Romuald Lango

Katedra Pielęgniarstwa

Akademii Pomorskiej w Słupsku

Epidemiolo
gia zatruć

•

Według WHO: czwarta

przyczyna zgonów

•

Młody wiek ofiar

•

Druga przyczyna zgonów <

50 r.ż,

•

Zatrucia przypadkowe:

przedawkowanie leków,

omyłkowe, reakcje

nadwrażliwości na leki,

powikłania leczenia, zatrucia

w wyniku skażenia środowiska

•

Zatrucia celowe: z zamiarem

zabójstwa, demonstracyjne,

samobójcze: dokonane i

niedokonane

Podział w zależności od drogi
przedostania się toksyny do organizmu



Doustne



Przez wstrzyknięcie



Wziewne



Przez absorpcję z tkanek

Podział w zależności od wieku ofiary

Wiek

20

40

60

80

100

Zatrucia

Przypadkowe

1-3 lat

Zatrucia

przypadkowe

Zatrucia

Samobójcze

Kobiety 15-25 lat

Zatrucia

Samobójcze

Mężczyźni 30-49 lat

Najwyższy wskaźnik śmiertelności w
zatruciach



Alkohole



Związki fosfoorganiczne



Metale



Tlenek węgla



Leki (Trójpierścieniowe przeciwdepresyjne,

pobudzające, działające na układ krążenia



Narkotyki

Często zatrucia mieszane

!

!

Zasady postępowania z pacjentem

Zasady postępowania z pacjentem

zatrutym

zatrutym

Zasady postępowania z pacjentem

Zasady postępowania z pacjentem

zatrutym

zatrutym

Wszyscy chorzy z zaburzeniami świadomości

gdzie nie można wykluczyć zatrucia powinni
otrzymać:



Tlen ( CO)



Nalokson ( narkotyki)



Tiaminę z glukozą ( alkohol)

Kon

iec

zno

ść w

ykl

ucz

eni

a in

nyc

h s

tan

ów

Kon

iec

zno

ść w

ykl

ucz

eni

a in

nyc

h s

tan

ów

cho

rob

ow

ych

cho

rob

ow

ych

mo

gąc

ych

prz

ybi

era

ć m

ask

ę z

atr

uci

a,

mo

gąc

ych

prz

ybi

era

ć m

ask

ę z

atr

uci

a,

szc

zeg

óln

ie h

ipo

glik

em

ii i

obr

aże

ń m

ózg

ow

ia

szc

zeg

óln

ie h

ipo

glik

em

ii i

obr

aże

ń m

ózg

ow

ia

!

!

Zasady postępowania z pacjentem

Zasady postępowania z pacjentem

zatrutym

zatrutym

Wstępna ocena wydolności podstawowych funkcji życiowych



Drożność dróg oddechowych



Prawidłowa wentylacja i utlenowanie krwi



Prawidłowa perfuzja tkanek

Leczenie objawowe najczęściej niezależne od przyczyny

zatrucia



Skurcz oskrzeli  -mimetyki wziewne: (Salbutamol,

Berodual)



Nadciśnienie tętnicze  leki naczyniorozszerzające



Niedociśnienie  uzupełnienie objętości i katecholaminy

!

!

Zasady postępowania z pacjentem

Zasady postępowania z pacjentem

zatrutym

zatrutym

Istotne problemy u chorych z
zatruciami:

•Drgawki

•Hipotermia

•Chorzy z hipotermią mają prawie
zawsze hipotensję

•Rabdomioliza

•Hipertermia

Intubacja tchawicy – wskazana u
wszystkich chorych nieprzytomnych i
u chorych bez odruchu gardłowego
lub rzęsowego

!

!

Zasady postępowania z pacjentem

Zasady postępowania z pacjentem

zatrutym

zatrutym

Leczenie objawowe zależne od rodzaju zatrucia:



Leczenie zaburzeń rytmu – zależne od przyczyny ale zawsze

obowiązuje korekta zaburzeń elektrolitowych, kwasicy

metabolicznej i hipoksji



Leczenie bradykardii  najczęściej Atropina, ewentualnie

katecholaminy lub stymulacja zewnętrzna

Specyficzne leki w zatruciach gdy objawem jest bradykardia:



Blokery kanału wapniowego (werapamil)  związki wapnia



-blokery  glukagon



Trójpierścieniowe antydepresanty  NaHCO3



Fosfoorganiczne  atropina

Istotne działania:



Ocena głębokości śpiączki



Leczenie drgawek



Opanowanie pobudzenia psychoruchowego

!

!

Zasady postępowania z pacjentem

Zasady postępowania z pacjentem

zatrutym

zatrutym

Dobry stan ogólny nie może

Dobry stan ogólny nie może

uśpić czujności ratownika.

uśpić czujności ratownika.

