Terapia behawioralna u

dzieci z autyzmem

Lek.med. M. Gajdzik

Charakterystyka behawioralna

dzieci autystycznych-

deficyty zachowań społecznych

• Brak przywiązania do ludzi, w tym brak więzi z

rodzicami

• Brak okazywania zadowolenia,niechęci,płaczu w

celu zwrócenia uwagi”dobre dzieci”

• Brak gotowości brania je na ręce,nietypowe

reakcje w tej sytuacji

• Nie szukanie okazji do

przytulania,głaskania,całowania,lub aktywne
przeciwstawianie się im

• Brak, unikanie kontaktu wzrokowego
• Preferowanie samotności

Charakterystyka behawioralna

dzieci autystycznych-deficyty

zachowań społecznych

• Nie okazywanie uczuć, bierne przyjmowanie ich od

innych

• Nie szukanie pocieszenia u innych
• Okazywanie minimalnego przywiązania do rodziców
• Nie okazywanie zainteresowania zabawami z

rówieśnikami

• Nie przejawianie zdolności naśladowania społecznego
• Traktowanie ludzi jak przedmiotów w interakcjach

społecznych

• Przywiązanie do przedmiotów martwych
• Brak uwagi na wskazówki społeczne, brak

zainteresowania przyjaźnią, preferowanie

samotności,zawody-”techniczne”

Charakterystyka behawioralna

dzieci autystycznych- mowa,

język

• Deficyty dotyczą:
• Pragmatyki – używania języka w

kontekście społecznym

• Semantyki – rozpoznawania znaczeń

tego samego słowa

• Prozodii – niezwykłego akcentu,

tonu, rytmu, intonacji, modulacji
mowy

Charakterystyka behawioralna

dzieci autystycznych- mowa,

język

• Kanner (1943 r.) podkreślał opóźnienie lub brak

nabywania języka jako czynnik o pierwszorzędnym
znaczeniu w autyźmie

• U 50% dzieci z autyzmem nie wykształca się mowa

funkcjonalna

• U pozostałych 50 % jest jakościowo inna (Rutter 1978

r.)

• Pomiędzy 18 –30 m.ż.może wystąpić utrata mowy

nabytej

• Echolalia( Fay 1969) natychmiastowa,odroczona

( Carr,Schreibman, Lovaas 1975)

• Utrzymywanie powyżej 3-4 r.ż.jest niepokojące

Charakterystyka behawioralna

dzieci autystycznych- mowa,

język

• Mowa echolaliczna jest pewnym sposobem

używania przez dziecko autystyczne języka

• Istnienie echolalii przed 5 r.ż. Wiąże się z lepszym

rokowaniem w terapii mowy (Hawlin 1981 r.)

• Odwracanie zaimków (Rutter 1978r)
• Mówienie o sobie w 2 os.może być związane z

echolalią opóźnioną

• Mowa może służyć jako autostymulacja (Lovaas,

Varni 1977)-sensoryczne sprzężenie zwrotne

• Trudność komunikacyjna mówienia o czymś co

jest poza daną sytuacją

Charakterystyka behawioralna

dzieci autystycznych-

mowa,język

• Nie odnoszą się do przeszłych,przyszłych

wydarzeń

• Nawet dobrze rozwinięta wydaje się być

pozbawiona ekspresji emocji,wyobrażeń,

abstrakcji

• Dosłowne rozumienie wyrażeń (Wing 1976)
• Niezrozumiałe przenośnie, metafory, analogie
• Nieprawidłowa intonacja,

modulacja,tempo,wysokość tonów,artykulacja

Charakterystyka behawioralna

dzieci autystycznych-

mowa,język

Charakterystyka behawioralna dzieci

autystycznych-nieprawidłowe reakcje na

środowisko

• Niezwykłe reakcje na bodźce sensoryczne (Wing

1976,Ritvo,Freeman 1978),za słaba lub za silna reakcja

na różne bodźce

• Podejrzenie o głuchotę
• Obojętność na bodźce wzrokowe-rodziców,samochody
• Nadwrażliwość na zwykłe bodźce(słuchowe, wzrokowe)
• Deficyty te widoczne są w zachowaniu, ale nie są

związane ze znacznym deficytem na poziomie receptora

(Lovaas,Schrebnon 1971)

