Rodzaje zbiorów i

Rodzaje zbiorów i

zbiorowości

zbiorowości

społecznych

społecznych

Rozróżnienie zbiorów i zbiorowości społecznych

Rozróżnienie zbiorów i zbiorowości społecznych

W socjologii rozróżnia się

W socjologii rozróżnia się

zbiory

zbiory

– czyli

– czyli

ludzi posiadających jakąś wspólną

ludzi posiadających jakąś wspólną

cechę (niezależnie od tego czy jest

cechę (niezależnie od tego czy jest

ona podstawą jakiejś relacji z innymi,

ona podstawą jakiejś relacji z innymi,

którzy ją posiadają)

którzy ją posiadają)

i

i

zbiorowości społeczne

zbiorowości społeczne

– kiedy

– kiedy

między ludźmi je tworzącymi

między ludźmi je tworzącymi

występuje więź społeczna (choćby na

występuje więź społeczna (choćby na

krótko)

krótko)

Kategoria statystyczna (lub zbiór)

Kategoria statystyczna (lub zbiór)

(

(

wg P. Sztompki

wg P. Sztompki

) – zbiór jednostek

) – zbiór jednostek

podobnych pod względem jakiejś

podobnych pod względem jakiejś

wybranej cechy i różniących się pod

wybranej cechy i różniących się pod

tym względem od innych.

tym względem od innych.

Kategoria socjologiczna

Kategoria socjologiczna

(

(

wg P.

wg P.

Sztompki

Sztompki

) – zbiór ludzi podobnych

) – zbiór ludzi podobnych

pod względem istotnej społecznie

pod względem istotnej społecznie

cechy, która implikuje realne

cechy, która implikuje realne

podobieństwo sytuacji życiowej,

podobieństwo sytuacji życiowej,

interesów i szans.

interesów i szans.

Więź społeczna – warunek powstania zbiorowości społecznej

Więź społeczna – warunek powstania zbiorowości społecznej



Więź społeczna

Więź społeczna

– świadomość

– świadomość

grupowa, poczucie łączności,

grupowa, poczucie łączności,

solidarności

solidarności

Rodzaje więzi społecznej (wg P. Sztompki):

Rodzaje więzi społecznej (wg P. Sztompki):

więź obiektywna

więź obiektywna

więź subiektywna

więź subiektywna

więź behawioralna

więź behawioralna

więź kooperacyjna

więź kooperacyjna

Więź obiektywna

Więź obiektywna

Więź obiektywna – poczucie wspólnoty

Więź obiektywna – poczucie wspólnoty

wynikające z podobieństwa sytuacji

wynikające z podobieństwa sytuacji

życiowej: miejsca zamieszkania,

życiowej: miejsca zamieszkania,

zawodu, wieku

zawodu, wieku

Więź subiektywna

Więź subiektywna

Więź subiektywna – poczucie

Więź subiektywna – poczucie

wspólnoty z członkami grupy do

wspólnoty z członkami grupy do

której należymy

której należymy

Więź behawioralna

Więź behawioralna

Więź behawioralna – podobne lub

Więź behawioralna – podobne lub

wspólne działania podejmowane

wspólne działania podejmowane

przez członków grupy

przez członków grupy

Więź kooperacyjna

Więź kooperacyjna

Więź kooperacyjna – poczucie

Więź kooperacyjna – poczucie

wspólnoty oparte na wzajemnej

wspólnoty oparte na wzajemnej

niezbędności członków grupy do

niezbędności członków grupy do

realizacji celów indywidualnych i

realizacji celów indywidualnych i

zbiorowych

zbiorowych

Krąg, grupa i społeczność lokalna

Krąg, grupa i społeczność lokalna

jako przykłady zbiorowości społecznych

jako przykłady zbiorowości społecznych

Krąg społeczny

Krąg społeczny

– niewielka

– niewielka

zbiorowość, w której występują

zbiorowość, w której występują

bezpośrednie styczności społeczne,

bezpośrednie styczności społeczne,

nie ma natomiast wyraźnej zasady

nie ma natomiast wyraźnej zasady

odrębności i wyraźnie

odrębności i wyraźnie

wyodrębnionego przywództwa, a

wyodrębnionego przywództwa, a

skład członków jest płynny.

skład członków jest płynny.

