Centralny układ nerwowy cz. II

Podwzgórze

• stanowi część międzymózgowia

• tworzy dno komory trzeciej

• istota szara pokrywająca dno i ściany komory trzeciej,
poniżej bruzd podwzgórzowych

• od góry graniczy ze wzgórzem, od przodu przechodzi w
pole przedwzrokowe, które należy do kresomózgowia,
ku tyłowi łączy się z nakrywka konarów

• klasyczny podział podzwgórza
- okolica przednia wzrokowa, leży powyżej skrzyżowania
wzrokowego
- okolica pośrednia guzowa
- okolica tylna suteczkowa

• jądra podwzgórza:
- nadwzrokowe i przykomorowe
- jądro lejka, brzuszno-przyśrodkowe, grzbietowo-przyśrodkowe,
pole boczne z jądrem guzowo-suteczkowym i jądrami bocznymi
guza
- jądro suteczkowo-przyśrodkowe, suteczkowo boczne,

• rola podwzgórza
- kontrola czynności przysadki
- integracja czynności wegetatywnych (część przednia uważana
jest za ośrodek przywspółczulny), zwolnienie akcji serca,
skurcz pęcherza moczowego, wzmożenie perystaltyki jelit
- termoregulacja
- regulacja pobierania pokarmu i wody
- regulacja czynności płciowych
- emocje
- sen i czuwanie

• komora trzecia
- wąska czworoboczna szczelina
- z przodu łączy je z komorami bocznymi parzysty otwór
międzykomorowy
- z tyłu przechodzi w wodociąg mózgu

Śródmózgowie

• krótki, wąski odcinek pnia mózgu

• w jego skład wchodzą konary mózgu, leżące po stronie
brzusznej i pokrywa śródmózgowia po stronie grzbietowej

• wodociąg mózgu
- wąski przewód długości ok. 15-20mm łączący komorę
trzecią z czwartą

• w budowie wewnętrznej wyróżniamy
- odnogi mózgu
- nakrywkę
(te elementy wspólnie tworzą konary mózgu)
- pokrywkę śródmózgowia
- nakrywkę od odnóg oddzielają bruzdy odnóg oraz skupiska
komórek nerwowych zwane istotą czarną
- jądro czerwienne - najwięcej włókien otrzymuje z móżdżku,
jego uszkodzenie może wywołać ruchy mimowolne,
a przede wszystkim drżenie zamiarowe

• rola śródmózgowia
- duże uszkodzenie - zgon pacjenta
- zespół odnogi mózgu - zniszczenie włókien korowo-rdzeniowych
powoduje niedowład połowiczy drugostronny, drżenie spoczynkowe
przeciwległej połowy ciała
- zespół nakrywki konarów - porażenie nerwu okoruchowego,
drżenia z wzmożeniem napięcia mięśni, charakterystycznym dla
chorób układu pozapiramidowego
- zespół pokrywy - objawy niecharakterystyczne poza objawem
Parinauda

Rdzeń przedłużony i most

• z punktu widzenia budowy wewnętrznej tworzą jedną całość

• rdzeń przedłużony ma kształt stożka

• most ma kształt nieregularnego sześcianu

• rdzeń przedłużony i most znajdują się w tylnym dole czaszki

• komora czwarta
- znajduje się ku tyłowi od mostu i rdzenia
- jej dno stanowi dół równoległoboczny

• budowa wewnętrzna rdzenia przedłużonego
- jądro oliwki dolne, które pozwala na wyodrębnienie
odcinka podoliwkowego i oliwkowego

• odcinek podoliwkowy
- okolica przejściowa między rdzeniem kręgowym
- istota biała tworzy 3 pary sznurów: przednie, boczne i tylne
- skrzyżowanie piramid - większa część włókien
korowo-rdzeniowych przechodzi z piramidy rdzenia do
przeciwległego sznura bocznego w rdzeniu kręgowym

• odcinek oliwkowy
- znacznie większy od poprzedniego
- część brzuszna czyli piramida
- część grzbietowa z częścią grzbietową mostu tworzy
nakrywkę tyłomózgowia: wyróżniamy tu jądro dolne oliwki,
jądra dodatkowe oliwki, twór siatkowaty, istotę szarą środkową,
istotę białą

• budowa wewnętrzna mostu
- część brzuszna: zawiera pęczki włókien podłużnych,
włókna poprzeczne i nieregularnie rozmieszczone komórki - jądra
mostu