• Hirer,hiporeaktywność na ból, temperaturę, bodźce

grawitacyjne

• Fascynacja ruchem wirowym-kółka,wentylatory,wirówki

Charakterystyka behawioralna dzieci

autystycznych-nieprawidłowa reakcja na

środowisko

• Smak-wąchanie,lizanie przedmiotów
• Sztywne preferencje żywieniowe

(Ritvo,Freeman 1978)

• Reagują na ograniczoną liczbę dostępnych

informacji sensorycznych w sytuacjach

uczenia się (Koegel 1971,Lovaas

1971,Schreibman1973)

• „Nadselektywność bodźców”-powoduje

trudności w różnicowaniu,generalizowaniu

nowych zachowań,zachowań

społecznych,uczeniu przez naśladowanie

Charakterystyka behawioralna dzieci

autystycznych-Niezmienność środowiska

zachowania rytualistyczne

• Kanner 1943 r.opisał obsesyjną troskę o

niezmienność środowiska

• Sztywność wzorców zachowań,bez różnorodności,

wyobraźni (Rutter 1978, Schreibman, Mills 1983)

• Kolekcjonowanie przedmiotów
• Rytualistyczne przywiązanie do liczb,figur

geometrycznych,kolorów(liczenie,uczenie się

rozkładów jazdy)

• Rytuały przy posiłkach-potrawy,naczynia
• Ubiór
• Dotykanie przedmiotów
• Zadawanie tych samych pytań

Charakterystyka behawioralna dzieci

autystycznych-Autostymulacja

• Powtarzające się trwałe,stereotypowe zachowania,

dostarczające sensorycznego,kinestetycznego,sprzężenia
zwrotnego-Lovaas,Litrownik,mann 1971

• Motoryka duża- rytmiczne kołysanie ciała,

tułowia,kołysanie do przodu-tyłu,
podskakiwanie,bieganie,bieganie w kółko, trzepotanie
ramion, rąk

• Wpatrywanie się w światło,machanie palcami przed

twarzą

• Napinanie mm.kręcenie włosami,miny
• Włączanie przedmiotów-kręcenie pokrywką,kartki

książki

Zachowania behawioralne u dzieci

autystycznych-Autostymulacja

•

Kręcenie sznurka,machanie ołówkiem,

wpatrywanie w ruch obrotowy,kręcenie

kółek, skubanie włosów

•

Słuchowe-powtarzanie bezsensownych

słów,fraz,stukanie przedmiotami,słuchanie

tych samych piosenek itd.

•

Nkt.dzieci angażują się w niewiele czynności

poza autostymulację

•

Mogą ryzykować ból, głód, aby angażować

się w autostymulację (Lovaas, Litrownik

Mann 1971)