Każde ostre zatrucie należy

Każde ostre zatrucie należy

traktować jako stan

traktować jako stan

zagrożenia życia dopóki nie

zagrożenia życia dopóki nie

upewnimy się, że jest

upewnimy się, że jest

inaczej.

inaczej.

Objawy zatrucia mogą

Objawy zatrucia mogą

pojawić się natychmiast, ale

pojawić się natychmiast, ale

mogą też wystąpić po wielu

mogą też wystąpić po wielu

godzinach lub kilku dniach

godzinach lub kilku dniach

!

!

Dekontaminacja i eliminacja
trucizn

Eliminacja

Eliminacja

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Zmniejszeni

Zmniejszeni

e

e

wchłaniania

wchłaniania

trucizny

trucizny

Przyspieszen

Przyspieszen

ie eliminacji

ie eliminacji

trucizny z

trucizny z

ustroju

ustroju

Związanie

Związanie

toksyny

toksyny

Zmniejszenie maksymalnego

Zmniejszenie maksymalnego

stężenia toksyny

stężenia toksyny

Krok
I

!

!

Dekontaminacja i eliminacja
trucizn

Eliminacj

Eliminacj

a

a

niewchło

niewchło

niętej

niętej

trucizny

trucizny

Zmniejsz

Zmniejsz

enie

enie

wchłania

wchłania

nia

nia

trucizny

trucizny

Przyspies

Przyspies

zenie

zenie

eliminacji

eliminacji

trucizny

trucizny

z ustroju

z ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

maksymalnego

maksymalnego

stężenia toksyny

stężenia toksyny

Krok I

Krok II

Zastosowanie

Zastosowanie

swoistej

swoistej

odtrutki

odtrutki

!

!

Eliminacja niewchłoniętej toksyny



Z oczu  15 minut płukania

wodą, potem 0,9% NaCl



Z e skóry  j.w.



Zatrucie drogą wziewną 

usunięcie chorego ze skażonego
środowiska



Zatrucie drogą pokarmową 

prowokacja wymiotów, płukanie
żołądka, płukanie jelit, podanie
środka adsorbującego

Eliminacja

Eliminacja

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Przyspies

Przyspies

zenie

zenie

eliminacji

eliminacji

trucizny

trucizny

z ustroju

z ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

maksymalnego stężenia

maksymalnego stężenia

toksyny

toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

wchłaniania

wchłaniania

trucizny

trucizny

!

!

Eliminacja niewchłoniętej toksyny



Podanie środka adsorbującego:

Carbo medicinalis

Eliminacja

Eliminacja

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Przyspies

Przyspies

zenie

zenie

eliminacji

eliminacji

trucizny

trucizny

z ustroju

z ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

maksymalnego stężenia

maksymalnego stężenia

toksyny

toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

wchłaniania

wchłaniania

trucizny

trucizny

•

Dawka 1-2 g/kg c.c.

Dawka 1-2 g/kg c.c.

•

Jest skuteczny jeśli podany w ciągu

Jest skuteczny jeśli podany w ciągu

24 godzin od spożycia trucizny

24 godzin od spożycia trucizny

•

Nie działa w zatruciach etanolem,

Nie działa w zatruciach etanolem,

metanolem, glikolem, solami żelaza i

metanolem, glikolem, solami żelaza i

litu

litu

•

•

Nie należy podawać po spożyciu

Nie należy podawać po spożyciu

silnych kwasów i zasad

silnych kwasów i zasad

•

Adsorbowanie jest niespecyficzne –

Adsorbowanie jest niespecyficzne –

możliwość adsorbowania

możliwość adsorbowania

specyficznych odtrutek

specyficznych odtrutek

!

!

Prowokacja wymiotów



Nie wykonywać u osób z
zaburzeniami
świadomości, w
zatruciach środkami
żrącymi, węglowodorami i
środkami pieniącymi.



Podawanie do picia letniej
wody w porcjach po 200-
250 ml i drażnienie tylnej
ściany gardła

Eliminacja

Eliminacja

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Przyspies

Przyspies

zenie

zenie

eliminacji

eliminacji

trucizny

trucizny

z ustroju

z ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

maksymalnego stężenia

maksymalnego stężenia

toksyny

toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

wchłaniania

wchłaniania

trucizny

trucizny

!

!

Płukanie żołądka



Najlepiej w ciągu godziny od spożycia

toksyny



U osób przytomnych w pozycji siedzącej



U osób z zaburzonym odruchem

gardłowym płukanie musi być

poprzedzone intubacją dotchawiczą



Przez gruby zgłębnik (36-40 F u dorosłych,

24-28 F u dzieci)



Popłuczyny na badanie toksykologiczne



Pierwsza objętość płucząca 150 ml u

dorosłych, 50 ml u dzieci



Kolejne 200-300 ml u dorosłych i 50-100

ml u dzieci



U dzieci < 5 r.ż. wyłącznie sól fizjologiczna



Aż do uzyskania czystych popłuczyn



Ostatnia porcja – z węglem aktywowanym



Metoda alternatywna – węgiel do

pierwszej porcji i płukanie do chwili

uzyskania popłuczyn bez śladu węgla

Eliminacja

Eliminacja

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Przyspies

Przyspies

zenie

zenie

eliminacji

eliminacji

trucizny

trucizny

z ustroju

z ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

maksymalnego stężenia

maksymalnego stężenia

toksyny

toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

wchłaniania

wchłaniania

trucizny

trucizny

!