• twór siatkowaty tyłomózgowia
- nie ma ścisłej definicji
- cechy: nieregularnie rozmieszczone komórki i włókna,
komórki mniej swoiste niż innych okolic
- zaczyna się u dołu w części szyjnej rdzenia, kończy się
w odcinku oliwkowym, zajmuje znaczną część nakrywki
- najbardziej wyraźny jest jego wpływ na: motorykę, czynności
wegetatywne i oddychanie, sen i czuwanie oraz percepcję
bodźców czuciowych

• czynność
- objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych V - XII
- zaburzenia czuciowe i ruchowe kończyn i tułowia po stronie
przeciwległej
- zaburzenia krążenia i oddychania

Opony rdzenia kręgowego i mózgowia

• opona twarda - mocna gruba i odporna

• opona pajęcza - cienka, przezroczysta, ściśle powleka OUN

• opona miękka - cienka błonka powlekająca mózgowie i rdzeń
kręgowy

• obie razem dwie ostanie noszą nazwy opony miękkiej

• między nimi beleczkowe połączenia

• między beleczkowymi połączeniami są szczeliny tkankowe,
które noszą nazwę jamy podpajęczynówkowej

• szczeliny tkankowe wypełnione są płynem mózgowo-rdzeniowym

• opona twarda
- tworzy nie tylko okostna wewnętrzna czaszki
- wytwarza sierp mózgu - płytę strzałkowa wpukloną między
obie półkule mózgu
- wytwarza płytę poziomą między półkulami mózgu
a móżdżkiem nazywaną namiotem móżdżku
- tylna jama czaszki nie jest całkowicie oddzielona od pozostałej
części bowiem z przodu ma wcięcie zwane wcięciem namiotu,
przez które przechodzi śródmózgowie
- przepona siodła

Naczynia ośrodkowego układu nerwowego

•

tętnica szyjna wspólna

- która dzieli się na tętnice szyjne

•

tętnica szyjna zewnętrzna

- ukrwienie powierzchni głowy, twarz, część szyi

•

tętnica szyjna wewnętrzna

- ukrwienie mózgowia i oka

•

tętnica kręgowa

- gałąź tętnicy podobojczykowej

- ukrwienie mózgowia

•

Oba źródła unaczynienia łączy ze sobą koło tętnicze mózgu

•

tętnica szyjna wewnętrzna

- grubość około 5-6mm
- zapewnia ukrwienie przedniej części mózgowia, oka, wysyła
gałęzie do czoła i nosa
- biegnie do otworu zewnętrznego kanału t szyjnej na podstawie
czaszki, przechodzi przez zatokę jamistą i dzieli się gałęzie
końcowe
- w części szyjnej nie odchodzą gałęzie, w kanale tętnicy szyjnej
i zatoce jamistej odchodzą drobne naczynia
- poza naczyniami mózgowia najważniejsze odgałęzienie to

•

tętnica oczna

, która poza okiem zapewnia ukrwienie całej zawartości

oczodołu i między innymi zatokę klinową, czołowa, nasadę nosa,
oponę twardą przedniego dołu czaszki

Gałęzie mózgowe tętnicy szyjnej wewnętrznej

• tętnica łącząca tylna
- cienkie, krótkie naczynie długości około 12-15mm, uchodzi do
tętnicy tylnej mózgu
- tętnica ta łączy obszar prądu krwi tętnicy szyjnej wewnętrznej
z obszarem tętnicy podobojczykowej podobojczykowej

• tętnica naczyniówkowa
- długie, cienkie naczynie, doprowadza krew do splotu
naczyniówkowego komory bocznej

• tętnica przednia mózgu
- odchodzi pod kątem prostym od tętnicy szyjnej wewnętrznej, stanowi
jej przednią gałąź końcową
- łączy się z tętnica strony drugiej za pomocą tętnicy łączącej przedniej,
jest to naczynie długości około 4 mm
- tętnica przednia mózgu zapewnia ukrwienie ciała modzelowatego,
węchomózgowia, płata czołowego i ciemieniowego

Gałęzie mózgowe tętnicy szyjnej wewnętrznej c.d.