Zachowania behawioralne u dzieci

autystycznych-Autoagresja

•

Autoagresja-wszystkie zachowania w których

jednostka zadaje fizyczną szkodę swojemu ciału-

Tate,Berdt 1966 r

•

Uderzanie głowy

•

Gryzienie po rękach,bicie po twarzy,

•

Zdzieranie zębami paznokci

•

Powikłania- pęknięcie czaszki, odklejenie siatkówki,

złamanie szczęki, nosa Carr 1977Podawanie

leków,unieruchamianie,uspakajanie mogą się
okazać mało skuteczne, lub nasilające

zachowania

Carr 1977

•

Skuteczne metody behawioralne

Zachowania behawioralne u dzieci

autystycznych-umiejętności specjalne

• Istnienie izolowanych obszarów

umiejętności

• Muzyka,technika,matematyka

Rimlord 1978

• Doskonała pamięć mechaniczna

Rutter 1978

Zachowania behawioralne u dzieci

autystycznych-intelekt

• Kanner (1943) uważał,że dzieci te nie są upośledzone

umysłowo

• Ritvoo, Freeman 1978r-60% II poniżej 50, 20% II 50-

70, 20% II 70 i więcej

• Dysharmonia w testach-najlepiej w skalach zdolności

motoryki małej, koordynacji wzrokowo- przestrzennej

i ruchowej,pamięci mechanicznej,najgorzej w

myśleniu abstrakcyjnym, rozumowaniu symbolicznym

i sekwencyjnym- Ritvo,Freeman 1978

• Dzieci upośledzone mają niskie wyniki we wszystkich

lub w większości skal, autystyczne-niskie myślenie

symboliczne, (język),wysoko-pamięć

mechaniczna,matematyka,muzyka

Zachowania behawioralne u dzieci

autystycznych-afekt

• Blady lub nadmierny-Rimlard 1964
• Okazują słabo reakcje emocjonalne w

zależności od sytuacji,

• Labilność emocjonalna niezależna od

wydarzeń w środowisku

• Długie napady złości
• Irracjonalne lęki,przy niewielkich zmianach

środowiska

• Przerażenie niegroźnymi sytuacjami(płatki

kukurydziane,owady itd.)

Klasyfikacja ICD X-F 84

• Autyzm dziecięcy (objawy poniżej 3 r.ż)F 84.0
• Autyzm atypowy (objawy powyżej 3 r.ż.)F84.1
• Zespół Retta F 84.2
• Inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne F84.3
• Zaburzenia hiperkinetyczne z towarzyszącym

upośledzeniem umysłowym i ruchami

stereotypowymi F84.4

• Zespół Aspergera F.84.5
• Inne całościowe zaburzenia rozwoju F84.6
• Całościowe zaburzenia rozwoju nieokreślone

F84.7

Trzy poziomy

diagnostyczne

• Jakościowe zaburzenia

komunikacji
werbalnej,niewerbalnej,
wzrokowej

• Jakościowe zaburzenia relacji

społecznych

• Stereotypie,zachowania rutynowe

Ivar Lovaas-program badawczy

Young Autism Project

• Oceniał efektywność technik behawioralnych

nauczania bardzo małych dzieci autystycznych-
poniżej 4r.ż.

• Wyniki eksperymentu opublikował w 1987
• Ter.behawioralna obejmowała 30-40

godz.indywidualnych/tydz.

• Oceniany był rozwój mowy i umiejętności

społecznych-47 % dzieci uzyskało normalny
poziom funkcjonowania,grupa kontrolna- 2%

• Po latach Mc Eactin i inni 1993 potwierdzili

trwałość terapii

• Objawy autyzmu pojawiają się przed 3 r.ż.
• Choruje 5-20 dzieci na 10 00Trzy razy

częściej dotyczy chłopców niż dziewczynek

• Przyczyny nie do kończ poznane,podkreśla się

podłoże organiczne zaburzenia

• Diagnostyka oparta jest na stwierdzeniu

charakterystycznych zachowań- behawioralny
charakter definicji w ICD X i DSM-IV

Autyzm

• Głębokie jakościowe zaburzenie w

interakcjach społecznych i
komunikacji (werbalnej i
niewerbalnej oraz występowaniu
ograniczonych, powtarzających się
i stereotypowych wzorców
zachowań,zainteresowań,
aktywności

• Szeroki deficyt rozwojowy i

nieskuteczność wielu metod
terapeutycznych

• Najlepsze rezultaty przynosi

wcześnie podjęta intensywna terapia
behawioralna oparta o założenia
współczesnej teorii uczenia-Lovaas
1987,Mauris i inni 1996

•Rozwija ona zachowania

adaptacyjne u dzieci
autystycznych co pozwala
na uzyskanie przez nich

samodzielności

• Zachowania adaptacyjne uzyskuje się w tej metodzie przez
• Systematyczne

wzmacnianie

,(nagradzanie), coraz bardziej

zbliżonych do docelowych zachowań dzieci autystycznych

(początkowo wzmacniamy przez proste bodźce

np..słodycze a nawet zachowania autostymulujące,

następnie przez wzmocnienia społeczne.

