WYKŁAD IV

(27/28. X. 2010)

Biologiczne podłoże emocji

a

metody wzbudzania emocji

nieświadomych i ich

pomiaru

Cel Wykładu IV:

• O sposobach gromadzenia wiedzy na temat

związków pomiędzy

– właściwościami mózgu a

– właściwościami emocji nieświadomych

• UWAGA na nadużycia!!
• Czy można wywoływać procesy, których osoba

badana nie jest świadoma??

• Jak radzi sobie z tym psychologia reklamy czy

innego „wpływu społecznego”?

Status etyczno-prawny badań

z zastosowaniem bodźców

utajonych

• (1) początki zastosowań bodźców

podprogowych i zakaz ich stosowania
w praktyce

• (2) przyzwolenie na stosowanie

oddziaływań nadprogowych
(jak w reklamie)

• (3) badania nad efektywnością

reklamy „społecznej”

Dziś termin

„nieświadome

emocje” dotyczyć będzie

•

(1) emocji z niedostrzeżonego źródła,

• (2) nie odczuwanych lub odczuwanych mało wyraziście

•

W związku z rozróżnieniem pojęć RECEPCJA i PERCEPCJA bodźców pozostają

pojęcia progów - wrażliwości, czułości i świadomości bodźca

• Próg „to minimalna energia bodźca niezbędna do pobudzenia neuronu” (Reber,

2000).

• ALE:

Próg WRAŻLIWOŚCI (nazywany też progiem świadomości) definiowany jest

jako najmniejsza wielkość bodźca dostrzegalna dla podmiotu, a próg

CZUŁOŚCI jako najmniejsza dostrzegalna różnica pomiędzy podobnymi

bodźcami.

• Bodźce możemy więc podzielić na progowe, podprogowe i nadprogowe.

• Źródłem NIEŚWIADOMYCH EMOCJI mogą być bodźce:

I. zarówno nadprogowe, jak

• II. podprogowe

BADANIA NAD REAKCJAMI

NA NIEŚWIADOME bodźce nadprogowe

Co to takiego?

To bodźce niedostrzegalne. Dlaczego?

Co kryje się za określeniem „patrzeć i

nie widzieć” (jeśli nie dotyczy to

patologii)?

PYTANIA

• Jakie mechanizmy psychologiczne

prowokowania pozytywnej postawy
próbowano wykorzystać w tej
reklamie?

• Co wynika z umieszczenia obok

reklamowanego produktu sylwetki
kobiety?

• Dlaczego sylwetka ta została

zakamuflowana?

BADANIA NAD PROCESAMI

NIEŚWIADOMYMI

wzbudzonymi przez bodźce

nadprogowe:

przykład badania

eksperymentalnego

Dominika Maison (1997)

• Eksperyment z wykorzystaniem reguł

warunkowania klasycznego

Zestawienie nadprogowego, ale

niezauważalnego bodźca
afektywnego, skojarzonego z
przyjemnością (pobudzeniem
erotycznym) – z produktem, który jest
reklamowany

Produkt reklamowany przez osobę o źrenicach rozszerzonych
podobał się bardziej - niezależnie od płci osoby na plakacie

Wyniki

• (1) Ten sam produkt zestawiony z

fotografią twarzy o rozszerzonych
źrenicach podobał się bardziej niż gdy
był zestawiony z fotografią
„normalną”

• (2) efekt ten wystąpił bez względu na

to czy osoba na fotografii była tej
samej czy odmiennej płci niż osoby
badane – JAK TO WYJAŚNIĆ?

Mechanizm warunkowania

klasycznego w reklamie

• (1) obecność bodźca afektywnego -

(sylwetki ciała, rozszerzonych źrenic –
bodźców skojarzonych z pobudzeniem
erotycznym, ekspresji pozytywnych
emocji)

• (2) jego współwystępowanie z bodźcem

obojętnym (reklamowanym produktem)

• DLACZEGO BODŹCE AFEKTYWNE UKRYWA

SIĘ? Bo ich uświadomienie zmienia wpływ
na zachowanie (por. Cykl III)

MIKROEKPRESJE

:

NIEUŚWIADAMIANE SYGNAŁY

EKSPRESJI EMOCJI

Darwin (1844):

rola ekspresji emocji w komunikacji, adaptacji, ewolucji

Ohme (2003):

odczytywanie ekspresji z ekspozycji podprogowych

Chen i Bargh (1999):

przykład badania eksperymentalnego: nieświadome ekspresje w
komunikacji społecznej