• tętnica środkowa mózgu
- najsilniejsza gałąź t. szyjnej wewnętrznej

Koło tętnicze mózgu

• tętnice przednie mózgu

• tętnica łącząca przednia

• tętnice tylne mózgu

• tętnica szyjna wewnętrzna

• tętnica łącząca tylna

Żyły głowy

• żyły mózgowia, opony twardej, ściany kostnej czaszki

• żyły powierzchowne głowy i szyi

• żyły głębokie głowy i szyi

• trzy pnie żylne odprowadzają krew z głowy i szyi
- żyła szyjna wewnętrzna
- żyła szyjna zewnętrzna
- żyła szyjna przednia

•

żyły mózgowia

- żyły mózgowia kierują się zupełnie innymi drogami niż tętnice
mózgowia
- odpływ krwi z mózgowia i opony twardej wspólny przez zatoki
żylne
- żyły mózgowia cienkie, nie zawierają mięśniówki
- dzielą się na żyły głębokie i powierzchowne
- żyły głębokie uchodzą do nieparzystego pnia żyły wielkiej mózgu
- obie grupy uchodzą również do zatok opony twardej

Żyły mózgowia, opony twardej i jej zatoki orz żyły ściany czaszki

•

żyły ściany czaszki

- żyły śródkościa
- przebiegają w kanałach śródkościa, są cienkie
- duża zmienność
- żyły wypustowe
- stanowią głównie odpływ żył wewnętrznych
- tworzą sploty: otworu owalnego, splot kanału
nerwu podjęzykowego i splot żylny t. szyjnej
wewnętrznej

•

żyły opony twardej mózgowia czyli żyły oponowe

- żyły oponowe
- podwójne żyły oponowe środkowe, biegną w towarzystwie
tętnicy
- nie maja zastawek
- odprowadzają krew do splotu skrzydłowego
- drobne żyły oponowe towarzysza tętnicom i uchodzą
bezpośrednio do sąsiednich zatok

•

zatoki opony twardej

- główne przewody, które zbierają krew żylną z mózgowia, oczodołu,
opony twardej i kości czaszki
- do nich uchodzą żyły: mózgowia, oczne, błędnika, opony twardej
mózgowia oraz żyły śródkościa
- największe zatoki biegną wzdłuż linii przyczepu sierpa mózgu
i namiotu móżdżku
- zatoka strzałkowa górna
- zatoka strzałkowa dolna
- zatoka prosta - powstaje z połączenia żyły wielkiej mózgu
i zatoki strzałkowej dolnej
- zatoka poprzeczna - najobszerniejsza zatoka
- zatoka esowata
- zatoka potyliczna
- zatoka jamista - leży po obu stronach siodła tureckiego

Główne drogi czuciowe i ruchowe

• układ pozapiramidowy
- jądra podstawne są to duże skupiska istoty szarej położone
w głębi półkuli mózgu, tworzące ciało prążkowane i przedmurze
oraz ciało migdałowate należące do układu limbicznego

• ciało prążkowane
- największe jądro podkorowe
- składa się z jądra soczewkowatego i ogoniastego przedzielonego
szerokim pasmem istoty białej tworzącym torebkę wewnętrzną
- z przodu obie części ciała prążkowanego łączą się ze sobą
w jedną całość

• ciało prążkowane stanowi zasadniczy element układu
pozapiramidowego

• dawniej zaliczano do niego wszystkie struktury mózgowia
zaangażowane w motorykę

• obecnie zaliczamy do niego grupy ośrodków:
- prążkowie
- gałkę bladą
- istotę czarną
- jądro niskowzgórzowe
- jądro brzuszne przednie
- są to struktury ściśle powiązane ze sobą
- centralnym ośrodkiem jest gałka blada, otrzymuje projekcje
z prążkowia

• uszkodzenie układu pozapiramidowego
- utrudnia wykonywanie ruchów automatycznych jak i dowolnych
(ruchy pląsawicze, hemibalizm, drżenie spoczynkowe)

• lokalizacja czynnościowa w korze mózgu
- podział opiera się na kryteriach morfologicznych,
a drugi podział to czynnościowy
- ścisłą lokalizacją czynnościową odznaczają się pola do których
dochodzą drogi czuciowe lub też rozpoczynają się główne drogi
ruchowe

• pole te zwane są polami rzutowymi czyli projekcyjnymi i obejmują
20% kory mózgu:
- korę ruchową położoną w tylnej części płata czołowego
- korę czuciową położoną w płacie ciemieniowym, bezpośrednio
za bruzdą środkową
- korę wzrokową leżącą w płacie potylicznym
- korę słuchową pokrywającą zakręty skroniowe poprzeczne
- korę smakową i korę węchową położone w obrębie
węchomózgowia