!

Płukanie jelit

W zatruciu



Żelazem



trójpierścieniowymi antydepresantami



połknięciu opakowanych narkotyków

Podaje się do żołądka duże ilości glikolu

polietylenowego



Upłynnia treść jelitową i przyspiesza pasaż

jelitowy



Można dodać środki przeczyszczające



Aż do uzyskania czystego płynu z odbytnicy

Przeciwwskazania:



perforacja przewodu pokarmowego,



niedrożność,



obfite krwawienie z p.pok.



ciężki stan ogólny

Eliminacja

Eliminacja

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

wchłaniania

wchłaniania

trucizny

trucizny

Przyspies

Przyspies

zenie

zenie

eliminacji

eliminacji

trucizny

trucizny

z ustroju

z ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

maksymalnego stężenia

maksymalnego stężenia

toksyny

toksyny

!

!

Przyspieszenie eliminacji toksyny z
ustroju



Diureza wymuszona z
modyfikacją pH moczu)



Powtarzane podawanie
węgla aktywowanego



Techniki nerkozastępcze
(Hemodializa,
hemofiltracja)



Hemoperfuzja



Plazmafareza



Tlenoterapia i hiperbaria
tlenowa

Eliminacja

Eliminacja

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Zmniejsz

Zmniejsz

enie

enie

wchłania

wchłania

nia

nia

trucizny

trucizny

Przyspieszeni

Przyspieszeni

e eliminacji

e eliminacji

trucizny z

trucizny z

ustroju

ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

maksymalnego stężenia

maksymalnego stężenia

toksyny

toksyny

Diureza wymuszona

z modyfikacją pH

moczu

Wskazania - zatrucia substancjami



dobrze rozpuszczalnymi w wodzie



Słabo wiążącymi się z białkami



Wydalanymi przez nerki

Przeciwwskazania: niewystarczająca

wydolność nerek i serca

Czyli zatrucia:



Litem



Bromkami



Amanityną (wczesny okres zatrucia

sromotnikiem)

Realizacja: kilkakrotne podawanie

objętości 500 ml krystaloidów i

prowokowanie diurezy

furosemidem, tak by osiągnąć

pożądany bilans płynowy

Eliminacja

Eliminacja

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Zmniejsz

Zmniejsz

enie

enie

wchłania

wchłania

nia

nia

trucizny

trucizny

Przyspieszeni

Przyspieszeni

e eliminacji

e eliminacji

trucizny z

trucizny z

ustroju

ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

maksymalnego stężenia

maksymalnego stężenia

toksyny

toksyny

Diureza

wymuszona z alkalizacją moczu

Wskazania - zatrucia słabymi kwasami



dobrze rozpuszczalnymi w wodzie



Słabo wiążącymi się z białkami



Wydalanymi przez nerki

Czyli zatrucia:



Salicylanami



Alkoholem



Chlorpropamidem



Barbituranami

Realizacja: 20-30 ml NaHCO3 do każdej

objętości 500 ml podawanych

krystaloidów, pod kontrolą jonogramu

i stanu nawodnienia chorego

Cel: osiągnięcie diurezy > 1,5-2

ml/kg/godz. , 7,45<pH< 7,55, 4,0<K

+

< 5,0 mmol/l

Eliminacja

Eliminacja

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Zmniejsz

Zmniejsz

enie

enie

wchłania

wchłania

nia

nia

trucizny

trucizny

Przyspieszeni

Przyspieszeni

e eliminacji

e eliminacji

trucizny z

trucizny z

ustroju

ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

maksymalnego stężenia

maksymalnego stężenia

toksyny

toksyny

Zasadowa diureza osmotyczna –
mannitol lub glukoza 10% 6-8 L/dobę

Dializa żołądkowo-jelitowa

Podawanie powtarzanych dawek

węgla aktywowanego



Porcje 0,5-1 g/kg c.c.



