Psychologia kliniczna

w.2

dr Ivanna Shubina

Plan wykładu

1.

Współczesna psychoanaliza, psychologia poznawcza i
behawioralna, psychologia humanistyczno-
egzystencjalna, koncepcje interakcyjne i systemowe
oraz ich znaczenie dla psychologii klinicznej.

2.

Psychologiczna diagnoza zdrowia i zaburzeń z
perspektywy metodologii badań psychologicznych.
Modele diagnozy. Etapy postępowania diagnostycznego
a wynik diagnozy. Metody diagnozy.

3.

Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży.

4.

Psychologia zaburzeń osobowości i zaburzeń lękowych.
Psychologia schizofrenii. Psychologia zaburzeń
afektywnych. PTSD. Psychologia uzależnień.

Podsumowanie

1.1. Współczesna psychoanaliza i jej

znaczenie dla psychologii
klinicznej



3 podstawowe nurty: teorie popędów, psychologia

ego, psychologia self.



Respektują założenia Freuda:

1.

zjawiska psychiczne są zdeterminowane

działaniem nieświadomych, przeciwstawnych sił

motywujących (libido i agresja);

2.

2. konflikty występują na różnych etapach

rozwoju i są rozwiązywane nieświadomie przy

pomocy mechanizmów obronnych;

3.

3. rozwój psychiczny fazowy i progresywny;

4.

4. przeniesienie – warunek leczenia.



Wiedza o rozwoju i zaburzeniach.

1.1. Współczesna psychoanaliza.

Modele

1.

Model dynamiczny: są biologiczne czynniki

skierowane na zaspokojenie popędów seksualnego i

agresji, pozostających w konflikcie, rozstrzyganym

przez mechanizmy obronne; motyw działania.

2.

Model ekonomiczny: poziom energii psychicznej jest

regulowany zasadami (zasada nirwany, stałości,

przyjemności).

3.

Model strukturalno-topograficzny: powtarzające się

zjawiska psychiczne są zorganizowane w trzy

instancje – Id, Ego, Superego.

4.

Model rozwojowy: zjawiska psychiczne mają swój

wymiar czasowy i organizację na każdym etapie

rozwoju.

5.

Model adaptacyjny: wskazuje, jak środowisko

wpływa na psychikę człowieka, jakie zjawiska i

procesy wywołuje o charakterze adaptacyjnym.

1.1. Współczesna psychoanaliza.

Model dynamiczny i rozwojowy.

1.

Cel - przyjemność, obiekt – przedmiot, część

ciała, źródło – somatyka, psychika.

2.

Libido narcystyczne przekształca się w

przedmiotowe. Libido jest rozładowywane w

trakcie zaspokajanie potrzeb lub kateksji.

Brak możliwości rozładowania powoduje

fiksację libido, co uruchamia regresję.

3.

Kierowanie libido do innych ludzi (rodzice).

Jeśli wystąpi odmowa zewnętrzna/

wewnętrzna dojdzie od konfliktu i wyparcia,

w wyniku czego część libido ulegnie fiksacji.

4.

Fazy rozwoju: oralna, analna, falliczna,

latencji, genitalna.

1.1.Współczesna psychoanaliza.

Model topograficzny i
strukturalny



Opisuje i wyjaśnia dynamikę

współwystępowania

systemów;



Część treści psychicznych

nie jest nigdy uświadomiona

(wyparcie pierwotne -

dzieciństwo);



Dostęp do świadomości

uniemożliwia cenzura;



W nieświadomości mogą

być treści, które już były w

świadomości (wyparcie

właściwe).



Np., Kompleks Edypa,

Elektry



Osobowość składa się z 3

odrębnych elementów;



Id – popędy seksualne i agresja

oraz pochodne, kompleks Edypa,

urazy; tworzy własny świat bez

lęku; procesy pierwotne; sny,

pomyłki;



Ego – myślenie, planowanie;

bezpieczeństwo i zasada

rzeczywistości; pośrednik

między popędami i działaniem;

podporządkowuje obszary Id

(przedświadome);



Superego – część nakazująco-

zakazująca, ideał ego, surowość,

której nie okazywali rodzice

(obrona ego).

1.1.Współczesna psychoanaliza.
Koncepcja nerwic i perwersji
seksualnych.



Rozróżnienie uwarunkowań nerwicy i perwersji;



Klasyfikacja nerwic: aktualne (somatyka),

psychonerwice (nerwice), nerwice narcystyczne

(schizofrenia, melancholia).



Silny uwewnętrzniony konflikt między popędami w

okresie edypalnym + obrony – rdzeń nerwicy natręctw,

histerycznej. Konflikty powstają na bazie przerażających

fantazji i śladów pamięciowych zw. z odmową

zaspokojenia libido.



Dorosły człowiek w sytuacji konfliktu (odmowa) – ego

reaguje lękiem sygnałowym o osłabionej równowadze,

co skutkuje powrotem wypartego w postaci objawów

nerwicowych (kompromis).



Perwersje – osoba preferuje obiekty i cele, które

odbiegają od powszechnie akceptowanych norm

(voyeryzm).

1.1. Teoria relacji z
obiektem



Baza: teoria popędów S.Freuda, psychologia ego A. Freud i

H.Hartmanna, teoria rzywiązania Bowlby’ego.



3 szkoły: M. Klein i W.D.R.Fairbain, H.Guntrip; E.Jacobson, O.

Kernberg; J.Lacan.



Założenia:

1.

Ego – pierwotna struktura dynamiczna, źródło energii

psychicznej, skierowanej na tworzenie relacji z obiektem. Rozwój

ego wyznaczony rzeczywistą relacją z matką;

2.

Cel libido – utworzenie relacji z obiektem (nawiązanie =

przyjemność; nie = frustracja i agresja)

3.

Rzeczywiste relacje internalizowane i są podstawą reprezentacji

self-obiekt.

4.

Na wcześniejszych etapach mechanizmy obronne:

rozszczepienie, projekcja i identyfikacja projekcyjna, które

później zastąpione wyparciem.

5.

Zaburzenia osobowości – wynik niepowodzenia w procesie

rozwoju reprezentacji self w relacji z obiektem i struktur

intrapsych. oraz dominacji pierwotnych obron nad dojrzałymi

(racjonalizacja)

1.1. Psychologia self jako koncepcja
zaburzeń narcystycznych (H.Kohut)



Self – centralna pozycja. Człowiek winny – człowiek

tragiczny.



Założenia:

1.

Potencjalne self – rozwija się jako rdzeń osobowości.

2.

Tworzenie struktur psychicznych odbywa się poprzez

introekcję self-obiektów i internalizację

przekształcającą.

3.

Self – nadrzędna struktura, kierująca procesami w

umyśle, funkcja – ciągłość i spójność doświadczenia.

4.

Libido i agresja jako komponenty self mogą rozwijać

się na drodze optymalnej frustracji potrzeby

empatycznego potwierdzenia ze strony self-obiektów

bądź na drodze nadmiernej frustracji.

1.2.Psychologia poznawcza i
behawioralna i jej znaczenie dla
psychologii klinicznej



Psychologia zachowań, procesów i struktur poznawczych.



Prawa uwarunkowania, uczenia się, schematy poznawcze,

przekonania.



Człowiek – jednostka ucząca się nawyków, zachowań i

kompetencji; reaguje na bodźce



Stymuluje zachowania – środowisko i otoczenie społeczne.



Badania empiryczne.



Człowiek zdrowy – posiada przystosowawcze nawyki i

umiejętności, wolny od nieprzystosowawczych, posiada

racjonalne przekonania, zdolny do samorealizacji.