UWAGA NA – WPROWADZONE NA DALSZYCH WYKŁADACH – POJĘCIE

EMPATII EMOCJONALNEJ

BADANIA NAD PROCESAMI

NIEŚWIADOMYMI:

wpływ bodźców podprogowych

na jawne ocenianie

UTAJONE WARUNKOWANIE

KLASYCZNE

PODPROGOWE BODŹCE AFEKTYWNE MAJĄ WPŁYW NA REAKCJE

DĄŻENIA I UNIKANIA

•

Eksperyment Grzegorza Pochwatko (2004)

NEUTRALNA TWARZ ZESTAWIONA z AFEKTYWNYM BODŹCEM

PODPROGOWYM WYWOŁAŁA REAKCJE DĄŻENIA – UNIKANIA:

•

Podprogowo

eksponowano (1) rysunek twarzy neutralnej i (2) fotografie twarzy z

ekspresją emocji

•

Nadprogowo

umieszczono rysunek twarzy na ścianie i rejestrowano jak daleko od

tego rysunku usiądzie osoba badana

•

Badani siadali dalej od rysunku neutralnej twarzy gdy

wcześniej – podprogowo - neutralną twarz zestawiano

z ekspresją wstrętu niż gdy zestawiano ją z ekspresją

radości

MECHANIZM WPŁYWU PROCESÓW

NIEŚWIADOMYCH:

stymulacje podprogowe

Reakcje afektywne podprogowe,

powstające wcześniej niż świadome

rozpoznanie różnych elementów sytuacji,

mają wpływ na ocenianie tego, z czym

podmiot ma w danym czasie (trwania

afektu utajonego) do czynienia

Paradygmat utajonego podprogowego
poprzedzania
(affective priming paradigm): Murphy i Zajonc (1993):

BODŹCE AFEKTYWNE PODPROGOWE MAJĄ
(NIEDOSTRZEGALNY dla PODMIOTU) WPŁYW NA
ŚWIADOME OCENIANIE NASTĘPUJACYCH PO NICH
BODŹCÓW JAWNYCH

• Prezentacja „paradygmatu

afektywnego podprogowego

poprzedzania”

(Murphy i Zajonc 1994) –

• Z wykorzystaniem:
• - pierwotnych, uniwersalnych,

UTAJONYCH (podprogowych)

bodźców afektywnych i

• - następujących po nich JAWNYCH

neutralnych bodźców „docelowych”

Procedura utajonego afektywnego

poprzedzania

cecha zdecydowanie cecha

zdecydowanie
negatywna
pozytywna

nie podoba mi się

podoba mi się

nie-JA

JA

Afektywne ekspozycje

podprogowe
(np. 4ms)
twarz: afekt NEGATYWNY
BRAK
twarz: afekt POZYTYWNY

NEUTRALNY JAWNY
bodziec docelowy (np.
ideogram)

OCENA BODŹCA
DOCELOWEGO
(przykłady skal)

WYNIKI BADAŃ w tym paradygmacie

•

(

1) Badanie Murphy i Zajonca (1994):

• po negatywnych bodźcach utajonych gorsze oceny tych

samych neutralnych bodźców jawnych niż po utajonych

bodźcach pozytywnych

• (2) Badania Błaszczaka (2001, 2004):

„utajone efekty ODNOSZENIA (bodźców) do JA”:

po negatywnych bodźcach utajonych niższy stopień

odnoszenia do JA tych samych neutralnych bodźców

jawnych niż po utajonych bodźcach pozytywnych

• (3) Badania Damnjanović (2002):

wpływy podprogowych bodźców SŁOWNYCH :

po słownych bodźcach utajonych niższy stopień odnoszenia

do JA tych samych neutralnych bodźców jawnych gdy słowa

dotyczyły własnych mało ważnych doświadczeń niż gdy

dotyczyły doświadczeń waznych

• (4) Badania Anisimowicz (2006):

• wpływy utajonych słów denotujących cechy JA

po słownych bodźcach utajonych niższy stopień odnoszenia

do JA tych samych neutralnych bodźców jawnych gdy słowa

dotyczyły cech mało charakterystycznych dla Ja niż gdy

dotyczyły cech wysoce charakterystycznych dla JA

•

W środę 10 listopada 2010

• w godzinach regularnego wykładu
• o wynikach badań z zastosowaniem

różnych bodźców podprogowych
opowiadać będą:

• dr Kamila Dobrenko

oraz doktoranci