Co 2-4 godzin

W zatruciach substancjami:



Przechodzącymi do krążenia

wątrobowo-jelitowego



Słabo wiążącymi się z białkami

Czyli w zatruciach:



Teofiliną



Fenobarbitalem



Karbamazepiną



Trójpierścieniowymi

antydepresantami

Eliminacja

Eliminacja

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Zmniejsz

Zmniejsz

enie

enie

wchłania

wchłania

nia

nia

trucizny

trucizny

Przyspieszeni

Przyspieszeni

e eliminacji

e eliminacji

trucizny z

trucizny z

ustroju

ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie

Zmniejszenie

maksymalnego stężenia

maksymalnego stężenia

toksyny

toksyny

Swoiste odtrutki

Substancje:



Zmieniające tor metaboliczny
toksyny na mniej szkodliwy
lub



Łączące się z toksyną w
kompleks o mniejszej
toksyczności, szybciej
eliminowany z ustroju

Zastosowanie

Zastosowanie

swoistej

swoistej

odtrutki

odtrutki

Po podaniu specyficznej odtrutki

Po podaniu specyficznej odtrutki

konieczna jest obserwacja chorego,

konieczna jest obserwacja chorego,

aż do chwili znacznego obniżenia

aż do chwili znacznego obniżenia

stężenia toksyny

stężenia toksyny

Po początkowej poprawie związanej z

Po początkowej poprawie związanej z

podaniem odtrutki, może nastąpić

podaniem odtrutki, może nastąpić

ponowne pogorszenie stanu chorego

ponowne pogorszenie stanu chorego

!

!

Swoiste odtrutki

TRUCIZNY

ODTRUTKI

Alkohol metylowy
Amfetamina (zespół

cholinolityczny)
Benzodwuazepiny
Beta-blokery
Glikol etylenowy
Muchomor sromotnikowy
Opioidy
Paracetamol
Naparstnica
Fosforoorganiczne
Tlenek węgla
Żelazo

Alkohol etylowy

Fizostymina (neostygmina)

Flumazenil (Anexate)

Glukagon

Alkohol etylowy

Penicylina krystaliczna

Nalokson (Narcan)

N-acetylocysteina

Digibind, Digitalis antidot

Atropina, pralidoksym, toksogonina

Tlen

Deferoksamina

!

!

Podstawy rozpoznawania zatruć

Zbieranie informacji

Zbieranie informacji



Choroby przewlekłe



Dostęp do leków



Narażenie zawodowe



Spożycie alkoholu



Nastawienie psychiczne
w ostatnim okresie



Co zdarzyło się po
spożyciu substancji

Podstawy rozpoznawania zatruć

Poszukiwanie objawów

Poszukiwanie objawów

zatrucia

zatrucia



Wydolność podstawowych
czynności życiowych



Szerokość źrenic



Zaburzenia widzenia



Stan neurologiczny



Stan skóry i śluzówek



Perystaltyka jelit



Obecność
charakterystycznego
zapachu

Podstawy rozpoznawania zatruć

Badania diagnostyczne

Badania diagnostyczne

Co najmniej:



10 ml krwi heparynizowanej



10 ml krwi na skrzep



50 ml moczu



100 ml pierwszych popłuczyn

Badania są kosztowne 

konieczność wskazania czego

poszukujemy

Niezgodność między badaniem

toksykologicznym a objawami

klinicznymi sugeruje zatrucie

wieloma substancjami

!

!

Podstawy rozpoznawania zatruć

Badania diagnostyczne

Badania diagnostyczne

Wnioski z badań podstawowych:



Kwasica metaboliczna  zatrucie

kwasami (salicylany, glikol,

alkohol metylowy, barbiturany,

cyjanki, tlenek węgla, żelazo



Hiperkaliemia  zatrucie

digoksyną



Hiperkalcemia  zatrucie

fluorem i fluorowodorem



Hiponatremia  zatrucie

związkami litu



EKG – niedokrwienie serca 

zatrucie CO,



EKG - zab. Przewodnictwa 

blokery, Ca-blokery, digoksyna,

trójpierścieniowe

!

!

Rozpoznanie różnicowe



Obrażenia głowy



Choroby infekcyjne



Hipo- lub hiperglikemia



Niedoczynność tarczycy



Zespół odstawienia alkoholu

Podstawy rozpoznawania zatruć

Zespoły objawów toksykologicznych -
TOKSYDROMY



CHOLINERGICZNY



ANTYCHOLINERGICZNY



SYMPATYKOMIMETYCZNY



OPIOIDOWY/SEDATYWNY

Podstawy rozpoznawania zatruć

!

!

TOKSYDROM CHOLINERGICZNY

Objawy



ślinotok,



bradykardia (lub

tachykardia)



szpilkowate źrenice



łzawienie



potliwość



zwiększona ilość wydzieliny

w oskrzelach, skurcz

oskrzeli



wzmożona perystaltyka



osłabienie i drżenie

mięśniowe



splątanie lub depresja OUN



Drgawki

Przyczyny:



Środki fosforoorganiczne



Fizostygmina,



Grzyby (Muchomor

sromotnikowy)

Podstawy rozpoznawania zatruć

!

!

TOKSYDROM ANTYCHOLINERGICZNY

Objawy:



Hipertermia



Tachykardia



Hipertensja



Zaczerwieniona sucha

skóra



Rozszerzone źrenice



Suche śluzówki



Zwolnienie perystaltyki



Zaburzenia świadomości:

podniecenie, otumanienie,

halucynacje



Drgawki



Zaburzenia rytmu serca

Przyczyny:



Leki przeciwdepresyjne



Przeciwpsychotyczne



Przeciwpadaczkowe



Przeciwparkinsonowskie



Atropina



Skopolamina

Podstawy rozpoznawania zatruć

!