Krąg, grupa i społeczność lokalna

Krąg, grupa i społeczność lokalna

jako przykłady zbiorowości społecznych

jako przykłady zbiorowości społecznych

Kręgi społeczne tworzą się wokół jednostki

Kręgi społeczne tworzą się wokół jednostki

uznanej za lidera opinii. Odgrywają

uznanej za lidera opinii. Odgrywają

ogromną rolę w kształtowaniu opinii i

ogromną rolę w kształtowaniu opinii i

poglądów, min. w środowiskach lokalnych,

poglądów, min. w środowiskach lokalnych,

artystycznych, naukowych itp.

artystycznych, naukowych itp.

Można wyróżnić kręgi towarzyskie,

Można wyróżnić kręgi towarzyskie,

sąsiedzkie, stycznościowe

sąsiedzkie, stycznościowe

Krąg, grupa i społeczność lokalna

Krąg, grupa i społeczność lokalna

jako przykłady zbiorowości społecznych

jako przykłady zbiorowości społecznych

Społeczność lokalna

Społeczność lokalna

(

(

wg B. Szackiej

wg B. Szackiej

) – to

) – to

zbiorowość ludzi zamieszkujących wspólne

zbiorowość ludzi zamieszkujących wspólne

terytorium, między którymi zachodzą

terytorium, między którymi zachodzą

interakcje społeczne. Ludzi tych

interakcje społeczne. Ludzi tych

charakteryzuje szczególny stosunek do

charakteryzuje szczególny stosunek do

owego terytorium, postrzeganego jako

owego terytorium, postrzeganego jako

„nasze miejsce”.

„nasze miejsce”.

Krąg, grupa i społeczność lokalna

Krąg, grupa i społeczność lokalna

jako przykłady zbiorowości społecznych

jako przykłady zbiorowości społecznych

Grupa społeczna

Grupa społeczna

(

(

wg

wg

J. Turowskiego

J. Turowskiego

)

)

– zbiór ludzi, którzy w dążeniu do

– zbiór ludzi, którzy w dążeniu do

wspólnych wartości związani są

wspólnych wartości związani są

więzią społeczną i wytworzyli

więzią społeczną i wytworzyli

wewnętrzną organizację.

wewnętrzną organizację.



Grupa społeczna jako

Grupa społeczna jako

podstawowa jednostka

podstawowa jednostka

analityczna w socjologii

analityczna w socjologii

Grupa społeczna

Grupa społeczna



Znaczenie grup społecznych: to co

Znaczenie grup społecznych: to co

dzieje się w grupie decyduje o

dzieje się w grupie decyduje o

cechach osobowości jednostki i jej

cechach osobowości jednostki i jej

pozycji oraz o tym jaka jest struktura

pozycji oraz o tym jaka jest struktura

danego społeczeństwa (H. Mielicka).

danego społeczeństwa (H. Mielicka).

Grupa społeczna

Grupa społeczna

Cztery podstawowe cechy wyróżniają grupę

Cztery podstawowe cechy wyróżniają grupę

wśród innych zbiorowości (D. Walczak-Duraj):

wśród innych zbiorowości (D. Walczak-Duraj):



grupa społeczna to zbiorowość względnie

grupa społeczna to zbiorowość względnie

trwała (w odróżnieniu od np. tłumu czy

trwała (w odróżnieniu od np. tłumu czy

publiczności),

publiczności),



grupa jest zbiorowością zorganizowaną i

grupa jest zbiorowością zorganizowaną i

ustrukturalizowaną, w której poszczególne

ustrukturalizowaną, w której poszczególne

role są wyraźnie zdefiniowane,

role są wyraźnie zdefiniowane,



w grupie zachodzą względnie trwałe stosunki

w grupie zachodzą względnie trwałe stosunki

i interakcje,

i interakcje,



grupa składa się z wybranej i ograniczonej

grupa składa się z wybranej i ograniczonej

liczby członków.

liczby członków.