Zaburzenia powstają zgodnie z prawami uwarunkowania i

uczenia się: 1. brak pożądanych nawyków, przekonań i

kompetencji; 2. wadliwe reakcje, nawyki, systemy

zachowań (natrętne, fobie), irracjonalne przekonania.



Analiza behawioralna (diagnoza wyuczonych reakcji S.P.S.)

1.2.Psychologia poznawcza i
behawioralna
Neobehawioralne koncepcje
modelowania i społecznego uczenia
się



Efekt wyniku – nauczenie się, że zachowanie daje

wynik (skutek modelowania).



Efekt zahamowania – gdy obserwuje się zachowanie

szkodliwe, ukarane (film).



Efekt rozhamowania – gdy aspołeczne, dewiacyjne

zachowania zostają nagradzane.



Efekt facylitacji – ułatwienie przejmowania

zachowania, gdy model jest podobny, lubiany, bliski;

w grupach, tłumach.



Modelowanie – uwarunkowanie zastępcze

(eksperymenty).



Elementy uczenia się zdrowych zachowań:

1.zaobserwowanie wzorca podobnego, atrakcyjnego;

2.przechowywanie wzorca; 3.zdolność motoryczna do

powtórzenia wzorca; 4.chęć powtórzenia zachowań

modela.

1.2.Psychologia poznawcza i
behawioralna
Przekonanie o własnej skuteczności i
kontroli Rottera



Wynik uczenia się

społecznego i

doświadczenia.



Różnicuje ludzi pod

względem

poznawczym,

motywacyjnym,

emocjonalnym.



Silne poczucie

skuteczności – zdrowie

i zaradność; słabe –

patologia.



Bandura (1999,2001)



Zachowanie jest zdeterminowane

przez oczekiwania, wzmocnienia i

sytuacje psychologiczna.



Wzmocnienie jest konsekwencja

działań – wewnętrzne umiejscowienie

kontroli, nie (otoczenie) –

zewnętrzne.



Optymalna przewaga poczucia wewn.

kontroli sprzyja zdrowiu i rozwojowi.



Terapia - wzmocnienie przekonania o

posiadaniu kontroli nad otoczeniem i

samokontroli.



Uczenie się zaradności (wyuczona

bezradność – M.Seligman): deficyty

poznawcze, motywacyjne,

emocjonalne.

1.2.Poznawcze koncepcje
zaburzeń

1. Ellis:



emocje powstają, gdy bodźce i zdarzenia są

spostrzegane i ocenione jako korzystne/ niekorzystne.



Człowiek zdrowy posiada racjonalno-realistyczne

przekonania, umie przystosowywać się do społecznych

wymagań, autonomiczny i toleruje wieloznaczność i

odmienność; czerpie radość z życia; jest odpowiedzialny.



Zaburzenia są wynikiem uwewnętrznionych

nielogicznych, nierealistycznych przekonań.

2. A.Beck:



Zaburzenie depresyjne – interakcja czynników

genetycznych, środowiskowych i psychologicznych.



Hiperaktywne struktury poznawcze. Zniekształcenia

poznawcze.

3. Teoria konstruktów osobistych G.Kelly’ego, metoda.

1.3. Psychologia egzystencjalna,
logoterapia



Sens i potrzeba sensu – człowiek dąży do poszukiwania

sensu życia.



Analiza egzystencjalna – odkrywanie sposobu nadawania

znaczenia wydarzeniom życia.



Samorealizacja – efekt realizacji sensu życia, nie celem

ostatecznym.



Zdrowy człowiek – zdolny do realizacji potrzeby sensu,

ostatecznym jest transcendencja; odpowiedzialny,

kochający.



Zaburzenia pojawiają się, kiedy jest brak świadomości

potrzeby sensu i frustracji. Frustracja egzystencjalna –

gdy człowiek traci poczucie sensu, nie może go odkryć i

realizować (przesyt, zobowiązania, stres; nuda, pustka) i

szuka zastępczych sposobów (zabawa, praca, alkohol).



Logoterapia: wartości twórcze, doznaniowe, postawy.
Technika paradoksalnej intencji, technika derefleksji.

1.3. Psychologia humanistyczna
Koncepcja zdrowia i samorealizacji
A.Maslova



Zdrowie – proces rozwoju w kierunku

człowieczeństwa, poznaniu własnych potencjałów i ich

realizowaniu, czemu towarzyszy pełne i świadome

przeżywanie siebie i otoczenia. Funkcjonowanie

intrapsychiczne i relacje ze światem.



Pojęcie potencjałów zdrowia: 1.jasna percepcja

rzeczywistości, otwartość na doświadczenie i

tolerancja wieloznaczności; 2.akceptacja siebie i

otoczenia; 3.twórczość; 4.koncentracja na zadaniu;

5.autonomia; 6. demokratyczna struktura charakteru.



Zaburzenia – defekt rozwoju wskutek trwałego

niezaspokojenia podstawowych potrzeb:

bezpieczeństwa i przynależności; uznania i szacunku.

Terapia – oddziaływanie na otoczenie blokujące

rozwój.

1.3. Psychologia humanistyczna
C.Rogers: pojęcie zdrowia,
zaburzeń i terapia
skoncentrowana na kliencie



Człowiek z natury dobry, posiada wrodzoną zdolność do

zdrowego rozwoju.



Doświadczenie tworzy pole fenomenologiczne, które nie

pokrywając się z polem świadomości, jest potencjalnie

dostępne świadomości.



Podstawowa tendencja organizmu do urzeczywistniania,

doskonalenia Ja. Ja realne i Ja idealne – spójność Ja jest

podstawą samoakceptacji i przystosowania.



Zdrowy człowiek – zaspokaja potrzebę uznania i

samoakceptacji, otwarty na doświadczenie i ma spójne

pojęcie Ja.



Przyczyna patologii – konflikt między naturalnymi

tendencjami a ich negatywną oceną przez otoczenie. Pojawia

się lęk. Człowiek zachowuje się obronnie: 1.niedopuszcza do

świadomości; 2.zniekształcenia w świadomości. Odszczepione

Ja. Głębokie zaburzenia – zaprzeczanie pojęciu Ja.



Terapia: niedyrektywna; terapeuta autentyczny i wewnętrznie

zgodny; zdolny do empatii; bezwarunkowe pozytywne

odniesienie. Doznawanie nie symbolizowane i eksploracja.

1.3. Terapia geschtalt. Perls



„Tu i teraz”



Motor działania – tendencja do samoaktualizacji, swobodnego

rozwoju oraz zamknięcia postaci, dokończenie spraw.



Pole wzajemnych oddziaływań. Świadome doznawanie (np.

wgląd).



Zdrowa osoba: uwaga na bodźce ważne, uczestniczy w

interakcji ze światem, ma pojęcie siebie i dostęp do swojego

potencjału.



Zaburzenia – zakłócenia wymian Ja-świat przy pomocy

mechanizmu introjekcji lub projekcji.



W procesie neurotycznym – odrzucanie, unikanie własnego Ja.

Ja powinnościowe.



Cel terapii – usunięcie „bloków” napięć, ubytków w postaci i

dotarcie do autentycznego Ja. Metody: badanie kontinuum

świadomości, poszerzania świadomości, dialog; techniki

psychodramy, pracy z jednym klientem na tle grupy; „puste

krzesło”.

1.4. Koncepcje rodziny.
Tradycyjny model



Zaburzenia psychiczne są efektem oddziaływania

środowiska rodzinnego lub urazów w okresie

wczesnodziecięcym lub bieżących oddziaływań rodziny.



Diagnoza – koncentrowanie się na odkryciu minionych

lub aktualnych doświadczeń jednostki w relacjach z

rodzicami (dlaczego jednostka ujawnia obserwowane

zachowania?)