• pozostała część kory to scalanie czynności różnych pól recepcyjnych
kory

• włókna kojarzeniowe
- łączą różne pola kory mózgu w obrębie tej samej półkuli
- niektóre biegną w istocie szarej, ale większość znajduje się
w istocie białej
- dzielimy je na krótkie i długie

• włókna spoidłowe
- włókna przechodzące z jednej do drugiej półkuli

• tworzą trzy spoidła
- spoidło przednie leżące w przedniej ścianie komory trzeciej
- ciało modzelowate czyli spoidło wielkie

• spoidło sklepienia łączące ze sobą istotę szarą hipokampa
strony prawej i lewej

Główne drogi czuciowe i ruchowe

• drogi czucia powierzchownego i głębokiego
- przewodzą impulsy z obszarów unerwionych przez nerwy rdzeniowe
- czucie temperatury,bólu, dotyku i ucisku: receptor, nerw rdzeniowy,
zwój rdzeniowy, korzeń grzbietowy, róg tylny rdzenia kręgowego
drogi rdzeniowo-wzgórzowej (II neuron), jądro brzuszne tylno-boczne
wzgórza, włókna wzgórzowo-korowe, kora mózgu (III neuron)
- droga czucia głębokiego oraz dotyku i ucisku: receptor, nerw
rdzeniowy, zwój rdzeniowy, korzeń grzbietowy oraz pęczki smukły
i klinowaty; jądra smukłe i klinowate, wstęga przyśrodkowa
(II neuron), jądro tylno-boczne wzgórza, włókna korowo-wzgórzowe,
kora mózgu (III neuron)
- drogi czucia powierzchownego i głębokiego przewodzące impulsy
z obszarów unerwianych przez nerwy czaszkowe: receptor, n.
trójdzielny, zwój trójdzielny, korzeń czuciowy tego nerwu, jądra tego
nerwu, wstęga trójdzielna (II neuron), jądro brzuszne
tylno-przyśrodkowe wzgórza, włókna wzgórzowo-korowe, kora (III n.)

• droga słuchowa
- łączy receptor słuchu z korą słuchową za pomocą co najmniej
4 kolejnych neuronów
- receptor znajdujący się w ślimaku; neuron I - komórki zwoju
spiralnego; neuron II - komórki jąder ślimakowych;
neuron III, który może znajdować się w jądrach wstęgi bocznej,
ciała czworobocznego, górnym oliwki, wzgórka dolnego, ciała
kolankowatego przyśrodkowego; neuron IV komórki jądra ciała
kolankowatego przyśrodkowego której neuryty jako promienistość
słuchowa dochodzą do zakrętów poprzecznych skroniowych

• droga wzrokowa
- biegnie z siatkówki oka do kory płata potylicznego
- droga czteroneuronowa
- neuron I - receptor; neuron II- komórki dwubiegunowe siatkówki;
neuron III - komórki zwojowo-wzrokowe również leżące
w siatkówce, ich aksony biegną przez siatkówkę, nerw wzrokowy,
skrzyżowanie wzrokowe i pasma wzrokowe do jądra ciała
kolankowatego bocznego; neuron IV - komórki główne jądra ciała
kolankowatego bocznego - ich aksony tworzą promienistość
wzrokową, której włókna kończą się w korze otaczającej bruzdę
ostrogową

• droga węchowa
- impulsy węchowe są przekazywane z nabłonka jamy nosowej
do kory węchomózgowia przez układ dwóch neuronów
- receptor - neuron I, neuron II - komórki mitralne i pędzelkowate
opuszki węchowej, ich dendryty stykają się z zakończeniami
nerwów węchowych w kłębuszkach węchowych, które w opuszce
węchowej tworzą jedną z warstw, neuryty tych komórek biegną
przez opuszkę węchową i pasmo węchowe
- większość włókien dochodzi przez prążek węchowy boczny
do kory mózgu w zakręcie półksiężycowtym i zakręcie
okalającym

• drogi ruchowe
- szczególne znaczenie maja drogi ruchowe dla ruchów dowolnych
- drogi te łączą korę mózgu z mięśniami szkieletowymi
- składają się zasadniczo z dwóch neuronów, ośrodkowego
i obwodowego