Wartości grupowe

Wartości grupowe

Wartości grupowe (cele) są tym, do czego członkowie

Wartości grupowe (cele) są tym, do czego członkowie

grupy dążą

grupy dążą

W grupach formalnych cele są określone statutem,

W grupach formalnych cele są określone statutem,

regulaminem bądź wynikają z określonych przepisów

regulaminem bądź wynikają z określonych przepisów

prawnych

prawnych

W grupach nieformalnych są ustalane przez członków

W grupach nieformalnych są ustalane przez członków

grupy i mogą ulegać zmianie

grupy i mogą ulegać zmianie

Udział w realizacji zadania grupowego rodzi u jej

Udział w realizacji zadania grupowego rodzi u jej

członków poczucie solidarności i gotowość

członków poczucie solidarności i gotowość

podporządkowania interesów własnych interesom

podporządkowania interesów własnych interesom

grupy.

grupy.

Organizacja wewnętrzna grupy

Organizacja wewnętrzna grupy

Na wewnętrzną organizację grupy składa się

Na wewnętrzną organizację grupy składa się

układ pozycji i ról podporządkowanych

układ pozycji i ról podporządkowanych

instytucji władzy grupowej.

instytucji władzy grupowej.

Pozycja społeczna

Pozycja społeczna

(status społeczny) –

(status społeczny) –

określone miejsce jednostki w strukturze

określone miejsce jednostki w strukturze

grupy związane z pewnym prestiżem, czy

grupy związane z pewnym prestiżem, czy

stopniem uznania.

stopniem uznania.

Rola społeczna

Rola społeczna

– zbiór praw i obowiązków,

– zbiór praw i obowiązków,

przywilejów i wymagań określających

przywilejów i wymagań określających

zachowanie jednostki zajmującej daną

zachowanie jednostki zajmującej daną

pozycję.

pozycję.

Władza i przywództwo grupowe

Władza i przywództwo grupowe

Władza grupowa – możliwość sprawowania

Władza grupowa – możliwość sprawowania

kontroli nad zachowaniami innych

kontroli nad zachowaniami innych

członków grupy oraz możliwość

członków grupy oraz możliwość

wymuszania zachowań pożądanych z

wymuszania zachowań pożądanych z

punktu widzenia interesów grupy jako

punktu widzenia interesów grupy jako

całości.

całości.

Władza i przywództwo grupowe

Władza i przywództwo grupowe

Wg G. C. Homansa („

Wg G. C. Homansa („

Pozycja przywódcy

Pozycja przywódcy

”)

”)

przywódca ma możliwość sprawowania

przywódca ma możliwość sprawowania

kontroli nad grupą, ale jest także przez

kontroli nad grupą, ale jest także przez

grupę kontrolowany. Warunkiem utrzymania

grupę kontrolowany. Warunkiem utrzymania

jego pozycji jest ścisłe przestrzeganie norm

jego pozycji jest ścisłe przestrzeganie norm

cenionych przez grupę.

cenionych przez grupę.

Przywódca ma szanse utrzymania swej

Przywódca ma szanse utrzymania swej

pozycji tak długo, dopóki jego decyzje są

pozycji tak długo, dopóki jego decyzje są

akceptowane przez większość członków

akceptowane przez większość członków

grupy.

grupy.

Władza i przywództwo grupowe

Władza i przywództwo grupowe

Można wyróżnić dwa typy przywództwa –

Można wyróżnić dwa typy przywództwa –

instrumentalne i ekspresywne.

instrumentalne i ekspresywne.

Przywództwo instrumentalne sprawuje

Przywództwo instrumentalne sprawuje

osoba, która mobilizuje grupę do osiągania

osoba, która mobilizuje grupę do osiągania

celów. Taki przywódca koncentruje się na

celów. Taki przywódca koncentruje się na

wykonaniu zadania i na bieżących

wykonaniu zadania i na bieżących

sprawach.

sprawach.

Władza i przywództwo grupowe

Władza i przywództwo grupowe

Przywództwo ekspresywne – wiążę się z

Przywództwo ekspresywne – wiążę się z

tworzeniem harmonii i solidarności w

tworzeniem harmonii i solidarności w

grupie. Przywódca ekspresywny kładzie

grupie. Przywódca ekspresywny kładzie

nacisk na poziom moralny grupy.

nacisk na poziom moralny grupy.