!

TOKSYDROM SYMAPTYKOMIMETYCZNY

Objawy:



Hipertermia



Tachykardia



Hipertensja



Rozszerzone źrenice



Obfite pocenie



Gęsia skórka



Zaburzenia świadomości:

podniecenie, otumanienie,

halucynacje, urojenia,

agresja



Drgawki



Zaburzenia rytmu serca

Przyczyny:



Kokaina



Amfetamina i pochodne



Teofilina



Efedryna i inne leki

sympatykomimetyczne

Podstawy rozpoznawania zatruć

!

!

TOKSYDROM OPIOIDOWY / SEDATYWNY

Objawy:



Śpiączka



Depresja oddychania



Obniżenie czucia bólu



Zwężenie źrenic



Bradykardia



Hipotensja



Hipotermia



Zwolnienie perystaltyki

Przyczyny:



Narkotyki



Barbiturany



Benzodwuazepiny

Podstawy rozpoznawania zatruć

!

!

Zatrucia lekami i substancjami
chemicznymi



Paracetamol



Salicylany



Opioidy i substancje euforyzujące



Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne



Alkohole i glikole

Paracetamol



Dawka toksyczna: 150 mg/kg ale notowano uszkodzenie wątroby

po 60 mg/kg



Dobowa dawka toksyczna dla dorosłego: 7,5 g, Dawka śmiertelna:

15 g



Najczęściej zatrucia u dzieci < 2 lat

Objawy (2 – 4 doby po spożyciu)



biegunka



brak łaknienia



nudności



wymioty



bóle brzucha



potliwość



ból w prawym podżebrzu



żółtaczka



powiększenie wątroby

Zatrucia lekami i substancjami chemicznymi

!

!

Zatrucie Paracetamolem -
postępowanie



Zapewnienie czynności życiowych według schematu ABC



Podanie węgla aktywowanego 1g/kg,



Podanie N-acetylocysteiny



Doustnie: pierwsza dawka 150 mg/kg, potem co 4 godziny
70 mg/kg (łącznie 17 dawek)



We wlewie dożylnym: 150 mg/kg przez 15 min, potem 50
mg/kg/4 godziny, potem 100 mg/kg/16 godzin
(łącznie 300 mg/kg w ciągu 20 godzin)



Działa ochronnie na wątrobę poprzez inaktywację
toksycznych metabolitów paracetamolu

Zatrucia lekami i substancjami chemicznymi

Salicylany



Pochodne kwasu acetylosalicylowego



Dawka toksyczna: 150 -300mg/kg

Objawy zatrucia



nudności



wymioty



potliwość



Szum w uszach



Encefalopatia salicylanowa (m.in. Pobudzenie ośrodka oddechowego

 zasadowica oddechowa)

Objawy ciężkiego zatrucia



Zaburzenia neurologiczne



Obrzęk płuc



Niewydolność oddechowa



Niewydolność nerek



Rabdomioliza



Krwawienie z przewodu pokarmowego

Zatrucia lekami i substancjami chemicznymi

Objawy mogą

Objawy mogą

być

być

maskowane

maskowane

objawami

objawami

infekcji,

infekcji,

będącej

będącej

powodem ich

powodem ich

przyjmowania

przyjmowania

!

!

Zatrucie Salicylanami - postępowanie



Zapewnienie czynności życiowych według schematu
ABC



Podanie węgla aktywowanego 1g/kg c.c.



W przypadku preparatów dojelitowych  płukanie jelit



Podawanie zwiększonych objętości płynów: 0,9% NaCl,
Glukoza 5% z dodatkiem 20-30 ml NaHCO3



W razie ciężkiego stanu  hemodializa lub

hemofiltracja

Zatrucia lekami i substancjami chemicznymi

!

!

Opioidy



Objawy zatrucia  zespół opioidowy

Postępowanie



Objawowe: zabezpieczenie lub wspomaganie

oddychania



Znaczna depresja oddechowa lub depresja OUN:

podać nalokson 0,2 – 0,5 mg dożylnie lub do rurki
intubacyjnej. Dawki naloksonu można powtarzać
do dawki łącznej 2 mg.

Zatrucia lekami i substancjami chemicznymi

Opioidy  szpilkowate źrenice,

senność, śpiączka, depresja

oddechowa, hipotensja.

Najczęstsze przyczyny zgonu:

zatrzymanie oddechu i obrzęk płuc

!

!