• Ścisłe

kontrolowanie

sytuacji w której zachowanie

przebiega :

A.Przez wydawanie poleceń-krótkie, konkretne, umiejętnie

wprowadzane

B.Stopniowe wycofywanie podpowiedzi-

manualnych,werbalnych,wizualnych

C.Wprowadzanie wyraźnej struktury czasowo-przestrzennej

Ogólne zasady terapii

behawioralnej

•

Złożone umiejętności rozbijane są na drobne,mierzone

oddzielnie

•

Nabyte umiejętności dokładane są do już

istniejących-”budowanie piramid” Lovaas,Smith 1989

Lovaas 1981,1993

•

Wszystkie dzieci wymagają wielu powtórzeń dla

opanowania nowych umiejętności

•

Następnie nowe umiejętności są ćwiczone w różnych

sytuacjach z różnymi osobami aby były

zgeneralizowane

•

Stopniowo przechodzi się od nauczania

indywidualnego do grup 2-3 osób znanych i małych

grup rówieśniczych.

Cele terapii behawioralnej

dzieci autystycznych

•Rozwijanie zachowań

deficytowych

•Redukcja zachowań

niepożądanych

•Generalizacja,utrzymywani

e efektów terapii

Rozwijanie zachowań

deficytowych-

• Zachowania deficytowe-

zachowania występujące u dzieci
prawidłowo rozwijających się w
pewnych,określonych etapach
życia.Nie występują u dzieci
autystycznych lub występują w
pewnym niewystarczającym
stopniu.

Rozwijanie zachowań

deficytowych-

• Najpierw musimy zidentyfikować

wzmocnienia.mobilizujące

do pracy

• Wzmocnienie-każdy bodziec występujący po reakcji,który

zwiększa prawdopodobieństwo jej powstania

• U każdego dziecka jest to inny bodziec.Nie da się z góry

przewidzieć, co nim będzie (OBSERWACJA)

• Bodźce bardzo wzmacniające po pewnym czasie mogą

być obojętnymi lub awersyjnymi

• Rola obserwacji i wywiadu (preferowane

słodycze,napoje,zabawki)Trudnością może być brak

aktywności dziecka,wzmocnień społecznych

• .

Rozwijanie zachowań

deficytowych

• I etap-

nadanie charakteru wzmacniającego

bodźca

• Wykorzystujemy klasyczne warunkowanie –

kojarzenie bodźca obojętnego
(głaskanie,pochwała) ze wzmocnieniem
pierwotnym-jedzenie.

• Wzmocnienie społeczne, które dziecko

nabywa musi być następnie wykorzystywane
do rozwijania i utrzymywania zachowań
komunikowania i zabawy.

Rozwijanie zachowań

deficytowych-zasada Premacka

1959

• Użycie zachowań wysoko

prawdopodobnych jako wzmocnień
zachowań mało prawdopodobnych

• Przykład:Pozwolenie na oglądanie

TV,słuchanie muzyki, rysowanie jako
wzmocnienie za zaangażowanie się
w prawidłowe zachowanie-
odrobienie lekcji, wyrzucenie śmieci.

Rozwijanie zachowań

deficytowych-

wzmacnianie

• Dzieci autystyczne często preferują

zachowania niepożądane-
bieganie,trzepotanie rękoma,bujanie się

• Jeżeli nie są one destrukcyjne,i są

preferowane, chociaż niepożądane,
(bujanie,kiwanie,trzepotanie
rękoma)mogą być w początkowej fazie
używane jako wzmocnienia pozytywne
zachowań pożądanych Favell 1983

Rozwijanie zachowań

deficytowych-

wzmacnianie

• Aby wzmocnienie było skuteczne
• Wybieraj konkretne,nie ogólne zachowania
• Jeżeli to możliwe ucz zachowań,które przejdą pod

kontrolę wzmocnień naturalnych w naturalnym

środowisku

• Dla oceny efektywności terapii oceniamy częstość

występowania zachowania przed programem i

podczas jego wprowadzenia

• Wybieraj wzmocnienia praktyczne,łatwo

dostępne,łatwe w użyciu i niekosztowne

• Wybieraj wzmocnienia,kt.można zastosować

natychmiast po zachowaniu

Rozwijanie zachowań

deficytowych-wzmocnienia

• Wybieraj wzmocnienia,które można stosować wielokrotnie bez

nasycenia

• Używaj tak wielu różnorodnych wzmocnień jak to jest możliwe
• Wybieraj wzmocnienia nie wymagające dużej ilości czasu
• Staraj się dać dziecku możliwość wyboru wzmocnienia
• Przed rozpoczęciem pracy wyjaśnij dziecku,pokaż jak będzie