Terapii podlega osoba z zaburzeniami. Rodzina edukuje

się.

Problem jest przypisany jednostce. Jednostka tworzy

rodzinę dysfunkcjonalną, choć rodzina ma znaczenie w

pojawieniu się problemu (zaburzenie osobowości).

Praca z procesami intrapsychicznymi i/ lub zachowaniem
Cel – zmiana osobowości bądź zachowań poszczególnych

członków rodziny

1.4. Koncepcje rodziny.
Model systemowy



Rodzina – złożona wielopoziomowa siatka transakcji i

komunikacji między członkami, które przebiegają zgodnie z

określonymi, charakterystycznymi dla rodziny, regułami.



Zachowania jednostki są regulowane zasadami;



Diagnoza – ustalenie znaczenia objawów występujących u

jednostki dla utrzymywania się sposobów funkcjonowania

rodziny (korzyści od symptomów);



Terapii podlega cała rodzina (anoreksja córki, agresja).

Źródło problemu tkwi w strukturze systemu rodzinnego i w

relacjach jej członków – objawy służą podtrzymaniu

homeostazy lub sygnał do wprowadzenia zmian

Problem pojawia się, jeśli rodzina mimo rozwoju jej członków,

nie zmienia swojej struktury

Praca z oporem przed zmianą (techniki paradoksalne, elementy

transu Eriksona)

2.1. Psychologiczna diagnoza zdrowia i

zaburzeń z perspektywy
metodologii badań
psychologicznych.



Triada:

1.

Teoria (psychologiczna,

psychometryczna, statystyczna)

2.

Metoda (test psychologiczny, wywiad

ustrukturowany, obserwacja, metody

projekcyjne etc.)

3.

Praktyka (diagnostyczna,

terapeutyczna, poradniana.)

Porządek oddziaływań:
Teoria Metoda Praktyka Teoria

2.1. Psychologiczna diagnoza zdrowia i

zaburzeń z perspektywy
metodologii badań
psychologicznych.

2 aspekty praktyki diagnostycznej:



dynamiczny – konsekwencja czynności psychologa,

rozpoczyna się od sformułowania problemu

diagnostycznego i kończy się sformułowaniem wniosków;



statyczny – jest wynik postępowania diagnostycznego:

ilościowy lub jakościowy.

Czynniki specyfiki i trafności diagnozy:



Zgodność dwóch klas teorii psychologicznych;



Zgodność teorii psychometrycznych;



Wartość psychometryczna zastosowanych testów i

odpowiedniość procedur analizy statystycznej (rzetelność

i błąd standardowy pomiary, trafność, normalizacja);



Mentalna dostępność testów dla osoby badanej (K.M.).



Stronniczość postępowania psychologa oraz

zniekształcenia odpowiedzi osób badanych.

2.2. Modele diagnozy.
Psychologiczna diagnoza
różnicowana



Początkowo była wykorzystywana do wspomagania

psychiatrycznej diagnozy w rozpoznawaniu zaburzeń

psychicznych. Diagnoza psychologiczna podporządkowana

psychiatrycznej klasyfikacji zaburzeń psychicznych.



Zadanie psychologa – pomoc w wiarygodnym zaklasyfikowaniu

pacjenta do określonej kategorii jednostek chorobowych na

podstawie ujawnianych przez niego reakcji na zadania

psychologicznych technik diagnostycznych.



Składniki diagnozy psychologicznej zróżnicowanej: osoba

badana, wskaźniki diagnostyczne (reakcje), objawy chorobowe,

wynik diagnozy psychiatrycznej oraz system klasyfikacji

zaburzeń.



Postępowanie diagnostyczne: konstruowanie sytuacji tak, aby

uzyskać wskaźniki diagnostyczne, umożliwiające przypisanie

zaburzenia pacjenta do określonej kategorii psychiatrycznego

systemu klasyfikacyjnego.



Rezultat – wspólna decyzja diagnostyczna psychologów i

psychiatrów.

2.2. Modele diagnozy.
Psychologiczna diagnoza
funkcjonalna



Baza tego modelu: konkretne teorie osobowości, coraz

większa precyzja pomiaru cech osobowości, wiedza o

trudnościach adaptacyjnych.



Elementy modelu: 1.opis trudności w przystosowaniu

(niemożność samodzielnego zadowolenia potrzeb,

dyskomfort); 2.teorie osobowości/ procesów psychicznych;

3.metody diagnostyczne (pomiar i rozpoznanie);

4.psycholog-diagnosta (opisuje, wyjaśnia, planuje leczenie).



Centralna rola – profesjonalna wiedza psychologiczna (opis i

pomiar zachowań; formułowanie i weryfikacja hipotez;

oddziaływania terapeutyczne).



Zastosowanie: psychologia kliniczna, dobór pracowników,

wybór kierunku kształcenia.



Diagnoza jest: mniej schematyczna, bardziej dynamiczna,

wnikliwa i pogłębiona (nie interesuje obraz zaburzenia –

tylko dysfunkcje i dezorganizacja osobowości).

2.2. Modele diagnozy.
Diagnoza psychospołeczna.



Rozwój pomocy psychologicznej zwiększył

zapotrzebowanie na nową formę diagnozy

psychologicznej: 1.zwiększył się zakres problemów, w

rozwiązanie których mogli być włączeniu psycholodzy;

2.problemy psychologiczne nie koniecznie są rezultatem

dysfunkcji psychicznych; 3.pacjent=partner.



Elementy diagnozy: 1.problem (obiektywny i

subiektywny); 2.protodiagnoza sformułowana przez

otoczenie (skierowanie); 3.rezultat profesjonalnej

diagnozy opartej o naukową wiedzę psychologiczną;

4.negocjowanie tej diagnozy z definicją własnych

problemów pacjenta.



Charakterystyka: 1.pacjent występuje w innej roli;

2.poszerzenie obszaru zagadnień, zainteresowanie

psychologa (relacje z otoczeniem); 3.zwracanie

szczególnej uwagi na badanie środowiska, co wymaga

odpowiednich kompetencji.

2.3. Etapy postępowania
diagnostycznego a wynik diagnozy.



Diagnoza rozumiana jako postępowanie lub jako wynik.



Etapy postępowania diagnostycznego:

1.

Stawianie problemu (wstępne dane);

2.

Formułowanie hipotez;

3.

Weryfikacja hipotez (metody projekcyjne, eksperymenty) –

właściwe badanie diagnostyczne;

4.

Interpretacja wyników i podejmowanie decyzji co do

zakończenia badań;

5.

Opracowanie wyniku diagnozy.



Prediagnostyczny etap: historia życia pacjenta,

doświadczenia leczenia, przekonania, wartości, potrzeby

(kontakt, leczenie, renta); motywacja. Psycholog decyduje

o: postawie, oczekiwaniach interpersonalnych, zaufaniu.



Diagnozowanie ma charakter cykliczny: problem

hipoteza badanie weryfikacyjne wynik rozpoznanie

wskazania.

2.3. Etapy postępowania
diagnostycznego.
Elementy składowe wyniku diagnozy.

Elementy diagnozy



Dane wstępne



Opis aktualnego zachowania i opis sytuacji



Dane biograficzne



Dane o środowisku życia i działania w różnych sferach



Dane z badań testowych i wniosków



Opis zaburzenia, hipotetycznego wyjaśnienia jego

mechanizmu i etiologii, patogenezy, charakterystyki

podmiotowych i środowiskowych zasobów



Wnioski ogólne i wskazania do interwencji.

