Charakterystyka

dochodów samorządu

terytorialnego

Podział zadań między

podmiotami publiczno-

prawnymi

Podział zadań miedzy państwo i
samorząd

terytorialny

został

dokonany w Polsce tzw.

ustawami

kompetencyjnymi

,

zaś

ogólny

podział zadań miedzy gminy, powiaty

i województwa określają tzw.

ustawy

ustrojowe

.

Zadania własne gmin

Zgodnie z art. 6 ust. l

ustawy z dnia 8

marca 1990 r. o samorządzie gminnym

(Dz.

U.

z 2001 r. Nr 142, póz. 1591 z późn. zm.), do

zakresu działania gminy należą wszystkie

sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym

niezastrzeżone na rzecz innych podmiotów.

„Wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu

lokalnym” wiążą się z zaspokajaniem

zbiorowych potrzeb wspólnoty.

Zaspokajanie potrzeb zbiorowych, zarówno

zgodnie

z art. 166 ust. l Konstytucji RP z dnia 2

kwietnia 1997 r., jak i art. 7 ust. l u.s.g. należy

do

zadań własnych gminy

, do których ta

ostatnia

zalicza

w szczególności sprawy:

 ładu

przestrzennego,

gospodarki

nieruchomościami,

ochrony

środowiska

i

przyrody oraz gospodarki wodnej

 gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz

organizacji ruchu drogowego

wodociągów i zaopatrzenia w wodę,

kanalizacji, usuwania i oczyszczania

ścieków komunalnych

utrzymania czystości i porządku oraz

urządzeń

sanitarnych,

wysypisk

i

unieszkodliwiania

odpadów

komunalnych,

zaopatrzenia

w energie elektryczną, cieplną oraz gaz

lokalnego transportu zbiorowego

 ochrony zdrowia

 pomocy społecznej, w tym ośrodków

i zakładów opiekuńczych

 gminnego budownictwa mieszkaniowego

 edukacji publicznej

 kultury, w tym bibliotek gminnych i innych

placówek upowszechniania kultury;

 kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów

rekreacyjnych i urządzeń sportowych

 targowisk i hal targowych

 zieleni gminnej i zadrzewień

 cmentarzy gminnych

 porządku publicznego i bezpieczeństwa

obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej

i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia

i

utrzymania

gminnego

magazynu

przeciwpowodziowego

 utrzymania

gminnych

obiektów

i

urządzeń

użyteczności

publicznej

oraz

obiektów

administracyjnych

 polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w

ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej

 wspierania i upowszechniania idei samorządowej

 promocji gminy

 współpracy z organizacjami pozarządowymi

 współpracy

ze

społecznościami

lokalnymi

i

regionalnymi innych państw

Zadania powiatów

Według art. 4

ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r.

o samorządzie powiatowym

(Dz. U. z 2001 r.

Nr 142, póz. 1592 z późn. zm.) - powiat wykonuje

określone

ustawami

zadania

publiczne

o

charakterze ponadgminnym w zakresie:

 edukacji publicznej

 promocji i ochrony zdrowia

 pomocy społecznej

 polityki prorodzinnej

 wspierania osób niepełnosprawnych

 transportu zbiorowego i dróg publicznych

 kultury i ochrony dóbr kultury

 kultury fizycznej i turystyki

 geodezji, kartografii i katastru

 gospodarki nieruchomościami

 administracji architektoniczno-budowlanej

 gospodarki wodnej

 ochrony środowiska i przyrody

 rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego

 porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli

 ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia

i

utrzymania

powiatowego

magazynu

przeciwpowodziowego,

przeciwpożarowej

i

zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom

życia i zdrowia ludzi oraz środowiska;

 przeciwdziałania

bezrobociu

oraz

aktywizacji

lokalnego rynku pracy

 ochrony praw konsumenta

 utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń

użyteczności

publicznej

oraz

obiektów

administracyjnych

 obronności

 promocji powiatu

 współpracy z organizacjami pozarządowymi

 zapewnienia wykonania zadań i kompetencji

kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży

Zadania własne województw

Na podstawie art. 14

ustawy z dnia 5 czerwca

1998 r. o samorządzie województwa

(Dz. U.