wzmacniane

• Wzmacniaj natychmiast po zachowaniu
• Dając wzmocnienie opisz zachowanie kt.wzmacniasz-

poukładane zeszyty

• Łącz wzmocnienia materialne z pochwałami i kontaktem

fizycznym

• Poszukuj naturalnych wzmocnień,kt podtrzymają zachowanie

w środowisku

Rozwijanie zachowań

deficytowych

• Jeżeli dziecko bardzo rzadko lub

nigdy nie angażuje się w pożądane
zachowania i wynika to z
nieznajomości zachowania,
wymagane jest użycie instrukcji
slownych i podpowiedzi,
modelowanie

Rozwijanie zachowań

deficytowych

• Aby skutecznie wydać instrukcję słowną:1.Dziecko musi

być skoncentrowane na rozmówcy(wypowiedzenie

imienia dziecka,nawiązanie kontaktu

słownego,nakierowanie głowy )2.Dziecko musi być w

stanie zrobić o co je prosimy

3.Instrukcja musi być zrozumiała
4.Dziecko uczy się znaczenia poleceń przez

konsekwencje,dlatego po każdym poleceniu należy dążyć

do jego wykonania

5.Polecenia-krótkie,precyzyjne
6.Wzmacniamy każde wydane polecenie
7.W razie niepowodzenia należy powtórzyć polecenie

inaczej sformułowane-”znajdź żółty kwadrat”- „daj żółty”

Rozwijanie zachowań

deficytowych-podpowiedź

• Jeżeli instrukcje słowne nie

przynoszą efektu, stosuje się
dyskretną podpowiedź manualną-
np.położenie ręki dziecka na
żółtym kwadracie i ponowne
wydanie polecenia pokazania
figury

Rozwijanie zachowań

deficytowych-podpowiedzi

• Nawiązywanie kontaktu wzrokowego-po

poleceniu trzymanie łyżki z pokarmem blisko
twarzy terapeuty,przy kolejnych próbach
stopniowe oddalanie łyżki

• Podpowiedź może mieć charakter lekko

negatywny- przytrzymanie głowy
dziecka,ograniczenie dłońmi pola widzenia, nie
mogą mieć charakteru przymusu a jedynie
zainicjować reakcję

• Podpowiedzi wycofuje się tak szybko jak to

możliwe, aby reakcja nie stała się od nich zależna

Rozwijanie zachowań deficytowych-

trening umiejętności podstawowych

• Terapię behawioralną prawie zawsze

zaczyna się od

programu budowania

posłuszeństwa.

(„Przygotowanie do uczenia

się „Lovaas 1981 ,1993)

• Polega on na wzmacnianiu wykonywania

prostych poleceń-”usiądź”,”popatrz na

mnie”, „połóż ręce”

• Zaczyna się od poleceń łatwo

podpowiadanych manualnie

• Eliminuje się zachowania zakłócające naukę

Rozwijanie zachowań deficytowych-

trening umiejętności podstawowych-

różnicowanie

• Różnicowanie

-stanowi podstawę

uczenia się wielu zachowań

• Pomaga wykorzystywać nabyte

umiejętności w zmieniającym się

środowisku

• W skład treningu różnicowania

wchodzą :

a)naśladowanie

• b)dopasowanie do wzoru

Rozwijanie zachowań deficytowych-

naśladowanie

• Naśladowanie jest podstawą nabywania umiejętności

komunikacji werbalnej oraz złożonych
zachowań,których nie można podpowiedzieć łatwo
manualnie –Young 1994 r

• Uczy się naśladowania motoryki dużej-”zrób

tak”,modulując czynności i podpowiadając manualnie

• Po opanowaniu podaje się inne czynności z zakresu

motoryki dużej

• Po zrozumieniu zasady można przejść do

naśladowania zachowań wokalnych,zachowań
rówieśniczych,sytuacji społecznych

Rozwijanie zachowań deficytowych-

dopasowanie do wzoru

• Dopasowanie do wzoru pomocne jest w

przezwyciężeniu problemu nadselektywności
czyli zwracaniu uwagi na jeden wymiar bodźca z
pominięciem innych

• Techniki polegają na stopniowym komplikowaniu

bodźców,kt.dzieci mają do siebie dopasować,
oraz na umiejętnym stosowaniu podpowiedzi.