Opracowanie wyniku zawiera:



Opis zaburzeń lub/i zdrowia;



Wyjaśnienie mechanizmów zaburzeń lub/ i zdrowia;



Określenie przyczyn zaburzeń i zdrowia (bio-środowisko-

sytuacyjne i podmiotowe, rozwojowe);



Wnioski i wskazania do interwencji.

Komunikowanie diagnozy

2.3. Etapy postępowania
diagnostycznego a rodzaje celów.



Cele interwencyjne (diagnoza pełni funkcję

przygotowawczą): stwierdzenie i opis deficytu/

dysfunkcji; określenie mechanizmu

patogenetycznego; określenie mechanizmów

zmiany i zasobów, czynników kompensacyjnych;

sformułowanie planu interwencji.



Cele selekcyjne (ocena przydatności zawodowej,

kwalifikacji osób): określa rodzaj i zakres

zbieranych informacji; metody zbierania informacji.



Cele strategiczne zawierają 3 grupy: opis

aktualnego stanu pacjenta, przeszłych

doświadczeń; czynników patogennych i

salutogennych; przyszłe doświadczenia osoby

badanej.

2.4. Metody diagnozy.

Pośrednie metody zbierania
danych



Informacje uzyskiwane przed pierwszym

kontaktem z osobą badaną:



Forma zgłoszenia (skierowana lub sama,

telefoniczne lub osobiście);



Sformalizowane karty w poradniach;



Akta sprawy, ich analiza;



Analiza wytworu dziecka/ osób

dorosłych.

2.4. Metody diagnozy.

Obserwacja i rozmowa



Jako metoda odrębna lub

pomocnicza.



Charakterystyka metody:

ma cel, dotyczy

określonego problemu,

opiera się na teorii

psychologicznej.



4 grupy wskaźników:

konstytucjonalne,

fizjologiczne,

behawioralne,

przedmiotowe.



Efekt pierwszego

wrażenia.



Potrzeba świadomej

refleksji psychologa

(błędy interpretacyjne)



Podstawowa metoda w procesie

diagnozy.



Najważniejsza – pierwsza rozmowa:

ujawnia się nastawienia osób,

stworzenie atmosfery, zasada

neutralności minimalizuje lęk przed

oceną, zasada przygotowania planu.



Cel rozmowy i zakres tematów.



Dziedziny ważne: życie i relacje

rodzinne; historia chorób i

wypadków; relacje z rówieśnikami;

rozwój seksualny; kariera

zawodowa; światopogląd i poglądy

etyczne; konflikty emocjonalne i

symptomy; posiadany obraz Ja.



Techniki prowadzenia: aktywne

(pytania, interpretacja), pasywne

(relacje, atmosfera); dyrektywny i

niedyrekytywny.

2.4. Metody diagnozy.

Metody kwestionariuszowe



Zalety:

1.

łatwość posługiwania się, wystandaryzowane (arkusz testu,

arkusz odpowiedzi, krótka instrukcja);

2.

Ułatwione opracowywanie uzyskanych wyników, jasne kryteria

zaliczenia reakcji do kategorii, dostępność wskaźników;

3.

Lokują się w ramach konkretnej , wybranej teorii

psychologicznej;

4.

Gwarancja, że: narzędzia jest przydatne do badania danej osoby;

rzeczywiście bada te właściwości; bada dobrze; właściwie

różnicuje grupy.



Klasyfikacja: jednowymiarowe (bada pojedynczy aspekt/ cechę

osobowości – STAI Spielberga do badania lęku; BDI Becka;

pozwala wnioskować i o innych cechach) wielowymiarowe

(więcej, niż jedna skala – MBI Maslach do badania wypalenia

zawodowego, 16PF Cattela; daje profil osobowości)



W psychologii klinicznej metody kwestionariuszowe używane do

studium przypadku. W dużych grupach. Zobiektywizowane dane.

Sytuacje: przesiew, podmioty prawne, zasoby podmiotów,

selekcja, projektowanie działań interwencyjnych.

2.4. Metody diagnozy.

Metody projekcyjne



Pojęcie projekcji – Freud.



Hipoteza projekcyjna D.Rapaporta: każde obserwowalne

zachowanie człowieka jest formą ekspresji jego

osobowości.



Termin „metody projekcyjne” zaproponował L.Frank.



Klasyfikacja metod projekcyjnych Lindzey’a w oparciu o

6 kryteriów:

1.cechy materiału – modalność zmysłowa, sktruktura;
2.włąściwości metodologiczne – konstrukcja teoret./empir.;
3.sposób interpretacji – formalny, treściowy, całościowy;
4.cel badania – całościowy opis, badanie cech;
5.sposób badania – grupowy, indywidualny, wypowiedzi

swobodne lub ograniczone;

6.typ reakcji – skojarzeniowa, konstrukcyjna, uzupełnianie,

wybór

2.4.

Metody diagnozy.

Metody projekcyjne.
Techniki rysunkowe



Najmniejszy stopień ustrukturowania.



Bada najgłębsze warstwy psychiki.



Postać ludzka, drzewo, rodzina, dom. Technika

wyobrażeniowa.



Prosta, nie sugerująca instrukcja.



Analiza rysunku dotyczy: formalnych aspektów

i treściowych.



Uzyskane dane należy potwierdzić innymi.



Interpretacja ma uwzględniać obrazy Ja

(realny, idealny, nielubiany)

2.4. Metody diagnozy.

Metody projekcyjne.
Test plam atramentowych
H.Rorschacha



Opiera się na skłonności do widzenia różnych kształtów, form,

do rozpoznawania znanych rzeczy w materiale nieokreślonym

(chmury).



10 tablic, symetryczne plamy atramentowe o skomplikowanych,

nieregularnych kształtach i odcieniach. 5 tablic

monochromatyczne, 2 z kolorem czerwonym, pozostałe –

wielobarwne.



Fazy badania: wykonawcza (co widzisz?), sprawdzająca,

analogii, badanie ograniczeń.



Oceniane 4 grupy danych testowych: lokalizacja (całość, detal);

determinanty (barwy, ruch, światłocień, forma), treść (ludzie,

zwierzęta), popularność wypowiedzi (tablice frekwencyjne).



Proces interpretacji obejmuje kolejno: analizę strukturalną

(dojrzałość i kontrola emocjonalna, wrażliwość); analizę

sekwencyjną (style zachowania, mechanizmy zaradcze); analizę

całościową (generalizacja hipotez sformułowanych na

poszczególnych etapach interpretacji).

2.4. Metody diagnozy.

Metody projekcyjne.
Test Aprecepcji Tematycznej
Murraya



Stworzona w oparciu o teorię osobowości

Murraya. Instrukcja -Test wyobraźni. Zadanie –

udramatyzowanie historyjki, opis uczuć i myśli

osób na obrazku.



29 tablic. Czarno-białe rysunki sytuacji

społecznych, 1 tablica – biała. Stopień

strukturalizacji i wyrazistości różny. Część tablic

dla osób różnej płci, dzieci.



Wykorzystuje się 20 tablic. Po 10 w dwóch

sesjach.



Analiza treściowa. Cechy formalne – uboczne.



Interpretacja: bohater, jego moc sprawcza,

właściwości, potrzeby i emocje towarzyszące;

naciski środowiska na bohatera

2.4. Metody diagnozy.

Metody projekcyjne.
Test niedokończonych zdań



Zadanie: dokończyć podany szereg zdań.



Dopasowanie zestawów zdań do problemu.



Duży stopień ustrukturyzowania materiału, często

osoba podaje informacje świadomie.



Podejścia w interpretacji:

1.

ilościowe – skale Rottera do każdej wypowiedzi

(od „+” do „–” tonu uczuciowego); możliwa jest

ocena stopnia zaburzeń emocjonalnych w

odniesieniu do obszarów życia jednostki;

2.

jakościowe – grupowanie podobnych wypowiedzi

lub odnoszących się do tej samej sfery życia i

tworzenia na tej podstawie hipotez.