Oba rodzaje przywództwa są niezbędne dla

Oba rodzaje przywództwa są niezbędne dla

stabilizacji i powodzenia grupy – różni

stabilizacji i powodzenia grupy – różni

przywódcy odgrywają bardziej jedną lub

przywódcy odgrywają bardziej jedną lub

drugą rolę.

drugą rolę.

Style przywództwa (kierowania grupą)

Style przywództwa (kierowania grupą)

Lippitt i White – amerykańscy psychologowie

Lippitt i White – amerykańscy psychologowie

społeczni prowadzili badania nad trzema

społeczni prowadzili badania nad trzema

stylami przywództwa grupowego w latach

stylami przywództwa grupowego w latach

50-tych XX w.

50-tych XX w.

Stworzyli kluby chłopców zajmujących się

Stworzyli kluby chłopców zajmujących się

wytwarzaniem masek i modeli. Spełniały

wytwarzaniem masek i modeli. Spełniały

one wszystkie kryteria grup społecznych.

one wszystkie kryteria grup społecznych.

Grupom przydzielono dorosłych kierowników:

Grupom przydzielono dorosłych kierowników:

autokratycznego, demokratycznego i

autokratycznego, demokratycznego i

liberalnego

liberalnego

.

.

Style przywództwa (kierowania grupą)

Style przywództwa (kierowania grupą)

W stylu autokratycznym:

W stylu autokratycznym:



- kierownik samodzielnie określa cele

- kierownik samodzielnie określa cele

grupowe i jakie czynności będzie wykonywać

grupowe i jakie czynności będzie wykonywać

grupa w związku z ich realizacją

grupa w związku z ich realizacją



- grupa nie bierze udziału w podejmowaniu

- grupa nie bierze udziału w podejmowaniu

decyzji

decyzji



- kierownik nie wyjaśnia ani tego jak jest jego

- kierownik nie wyjaśnia ani tego jak jest jego

decyzja, ani tego co skłoniło go do jej

decyzja, ani tego co skłoniło go do jej

podjęcia

podjęcia



- członkowie grupy znają tylko cząstkowe

- członkowie grupy znają tylko cząstkowe

zadania nie znając ogólnego celu jaki stoi

zadania nie znając ogólnego celu jaki stoi

przed grupą

przed grupą

Style przywództwa (kierowania grupą)

Style przywództwa (kierowania grupą)

……

……



- o podziale pracy decyduje kierownik,

- o podziale pracy decyduje kierownik,

pozostali członkowie nie mają wpływu na to

pozostali członkowie nie mają wpływu na to

kto będzie wykonywał daną czynność

kto będzie wykonywał daną czynność



- charakterystyczne zachowania kierownika

- charakterystyczne zachowania kierownika

to wydawanie rozkazów i poleceń

to wydawanie rozkazów i poleceń



- kierownik nie bierze udziału w pracy grupy

- kierownik nie bierze udziału w pracy grupy



- oceny dokonywane przez kierownika mają

- oceny dokonywane przez kierownika mają

charakter arbitralny (nie poparte

charakter arbitralny (nie poparte

uzasadnieniem)

uzasadnieniem)

Style przywództwa (kierowania grupą)

Style przywództwa (kierowania grupą)

W stylu demokratycznym

W stylu demokratycznym



- kierownik zachęca grupę do podejmowania

- kierownik zachęca grupę do podejmowania

decyzji dotyczących ustalania celów i środków

decyzji dotyczących ustalania celów i środków



- w przypadku trudności kierownik proponuje

- w przypadku trudności kierownik proponuje

alternatywne formy rozwiązania danego

alternatywne formy rozwiązania danego

problemu, o ich wyborze decyduje grupa

problemu, o ich wyborze decyduje grupa



- podział czynności zależny od decyzji całej grupy

- podział czynności zależny od decyzji całej grupy



- pochwały i krytykę kierownik stosuje w sposób

- pochwały i krytykę kierownik stosuje w sposób

obiektywny

obiektywny



- w ograniczonym zakresie bierze udział w pracy

- w ograniczonym zakresie bierze udział w pracy

grupy

grupy

Style przywództwa (kierowania grupą)

Style przywództwa (kierowania grupą)

W stylu liberalnym:

W stylu liberalnym:



- kierownik pozostawia zupełną swobodę

- kierownik pozostawia zupełną swobodę

członkom grupy jeżeli chodzi o

członkom grupy jeżeli chodzi o

podejmowanie decyzji

podejmowanie decyzji



- kierownik dostarcza grupie materiałów do

- kierownik dostarcza grupie materiałów do

pracy dając do zrozumienia, że sam nie

pracy dając do zrozumienia, że sam nie

będzie w nią ingerował ani w niej

będzie w nią ingerował ani w niej

uczestniczył

uczestniczył



- kierownik udziela informacji tylko gdy ktoś

- kierownik udziela informacji tylko gdy ktoś

go o coś zapyta

go o coś zapyta



- rzadko komentuje prace grupy, nie ocenia

- rzadko komentuje prace grupy, nie ocenia

(chyba że jest o to proszony)

(chyba że jest o to proszony)

Skutki autokratycznego stylu kierowania

Skutki autokratycznego stylu kierowania



- najwyższa wydajność

- najwyższa wydajność



- jakość i oryginalność niezbyt wysoka

- jakość i oryginalność niezbyt wysoka



- niski poziom motywacji do pracy

- niski poziom motywacji do pracy



- agresja i apatia w stosunkach

- agresja i apatia w stosunkach

wewnątrzgrupowych (kozły ofiarne,

wewnątrzgrupowych (kozły ofiarne,

niszczenie przedmiotów)

niszczenie przedmiotów)



- duże niezadowolenie ze stylu kierowania

- duże niezadowolenie ze stylu kierowania

Skutki demokratycznego stylu kierowania

Skutki demokratycznego stylu kierowania



- mniejsza produktywność lecz wyższa

- mniejsza produktywność lecz wyższa

jakość i oryginalność

jakość i oryginalność



- większy poziom motywacji

- większy poziom motywacji



- relacje przyjaźni wewnątrz grupy i

- relacje przyjaźni wewnątrz grupy i

przyjacielskie stosunki z kierownikiem

przyjacielskie stosunki z kierownikiem

Skutki liberalnego stylu kierowania

Skutki liberalnego stylu kierowania



- najmniej produktu, najgorsza jakość

- najmniej produktu, najgorsza jakość



- chłopcy chcieli się raczej bawić niż

- chłopcy chcieli się raczej bawić niż

pracować

pracować



- wytwarza się nieformalna struktura

- wytwarza się nieformalna struktura

grupy, z jednym z chłopców jako

grupy, z jednym z chłopców jako

kierownikiem o stylu autokratycznym

kierownikiem o stylu autokratycznym



- negatywny stosunek do kierownika

- negatywny stosunek do kierownika

Typologie grup społecznych

Typologie grup społecznych

Grupa społeczna - typologie

Grupa społeczna - typologie

Kryterium strukturalne:

Kryterium strukturalne:



-

-

grupy małe

grupy małe

– to grupy posiadające

– to grupy posiadające

prostą strukturę – składają się one

prostą strukturę – składają się one

wyłącznie z niewielkiej liczby członków i

wyłącznie z niewielkiej liczby członków i

nie posiadają żadnych podgrup. Stosunki

nie posiadają żadnych podgrup. Stosunki

między członkami grupy przebiegają na

między członkami grupy przebiegają na

zasadzie „face to face”

zasadzie „face to face”



-

-

grupy duże

grupy duże

– to grupy o strukturze

– to grupy o strukturze

złożonej (składają się z podgrup), z dużą

złożonej (składają się z podgrup), z dużą

liczba członków, którzy bardzo często nie

liczba członków, którzy bardzo często nie

kontaktują się w sposób bezpośredni

kontaktują się w sposób bezpośredni

Grupa społeczna - typologie

Grupa społeczna - typologie

Kryterium więzi:

Kryterium więzi:



-

-

grupy pierwotne

grupy pierwotne

– dominuje więź

– dominuje więź

budowana na stycznościach osobistych,

budowana na stycznościach osobistych,

prywatnych, bezpośrednich, na silnych

prywatnych, bezpośrednich, na silnych

związkach o charakterze emocjonalnym

związkach o charakterze emocjonalnym



-

-

grupy wtórne

grupy wtórne

– więź wynika głównie

– więź wynika głównie

ze ściśle określonego celu przyjętego do

ze ściśle określonego celu przyjętego do

realizacji oraz ze styczności rzeczowych,

realizacji oraz ze styczności rzeczowych,

publicznych i pośrednich

publicznych i pośrednich

Grupa społeczna - typologie

Grupa społeczna - typologie

Kryterium sformalizowania:

Kryterium sformalizowania:



-

-

grupy formalne

grupy formalne

– oparte są na

– oparte są na

sformalizowanej organizacji określonej

sformalizowanej organizacji określonej

prawem, regulując dokładnie działania

prawem, regulując dokładnie działania

swych członków i ustalając formalne

swych członków i ustalając formalne

zasady odpowiedzialności

zasady odpowiedzialności



-

-

grupy nieformalne

grupy nieformalne

– powstają

– powstają

samorzutnie, nie mają struktury

samorzutnie, nie mają struktury

sformalizowanej

sformalizowanej

Grupa społeczna - typologie

Grupa społeczna - typologie

Kryterium stopnia trudności uczestnictwa w

Kryterium stopnia trudności uczestnictwa w

grupie

grupie



-

-

grupy inkluzywne

grupy inkluzywne

(otwarte) – wstąpienie

(otwarte) – wstąpienie

do nich jest możliwe po spełnieniu

do nich jest możliwe po spełnieniu

warunków, które są jasno określone i łatwe

warunków, które są jasno określone i łatwe

do spełnienia dla określonej kategorii osób

do spełnienia dla określonej kategorii osób



-

-

grupy ekskluzywne

grupy ekskluzywne

(zamknięte) –

(zamknięte) –

różnymi sposobami bronią dostępu osobom,

różnymi sposobami bronią dostępu osobom,

które nie mogą sprostać stawianym

które nie mogą sprostać stawianym

warunkom

warunkom

Pojęcie grup odniesienia

Pojęcie grup odniesienia



Grupą odniesienia

Grupą odniesienia

dla jednostki jest

dla jednostki jest

grupa do której wartości, prestiżu,

grupa do której wartości, prestiżu,

standardu życia jednostka przywiązuje

standardu życia jednostka przywiązuje

ogromne znaczenie i która angażuje ją

ogromne znaczenie i która angażuje ją

emocjonalnie wtedy, gdy konieczne jest

emocjonalnie wtedy, gdy konieczne jest

dokonanie wyborów orientacji i postaw (H.

dokonanie wyborów orientacji i postaw (H.

Mielicka).

Mielicka).

Rodzaje grup odniesienia

Rodzaje grup odniesienia



Grupy odniesienia

Grupy odniesienia

normatywnego

normatywnego

– to

– to

zbiorowości, z których czerpiemy i

zbiorowości, z których czerpiemy i

przyjmujemy normy i wartości kształtujące

przyjmujemy normy i wartości kształtujące

nasze działania.

nasze działania.



Grupy odniesienia

Grupy odniesienia

porównawczego

porównawczego

– to

– to

zbiorowości, z którymi konfrontujemy

zbiorowości, z którymi konfrontujemy

nasze osiągnięcia, standard życia, zasób

nasze osiągnięcia, standard życia, zasób

władzy, poziom prestiżu itp.

władzy, poziom prestiżu itp.

Rodzaje grup odniesienia

Rodzaje grup odniesienia



Pozytywne

Pozytywne

grupy odniesienia – takie, z

grupy odniesienia – takie, z

którymi się identyfikujemy, porównujemy i

którymi się identyfikujemy, porównujemy i

których standardy normatywne staramy

których standardy normatywne staramy

się naśladować, dążąc do uzyskania

się naśladować, dążąc do uzyskania

pełnego członkostwa.

pełnego członkostwa.



Negatywne

Negatywne

grupy odniesienia – takie,

grupy odniesienia – takie,

które budzą u nas repulsję i od których

które budzą u nas repulsję i od których

staramy się zdystansować poprzez

staramy się zdystansować poprzez

przyjmowanie przeciwnych wzorów i reguł

przyjmowanie przeciwnych wzorów i reguł

postępowania.

postępowania.