Substancje euforyzujące: Amfetamina i
pochodne



Objawy zatrucia  zespół sympatykomimetyczny

Postępowanie



Zapewnienie czynności życiowych według schematu ABC



Tlenoterapia, podanie diazepamu 2-5 mg, leki obniżające
ciśnienie



Badanie EKG i Rtg klatki piersiowej

Zatrucia lekami i substancjami chemicznymi

Kokaina  pobudzenie, euforia,

drażliwość, drżenie, nudności,

wymioty, rozszerzenie źrenic, ból za

mostkiem, nadciśnienie, tachykardia,

drgawki.

Najczęstsze przyczyny zgonu:

zawał, nadciśnienie, komorowe

zaburzenia rytmu i drgawki

(Relanium jest najczęściej skuteczne)

!

!

Zatrucia alkoholami i glikolami



Alkohol etylowy



Alkohol metylowy

Alkohol metylowy



Alkohol izopropylowy

Alkohol izopropylowy



Glikol etylenowy

Glikol etylenowy



Glikol dwuetylenowy

Glikol dwuetylenowy

Zatrucie alkoholem z

Zatrucie alkoholem z

nieznanego źródła

nieznanego źródła

Świadoma konsumpcja

Świadoma konsumpcja

substancji zawierającej

substancji zawierającej

toksyczne alkohole

toksyczne alkohole

Alkohole działają depresyjnie na OUN przez receptor GABA. Jednoczesne spożycie
leków działających przez receptor GABA nasila toksyczność jednego i drugiego

!

!

Alkohol metylowy



Już 4 ml powodowało ślepotę



Duża zmienność wrażliwości osobniczej



Objawy po 12-24 (-72) godzin od spożycia



10-20 x < od etanolu powinowactwo do dehydrogenazy
alkoholowej



Przyczyną zgonu są następstwa głębokiej kwasicy
metabolicznej

Zatrucia alkoholami i glikolami

!

!

Alkohol izopropylowy



Toksyczność większa niż etanol i mniejsza niż metanol



Metabolizowany przez dehydrogenazę alkoholową do
acetonu (zapach!!)



W dużych dawkach powoduje hipotonię i hipowolemię



Tendencja do hipoglikemii



Zgon może nastąpić po spożyciu 150-200 ml 70% roztworu

Zatrucia alkoholami i glikolami

Glikol etylenowy



Najczęstsza przyczyna zatruć alkoholami – także u dzieci



Metabolizowany do kwasu szczawiooctowego



Metabolity powodują głęboką depresję OUN z obrzękiem
mózgu, drgawkami, kwasicę metaboliczną i ostrą
niewydolność nerek



Dawka śmiertelna 1-2 ml/kg



W moczu – kryształki szczawianów wapnia

Zatrucia alkoholami i glikolami

Problemy z zatruciem glikolem i
metanolem



Objawy wstępne jak po spożyciu alkoholu etylowego nie
budzą niepokoju



Sedacja spowodowana spożyciem nie zwraca uwagi na
grożące niebezpieczeństwo



Zawartość alkoholu etylowego w preparatach odwleka w
czasie początek objawów toksycznych



Wskazuje to na konieczność wykonania badań na obecność
metanolu i glikolu u wszystkich chorych głęboko upojonych
alkoholem, szczególnie gdy jest głęboka kwasica
metaboliczna (Oddech gonionego psa)

Zatrucia alkoholami i glikolami

!

!

Leczenie



Różnicowanie z innymi możliwymi przyczynami pogorszenia

czynności OUN



Postępowanie wstępne według zasad ABC



Płukanie żołądka jest uzasadnione do 30-60 min po spożyciu



NaHCO3 do wyrównania kwasicy



Prowokowana diureza z alkalizacją moczu



Vit. B1, B2, B6, Kwas foliowy, Glukoza 5%



Alkohole etylowy do żołądka – dawka wstępna 30-60 ml 80%

roztworu albo



Alkohol etylowy dożylnie do stężenia 1 - 1,5 ‰



Anticol – hamuje dehydrogenazę alkoholową, może być

podawany jako leczenie uzupełniające



W ciężkim zatruciu: hemodializa lub hemofiltracja

Zatrucia alkoholami i glikolami

!

!

Zatrucia gazami i dymami



Droga wziewna – ogromne pole powierzchni

wchłaniania toksyny  szybka absorpcja



W razie wypadków przemysłowych – możliwa duża

liczba ofiar. Ocena możliwości występowania toksyn

według znajomości procesu technologicznego



Toksyny tym bardziej niebezpieczne im bardziej

odczyn odbiega od neutralnego (pH<2,0 lub

pH>11,5)



Zamierzone zatrucie spalinami – CO

Objawy zatrucia



Niektóre toksyny wywołują reakcje alergiczne



Formaldehyd  stan astmatyczny lub wstrząs

anafilaktyczny



Niektóre działają bezpośredni0 (chlorowodór,

fluor, fluorowodór), inne po przejściu przemian
metabolicznych (fosgen  chlorowodór + HCl)