2.4. Metody diagnozy.

Metody psychometryczne.



Rodzaje: testy właściwości poznawczych i właściwości afektywnych

(metody kwestionariuszowe, metody projekcyjne).



Testy właściwości poznawczych:



Cecha – wbudowanie w materiał testowy jedynej poprawnej odpowiedzi.



Rodzaje:

1.

testy mocy – nie ma ograniczenia czasowego, każde zadanie jest

rozwiązywalne, ocena 0-1; testy szybkości – czas potrzebny na

ukończenie zadania;

2.

testy zorientowane na normy i na kryterium (interpretacja na podstawie

cech, właściwości);

3.

testy słowne i testy wykonawcze (zaangażowanie modalności

pozawerbalnych, czynności motorycznych).



Zastosowanie metod psychometrycznych:

1.

analiza poziomu rozwoju poznawczego dziecka (dysfunkcji rozwojowe –

wykrycie, korekcja i zapobieganie);

2.

określanie kompetencji poznawczych młodzieży i osób dorosłych (PZ)

3.

Diagnoza nozologiczna i funkcjonalna osób z podejrzeniem uszkodzeń

OUN



Np. – Bateria testów Wechslera dla dorosłych (6 skal słowne, 5

bezsłowne)

3.1. Psychologia kliniczna dzieci i
młodzieży.

1.

Ujęcia teoretyczne

2.

Rozumienie dziecka jako osoby

3.

Uwarunkowania problemów
klinicznych

4.

Wybrane problemy kliniczne z
uwzględnieniem okresów rozwoju

5.

Kierunki i rodzaje pomocy.

Psychospołeczna teoria
E.Eriksona:

Okres

Wiek

Zadania

Zaufania/

niezaufania

do 1
roku

zadowolenie podstawowych fizycznych
i emocjonalnych potrzeb

Autonomii/ wstydu

2 - 3

Poznawanie i rozwój samodzielności

Inicjatywy/ winy

4 - 5

Osiągnięcie poczucie kompetencji i
inicjatywy

Zaradności/
bezradności

6 – 12 Stawianie i osiągnięcie osobistych

celów

Tożsamości/ zmiany

ról

12 –

18

Poznanie granic dozwolonego, dążenie

do tożsamości

Intymności/ izolacji

18 –

35

Bliskie interpersonalne relacje

Twórczości/ stagnacji 35 –

65

Założenie rodziny i wsparcie dzieci

Integracji/
rozczarowania

65 i
więce
j

Integracja aktywności życiowej,
poczucie własnej wartości

Teoria Adlera.



Pierwsze dziecko – pieszczoch, uzgadnia swoje działania, dąży

do ogólnie przyjętych celów, może brać odpowiedzialność

(pełnić role rodzica), bardzo przeżywa utratę wyjątkowego

„stanowiska” w rodzinie (obraża się lub poznaje znaczenie siły

i władzy)



Drugie dziecko – nie ma zagrożenie, że straci „stanowisko”,

mniej domowe, beztroski, twórcze, mniej dotrzymują się reguł,



„Średnie dzieci” – często czują się niepotrzebnymi i niesłusznie

karanymi, nie potrafią nawiązać bliskie relacje; uczą się sztuce

negocjacji i specyfice rodzinnej polityki,



Młodsze dzieci – mają najwięcej uwagi od rodziców i starszych

dzieci, którzy starają się im dogodzić, zostają ulubieńcem lub

osiągają wielkie sukcesy



Jedynak (oraz dziecko po 7-8 latach przerwy) – nigdy nie tracą

„stanowisko”, mają dużo uwagi, rozwinięta wyobraźnia,

egoizm, niski stopień uspołecznienia.

Podstawowe problemy
kliniczne dzieci i młodzieży



Zaburzenia zachowania – ujawnia się, gdy
dziecko sygnalizuje, że nie zaspokaja swoich
potrzeb i/ lub oczekiwań dorosłych. Należy
uwzględnić wiek i kulturowe środowisko dziecka.
Mogą dotyczyć każdej sfery życia psychicznego.



Zaburzenia rozwoju – niespełnienie zadań
rozwojowych, przypisanych poszczególnym
okresom rozwoju dziecka. Ma bardziej trwały
charakter. Zależnie od rodzaju i rozległości są
bardziej lub mniej podatne na zmianę.

Czynniki problemów/ zaburzeń:



Czynniki biologiczne, somatyczne (aktualny
stan zdrowotny, uszkodzenia tkanki nerwowej,
dziedziczne obciążenia oraz wzmożona
sensytywność)



Czynniki społeczne, kulturowe

Wzajemna interakcja tych czynników utrudnia

ustalenie, co jest pierwotne, a co wtórne



Czynniki osobowościowe (w starszym wieku)

Rozumienie dziecka jako
osoby

1.

Dziecko jest jednostką aktywna i poszukującą (rozważać

problem z p.w. dziecka, pytać go o propozycje i starać się

je uwzględniać)

2.

Dziecko ma sobie właściwe tempo i rytm rozwoju

(indywidualne podejście, indywidualne właściwości)

3.

Dziecko jest włączone w system więzi rodzinnych (z czego

mogą wynikać zasoby odporności oraz potencjalne

zagrożenia wystąpienia zaburzeń)

4.

Dziecko jest związane ze środowiskiem rówieśniczym

(potrzeba przebywania wśród dzieci, trudności we

wzajemnych relacjach)

5.

Dziecko jest uwikłane w problemy współczesnego świata

(małe dzieci – trudne problemy docierają przez pryzmat

uczuć rodziców, starsze – same obserwują, uczestniczą,

co „buduje” PP o „zagrażającym świecie”, DZ)

6.

Dziecko ma od początku swojego rozwoju poczucie

własnej godności (często jest lekceważone, ma swój

indywidualny wymiar pod względem reaktywności, jakości

przeżywania i skutków; naruszenie w szkole, szpitalu)

Uwarunkowania problemów
klinicznych:

1.

Stresory –

zewnętrzne czynniki szkodliwe i sposób ich

oddziaływania: korozyjne (stres przewlekły) i traumatyczne (ostry

stres)

;

2.

Podatność na ich oddziaływanie,

na która składają się czynniki

biologiczne, przeżyte doświadczenia, rozumienie przez dziecko

szkodliwych wpływów, jakim podlega (dwulatki). Te czynniki są

wzajemnie powiązane i modelowane przez oddziaływania społeczne,

aktywność dziecka, jego indywidualne oraz znajdujące się w

najbliższym środowisku zasoby.

3.

Rodzicielskie style wychowania (

autokratyczny, permisywny,

demokratyczny) oraz sposoby ich realizacji:
Obojętność (auto-, destrukcyjne zachowania), wrażliwość

(niespełnienie oczekiwań kształtuje tożsamość dziecka + poczucie

winy), ambicje (zaburzenia emocjonalne, psychosomatyczne, np.

przewlekłego zmęczenia).

Negatywne doświadczenia:



Specyficzne dla określonej fazy rozwoju – wchodzą w skład zespołów

zaburzeń



Niespecyficzne – sytuacje w każdym ze środowisk dziecka.

Podatność na stres a ochrona
przed nim. Trzy modele:

1.

Model kompensacyjny – zasoby osobowe

mogą kompensować wpływ silnego stresu –

związek prostolinijny

2.

Model wyzwania – stres wyzwala

kompetencje, jednak tylko wtedy, gdy nie

jest zbyt wysoki – zależność krzywolinijna

3.

