PODEJŚCIE

PODEJŚCIE

NARRACYJNE W

NARRACYJNE W

BADANIU OSOBOWOŚCI

BADANIU OSOBOWOŚCI

Wykład 5

Wykład 5

Psychologia narracyjna

Psychologia narracyjna



„

„

Życie jest historią”

Życie jest historią”



„

„

Człowiek jest zwierzęciem

Człowiek jest zwierzęciem

opowiadającym historie”

opowiadającym historie”



„

„

Ludzie tworzą różne historie, żeby

Ludzie tworzą różne historie, żeby

nadać swemu życiu spójność i sens”

nadać swemu życiu spójność i sens”



„

„

Ludzki mózg konstruuje

Ludzki mózg konstruuje

doświadczenia w kategoriach

doświadczenia w kategoriach

narracyjnych (opowiadań)”

narracyjnych (opowiadań)”

Dwa sposoby myślenia

Dwa sposoby myślenia

(Bruner)

(Bruner)

A. Paradygmatyczne (logiczne) - oparte na

A. Paradygmatyczne (logiczne) - oparte na

związkach przyczynowo-skutkowych

związkach przyczynowo-skutkowych

B. Narracyjne – nadawanie osobistego sensu

B. Narracyjne – nadawanie osobistego sensu

znaczeniom, bez dbałości o prawa logiki; odnosi

znaczeniom, bez dbałości o prawa logiki; odnosi

się do pragnień, potrzeb, celów, intencji

się do pragnień, potrzeb, celów, intencji

Badanie psychologiczne w podejściu narracyjnym:

Badanie psychologiczne w podejściu narracyjnym:



Człowiek poprzez narrację

Człowiek poprzez narrację

interpretuje świat

interpretuje świat

,

,

a zadaniem psychologii narracyjnej jest OPIS

a zadaniem psychologii narracyjnej jest OPIS

tego procesu, ROZUMIENIE i INTERPRETACJA, a

tego procesu, ROZUMIENIE i INTERPRETACJA, a

nie

nie

wyjaśnianie i opis zależności

wyjaśnianie i opis zależności



Zmienne mają charakter

Zmienne mają charakter

jakościowy

jakościowy

(znaczenia, wartościowanie, intencje, zmiany

(znaczenia, wartościowanie, intencje, zmiany

interpretacji itp.)

interpretacji itp.)



Analiza hermeneutyczna

Analiza hermeneutyczna

Autonarracja

Autonarracja



polega na wyborze i interpretacji zdarzeń oraz łączeniu

polega na wyborze i interpretacji zdarzeń oraz łączeniu

ich w całość

ich w całość



ma charakter dialogowy (skierowana jest do kogoś –

ma charakter dialogowy (skierowana jest do kogoś –

rzeczywistego lub wyobrażonego)

rzeczywistego lub wyobrażonego)



zawiera elementy prawdy i fikcji; jest procesem twórczym

zawiera elementy prawdy i fikcji; jest procesem twórczym



sytuuje człowieka w czasie, porządkuje życie, nadając mu

sytuuje człowieka w czasie, porządkuje życie, nadając mu

spójność, cel i sens

spójność, cel i sens



ma funkcje motywacyjne – ukierunkowuje zachowanie

ma funkcje motywacyjne – ukierunkowuje zachowanie



pozwala zrozumieć innych i kategoryzować ich jako

pozwala zrozumieć innych i kategoryzować ich jako

podobnych lub nie do siebie

podobnych lub nie do siebie



szczególnego znaczenia nabiera w adolescencji

szczególnego znaczenia nabiera w adolescencji

(tworzenie wizji życia) i w konfrontacji ze śmiercią

(tworzenie wizji życia) i w konfrontacji ze śmiercią

(tworzenie bilansu życia)

(tworzenie bilansu życia)

Autonarracja

Autonarracja



Wyznania św. Augustyna

Wyznania św. Augustyna



Dzienniki Gombrowicza

Dzienniki Gombrowicza



Dzienniki Dąbrowskiej

Dzienniki Dąbrowskiej

Silvan TOMKINS

Silvan TOMKINS

(lata 70-te XX w.)

(lata 70-te XX w.)



