Wykład z prawa

ubezpieczeń społecznych

Zagadnienia podstawowe

Dr Ewa Kulesza

Wykaz obowiązujących aktów

prawnych z zakresu ubezpieczeń

społecznych

• 1. Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie

ubezpieczeń społecznych ( t.j. Dz. U. z 2015 r.
poz.121 ze zm.)

• 2. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o

emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych ( t.j. Dz. U. z 2015 r. ,748 ze zm.)
oraz ustawa z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i
funkcjonowaniu funduszy emerytalnych ( t.j. Dz.U.
z 2013 r., poz. 989 ze zm.)

Wykaz obowiązujących aktów

prawnych z zakresu ubezpieczeń

społecznych (c.d.)

• 3.

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o

świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa ( t.j.
Dz.U. z 2014 r. , poz. 159 ze zm.)

• 4. Ustawa z 30 października 2002 r. o

ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych ( t.j. Dz.U. z
2015 r. , poz. 1242 ze zm.)

Metody ( techniki) zabezpieczenia

społecznego obywateli

• I.

1.Metoda ubezpieczeniowa

• 2. Metoda opiekuńcza
• 3. Metoda zaopatrzeniowa
• II. Cechy różniące:
• - sposób finansowania,
• - zakres podmiotowy beneficjentów,
• - przesłanki uzyskania prawa do świadczeń,
• - charakter prawa do świadczeń ( podmiotowe –
• uznaniowe),
• - rodzaje podmiotów realizujących zadania ;

Ubezpieczenia społeczne – pojęcia

podstawowe

• Zdarzenie losowe

( to, co się zdarzyło :

przypadek, wypadek, zajście, okoliczność, które
zaszły w życiu człowieka bez jego woli, choć
niekoniecznie bez jego udziału

• – cechą ubezpieczeń społecznych jest ochrona

przed skutkami zdarzeń losowych, które dotykają
osoby ubezpieczone, zwłaszcza przed skutkami
niemożności zarobkowania;

• - zdarzenia losowe to: choroby,

niepełnosprawność , poród, starość czy śmierć;

Ubezpieczenia społeczne – pojęcia

podstawowe

• Ryzyko ubezpieczeniowe

: takie zdarzenie

losowe, którego wystąpienie stwarza – zgodnie z
warunkami ubezpieczenia – uprawnienie do
żądania od ubezpieczyciela wypłaty określonego
świadczenia;

• - ryzyko ubezpieczeniowe jest tworem prawnym –

dopiero objecie określonego skutku zdarzenia
losowego ochroną ubezpieczeniową kreuje byt
prawny tego zdarzenia i podnosi je do kategorii
prawnej;

Ubezpieczenia społeczne – pojęcia

podstawowe

• Zdarzenia ubezpieczeniowe: określony rodzaj

sytuacji, w jakiej znalazł się ubezpieczony
wskutek zajścia zdarzenia losowego i rodzaj
potrzeby wywołanej tym zajściem, co do której
prawo przewiduje określony rodzaj świadczenia
ubezpieczeniowego;

Cechy ubezpieczenia społecznego

• 1. Związanie z wykonywaniem pracy zarobkowej
• 2. Przymusowość,
• 3. Równość traktowania wszystkich

ubezpieczonych bez względu na płeć, stan
cywilny, stan rodzinny ; zasada równości dotyczy:
- warunków objęcia systemem ubezpieczeń,

• -obowiązku opłacania i obliczania składek

ubezpieczeniowych,

• - obliczania wysokości świadczeń,
• -okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa

do świadczeń,

Cechy ubezpieczenia społecznego

• 4. Zakres przedmiotowy – związany z ryzykiem
• ubezpieczeniowym,
• 5. Charakter roszczeniowy świadczeń po spełnieniu
• przesłanek; warunki nabywania prawa do

świadczeń,

• 6.Formalizm i schematyzm ubezpieczenia,
• 7. Finansowanie z funduszów celowych

pochodzących

• ze składek ubezpieczonych

Cechy ubezpieczenia społecznego

(c.d.)