Model ochrona vs. podatność – obecność

czynników chroniących może prowadzić do

osłabienia wpływu stresu, jednak istnienie

podatności może wzmocnić wpływ stresu,

związek interakcyjny.

Wybrane problemy
kliniczne:

Klasyfikacja DCM-IV:



Zaburzenia emocjonalne (lęk)



Zaburzenia rozwojowe (autyzm,
niepełnosprawność umysłowa)



Zaburzenia odżywania i nawyków (anoreksja i
bulimia; jąkanie i tiki)



Zaburzenia zachowania (brak samokontroli,
nadaktywność, zachowania destrukcyjne)

Problemy w okresie wczesnego
dzieciństwa (okres niemowlęcy i
poniemowlęcy):



Deprywacja matczyna – pozbawienie dziecka zaspokojenia

potrzeb psychicznych, wskutek czego jest zaburzony jego

psychiczny i fizyczny rozwój (nieorganiczny zespół opóźnienia

rozwoju). Niedojrzałość matki, emocjonalne odrzucenie dziecka

(ciężki poród, poporodowa psychoza lub depresja, niechciane

dziecko). (np. 6 m-czny chłopak nie woła rodziców)



Zerwanie (zakłócenie) więzi matka-dziecko – trauma o

długotrwałych skutkach (3-4 latek). 3 fazy reagowania na

oddzielenie od matki: protest, rozpacz, wyparcie. Reakcje

lękowe, płacz, smutek, zaburzenie snu, zastępcze zachowania

przystosowawcze; u starszych dzieci – trudne zachowanie:

złość, agresja, przemieszczanie agresji na obiekty nie karzące.



Zaburzenia rozwoju – odmienności somatyczne (zespół Downa)

lub nietypowe reakcje (autyzm). Program wspomagania

rozwoju. Adaptacja rodziców, rodzeństwa do narodzin dziecka z

zaburzeniami: faza szoku, kryzysu emocjonalnego, pozornego

oraz konstruktywnego przystosowania.

Problemy w okresie średniego
dzieciństwa (przedszkolny):



Zaburzenie odżywiania – nadmierny apetyt, brak łaknienia,

szkodliwe upodobania. Zakłócają relacje matka-dziecko



Zaburzenie wydalnicze – mimowolne, kiedy dziecko już miało

trening czystości. Moczenie nocne. Przeżywany wstyd oraz kary

mogą wyzwolić zaburzenia wtórne („chłopak – sen: statki z

wodą”)



Zaburzenie snu – trudności z zasypianiu, budzenie się,

przerywany i niespokojny sen. Uwarunkowane emocjonalnymi

problemami podczas dnia. Lęki nocne i koszmarne marzenia

senne („zapominanie modlitwy”)



Zaburzenie komunikowania się (jąkanie się) – trudności z

wyrażaniem myśli w sposób zamierzony i zrozumiały. Wpływ

silnych emocji. Jąkanie rozwojowe, łagodne, trwałe.



Lęk – jako silna reakcja na sytuacje nowe, których nie rozumie i

interpretuje jako zagrażające (lęk separacyjne, lęki

przyrodnicze, lęk przed oczekiwaną karą).



Lękliwość, jako cecha osobowości – takie dzieci są szczególnie

narażone na uleganie stresom natury społecznej.

Problemy w okresie późnego
dzieciństwa (szkolny):



Nadpobudliwość ruchowa (ADHD) – Rozmaite objawy. Nieuwaga,

impulsywność, nadmierna aktywność. Skutkiem może być

agresywność, zachowanie antyspołeczne. (3-10% dzieci). Pogłębienie

wiedzy o ADHD oraz metod terapii w domu i w szkole.



Specyficzne trudności w uczeniu się (dot. czytania - dysleksja,

pisania - dysgrafia, liczenia - dyskalkulia). Daje przywileje w szkole



Fobie szkolne – silne nie do opanowania lęki, występujące w

określonej sytuacji, przy czym przez dotkniętą nimi osobę oceniane

jako nieuzasadnione. 3 postacie: związane z rozpoczęciem nauki

szkolnej (poczucie bezpieczeństwa), związane z uporczywym

niepowodzeniem szkolnym, fobie u prymusów (lęk przed

niepowodzeniem przy wysokim poziomie aspiracji). Symptomatyka

jest odmienna.



Tiki – mimowolne ruchy dotyczące różnych części ciała (6-7 latki).

Rozwojowe.



Destrukcyjne zachowanie – mniej lub bardziej złożone zachowania

agresywne, skierowane ku rówieśnikom. Zjawisko dręczenia dzieci –

jest źródłem długotrwałych zachowań lękowych (zachowania

przestępcze).

Problemy w okresie
adolescencji (młodzieńczy):



Lęki – dotyczące osiągnięć szkolnych, pozycji wśród

rówieśników, odnoszące się do relacji seksualnych.



Zaburzenia odżywiania – anoreksja, bulimia



Zachowania destrukcyjne i autodestrukcyjne –

agresywne, przestępcze, samobójcze.



Depresja – zaburzenie uwarunkowane

wieloczynnikowo (biologicznie, społecznie,

psychologicznie). Objawy często maskowane

drażliwością, agresją, lenistwem.

U dzieci i młodzieży lęk i depresja występują we

wzajemnym powiązaniu. Częste próby samobójcze.

Lista najważniejszych
sygnałów depresji u dzieci i
młodzieży:

1.

W zachowaniu uzewnętrznenie nieszczęścia i niedoli

(nie „chandra”)

2.

Zauważalne zmiany dotyczące jedzenia i/ lub spania

3.

Poczucie bezradności, beznadziejności i nielubienie

siebie.

4.

Niemożność koncentrowania się oraz zajęcia się

czymkolwiek

5.

Wszystko uważane za wysiłek

6.

Zachowanie drażliwe i agresywne

7.

Nagła zmiana w szkolnym uczeniu się

8.

Ciągłe poszukiwanie rozrywek i nowych aktywności

9.

Podejmowanie niebezpiecznych i ryzykownych

czynności (narkotyki, alkohol, ryzykowne prowadzenie

pojazdu)

10.

Odrzucanie lub ignorowanie przyjaciół

Czynniki, decydujące o
wyborze formy pomocy:

1.

Dziecko (zasoby) i jego sytuacja – jego problem

pod kątem wieku, fizycznych i psychicznych

właściwości oraz układ społecznych interakcji,

którego uczestnikiem jest (diagnoza).

Dopasowanie pomocy do osób bliskich.

2.

Zawodowa wiedza i kompetencje psychologa – w

oparciu o wybraną koncepcję teoretyczną bądź

eklektyczna. Ważne – cel oraz jego uzasadnienie.

3.

Obiektywne możliwości realizacyjne –

prowadzenie indywidualnie lub zbiorowo, w

zamkniętym lub otwartym miejscu

3.2. Psychologia zaburzeń
osobowości



Zaburzenie osobowości – trwały wzorzec wewnętrznych

doświadczeń i zachowań, które w znaczącym stopniu

odbiegają od oczekiwań występujących w kulturze, w

której żyje dana osoba (DSM-IV).



Wzorzec ten ujawnia się w 4 obszarach: poznawczy,

afektywny, interpersonalny, kontrola impulsów.



Wzorzec:

1.

sztywny i przejawia się w sytuacjach osobistych i

społecznych;

2.

prowadzi do cierpienia lub ograniczenia w

funkcjonowaniu społecznym, zawodowym etc.;

3.

stabilny i trwa długo, powstał w okresie adolescencji;

4.

nie jest spowodowany fizjologicznymi skutkami

używania substancji lub ogólnym stanem somatycznym;

5.

przyczyny nie mogą być wyjaśnione jako manifestacja/

konsekwencje innego zaburzenia.