z 2001 r. Nr 142, póz. 1590 z późn. zm.) -

samorząd województwa wykonuje zadania

o

charakterze

wojewódzkim

określone

ustawami,

w szczególności w zakresie:



edukacji

publicznej,

w

tym

szkolnictwa

wyższego



promocji i ochrony zdrowia



kultury i ochrony jej dóbr



pomocy społecznej

 polityki prorodzinnej

 modernizacji terenów wiejskich

 zagospodarowania przestrzennego

 ochrony środowiska

 gospodarki

wodnej,

w

tym

ochrony

przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i

utrzymania

wojewódzkich

magazynów

przeciwpowodziowych

 dróg publicznych i transportu zbiorowego

kultury fizycznej i turystyki

ochrony praw konsumentów

obronności

bezpieczeństwa publicznego

przeciwdziałania

bezrobociu

i

aktywizacji lokalnego rynku pracy

Rodzaje zadań

Zadania własne gminy, powiatu i województwa dzielą

się na

obowiązkowe i fakultatywne

.

Do pierwszej grupy należą zadania uznane za

obowiązkowe przez ustawy, które nakładają na

wymienione jednostki obowiązek realizacji tych

zadań.

Podstawowym aktem prawnym rangi ustawowej,

określającym pośrednio obowiązkowe zadania własne

gminy,

jest

ustawa

z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji

określonych w ustawach szczególnych pomiędzy

organy gminy a organy administracji rządowej oraz o

zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 34, póz. 198 z

późn. zm.), zwana ustawą kompetencyjną.

Obligatoryjne zadania własne powiatów i

województw

wynikają z licznych ustaw, wśród

których najważniejsze znaczenie ma tzw. ustawa

kompetencyjna z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz. U. Nr

106, póz. 668 z późn. zm.).

Drugą, poza zadaniami własnymi, grupą zadań j.s.t.,

mającą oparcie konstytucyjne, są

zadania zlecone

.

Art.

166

ust. 2 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.

stanowi, że jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb

państwa,

ustawa

może

zlecać

jednostkom

samorządu terytorialnego wykonywanie zadań

publicznych, przy tym ustawa określa tryb

przekazywania i sposób wykonywania zadań

zleconych.

Główną innowacją tego zapisu, która musi zostać

uwzględniona przy konstrukcji odpowiednich przepisów

ustaw, jest ograniczenie zlecania gminom, powiatom

i województwom zadań publicznych wyłącznie do

przypadków podyktowanych uzasadnionymi potrzebami

państwa.

Powinno to przeciwdziałać przerzucaniu na te jednostki

jakichkolwiek zadań państwowych, ze względu na

interes administracji centralnej lub chęć pozbycia się

przez nią zadań praco- i kosztochłonnych.

Innym ograniczeniem w pochopnym przerzucaniu na

jednostki samorządu terytorialnego zadań państwowych

jest zapis art. 167 ust. 4 Konstytucji RP z dnia 2

kwietnia 1997 r. stanowiący, że zmiany w zakresie

zadań

i

kompetencji

j.s.t.

następują

wraz

z

odpowiednimi

zmianami

w

podziale

dochodów

publicznych.

Zadania z zakresu administracji rządowej mogą

być

wykonywane

przez

gminy,

powiaty,

województwa także

na podstawie porozumienia

z organami tej administracji

.

Na

wykonanie

zadań

zleconych

jednostka

samorządu terytorialnego powinna otrzymać

środki

finansowe

w wysokości koniecznej do wykonania tych zadań.

W razie niedotrzymania określonych ustawami lub

zawartymi

porozumieniami

terminów

przekazywania

środków

finansowych

na

wykonywanie

zadań

zleconych,

jednostce

przysługują

odsetki

w wysokości ustalonej dla zaległości podatkowych.

Między zadaniami własnymi a zadaniami zleconymi

jednostkom samorządu terytorialnego występują trzy

grupy różnic, istotne z punktu widzenia gospodarki

finansowej samorządu terytorialnego.

Są to różnice w:

 źródłach i sposobie finansowania wymienionych grup

zadań

 nadzorze i kontroli wydatków na ich realizację

 zasadach planowania budżetowego i wykonania

budżetu

w zakresie obydwu grup zadań

Zadania własne

finansowane są z własnych dochodów

i przychodów (podatków samorządowych, udziałów

w podatkach państwowych, dochodów z majątku i

służb, dochodów zwrotnych, kredytów, obligacji) oraz

subwencji

i dotacji na zadania własne.

Zadania zlecone

gminie, powiatowi i województwu

ustawami finansowane są natomiast z dotacji celowych,

zaś

zadania przekazane

(zlecone) w drodze

porozumień

-

ze

źródeł

ustalonych

w

tych

porozumieniach.

