Dr n. med. Bogusław Bucki

Probiotyki

Probiotyki

i Prebiotyki

i Prebiotyki

w żywieniu dzieci

w żywieniu dzieci

Instytut Dietetyki

PWSZ w Nysie

Probiotyki -Definicja

To preparaty farmaceutyczne lub

produkty spożywcze zawierające

odpowiednio duża liczbę żywych

i aktywnych bakterii, które

wpływają na

poprawę stanu zdrowia człowieka

Probiotyki

Oczekiwanym miejscem działania

probiotyku zawartego w żywności jest

przewód pokarmowy gospodarza.

Spodziewanym efektem działania

probiotyku jest poprawa stanu

zdrowia, w miejscu jego zastosowania

lub całego organizmu.

Bakterie probiotyczne.

Stanowią integralną część

fizjologicznej

mikroflory jelitowej, wpływając

korzystnie na stan zdrowia, w

wyniku oddziaływania na skład i

funkcję mikroflory błon śluzowych

przewodu pokarmowego,

oddechowego i moczopłciowego.

Bakterie probiotyczne.

Różne gatunki, Gram +, beztlenowych lub
tolerujących tlen pałeczek i ziarniaków,
fermentacji mlekowej posiadających zdolność
beztlenowej fermentacji sacharydów.

Lactic acid bacteria – L A B,

Lactobacillus, Lactococcus, Streptococcus,
Leuconostoc,
Oenococcus, Pediacoccus, Carnobacterium,
Enterococcus, Tetragenococcus, Vagococcus,

zalicza się do nich również rodzaj Bifidobacterium

Bakterie probiotyczne.

Lactobacillus - główny składnik

mikroflory jelitowej, u dorosłego

człowieka znajduje się 10/6 – 10/8 /gram

zawartości jelita:

L. acidophilus
L. casei

L. fermentum

L. gasseri
L. johnsoni
L. lactis
L. bulgaricus
L. plantarum

Bakterie probiotyczne.

Bifidobacterium (Bifidobakterie) – główny

składnik mikroflory jelitowej u niemowląt

karmionych piersią.

B. adolescentis
B. animals
B. bifidum
B. breve
B. infants
B. lactis
B. longum

Bakterie probiotyczne.

Preparaty probiotyczne zawierają odpowiednio
dużą liczbę żywych i aktywnych bakterii, które
poprawiają stan zdrowia człowieka.

Do produkcji żywności probiotycznej stosuje się
specjalnie wyselekcjonowane szczepy bakterii
mlekowych, wykazujących unikatowe właściwości
poprawy zdrowia konsumenta.

Bakterie probiotyczne.

Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53 013)

-

ochrona przed biegunkami po antybiotykoterapii,

- leczenie, zapobieganie biegunkom rotawirusowym,

-

leczenie nawracających biegunek wywołanych
przez Clostridium difficile,

-

ochrona przed ostrymi biegunkami,

-

leczenie choroby Leśniewskiego-Crohna,

Bakterie probiotyczne.

Lactobacillus casei Shirota

- ochrona przed zaburzeniami jelitowymi,
- leczenie biegunek rotawirusowych,
- utrzymanie równowagi mikroflory jelitowej,
- Obniżenie aktywności enzymów fekalnych,
- Ochrona przed mutagenami

pokarmowymi,

Bakterie probiotyczne.

Lactobacillus casei DN 114 001

- stymulacja układu odpornościowego,
- leczenie i zapobieganie infekcji jelitowych,
- zmniejszenie częstości i skrócenie czasu

trwania ostrych biegunek u dzieci,

Bakterie probiotyczne.

Bifidobacterium lactis Bb - 12

- zapobieganie biegunkom podróżnych,
- leczenie, biegunek rotawirusowych,
- skracają czas pasażu jelitowego

Bifidobacterium bifidum

- leczenie biegunek rotawirusowych,
- utrzymanie równowagi flory jelitowej,

Czynniki wpływające na skład

mikroflory jelitowej człowieka.

- rodzaj pokarmu
- ilość i skład chemiczny substratów

pokarmowych dla bakterii,
- dostępność miejsc kolonizacji,
- interakcje immunologiczne,
- specyficzne szlaki fermentacyjne bakterii,
- czas tranzytu jelitowego,
- pH jelit,
- potencjał redox,
- synteza metabolitów przez bakterie,
- obecnośc leków bakteriobójczych,

bakteriostatycznych,
- wiek gospodarza,
- związki ksenobiotyczne,

Rola bakterii kwasu

mlekowego.