• 8. Niedochodowość ubezpieczenia społecznego -

• ubezpieczenie gospodarcze ma charakter

komercyjny’

• 9. Zasada wzajemności- zależność pomiędzy

• opłacaniem składki i jej wysokością oraz okresem

• płacenia składek a prawem do świadczeń i ich

• wysokością,

• 10. Zasada solidaryzmu – składki pokrywają

świadczenia

• dla wszystkich ubezpieczonych bez względu na

• ryzyko,

• 11. Zasada samorządności ubezpieczeń – wpływ

• ubezpieczonych na administrowanie ubezpieczeniem,

Składka ubezpieczeniowa – pojęcie i

cechy

• Składka ubezpieczeniowa – jest świadczeniem

pieniężnym o charakterze :

• -przymusowym,
• -celowym ,
• -odpłatnym
• -bezzwrotnym

Składka ubezpieczeniowa – pojęcie i

cechy

• Konstrukcja składki:
• 1.Podział w zależności od sposobu obliczania i
• odprowadzania składki:
• - składka łączna na wszystkie rodzaje ubezpieczeń,
• - składka płacona odrębnie na poszczególne

rodzaje ryzyk,

• 2. Podział w zależności od podmiotu płacącego

składki:

• - płacona tylko przez pracodawcę,
• - płacona tylko przez pracownika,
• - płacona przez oba podmioty,

Składka ubezpieczeniowa – pojęcie i

cechy

• Podział i finansowanie składki według ryzyk

ubezpieczeniowych:

• - składka na ubezpieczenie emerytalne –

19,52% podstawy wymiaru (płacona po połowie
przez płatnika składek i ubezpieczonego: 9,76 %
płatnik i 9,76% ubezpieczony),

• Ale:
• część pokrywana z wynagrodzenia

ubezpieczonego…

Składka ubezpieczeniowa – pojęcie i

cechy

• …przekazywana jest – w zależności od

wybranego systemu ubezpieczenia emerytalnego:

• - w całości do Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych,

• lub
• - dzielona pomiędzy FUS i otwarty fundusz

emerytalny wg. proporcji: 2,43 % do ZUS

• 7,3 % do OFE ( art.. 22 ust.3 ustawy

syst.) z tym, że do OFE przekazywane jest 2,92%,

a 4,38% ewidencjonowane na subkoncie w ZUS

Składka ubezpieczeniowa – pojęcie i

cechy

• - składka na ubezpieczenie rentowe – 8%

podstawy wymiaru (płaci 1,5 % ubezpieczony,
6,5% płatnik składek),

• - składka na ubezpieczenie chorobowe – 2,45

podstawy wymiaru – płaci wyłącznie
ubezpieczony,

• -

składka na ubezpieczenie wypadkowe –

płacona wyłącznie przez płatnika składek w

wysokości od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru

– zróżnicowana w zależności od poziomu zagrożeń

zawodowych i skutków tych zagrożeń ( art.. 15

ust.2 ust. systemowej),

Składka ubezpieczeniowa – pojęcie i

cechy

• „podstawa wymiaru” na ubezpieczenie

emerytalne i rentowe: przychód w rozumieniu
przepisów o podatku dochodowym od osób
fizycznych z tytułu zatrudnienia....

• ( art.. 18 ustawy systemowej) a w przypadku osób

prowadzących działalność gospodarczą przez
pierwsze 24 miesiące – zadeklarowana kwota, nie
niższa niż 30% najniższego wynagrodzenia ( art..
18a);

• ograniczenia w kwotach rocznej podstawy

wymiaru składek ( art.. 19 ustawy systemowej)

Zasady i tryb opłacania składek –

zadania płatnika składek

• 1. Obliczanie , potrącanie i odprowadzanie składki
• 2. Opłacanie części składek ubezpieczeniowych
• 3. Zaprzestanie obliczania i przekazywania składki po

przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek
określonej w art.. 19 ust. systemowej,

• 4. Odpowiedzialność płatnika składek za

niewykonanie obowiązków związanych z
odprowadzaniem składek: w tym np.:

- odsetki za zwłokę w odprowadzeniu składek na

zasadach określonych w ordynacji podatkowej ( art..
23)- odsetek nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie
przekraczałaby 6,60 zł,

Zasady i tryb opłacania składek –

zadania płatnika składek

• -

dodatkowa opłata wymierzana przez ZUS do

wysokości 100% nieopłaconych składek lub w
przypadku zaniżenia wysokości składek,

• - możliwość zabezpieczenia należności w drodze

założenia na wniosek ZUS księgi wieczystej dla
nieruchomości dłużnika,

• - wpis do księgi wieczystej hipoteki przymusowej jako

zabezpieczenie należności z tytułu składek,

• - prawo żądania od dłużnika wyjawienia

nieruchomości i przysługujących praw majątkowych,
które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej
lub zastawu,

Zasady i tryb opłacania składek –

zadania płatnika składek

• -

zabezpieczenie składek ustawowym prawem

zastawu na majątku dłużnika oraz stanowiących
współwłasność dłużnika i współmałżonka
rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach
majątkowych,

…………………………..

• ……………………………………………