• Podpowiedzią mogą być bodźce dodatkowe-

kolorowanie, podkreślanie, wskazywanie.Bodźce
te wycofuje się stopniowo do momentu aż
dziecko reaguje prawidłowo na ich nieobecność.

Rozwijanie zachowań deficytowych-

Komunikacja

• Uczymy komunikacji werbalnej i stosowania

środków pomocniczych-znaki języka migowego,
tablice komunikacyjne z symbolami

• Obowiązuje zasada totalnej komunikacji-

łączenia symboli z językiem mówionym,aby
uczyć dzieci słów i fraz najbardziej przydatnych
w środowisku

• Skupiamy się zawsze na nauce języka

mówionego, a zwłaszcza u dzieci u kt. Nastąpił
pewien rozwój mowy do 48 mieś.życia

Rozwijanie zachowań deficytowych-

trening umiejętności społecznych

Praca nad:
Inicjowaniem,podtrzymywaniem

kontaktu

Dzieleniem się z innymi osobami
Współdziałaniem w czynnościach
Zadawaniem pytań
Odmową itd

Rozwijanie zachowań deficytowych-nauka

angażowania się w samodzielną

aktywność

• Stopniowe wydłużanie czasu podczas zajęć

wykonywanych samodzielnie (bez
zachowań niepożądanych0

• Pomocne jest konstruowanie planów

aktywności – może to być spis czynności,
lub fotografie,symbole,czynności,kt.dziecko
ma wykonać podczas samodzielnej pracy
np..odrabiania lekcji,czynności
samoobsługowe-Kranz 1993,Mc.Duff1993

Rozwijanie zachowań

deficytowych

• Dla każdego dziecka układamy program

indywidualny

• Musimy zawsze stworzyć listę deficytów

dziecka-na podstawie wywiadu,obserwacji
zachowań dziecka przy zabawie w
interakcji z innymi osobami

• Pomocne mogą być listy umiejętności

rozwijanych przez dzieci w określonych
okresach życia(Romańczuk)

Redukowanie zachowań niepożądanych

• 3 etapy
• 1.Precyzyjne definiowanie zachowań, kt.chcemy

zmodyfikować-co dziecko robi,jak często,jak długo to

trwa, sytuacja w której tak się zachowuje

• 2.Zachowanie musi być dokładnie mierzone, aby

zmierzyć ilościowo natężenie pierwotnego zachowania,

zidentyfikować środowiskowe zmienne kontrolujące

zachowanie oraz ocenić efektywność terapii

• Zaplanowanie i wprowadzenie programu

terapeutycznego

• Jeżeli terapia jest nieefektywna wprowadza się nowy

program oparty na ocenie wstępnej i informacjach

dodatkowych o niepowodzeniu programu

Redukowanie zachowań niepożądanych-

techniki

• Opiera się o techniki:
• 1.Wygaszania
• 2.Wybiórczego wzmacniania zachowania

alternatywnego

• 3.Wykluczania
• 4.Hiperkorekcji
• 5.Stosowania bodźców awersyjnych
• Są doniesienia o niekorzystnych efektach

ubocznych związanych ze stosowaniem bodźców

awersyjnych-Zimbardo,Ruch 1988 Martin,Pear

1996

Rozwijanie zachowań

deficytowych-dopasowanie

do wzoru

• Gdy dzieci reagują na podpowiedź i

skupiają się na niej z pominięciem
bodźca-stosuje się metodę
wyolbrzymiania bodźca

• Przykład-dziecko ma różnicować litery

F i E,wskazać w tekście literę
F.Pogrubia się jej kreskę.Po wskazaniu
F-przywraca się grubość pierwotną
kreski.

Redukowanie zachowań

niepożądanych-wygaszanie

• Wygaszanie-wycofanie konsekwencji

wzmacniających po zachowaniu.