Zasady i terminy przekazywania środków na zadania

zlecone

określają

odpowiednio

ustawy

lub

porozumienia.

W zakresie nadzoru i kontroli nad
wydatkami na realizację zadań
własnych i zleconych - pierwsza
grupa wydatków podlega kontroli
z punktu widzenia ich zgodności z
prawem, natomiast druga grupa
także z punktu widzenia celowości,
rzetelności i gospodarności.

Odmienne są także zasady planowania
wydatków budżetowych i ich wykonania w
zakresie obydwu grup zadań. Wydatki na
zadania zlecone ustawami są ujęte w
odrębnym

planie

finansowym,

będącym

elementem

budżetu

gminy,

powiatu

i

województwa; plan ten opracowywany jest
przez organ wykonawczy jednostki według
szczególnych zasad, ustalonych przez Ministra
Finansów, zaś sprawozdanie z jego wykonania
sporządzone jest odrębnie od rocznego
zbiorczego sprawozdania z wykonania budżetu
jednostki samorządu terytorialnego.

Zmiany w strukturze zadań

j.s.t.

od l stycznia 2004 r

.

Do

zadań z zakresu administracji

rządowej

, które od l stycznia 2004 r.

zostały przekazane do realizacji przez j.s.t.

jako zadania własne, należą:

I.

w gminie:



finansowanie

oświetlenia

dróg

publicznych, dla których gmina nie jest

zarządcą,

oraz

dróg

powiatowych,

wojewódzkich

i

krajowych

w miastach na prawach powiatu



ewidencja pól biwakowych oraz ewidencja

obiektów hotelarskich

II.

w powiecie:



tworzenie i utrzymywanie powiatowego centrum

pomocy rodzinie i zapewnianie środków na

wynagrodzenia pracowników



rejestrowanie

bezrobotnych

i

innych

osób

poszukujących pracy



prowadzenie

poradnictwa

zawodowego

dla

bezrobotnych



przyznawanie i wypłacanie uprawnionym osobom

świadczeń

przedemerytalnych

i

wypłacanie

zasiłków przedemerytalnych;

wydawanie określonych decyzji w

sprawach dotyczących zatrudnienia i
przeciwdziałania bezrobociu

nadzór nad działalnością stowarzyszeń

kultury

fizycznej

oraz

związków

sportowych

inwentaryzacja leśna

III. w województwie:

 finansowanie

ustawowych

uprawnień

do

ulgowych

przejazdów

w

krajowych

pasażerskich

przewozach

autobusowych

Natomiast do

zadań własnych

j.s.t.,

na

które dotychczas przekazywana była
dotacja

celowa

z budżetu państwa

na finansowania

lub dofinansowanie zadań własnych
j.s.t., a które są obecnie finansowane z
dochodów własnych j.s.t., należą:

I.

w gminie:



wypłata dodatków mieszkaniowych

II.

w powiecie:



prowadzenie

ośrodków

adopcyjno-

opiekuńczych



organizowanie opieki w rodzinach zastępczych



zapewnianie, organizowanie i prowadzenie

usług o określonym standardzie w domach

opieki społecznej o zasięgu ponadgminnym

(docelowo zadanie to będzie realizowała

gmina, w okresie przejściowym, powiat

otrzymuje na ten cel dotacje)

 prowadzenie

placówek

opiekuńczo-

wychowawczych (w okresie przejściowym
powiat otrzymuje na ten cel dotacje)

 nadzór nad gospodarką leśną w lasach

niestanowiących własności Skarbu Państwa

 zadania własne samorządu powiatowego

określone
w art. 6a ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r.
o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu

III. w województwie:



zadania własne samorządu województwa określone

w ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie

medycyny pracy



zadania własne samorządu województwa określone

w art. 5 ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu

i przeciwdziałaniu bezrobociu



działalność

Krajowego

Ośrodka

Mieszkalno-

Rehabilitacyjnego

w

Dąbku

(województwo

mazowieckie)



utrzymywanie placówki opiekuńczo-wychowawczej

im. J. Korczaka (województwo pomorskie)

Powoływana u.d.j.s.t. dokonała istotnej zmiany

w ustawie z dnia 28 marca 2003 r. o
transporcie kolejowym

(Dz. U. Nr 86, póz. 789

z późn. zm.)