3.2. Psychologia zaburzeń
osobowości



W klasyfikacji zaburze DSM-IV – oś II.



Wyodrębniono 3 podstawowe wiązki zaburzeń:

1.

wiązka A – charakteryzują się dziwacznością i

ekscentrycznością: osobowość paranoiczna,

schizotypowa, schizoidalna.

2.

wiązka B - charakteryzują się dramatycznością,

emocjonalnością i lekceważeniem konsekwencji:

osobowość narcystyczna, borderline,

histrioniczna i socjopatyczna;

3.

wiązka C - charakteryzują się napięciem, lękiem i

przerażeniem: osobowość unikająca, bierno-

zależna, obsesyjno-kompulsyjna.

Zaburzenia osobowości NOS – nie spełniają

kryteriów.

3.2. Psychologia zaburzeń
lękowych.



4 aspekty strachu:

1.

poznawczy – percepcja i rozpoznanie

bodźców zagrażających,

2.

somatyczny – przyśpieszenie rytmu serca,

3.

emocjonalny – przerażenie, groza, panika,

4.

behawioralny – reakcje mimowolne i

sprawcze.



3 aspekty lęku – oprócz poznawczego.



Do grupy zaburzeń zostały zakwalifikowane

zespoły, w których osiowym objawem jest

lęk: fobie i stres pouraqzowy – obiekty,

zjawiska, sytuacje społeczne

Zjawisko paniki



Nagły epizod silnego lęku, obawy lub dyskomfortu. Któremu

towarzyszą 4 fizyczne lub poznawcze objawy, przebierające na

sile w ciągu pierwszych minut. Trwa 5-20 minut. Subiektywnie

– wieczność. Pozostaje osad lęku.



Podejście biologiczne i poznawcze.



Objawy: palpitacje/kołatanie serca, pocenie się, drżenie ciała

lub trzęsienie się, mdłości lub bóle brzucha, zawroty głowy, lęk

przed śmiercią



Ważne – interpretacja pierwszego napadu paniki.



Myśli: mam atak serca, tracę kontrolę, zaraz zemdleję, zacznę

krzyczeć, uduszę się…



Rodzaje ataków paniki: nieoczekiwane, zdeterminowane

sytuacyjnie (nastolatek wywoływany na środek klasy).



Strategia radzenia – unikanie.



Diagnoza może być postawiona po badaniach medycznych

(kardiologa)



Leczenie farmakologiczne, psychologiczne lub

psychofarmakologicznie. Zidentyfikowanie dysfunkcjonalnych

przekonań oraz ich modyfikacja.

Lęk paniczny i agorafobia



Lęk paniczny współwystępuje z agorafobią.



Agorafobia – lęk przed znalezieniem się w sytuacji, z

której ucieczka może być trudna lub kłopotliwa

(miejsca publiczne/ tłoczne lub podróżowanie) lub lęk

przed brakiem odpowiedniej pomocy w chwili

wystąpienia ataku. Wysoki poziom lęku ogólnego.



Obawa przed wystąpieniem kolejnych napadów.



Myśli: zaraz zemdleję, stracę kontrolę, zostanę

uwięziony…



Strategia unikania miejsc wywołujących silne napięcie

lub doświadczanie ich z osobą zaufaną w celu

osiągnięcia równowagi między poczuciem zagrożenia a

możliwością zabezpieczenia sobie bezpieczeństwa.



Leczenie – terapia behawioralna (eksperymenty)

Leczenie



Aspekt poznawczy – tendencja do błędnych
interpretacji doznań fizycznych



Skłonność do hiperwentylacji



Wyuczone reakcje lekowe w odpowiedzi na
doznanie fizyczne

Zasadnicze elementy terapii:



Korygowanie błędnych informacji na temat paniki



Nauka prawidłowego oddychania



Budowanie struktur poznawczych



Ekspozycja interoceptywna (odwrażliwianie)

Zaburzenie obsesyjno-
kompulsyjne



Obsesje – powtarzające się, natrętne, niechciane myśli, które

są dla jednostki odrażające i którym ona chce się

przeciwstawić.



Kompulsje – powtarzające się, stereotypowe czynności, do

których wykonywania jednostka czuje się zmuszona, nawet

jeśli uważa je za irracjonalne lub przesadne. Czynności te

wykonywane są w celu zmniejszenia lęku, dyskomfortu lub

prawdopodobieństwa wystąpienia nieszczęścia.



Rodzaje zachowań kompulsyjnych: przymusowe czyszczenie

(bierne unikanie) i przymusowe sprawdzanie (ukierunkowane

na przyszłość).



Myśli: bliskim wydarzy się krzywda, bluźniercze myśli

podczas modlitwy, stracę kontrolę.



Uporczywość.



Współwystępuje z lękiem, depresją.



Leczenie farmakologiczne, terapia poznawczo-behawioralna.

Cechy charakterystyczne obsesji
i kompulsji:

Obsesje:



Niechciane



Mają tematykę
agresywną, seksualną,
bluźnierczą



Wywołują wewnętrzny
opór



Powodują cierpienie



Osoba uważa ich źródło
w niej samej



Są uważane za
bezsensowne



Wiążą się z depresją

Kompulsje:



Poprzedza lub towarzyszy
im poczucie przymusu



Uważane za bezsensowne
lub przesadne



Mogą powodować
zakłopotanie lub przykrość
trudno jest kontrolować
przez dłuższy czas



Są celowe i skierowane

Lęk społeczny



Silny uporczywy strach przed sytuacjami społecznymi lub

wystąpieniem publicznym, który wiąże się z oceną, obserwacją.



Interpretacja sytuacji społecznych jako zagrażających.



3 kategorie dysfunkcjonalnych przekonań: bezwarunkowe przekonanie

o sobie, warunkowe przekonanie dotyczące oceny społecznej,

nadmiernie wysokie standardy dotyczące wystąpień publicznych.



Myśli: 1.jestem głupi, nudny; 2.gdyby wiedzieli jaki jestem naprawdę,

odrzuciliby mnie; 3. zawsze musze prowadzić inteligentną i dowcipną

konwersację.



Zniekształcenia poznawcze: filtr poznawczy, czytanie w myślach,

przewidywanie przyszłości.



Strategia – unikanie sytuacji, budzących silny lęk.



Koncentracja na sobie, zapoczątkowane zachowania zabezpieczające,

deficyty behawioralne.



Leczenie psychologiczne (eksperymenty – ekspozycja wzbudzających

niepokój sytuacji społecznych + trening umiejętności

interpersonalnych)

Zespół lęku uogólnionego



Cechuje się nasilonym lękiem, któremu towarzyszy
przecenianie prawdopodobieństwa wystąpienia i
powagi awersyjnych zdarzeń. Jest wszechobecny i
uporczywy



Objawy: symptomy somatyczne (napięcie mięśniowe,
mdłości, niemożność odprężenia się) psychologiczne
(poczucie napięcia, zagrożenia).



Trudności z panowaniem nad lękiem i obawami, z
koncentracją uwagi, irytują się i łatwo męczą.



Strategia aktywnego unikania (zachowywanie
ostrożności) i poszukiwania bezpieczeństwa



Leczenie farmakologiczne, psychologiczne lub
psychofarmakologicznie.

Wpływ lęku na funkcjonowanie



Ataki paniki z lub bez agorafobii – silny lęk, wzrastający w ciągu
kilku minut powoduje, obawy przed doznaniami fizjologicznymi
niskie poczucie własnej wartości, odbiór siebie jako wariata,
dziwaka.