-

ułatwiają trawienie białek,

- ułatwiają trawienie cukrów

(prostych i złożonych)

- ułatwiają trawienie tłuszczów
- zwiększają absorbcję witamin i minerałów,
- zwiększają oporność mikroflory fizjologicznej

na działanie antybiotyków,
- łagodzą odczyny zapalne wywołane przez

inne

drobnoustroje,

- osłabiają reakcje alergiczne,
- wzmagają reakcje odpornościowe,

Wpływ na reakcje

odpornościowe.

Bakterie probiotyczne są głównym składnikiem
diety wpływającej na modulację składu flory
jelitowej, stymulującej układ immunologiczny
i rozwój struktur limfoidalnych tego układu.

- indukowanie i utrzymanie stanu tolerancji immunologicznej na

antygeny środowiskowe,

- indukowanie kontroli reakcji odpornościowych przeciwko

patogenom

pochodzenia bakteryjnego, wirusowego i nowotworowego,

- hamowanie reakcji autoagresyjnych i uczuleniowych,

Wpływ na reakcje

odpornościowe.

Stymulacja układu odpornościowego

- zwiększenie aktywności enzymatycznej
komórek układu odpornościowego,
- wzrost zdolności bójczych względem
bakterii, wirusów, grzybów,
- wzrost właściwości cytostatycznych,

Wpływ na reakcje

odpornościowe.

Stymulacja układu

odpornościowego

- aktywacja komórek NK
- indukcja syntezy cytokin,
- modulacja zdolności prezentacji
antygenu
limfocytom T

Modulacja aktywności

enzymatycznej

Wzrost w makrofagach poziomu
enzymów lizosomalnych:

ß- galaktozydazy,
ß-glukuronidazy,
dehydrogenazy mleczanowej,
hydrolazy

Modulacja aktywności

fagocytarnej

- wzrost liczby monocytów i granulocytów

we krwi obwodowej, do 6 tyg.
- wzrost zdolności fagocytarnych komórek

monocytarnych i granulocytów do 8 dni.
- wzrost opsonizacyjnych właściwości Ig.
- wzrost ekspresji receptorów błonowych
granulocytów i makrofagów,
- wpływ na interakcję fagocytów z

aktywowanymi komórkami T i NK

Aktywacja komórek NK

- wzrost liczby komórek, proliferacja
- wzrost aktywności biologicznej,
synteza cytokin prozapalnych
IFN – alfa i gamma
IL -1, IL 12
TNF - alfa
wpływa na wzrost zdolności

cytotoksycznych (eliminacja kom

nowotworowych) przez granulocyty i

makrofagi.

Modulacja syntezy cytokin.

Wzrost poziomu cytokin prozapalnych
determinuje działanie antybakteryjne
i antywirusowe, ale ich nadmiar powoduje
nadmierne nasilenie reakcji prozapalnej
i zaburza równowagę czynnościową
pomiędzy pro i przeciwzapalną

reaktywnością

komórek układu odpornościowego.

Rola probiotyków.

- utrzymanie komórek układu

odpornościowego w stania aktywacji,

- unikanie nadmiernych reakcji

prozapalnych, przy zapewnieniu

odpowiedniego poziomu

reaktywności

przeciwinfekcyjnym,

- utrzymanie stanu tolerancji dla endo
i egzogennych antygenów obecnych
w środowisku jelitowym.

Rola probiotyków.

Kształtowanie reaktywności naturalnej

układu odpornościowego poprzez

zmianę

aktywności granulocytów, monocytów,

limfocytów NK, oraz komórek

epitelialnych

i dendrytycznych.

Probiotyczna żywność

funkcjonalna

zawiera obok składników

odżywczych

naturalne lub suplementowane

składniki

funkcjonalne wpływające na stan

zdrowia.

Probiotyczna żywność

funkcjonalna

Funkcjonalne składniki pokarmowe:

- witaminy,
- mikroelementy,
- wielonienasycone kwasy tłuszczowe,
- alkohole wielowodorotlenowe,
- antyoksydanty,
- niektóre peptydy,
- oligosacharydy, włókno pokarmowe,
- fitozwiązki,
-

bakterie fermentacji mlekowej

Prebiotyki - Definicja

Prebiotyki to składniki pożywienia nie

ulegające strawieniu, które

korzystnie dla gospodarza

selektywnie stymulują wzrost i/lub

aktywność jednego szczepu

korzystnych bakterii w jelicie

grubym.