• Wycofujemy to, co faktycznie wzmacnia
• Przykłady wzmocnień
• -izolowanie w pokoju
• -krzyk
• -przytrzymanie
• -uwaga
• -unikanie sytuacji
• -ucieczka

• Chłopiec lat 10 odmawia matce wyjścia do

szkoły.Matka grozi,ze za karę nie pójdzie
wieczorem do cioci z rodzicami, mówi,że spóźni się
do szkoły, zabiera jego plecak i wynosi do
samochodu, krzyczy, biega za chłopcem z
paskiem,grozi,że nie odwiezie go do
szkoły,wychodzi i zostawia chłopca w domu.

• Które z zachowań matki są wzmocnieniami, a które

wygaszają zachowanie niepożądane ?

• Tabela- zachowanie matki wzmocnienie

zachowania,wygaszenie,dlaczego/co myśli chłopiec

Redukowanie zachowań

niepożądanych-wygaszanie

• Podczas wygaszanie może dojść

przejściowo do nasilenia zachowań
niepożądanych, a nawet
pojawienia się zachowań
agresywnych „wybuchu”

Redukowanie zachowań

niepożądanych-Zachowania

autostymulujące lub rytualistyczne

• Procedura wygaszania sensorycznego,

czyli eliminowanie wzrokowego,
słuchowego, kinestetycznego
sprzężenia zwrotnego,które te
zachowania przynoszą dziecku

• Ricover 1978 r. Opisał eliminację

sprzężenia zwrotnego słuchowego –
eliminacja kręcenia talerzem przez
położenie na stół obrusu.

Redukowanie zachowań

niepożądanych-wygaszanie

• Analiza funkcjonalna-identyfikacja faktycznych

konsekwencji wzmacniających

• Konsekwencja-wycofanie wzmocnień za każdym razem
• Historia wzmacniania pozytywnego może pomóc

określić jak długo wygaszanie może trwać

• Problem może się nasilić zanim ulegnie poprawie
• Łączy się wygaszanie z pozytywnym wzmacnianiem

pożądanych zachowań alternatywnych

• W wygaszaniu muszą uczestniczyć wszystkie osoby ze

środowiska dziecka

• Może nastąpić spontaniczny nawrót-po zakończeniu

pracy.Zaczynamy procedury od nowa

Redukowanie zachowań

niepożądanych-wybiórcze

wzmacnianie zachowań

alternatywnych

• Wybiórcze wzmacnianie zachowań

alternatywnych-dawanie relatywnie
większej ilości wzmocnień na
zachowania prawidłowe i
redukowanie na zachowania
nieprawidłowe

• Zachowania niepożądane są

wygaszane,pożądane alternatywnie
wzmacniane

Redukowanie zachowań

niepożądanych-Metoda DRO

• Differential Reinforcement of Other

behavior-Wybiórcze wzmacnianie innych
zachowań

• Dziecko ma powstrzymać się od

niepożądanych zachowań przez jakiś czas –
jeżeli w tym czasie pojawia się niepożądane
zachowanie ,opóźnia się czas pozytywnego
wzmocnienia.

• Należy określić czas zachowań pożądanych

przy którym nastąpi wzmocnienie .

Redukowanie zachowań

niepożądanych-DRI

• DRI-Differential Reinforcement of

Incompatible behavior-wybiórcze

wzmocnienie zachowań niekompatybilnych

• Wzmacniane zachowanie musi być

prawidłowe i nie do pogodzenia z

niepożądanym

• Przykłady:Wzmacniamy tylko cichą mowę,

niedopuszczalny jest krzyk

• Wzmacniamy trzymanie rąk w kieszeni

niedopuszczalne jest bicie się po głowie

Redukowanie zachowań

niepożądanych –wybiórcze

wzmocnienie

• Wybiórcze wzmocnienie

stosowane było z powodzeniem do
redukcji zachowań
destrukcyjnych,autoagresywnych

Redukowanie zachowań

niepożądanych-wykluczenie

• Wykluczenie-wycofanie dziecka na pewien czas z sytuacji

wzmacniającej przy pojawieniu się zachowania
niepożądanego.

• Stosowane w napadach agresji,złości
• Stosuje się natychmiast przy występującym niepożądanym

zachowaniu

• Przytrzymanie dziecka,odesłanie do pokoju,przerwanie

zabawy

• Po ustąpieniu zachowań i zakończeniu wykluczenia

ponawiamy sytuację w której doszło do wykluczenia

• Izolowanie nie jest wskazane przy eliminowaniu zachowań

iautustymulacji i destrukcyjnych u dzieci z dużym
nasileniem autostymulacji.