Na jej podstawie organizowanie i dotowanie
regionalnych

przewozów

pasażerskich

wykonywanych w ramach obowiązku służby
publicznej oraz nabywanie kolejowych pojazdów
szynowych należy do zadań własnych samorządu
województwa. Zadanie to finansowane jest
z dochodów własnych samorządu województwa.

Natomiast

nową ustawą z dnia 12 marca 2004 r.

o pomocy społecznej

, do zadań własnych gmin o

charakterze obligatoryjnym zaliczono:

 opracowanie

i

realizacje

gminnej

strategii

rozwiązywania problemów alkoholowych i innych,

których celem jest integracja osób i rodzin z grup

szczególnego ryzyka

 sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie

pomocy społecznej

 udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz

niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym

 przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych

 przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych

 przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na

pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia

losowego

 przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na

pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne

osobom

bezdomnym

oraz

innym

osobom

niemającym dochodu i możliwości uzyskania

świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym

ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia

 przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu

kredytowanego

 opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne

i rentowe za osobę, która zrezygnuje z

zatrudnienia

w

związku

z

koniecznością

sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad

długotrwale lub ciężko chorym członkiem

rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi z

matką, ojcem lub rodzeństwem

 pracę socjalną

 organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych,

w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania,

z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych

dla osób z zaburzeniami psychicznymi

 prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach

opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego lub

mieszkaniach chronionych

 tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki

nad dzieckiem i rodziną

 dożywianie dzieci

 sprawienie

pogrzebu,

w

tym

osobom

bezdomnym

 kierowanie do domu pomocy społecznej i

ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca

gminy w tym domu

 sporządzanie

sprawozdawczości

oraz

przekazywanie jej właściwemu wojewodzie,

również

w

wersji

elektronicznej,

z

zastosowaniem systemu informatycznego

 utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy

społecznej, w tym zapewnienie środków na

wynagrodzenia pracowników

Do

zadań własnych powiatu w zakresie opieki

społecznej

należy:



opracowanie

i

realizacja

powiatowej

strategii

rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym

uwzględnieniem

programów

pomocy

społecznej,

wspierania osób niepełnosprawnych i innych, których

celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego

ryzyka

-

po

konsultacji

z właściwymi terytorialnie gminami



prowadzenie specjalistycznego poradnictwa



organizowanie

opieki

w

rodzinach

zastępczych,

udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie

kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci oraz

wypłacanie wynagrodzenia z tytułu pozostawania w

gotowości przyjęcia dziecka albo świadczonej opieki i

wychowania

niespokrewnionym

z dzieckiem zawodowym rodzinom zastępczym

 zapewnienie opieki i wychowania dzieciom

całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki

rodziców, w szczególności przez organizowanie

i

prowadzenie

ośrodków

adopcyjno-

opiekuńczych,

placówek

opiekuńczo-

wychowawczych,

dla

dzieci

i młodzieży, w tym placówek wsparcia dziennego

o zasięgu ponadgminnym, a także tworzenie

i wdrażanie programów pomocy dziecku i

rodzinie

 pokrywanie kosztów utrzymania dzieci z terenu

powiatu,

umieszczonych

w

placówkach

opiekuńczo -wychowawczych i w rodzinach

zastępczych, również na terenie innego powiatu

 przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie

oraz na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym

placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i

socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i

młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla

matek

z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze

oraz schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze,

specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze lub młodzieżowe

ośrodki wychowawcze

 pomoc w integracji ze środowiskiem osób mających

trudności w przystosowaniu się do życia, młodzieży

opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze typu

rodzinnego

i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci

i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla

matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny

zastępcze oraz schroniska dla nieletnich, zakłady

poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze lub

młodzieżowe ośrodki wychowawcze dla osób mających

braki

w przystosowaniu się



pomoc osobom mającym trudności w integracji ze

środowiskiem, które otrzymały status uchodźcy



pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się

do życia po zwolnieniu z zakładu karnego



prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy

społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie

w nich skierowanych osób



prowadzenie mieszkań chronionych dla osób z terenu

więcej niż jednej gminy oraz powiatowych ośrodków

wsparcia,

w tym domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet

w ciąży, z wyłączeniem środowiskowych domów

samopomocy i innych ośrodków wsparcia dla osób

z zaburzeniami psychicznymi

 prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej

 udzielanie

informacji

o

prawach

i

uprawnieniach

 szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr

pomocy społecznej z terenu powiatu

 doradztwo metodyczne dla kierowników

i pracowników jednostek organizacyjnych

pomocy społecznej z terenu powiatu

 podejmowanie innych działań wynikających

z rozeznanych potrzeb, w tym tworzenie i

realizacja programów osłonowych

 sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej

właściwemu

wojewodzie,

również

w

wersji

elektronicznej,

z zastosowaniem systemu informatycznego

 sporządzanie bilansu potrzeb powiatu w zakresie

pomocy

społecznej;

stworzenie

i

utrzymywanie

powiatowego centrum pomocy rodzinie, w tym

zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników.