Czynniki wpływające na ciężkość objawów

zatrucia: czas ekspozycji, stężenie środka,
rozpuszczalność w wodzie, pH

Zatrucia gazami i dymami

Typy uszkodzenia w ostrym zatruciu

Typ I:



Lokalizacja uszkodzenia: górne drogi oddechowe, oskrzela i oskrzeliki

(martwica rozpływna lub koagulacyjna błon śluzowych)



Substancje: związki dobrze rozpuszczalne w wodzie (amoniak, chlor i

(amoniak, chlor i

chlorowodór, fluor i fluorowodór)

chlorowodór, fluor i fluorowodór)

Typ II:



Lokalizacja uszkodzenia: oskrzeliki oddechowe i pęcherzyki płucne



Substancje: związki nierozpuszczalne w wodzie (fosgen, tlenki azotu)

(fosgen, tlenki azotu)

Typ III:



Lokalizacja uszkodzenia: tkanki całego organizmu



Substancje: gazy lub pary absorbowane przez płuca, nie wywierające

działania miejscowego (tlenek węgla, siarkowodór, cyjanowodór)

(tlenek węgla, siarkowodór, cyjanowodór)



Mechanizm działania: hamowanie procesów oddychania

wewnątrzkomórkowego

Stopień hipoksemii nasila ogólne działanie substancji toksycznej

Zatrucia gazami i dymami

Postępowanie w zatruciach wziewnych



Troska o własne bezpieczeństwo: maska, rękawice, odzież ochronna



W skażeniu siarkowodorem – aparat oddechowy



Schemat postępowania ABC



Jeżeli konieczny jest oddech zastępczy to przy pomocy worka

samorozprężalnego lub układów oddechowych bezzwrotnych



Prowadzenie oddechu usta-usta bez zabezpieczenia się przed

powietrzem wydychanym przez ratowanego jest niedozwolone



Podawanie tlenu w maksymalnym stężeniu



Wszyscy zatruci wymagają leczenia szpitalnego



Niewydolność oddechowa może pojawić się wiele godzin po ekspozycji

Zatrucia gazami i dymami

Postępowanie w zatruciach wziewnych

Swoiste odtrutki w zatruciach typu III



H2S  azotan amylu, wziewnie



Cyjanowodór  wersenian dikobaltowy (Kelocyjanor)



Arsenowodór  Unithiol

Leczenie objawowe



obrzęku płuc



skurczu oskrzeli



zaburzeń rytmu serca



drgawek



obrzęku mózgu

Zatrucia gazami i dymami

Tlenek węgla

Jedna z najczęstszych przyczyn zgonu z powodu zatruć!

Jedna z najczęstszych przyczyn zgonu z powodu zatruć!

Śmiertelność: 1,8%
Częstość powikłań neuropsychiatrycznych: 10-43%

Główne źródła



Gazy spalinowe



Dym



Gaz świetlny

Mechanizm działania:



Wiązanie się z hemoglobiną  karboksyhemoglobina niezdolna do

przenoszenia tlenu. Powinowactwo Hb do CO 250 razy silniejsze niż do

tlenu



Zablokowanie cytochromu C (przy stężeniu karboksyhemoglobiny > 50%)



Wiązanie z mioglobiną  rabdomioliza i ONN

Zatrucia gazami i dymami

!

!

Tlenek węgla

Objawy zatrucia gdy HbCO < 25%



Bóle głowy



Nudności



Wymioty



Pobudzenie psychoruchowe

Objawy zatrucia gdy HbCO > 25%



Zaburzenia świadomości do śpiączki



Drgawki



Zaburzenia rytu serca



Obrzęk płuc



niewydolność oddechowa



Obrzęk mózgu

Gdy HbCO > 60%  zgon w ciągu kilkunastu minut

Zatrucia gazami i dymami

!

!

Tlenek węgla – badania dodatkowe



HbCo > 10 % - potwierdzenie rozpoznania



Kwasica metaboliczna,



podwyższone mleczany



CK



CK-MB



EKG



RTG

Zatrucia gazami i dymami

Zatrucie CO – postępowanie

Bezpieczeństwo ratownika !!

Bezpieczeństwo ratownika !!

Wszyscy chorzy z objawami zatrucia CO wymagają leczenia

Wszyscy chorzy z objawami zatrucia CO wymagają leczenia

szpitalnego!!

szpitalnego!!



Postępowanie według schematu ABC



Natychmiast tlenoterapia – tlen w maksymalnym stężeniu



Maseczka CPAP



T1/2 HbCO – 4,5 godz. – 21% O2



T1/2 HbCO – 1,5 godz. – 100% O2



T1/2 HbCO – 20 min. W komorze hiperbarycznej (Standard

2,5 – 3 atmosfer przez 90 min. (– do 6 godzin od zatrucia

CO)

Leczenie tlenem powinno trwać co najmniej 4 x T1/2

Zatrucia gazami i dymami

!

!