Jednostka jest dramatopisarzem,

Jednostka jest dramatopisarzem,

tworzącym osobisty dramat od

tworzącym osobisty dramat od

najwcześniejszych okresów życia

najwcześniejszych okresów życia



Scena – pamięć specyficznego zdarzenia, z

Scena – pamięć specyficznego zdarzenia, z

przynajmniej 1. uczuciem i 1. obiektem

przynajmniej 1. uczuciem i 1. obiektem

(osoby, miejsce, czas, działania, uczucia)

(osoby, miejsce, czas, działania, uczucia)



Skrypt – reguły interpretacji scen,

Skrypt – reguły interpretacji scen,

umożliwiające łączenie scen w sensowny

umożliwiające łączenie scen w sensowny

wzorzec; jest trwały, może być świadomy

wzorzec; jest trwały, może być świadomy



Emocjonalne doświadczenia dzieciństwa

Emocjonalne doświadczenia dzieciństwa

decydują o nadawaniu znaczeń

decydują o nadawaniu znaczeń

Tomkins

Tomkins

Rodzaje skryptów:

Rodzaje skryptów:



SKRYPT typu ZAANGAŻOWANIE

SKRYPT typu ZAANGAŻOWANIE

–

–

obejmuje pozytywne uczucia, cele i silnie

obejmuje pozytywne uczucia, cele i silnie

nagradzającą aktywność; brak

nagradzającą aktywność; brak

ambiwalencji i wiara w sukces

ambiwalencji i wiara w sukces



SKRYPT typu JĄDROWEGO

SKRYPT typu JĄDROWEGO

– źródłem jest

– źródłem jest

scena z ambiwalencją uczuć (od

scena z ambiwalencją uczuć (od

pozytywnych do negatywnych), po czym

pozytywnych do negatywnych), po czym

człowiek gromadzi doświadczenia

człowiek gromadzi doświadczenia

potwierdzające skrypt

potwierdzające skrypt

Dan McAdams – teoria

Dan McAdams – teoria

tożsamości narracyjnej

tożsamości narracyjnej

HISTORIA ŻYCIA – opowiadanie (autonarracja),

HISTORIA ŻYCIA – opowiadanie (autonarracja),

w którym podmiot jest głównym bohaterem

w którym podmiot jest głównym bohaterem

TOŻSAMOŚĆ NARRACYJNA (”Mit osobisty”)

TOŻSAMOŚĆ NARRACYJNA (”Mit osobisty”)



Zawiera dominujące motywy i uczucia, obraz

Zawiera dominujące motywy i uczucia, obraz

siebie i stosunek do innych

siebie i stosunek do innych



Pełni rolę integrującą, niezależnie od tego, ile

Pełni rolę integrującą, niezależnie od tego, ile

prawdy zawiera

prawdy zawiera



Wpływa na interpretacje zdarzeń i bieg życia

Wpływa na interpretacje zdarzeń i bieg życia

Dwa główne motywy:

Dwa główne motywy:

Siły i władzy

Siły i władzy

oraz

oraz

miłości i intymności,

miłości i intymności,

wokół

wokół

których skupiają się zadania życiowe

których skupiają się zadania życiowe

McAdams – teoria tożsamości

McAdams – teoria tożsamości

narracyjnej

narracyjnej

Niektóre elementy tożsamości narracyjnej:

Niektóre elementy tożsamości narracyjnej:



TON NARRACYJNY – charakterystyczny

TON NARRACYJNY – charakterystyczny

klimat emocjonalny

klimat emocjonalny



TEMAT historii życia, wyznaczony przez

TEMAT historii życia, wyznaczony przez

motywację (siły/władzy i intymności/miłości)

motywację (siły/władzy i intymności/miłości)



GŁÓWNA POSTAĆ historii życia –

GŁÓWNA POSTAĆ historii życia –

wyidealizowana personifikacja JA; może

wyidealizowana personifikacja JA; może

zawierać wiele różnych postaci (ról)

zawierać wiele różnych postaci (ról)



SKRYPT GENERATYWNY – troska o przyszłe

SKRYPT GENERATYWNY – troska o przyszłe

pokolenia w związku z świadomością

pokolenia w związku z świadomością

śmierci w „połowie życia”

śmierci w „połowie życia”

Hubert HERMANS – teoria

Hubert HERMANS – teoria

wartościowania

wartościowania

Osobowość = system znaczeń osobistych

Osobowość = system znaczeń osobistych



Tworzy się w procesie wartościowania wydarzeń,

Tworzy się w procesie wartościowania wydarzeń,

czyli poprzez:

czyli poprzez:



interpretację

interpretację

(co oznaczają?),

(co oznaczają?),



selekcję

selekcję

(na ile są ważne?)