Zadaniami zleconymi

powiatowi w zakresie pomocy

społecznej

są:

pomoc

uchodźcom

w

zakresie

indywidualnego programu integracji oraz opłacanie za

te osoby składek na ubezpieczenie zdrowotne

określonych

w

przepisach

o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu

Zdrowia;

prowadzenie i rozwój infrastruktury

ośrodków

wsparcia

dla

osób

z

zaburzeniami psychicznymi

realizacja

zadań

wynikających

z

rządowych

programów

pomocy

społecznej, mających na celu ochrony

poziomu

życia

osób,

rodzin

i

grup

społecznych

oraz

rozwój

specjalistycznego wsparcia

Do

zadań samorządu województwa w zakresie

opieki społecznej

należą:



opracowanie, aktualizowanie i realizacja strategii

wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej będącej

integralną częścią strategii rozwoju województwa

obejmującej w szczególności program przeciwdziałania

wykluczeniu społecznemu, wyrównywania szans osób

niepełnosprawnych, pomocy społecznej, profilaktyki i

rozwiązywania problemów alkoholowych, współpracy z

organizacjami pozarządowymi - po konsultacji z

powiatami;

organizowanie

kształcenia,

w

tym

prowadzenie publicznych szkół służb społecznych oraz

szkolenia zawodowego kadr pomocy społecznej;

rozpoznawanie przyczyn ubóstwa oraz opracowywanie

regionalnych

programów

pomocy

społecznej

wspierających samorządy lokalne w działaniach na

rzecz ograniczania tego zjawiska



inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w

zakresie pomocy społecznej;

 organizowanie i prowadzenie regionalnych

jednostek organizacyjnych pomocy społecznej

 prowadzenie banku danych o wolnych

miejscach
w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na
terenie województwa

 sporządzanie

sprawozdawczości

oraz

przekazywanie jej właściwemu wojewodzie,
również

w

wersji

elektronicznej,

z

zastosowaniem systemu informatycznego;

• sporządzanie bilansu potrzeb w

zakresie

pomocy

społecznej

i

przekazywanie go wojewodzie

• utworzenie

i

utrzymanie

regionalnego

ośrodka

polityki

społecznej, w tym zapewnienie
środków

na

wynagrodzenia

pracowników

Dochody j.s.t. można klasyfikować,
przyjmując

różnorodne

kryteria.

Najczęściej

spotykanym,

a

jednocześnie stwarzającym wiele
problemów podziałem dochodów
j.s.t., jest rozróżnienie

dochodów

własnych
i pozostałych.

Klasyfikacja dochodów

samorządowych

W znaczeniu węższym

dochodami własnymi są

tylko te dochody, w których występuje władztwo

podatkowe lub posiadanie własności określonych

źródeł dochodów, albo też posiadanie uprawnień

do wprowadzania i kształtowania określonych

dochodów (np. dochody z podatków i opłat,

wpływy z samoopodatkowania się mieszkańców

gminy,

dochody

z

majątku,

dochody

z

prowadzonej działalności gospodarczej, dochody

realizowane przez jednostki budżetowe). W

ujęciu tym do dochodów własnych nie zalicza się

udziałów j.s.t. w podatkach państwowych. Należy

wspomnieć, iż koncepcja dochodów własnych

sensu stricto znajduje akceptację większości

przedstawicieli

doktryny,

a także samych organów j.s.t.

W ujęciu szerokim

zaś, przyjmowanym zgodnie

z art. 167 ust. 2 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia
1997 r., dochodami własnymi j.s.t. są te dochody,
które nie są subwencjami i dotacjami, a więc
również

udziały

w podatkach państwowych.

W

ujęciu

tym

dochody

własne

j.s.t.

prezentowane

są

w

sprawozdawczości

budżetowej, a także w obecnie obowiązującej
ustawie z dnia 13 listopada 2003 r.
o

dochodach

jednostek

samorządu

terytorialnego.