OCD – powoduje osamotnienie i zamknięcie się we własnym
świecie, gdzie czuje się więźniem natrętnych myśli i czynności,
których powody są trudne do zrozumienia, a opisywanie ich
wśród rówieśników jest wstydliwe.



Lęk/ fobia społeczna – osłabia zdolność do uczestniczenia w życiu
towarzyskim, szkolnych zabawach, wystąpieniach, poznawaniu
nowych ludzi.



Zespół lęku uogólnionego – doświadcza niekontrolowanych
stanów niepokoju, problemem rozluźnienia mięśni, nadmiernej
wrażliwości, powodując cierpienie fizyczne i psychiczne oraz
zakłócenia relacji z innymi

3.3. Psychologia zaburzeń
afektywnych (nastroju).



Zaburzenia, w których kluczowe objawy dotyczą patologii

życia emocjonalnego, reakcji emocjonalnych i nastroju.

Znaczące czynniki humoralne i temperamentalne.



Stan maniakalny:

1.

podwyższony nastrój, poczucie euforii i wielkości, niespożytej

energii, nieuzasadnione poczucie wszechmocy,

2.

ryzykowność,

3.

przyspieszony tok myślenia, problemy z koncentracją,

4.

irytacja, gniew;

5.

hipomania – niewielkie nasilenie, stan przyjemny i twórczy;

6.

skrajne nasilenie – rozerwanie toku myśli i urojenia;

7.

w stanach mieszanych – poczucie winy i myśli samobójcze.



Występuje w psychozie maniakalno-depresyjnej: groźne i

niszczące dla pacjentów, ryzykowne i aspołeczne zachowania,

trudność w kontrolowaniu nasilenia stanów hipomaniakalnych.

3.3. Psychologia zaburzeń
afektywnych (nastroju).



Stan depresyjny:

1.

obniżenie nastroju, głęboki smutek, rozpacz,

poczucie pustki i beznadziejności;

2.

zanika odczuwanie przyjemności i radości.

3.

współwystępują lęk i pobudzenie ruchowe,

zaburzenia motywacji, niechęć, niemożność

podejmowania decyzji, zaburzenia czynności

poznawczych, oceny siebie i otoczenia.

4.

w głębokiej depresji - występują również

zaburzenia regulacji rytmów biologicznych,

przemiany materii; brak apetytu, zmęczenie,

bóle, zaburzenia funkcji seksualnych

3.3. Psychologia zaburzeń
afektywnych (nastroju). Koncepcje
wyjaśniające



Psychoanalityczne: reakcja na utratę i zaburzenie w rozwoju

ego (Freud), utrata zinternalizowanego obiektu (Abraham),

pozycja depresyjna (Klein), utrata obiektu jako utrata własnej

godności i wartości.



Poznawczo-behawioralne: (A.Beck) triada depresyjna, błędy

myślenia, negatywne schematy Ja; koncepcja wyuczonej

bezradności i pesymistyczny styl atrybucji, beznadziejność i

ruminacje (Seligman).



Koncepcje stresu – podatność: predyspozycje, czynniki ryzyka

(brak oparcia w bliskim związku, stałego zatrudnienia,

samotne wychowywanie dzieci, utrata matki przed 11 rokiem

życia) czynniki pośredniczące (SO, pesymizm, negatywne

oceny).



Interpersonalne: zła jakość więzi społecznych, zaburzone

pełnienie ról, niezadowalające relacje interpersonalne, brak

bliskich osób jako przyczyna i konsekwencja reakcji

depresyjnych (Klerman); ważna podstawowa grupa społeczna

(utrata, aktualnie działające stresory).

3.4. Post traumatyczny stres
(PTSD).



Zaburzenie po stresie traumatycznym pojawia się w następstwie

przeżycia zagrażających życiu zdarzeń.



Ponowne przeżywanie traumy (koszmary senne, na jawie), kłopoty

ze snem.



PTSD występuje z innymi zaburzeniami psychicznymi (depresja,

nadużywanie, problemy z pamięcią i funkcjonowaniem

poznawczym, inne problemy zdrowotne) oraz pogorszeniem

zdolności do funkcjonowania w życiu społecznym i rodzinnym.



Kryteria:

1.

osoba przeżyła, była świadkiem lub została skonfrontowana ze

zdarzeniem związanymi z rzeczywistą śmiercią, zagrożeniem

życia, zranieniem;

2.

reakcja tej osoby obejmowała intensywny strach, poczucie

bezradności lub makabry.



Pomiar ekspozycji (liczba pozycji, sposób opisywania)



Czynniki ryzyka ekspozycji na traumę (płeć, wiek, wykształcenie,

cechy zaburzonej osobowości, traumy) i ryzyka PTSD (historia

rodzinna, osobowość, styla zaradczy, zdarzenia życiowe).

3.5. Psychologia uzależnień.

Subdyscyplina psychologii klinicznej:



wykorzystuje wiedzę psychologiczną w

definiowaniu i opisie przejawów uzależnienia

psychicznego,



tworzy koncepcje genezy i mechanizmów

kształtowania się uzależnień,



wyjaśnia źródła powstania,



prowadzi badania empiryczne,



konstruuje projekty, programy terapii, programy

profilaktyczne i procedury ich ewalucacji.

Uzależnienie od substancji
psychoaktywnych (DSM-IV)



Nieprzystosowawczy wzorzec używania substancji,

prowadzący do istotnego upośledzenia lub cierpienia,

przejawiający się przynajmniej trzema z poniższych objawów

pojawiających się w okresie ostatnich 12 m-cy:

1.

wzrost tolerancji (potrzeba wyższych dawek/ zmniejszony

efekt działania środka),

2.

zespół abstynencyjny (po przestaniu używania środka i rozwija

się szybko/ zażywanie tej samej substancji w celu

zmniejszenia objawów abstynencyjnych),

3.

częste używanie w większych dawkach, dłużej, niż zakładano,

4.

nieudane próby przerwania brania substancji/ kontrolowania,

5.

poświęcanie znacznej ilości czasu na zdobywanie substancji,

6.

zaprzestanie/zredukowanie aktywności społecznej,

zawodowej, rekreacyjnej,

7.

kontynuowanie zażywania substancji pomimo wiedzy o

zaostrzeniu/ spowodowaniu problemów zdrowotnych

Modele psychologiczne – przyczyny
używania i nadużywania substancji
psychoakytywnych



Psychoanaliza:

1.

źródła w nieświadomych tendencjach

autodestrukcyjnych związanych z fiksacją

rozwoju (psychoseksualnego w fazie oralnej i

analnej; w okresie narcyzmu);

2.

są wynikiem rozwoju neurotycznej struktury

osobowości, spowodowane czynnikami

społecznymi (ucieczka).



Behawioryzm:

1.

redukuje napięcie i przynosi ulgę;

2.

pozwala osiągnąć ważne cele;

3.

nasilenie picia/brania - funkcja ilości wzmocnień

pozytywnych po użyciu środka.

Modele psychologiczne – przyczyny
używania i nadużywania substancji
psychoaktywnych



Teoria społecznego uczenia się:

1.

obserwowanie osób znaczących, używających

substancje, przynosi więcej pozytywnych efektów;

2.

naśladowanie tych zachowań podwyższa ocenę

własnej wartości i atrakcyjności, co zachęca do

picia/brania;

3.

niskie poczucie skuteczności młodzieży w zakresie

radzenia sobie z presją społeczną powoduje użycie

substancji.



Egzystencjalizm:

1.

trudności osiągnięcia alternatywnych stanów

świadomości, łagodzących przeżywane lęki i

problemy;

2.

jako forma samoleczenia problemów psychicznych

(cierpienie fizyczne i psychiczne)

Dziękuje za uwagę

[e-mail]