(na ile są ważne?)



integrację znaczeń

integrację znaczeń

(wokół tematu przewodniego)

(wokół tematu przewodniego)



Powinien być adekwatny do rzeczywistości

Powinien być adekwatny do rzeczywistości



Jest dynamiczny (zmienny)

Jest dynamiczny (zmienny)

Hermans – teoria

Hermans – teoria

wartościowania

wartościowania

SELF (Ja) –

SELF (Ja) –

zorganizowany proces wartościowania

zorganizowany proces wartościowania

(oceniania doświadczeń z całego spektrum

(oceniania doświadczeń z całego spektrum

czasowego i tworzenia z nich całości)

czasowego i tworzenia z nich całości)

2 motywy podstawowe:

2 motywy podstawowe:



Umacnianie siebie

Umacnianie siebie

(dążenie do sukcesu, ekspansji,

(dążenie do sukcesu, ekspansji,

transcendencji i samoobrony)

transcendencji i samoobrony)



Pragnienie kontaktu i jedności

Pragnienie kontaktu i jedności

– (miłość,

– (miłość,

współzależność, współdziałanie)

współzależność, współdziałanie)

6 typów wartościowań:

6 typów wartościowań:

- siła i jedność (++) - autonomia i sukces

- siła i jedność (++) - autonomia i sukces

(1+)

(1+)

- jedność i miłość (2+) - agresja i złość (1-)

- jedność i miłość (2+) - agresja i złość (1-)

- niezaspokojona tęsknota (2-) - bezsilność i izolacja (--)

- niezaspokojona tęsknota (2-) - bezsilność i izolacja (--)

Hermans – teoria

Hermans – teoria

wartościowania

wartościowania

Zagrożenia dla zdrowia:

Zagrożenia dla zdrowia:



Nadmierne przywiązanie do

Nadmierne przywiązanie do

wartościowań jednego typu

wartościowań jednego typu



Przewaga wartościowań z silnymi,

Przewaga wartościowań z silnymi,

negatywnymi uczuciami

negatywnymi uczuciami



Dysocjacje – pomijanie ważnych

Dysocjacje – pomijanie ważnych

doświadczeń lub niedostrzeganie

doświadczeń lub niedostrzeganie

związków między nimi

związków między nimi

Teoria Dialogowego Ja -

Teoria Dialogowego Ja -

Hermans

Hermans



Działalność psychiczna człowieka ma

Działalność psychiczna człowieka ma

charakter dialogowy

charakter dialogowy



JA wielogłosowe

JA wielogłosowe

– wielość punktów

– wielość punktów

widzenia obecnych w JA. Ja

widzenia obecnych w JA. Ja

przemieszcza się między nimi,

przemieszcza się między nimi,

obdarzając je głosem

obdarzając je głosem



JA dialogowe

JA dialogowe

– relacja dialogu między

– relacja dialogu między

wewnętrznymi głosami (i pozycjami na

wewnętrznymi głosami (i pozycjami na

zewnątrz)

zewnątrz)

Teoria Dialogowego Ja -

Teoria Dialogowego Ja -

Hermans

Hermans

Funkcje dialogowego JA:

Funkcje dialogowego JA:



Wielość punktów widzenia umożliwia

Wielość punktów widzenia umożliwia

wieloaspektowe poznanie świata

wieloaspektowe poznanie świata



Konstruowanie tożsamości, integracja

Konstruowanie tożsamości, integracja



Rozwiązywanie konfliktów

Rozwiązywanie konfliktów

wewnętrznych i zewnętrznych

wewnętrznych i zewnętrznych



Empatia

Empatia



Bilans życiowy i przewartościowania

Bilans życiowy i przewartościowania

Teoria Dialogowego Ja -

Teoria Dialogowego Ja -

Hermans

Hermans

Zagrożenia zdrowia

Zagrożenia zdrowia



JA zdominowane przez 1 głos – 1

JA zdominowane przez 1 głos – 1

punkt widzenia

punkt widzenia



JA złożone z wielu sprzecznych

JA złożone z wielu sprzecznych

głosów nie pozwala na spójne

głosów nie pozwala na spójne

funkcjonowanie

funkcjonowanie

Literatura zalecana

Literatura zalecana

Trzebiński (red.) 2002: Narracja jako

Trzebiński (red.) 2002: Narracja jako

sposób rozumienia świata. Gdańsk:

sposób rozumienia świata. Gdańsk:

GWP

GWP