Wskazania do hiperbarii tlenowej w
zatruciu CO



HbCO > 25%



Utrata przytomności w wywiadzie i

patologiczne objawy neurologiczne



Objawy niedokrwienia serca i niebezpieczne

zaburzenia rytmu



Brak klinicznej poprawy podczas tlenoterapii

normobarycznej



HbCO > 10% u ciężarnych lub cechy

zagrożenia płodu

Zatrucia gazami i dymami

!

!

Zatrucia metalami



Występują rzadko



Objawy i rokowanie poważne

Najczęściej:



Żelazo – przypadkowe zatrucia u dzieci



Lit – zatrucia przewlekłe u osób leczonych z powodu

manii/depresji



Arsen – najczęściej zatrucia celowe (trójtlenek

arsenu – arszenik)

Zatrucia metalami

Żelazo



Zdeponowane w narządach – wątrobie, nerkach, mózgu i sercu



Powodują niewydolność wielonarządową



Owrzodzenia, krwawienie lub perforacja przewodu

pokarmowego, zapalenie otrzewnej



Kwasica mleczanowa + hiperglikemia



Dawka śmiertelna > 180 mg/kg



U dzieci najczęstsza przyczyna zgonu – ostra niewydolność

wątroby

Leczenie: objawowe + swoiste



Płukanie żołądka



Podawanie węgla nie ma sensu



Płukanie jelit jeśli badanie Rtg potwierdza rozpoznanie



Swoista odtrutka: Deferoksamina 15 mg/kg c.c./godz. i.v. do

zmniejszenia stężenia żelaza w surowicy < 100 g/dl



Powstaje feroksamina wydalana z moczem

Zatrucia metalami

Zatrucie litem – obraz kliniczny

Objawy prodromalne świadczące o zbliżaniu się do stężenia toksycznego:



Drżenie rąk



Pragnienie



Poliuria

Objawy toksyczne:
Ze strony przewodu pokarmowego:



Nudności



Wymioty



Biegunka

Ze strony układu nerwowego:



Osłabienie mięśni, ataksja, dyzartria, mioklonie, splątanie, niewyraźne

widzenie, zespół rzekomoparkinsonowski

Objawy ciężkiego zatrucia:



Drgawki



Stupor, śpiączka



Niewydolność nerek

Zatrucia metalami

Zatrucie litem – postępowanie



Ocena stanu chorego według schematu ABC



Resuscytacja płynowa: podawanie 0,9% NaCl +
diureza wymuszona z alkalizacją moczu



Płukanie żołądka jeśli od spożycia litu nie minęła 1
godzina



Płukanie jelit glikolem etylenowym 2 l/godz.



Hemodializa lub hemofiltracja wielokrotnie powtarzane
gdyż lit wolno wychodzi z tkanek



Konsultacja psychiatryczna po wyprowadzeniu ze stanu
ostrego zatrucia

Zatrucia metalami

Zatrucie arsenem



Dawka śmiertelna: 3-4 mg/kg



Mechanizm działania toksycznego: blokowanie grup
sulfhydrylowych wielu enzymów  zaburzenia oddychania

wewnątrzkomórkowego



Uszkodzenie zakończeń nerwów współczulnych i
uszkodzenie naczyń włosowatych

Zatrucia metalami

Zatrucie arsenem – obraz kliniczny

Objawy prodromalne (w ciągu kilku godzin o przyjęciu

trucizny):



Bóle i zawroty głowy



Bóle brzucha



Obfita wodnista biegunka

Objawy charakterystyczne ( 12-24 godz. po spożyciu):



Szaro-blada wilgotna i zimna skóra



Zaburzenia czucia



Zaburzenia rytu serca



Objawy ciężkiego wstrząsu

Zatrucia metalami

Zatrucie arsenem – postępowanie



Prowokowanie wymiotów i płukanie żołądka do 1 godz. Po
spożyciu trucizny



Płukanie jelit z wielokrotnym podawaniem węgla



Laktuloza 50 ml doustnie lub przez sondę– dawki należy
powtarzać



Hemodializa lub hemofiltracja



Dimerkaprol (BAL, Sulfactin) – substancja cheltująca metale
ciężkie, takie jak arsen, rtęć, ołów

Zatrucia metalami

Zadania regionalnych ośrodków
toksykologicznych

1.

Gromadzenie informacji o truciznach i ich działaniu

2.

Wykonywanie analiz toksykologicznych

3.

Diagnostyka i leczenie zatruć ostrych i przewlekłych

4.

Udzielanie telefonicznych konsultacji i informacji
toksykologicznych

5.

Prewencja i likwidowanie zagrożeń toksycznych

6.

Współdziałanie ze służbami ratowniczymi w razie wystąpienia
katastrof i masowych zatruć

Telefon do Regionalnego Ośrodka Informacji Toksykologicznej

w Gdańsku: 058 349 2222

058 349 2222

(prosić o połączenie z lekarzem dyżurnym Kliniki Ostrych

Zatruć)