Spośród dwóch koncepcji ujmowania
dochodów własnych j.s.t.: pierwszej -
dochodów własnych sensu stricto (bez
udziałów w podatkach państwowych)
oraz drugiej - dochodów własnych
sensu largo (łącznie z udziałami w
podatkach państwowych) ustawodawca,
reformując system dochodów j.s.t.,
wybrał koncepcję drugą.

W klasyfikacji dochodów j.s.t., nawiązującej do

obowiązującego systemu, można również znaleźć

podział na dochody:



bezzwrotne

(tj. wpływy z podatków, opłat, subwencji i

dotacji) i

zwrotne

(tj. wpływy z pożyczek, kredytów,

wyemitowanych obligacji), przy czym tych ostatnich

polska klasyfikacja budżetowa, dostosowana w 1993 r.

do norm europejskich, nie uznaje za źródła dochodów

budżetowych, lecz za przychody j.s.t., traktując

podobnie również nadwyżkę budżetową (nadwyżkę

dochodów nad wydatkami budżetowymi). Również

u.f.p. wyraźnie rozdziela dochody publiczne od

przychodów budżetu państwa i j.s.t. pochodzących ze

sprzedaży papierów wartościowych, prywatyzacji

majątku Skarbu Państwa lub majątku j.s.t., ze spłat

pożyczek udzielonych ze środków publicznych oraz,

najczęściej występujących, przychodów pochodzących z

otrzymanych pożyczek i kredytów



nieodpłatne

(np. podatki, darowizny, spadki)

i

odpłatne

(np. opłaty, wpływy z pożyczek,

kredytów)



przymusowe

(podatki, opłaty, kary, grzywny)

i

dobrowolne

(spadki, zapisy, darowizny)



zasadnicze

(podatki, opłaty, subwencje,

dotacje, udziały w podatkach państwowych)

i

uboczne

(kary, grzywny, spadki, zapisy,

darowizny);



podatkowe

(podatki lokalne, inne

podatki

samorządowe,

niektóre

opłaty,

dochody

z

udziałów

w

podatkach

państwowych)
i

niepodatkowe

(subwencje ogólne,

dotacje celowe, dochody z majątku,
część

opłat,

zapisy,

darowizny,

spadki, kary i grzywny)

Dodatki do podatków

byty znane i

szeroko stosowane w finansach lokalnych
II Rzeczypospolitej, także w systemach
finansów

samorządowych

niektórych

krajów (w tym należących do Unii
Europejskiej)

źródło

to

występuje

obecnie. Ich istota polega na przyznaniu
określonym j.s.t. dodatkowych wpływów,
związanych z podstawowym podatkiem
państwowym lub samorządowym.

Wpływy te mogą być określone kwotowo lub
procentowo, a na ich ustalanie samorząd ma z
reguły

określony

wpływ,

w

granicach

ustalonych ustawowo przez państwo. Dodatki
do podatków mogą być więc nośnikiem
samorządowego władztwa podatkowego,
a czasami - jak w naszych powiatach
i województwach - jedynym realnym sposobem
jego realizacji. Obiektywnie należy przyjąć, że
dodatki do podatków komplikują i czynią mniej
przejrzystym system źródeł dochodów i
finansów

lokalnych

w ogóle.

Z kolei istotą

podatków fakultatywnych

, jako

źródła dochodów samorządu, jest przyznanie
władzom

lokalnym

prawa

ustanawiania

specyficznych podatków na ich terenie (np.
podatek od reklam, od polowań itp.).

We współczesnych państwach unitarnych z
reguły takie podatki regulowane są ustawowo,
a władze lokalne mogą decydować o ich
wprowadzeniu bądź niewprowadzeniu na
swoim terenie oraz kształtować stawki,
stosować specyficzne ulgi i zwolnienia itp.

Polska Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia
1997 r. zdaje się nie dopuszczać
podatków fakultatywnych w powyższym
rozumieniu. Dyskusyjny jest problem
zgodności
z

Konstytucją

RP

rozwiązań,

przyznających j.s.t. prawo wprowadzania
powszechnych zwolnień z istniejących
podatków i opłat lokalnych, przez co
można osiągnąć - częściowo przynajmniej
- efekt podatków fakultatywnych.

Literatura:

Ruśkowski E., Finanse lokalne w
dobie akcesji, Dom Wydawniczy
ABC, Warszawa 2004