Prebiotyki

NDC – nondigestible carbohydrates
( węglowodany nie ulegające trawieniu )

- rozpuszczalne: hemiceluloza A, pektyny

- nierozpuszczalne: celuloza, hemiceluloza B

Należą do heterogennej grupy węglowodanów pochodzenia roślinnego,
nie ulegających trawieniu, określanego mianem błonnika pokarmowego
(włókna roślinnego), opornego na trawinie i wchłanianie w jelicie

cienkim

ale ulegającym całkowitej lub częściowej fermentacji w jelicie grubym

Prebiotyki

Inne składniki włókna roślinnego

posiadające

właściwości prebiotyków

- NSP - nonstarch polisaccharides

( polisacharydy niskoskrobiowe)

- Skrobia oporna na trawienie
- FOS (fruktooligosacharydy)
- GOS (galaktooligosacharydy)

Prebiotyki

Właściwości rozpuszczalnych NDC

(Hemiceluloza A, Pektyny)

opóźniają opróżnianie żołądka, trawienie
oraz wchłanianie, zmniejszają mieszanie
pokarmu w jelicie cienkim, jednocześnie
zwiększając utratę składników pożywienia z
kałem.

W jelicie grubym ulegają znacznej
fermentacji.

Prebiotyki

Właściwości nierozpuszczalnych NDC

(Celuloza, Hemiceluloza B)

przyspieszają tranzyt jelitowy wiążąc
wodę, wykorzystywane w leczeniu
zaparć.

Prebiotyki

Naturalnym źródłem NDC w pożywieniu
są:

- produkty zbożowe
- warzywa
- owoce

Amerykańska Akademia Pediatryczna zaleca dla
niemowląt spożycie NDC w ilości

około

0,5 g / kg.m.c./ dobę

u dzieci starszych > 3 r. ż. ilość spożywanego NDC
wylicza się ze wzoru

ilość lat x 0,5= g NDC dziennie

Prebiotyki

W wyniku fermentacji NDC w jelicie
grubym powstają krótkołańcuchowe
kwasy tłuszczowe (SCFA)

- kwas octowy
- kwas masłowy
- kwas propionowy

Prebiotyki

Kwas octowy - dostarcza ok. 2 kcal/g NDC

Kwas propionowy - uczestniczy w

glukoneogenezie i metabolizmie tłuszczów

Kwas masłowy – jest składnikiem odżywczym

kolonocytów oraz stymuluje apoptozę komórek
nowotworowych.

Ułatwiają wchłanianie wody i sodu, modulują motorykę

jelit

oraz sprzyjają regeneracji nabłonka jelitowego.

Prebiotyki

Pokarm kobiecy jest naturalnym
źródłem
oligosacharydów (1,0 g)
stymulujących
rozwój bakterii probiotycznych:

Bifidobacillus

i Lactobacillus

Prebiotyki

Prebiotyki pokarmu kobiecego

- laktoza (śr. 7g%)

- oligosacharydy (śr. 1,85g%)

Prebiotyki

Nadmiar NDC w diecie niemowląt
( soków, zup jarzynowych, mleka
wzbogacanego) może być przyczyną
występowania

- biegunek
- obniżenia łaknienia
- słabszego przyrostu masy ciała

jako

wynik gorszego wykorzystania energii

Prebiotyki

Spożycie prebiotyków przez niemowlę w

wieku

12 m-cy, o wadze ok. 10 kg w przeliczeniu na
masę ciała powinno wynosić ok. 3 g / dobę.

Uwzględniając fakt, że błonnik powinien być
spożywany w ilości 10 g/ 1000 kcal, to samo
niemowlę powinno spożyć 10 g / dobę.

Prebiotyki

Nadmierne spożywanie prebiotyków nie jest
wskazane, trudno jest ocenić ilościowe
i jakościowe zapotrzebowanie na NDC.

Odpowiednio zbilansowana dieta

uwzględniająca

korzystne i niekorzystne właściwości NDC, może
przynieść długofalowe, pozytywne efekty dla
zdrowia dzieci.

Prebiotyki

Węglowodany nie ulegające

trawieniu -
NDC, cechuje niższy indeks
glikemiczny, co wyraża się niższą
glikemią i insulinemią po ich
spożyciu, przez co mogą być
wykorzystane w profilaktyce i
leczeniu otyłości

Prebiotyki

NSP (polisacharydy

niskoskrobiowe):

- pektyny
- inulina
- guar
- celluloza

Synbiotyki

Funkcjonalna „mieszanina”
probiotyku i prebiotyku

Biliografia

Socha J., Socha P.: Zastosowanie probiotyków i prebiotyków w leczeniu i profilaktyce chorób u dzieci.

Klinika Pediatryczna. 2004 vol.12. 3. 321-323