Redukowanie zachowań

niepożądanych-hiperkorekcja

• Hiperkorekcja-Foxx,Azrin 1973-zachowania

destrukcyjne

• Terapeuta wymaga naprawienia szkód z nawiązką po

nieprawidłowym zachowaniu

• Wielokrotnie ćwiczy się dodatkowo zachowania

pozytywne

• Przykład-rozlanie farby na podłodze zamiast malowania

na kartce-dziecko wyciera farbę,pastuje podłogę,jest

uczone kilka razy malowania na kartkach

• Należy eliminować ilość wzmocnień dostępnych dla

dziecka

• Stosowana tylko wtedy,gdy powstają szkody w

otoczeniu

Redukowanie zachowań

niepożądanych-hiperkorekcja w

zachowaniach agresywnych i

autostymulacyjnych

• Terapeuta przerywa zachowanie i

wymaga zachowania
niekompatybilnego z zachowaniem
niepożądanym

• Przykłady:Trzepotanie rąk-ćwiczenia

ręce rozkładane do góry i na
boki.Agresja-
wstawanie,siadania,dotykanie palcami
stóp itd

Generalizacja i

utrzymanie efektów

terapii

• Zachowanie zgeneralizowane-

trwałe w czasie,pojawiające się w
różnych środowiskach i w
obecności różnych osób lub gdy
poszerza się na wiele pokrewnych
zachowań

Generalizacja i

utrzymanie efektów

terapii

• Strategia upodabniania środowiska w

kt.odbywa się terapia do środowiska
naturalnego (Stokes,Baer 1977)

• Stopniowe przechodzenie od

wzmacniania ciągłego po każdej
pożądanej reakcji do wzmacniania
sporadycznego- jedno wzmocnienie na
kilka reakcji,co stwarza warunki
podobne do środowiska naturalnego

Generalizacja i

utrzymanie efektów

terapii

• Użycie czynników naturalnie

utrzymujących zachowanie
(wzmocnień naturalnych)
upodabnia środowisko
terapeutyczne do naturalnego
np..proszenie o przedmioty,
potrawy,które będą w środowisku
naturalnym.

Generalizacja i

utrzymanie efektów

terapii

• Trening wystarczającej liczby

przykładów,modeli Stokes,Baer
1977stosowany gdy umiejętność
wymaga zgeneralizowania na wiele
bodźców lub sytuacji

• Przykład po opanowaniu przywitania

z 1 terapeutą wprowadza się dwóch
terapeutów(generalizacja na 20 osób)

Generalizacja i

utrzymanie efektów

terapii

• W opóźnieniu czasowym używa się

naturalnych bodźców i naturalnych sytuacji

• Przykład-nauczyciel pokazuje ciastko,używa

zwrotu chcę ciastko,następnie wydłuża czas
pomiędzy pokazaniem ciastka a użyciem
zwrotu słownie

• Ciastko staje się naturalną podpowiedzią

kt.może się pojawić w różnych sytuacjach

Generalizacja i

utrzymanie efektów

terapii

• Uczenie incydentalne
• Aranżowanie sytuacji uczenia przy

okazji codziennych aktywności
dziecka

• Przykład:uczenie biernego

nazywania przedmiotów przy
przygotowaniu posiłków
Stoles,Baer 1977

Generalizacja i utrzymanie efektów

terapii

• Paradygmat naturalnego języka-stosowany do

rozwoju mowy

• Przykład:Aranżuje się zabawę dziecka z

nauczycielem w pokoju z zabawkami.Kiedy

dziecko wybiera zabawkę nauczyciel mówi-”Chcę

samochód”jeżeli dziecko powtórzy fragment lub

całość otrzymuje zabawkę.Teraz nauczyciel mówi

tą samą frazę lub inną dotyczącą tej samej

zabawki-”samochód jest niebieski”

• Metoda ułatwia nabywanie i generalizację

języka,skuteczniejsza w porównaniu z

met.tradycyjnymi (Koegel 1987 r)