynności

jest ścieńczała,

 chorym wypadają włosy,
 paznokcie są łamliwe,
 Hiperpigmentacja,
 bielactwo – przy autoimmunologicznym

podłożu nadczynności tarczycy.

Nadczynność tarczycy -

objawy

Układ krążenia: 
 zespół tarczycowo – sercowy;
 nadkomorowe zaburzenia rytmu – często

migotanie przedsionków;

 niewydolność serca;
 niewydolność wieńcowa;
 nadciśnienie tętnicze;
 szmer skurczowy nad sercem.

Nadczynność tarczycy -

objawy

Układ pokarmowy: 
 wzmożone łaknienie,
 wzmożone pragnienie,
 zwiększona liczba oddawanych

stolców,

 biegunki.

Nadczynność tarczycy -

objawy

Układ nerwowy i narząd ruchu 

 zaburzenia neuropsychiatryczne,

 Drażliwość,

 Niepokój,

 Nerwowość,

 zaburzenia emocjonalne,

 zaburzenia snu,

 drobnofaliste drżenia rąk,

 wzmożenie odruchów ścięgnistych,

 osłabienie siły mięśniowej,

 zmniejszenie masy mięśniowej.

Nadczynność tarczycy -

objawy

Metabolizm: 
 zaburzenie metabolizmu

węglowodanów,

 obniżenie poziomu lipidów we krwi,
 zwiększony obrót kostny:
 osteoporoza,
 hiperkalcemia,
 zaburzenia miesiączkowania –

rzadko.

Niedoczynność tarczycy

Jest zespołem klinicznym spowodowanym

niedoborem hormonów tarczycy. Dotyczy

wszystkich narządów i układów.

 
Najbardziej typowe objawy:

 spowolnienie funkcji psychicznych i

motorycznych,

 senność,
 suchość skóry,
 obrzęki tkanki podskórnej,
 nadmierna masa ciała.

Niedoczynność tarczycy

występująca u dzieci

prowadzi do trwałego

upośledzenia ich

psychicznego i

fizycznego rozwoju

Przyczyny niedoczynności

tarczycy

Pierwotna – wynikająca ze zniszczenia lub uszkodzenia

gruczołu

tarczowego :

 



w wyniku zapalenia Hashimoto, rzadziej innych zapaleń

tarczycy,



niedoboru jodu,



w wyniku uszkodzenia tarczycy po leczeniu,



radykalnej operacji,



napromieniowania zewnętrznego,



leczenia farmakologicznego ( głównie tyreostatykami, solami

litu, interferonem-alfa, środkami zawierającymi

farmakologiczne dawki jodu),



genetycznie uwarunkowanych zaburzeń syntezy hormonów

tarczycy i tyreoglobuliny,



obwodowej niewrażliwości na hormony tarczycy,



zniszczenia tarczycy poprzez uogólniony proces spichrzeniowy

lub nowotworowy.

Przyczyny niedoczynności

tarczycy

Wtórna – wynikająca z

uszkodzenia

podwzgórza

(rzadziej)

lub

przysadki

mózgowej (najczęściej). Często
występuje

po

operacjach

neurochirurgicznych.

Przyczyny niedoczynności

tarczycy

Wrodzona - jest szczególnie

niebezpieczna,

ponieważ

brak

hormonów

tarczycy

w

okresie

noworodkowym

i

niemowlęcym

prowadzi do trwałego upośledzenia
rozwoju

ośrodkowego

układu

nerwowego, może doprowadzić do
zaburzeń wzrostu oraz głębokiego
niedorozwoju umysłowego.

Niedoczynność tarczycy -

objawy

skóra:

 sucha,
 łuszcząca się,
 o zmniejszonej elastyczności,
 chłodna,
 o żółtawym kolorze,
 maskowaty wygląd z powodu

obrzęków szczególnie na twarzy,

 owłosienie przerzedzone.

Niedoczynność tarczycy -

objawy

układ krążenia:
 zmniejszona tolerancja wysiłku,
 niewydolność serca,
 objawy choroby wieńcowej,
 nadciśnienie tętnicze, szczególnie

rozkurczowe.

Niedoczynność tarczycy -

objawy

układ pokarmowy:
 zaparcia,
 dolegliwości związane z często

występującą kamicą żółciową.

Niedoczynność tarczycy -

objawy

układ nerwowy: 

 pogorszenie sprawności intelektualnej i

zdolności koncentrowania uwagi,

 senność,

 apatia,

 psychozy,

 depresje,

 objawy polineuropatii,

 najczęstszym objawem mononeuropatii

jest zespół cieśni nadgarstka.

Niedoczynność tarczycy -

objawy

metabolizm, układ rozrodczy,

gruczoły dokrewne:

 niedokrwistość,
 współistnienie innych schorzeń

autoimmunologicznych,

 zaburzenia miesiączkowania,
 cykle owulacyjne prowadzące do

bezpłodności.

Nowotwory tarczycy

 rak brodawkowaty tarczycy pojawia się u

ludzi w ok. 40 r.ż., natomiast tak

pęcherzykowy u ludzi powyżej 40. r.ż.,

 częściej u kobiet,
 rak brodawkowaty występuje częściej w

obszarach ze zwiększoną podażą jodu, rak

pęcherzykowy na obszarach ze zmniejszoną

jego podażą,

 czynnikiem rozwoju raka brodawkowego jest

zewnętrzne napromienianie szyi i głowy,

natomiast raka pęcherzykowego – niedobór

jodu.

Nowotwory tarczycy -

objawy

pojedynczy guzek w jednym z płatów

tarczycy lub w cieśnie,

guzek najczęściej zauważa się przy

przeglądaniu w lustrze lub przy myciu,

agresywny rozwój raka może

powodować wzrost gruczołu
tarczowego z towarzyszącymi zmianami
głosu i trudnościami w przełykaniu.