Wiedza o

społeczeństwie

Temat: Naród i tożsamość

narodowa

Naród

Naród jest to duża grupa społeczna,
powstała w wyniku procesu

dziejowego

jako wspólnota terytorialna o

podłożu

gospodarczym, politycznym,

społecznym

i kulturowym, występująca w
świadomości swych członków.

Naród – podejście teoretyczne

Antonina Kłoskowska w pracy Kultury narodowe u korzeni, uznaje, że
w potocznym rozumieniu słowo "naród" oznacza zbiorowość, w której
naturalne więzi wyrosły ze wspólnoty przekonań i terytorium.

Biologiczna koncepcja narodu opiera się na tezie Wiliama
Hamiltona. W tym ujęciu naród jest definiowany jako zespół więzi
opierających się na poznawczo postrzeganych cechach wspólnych,
a nie na instynktownym popędzie. Co prawda skłonności do
ksenofobii i agresji są uwarunkowane biologicznie, jednak sam
przedmiot ich ekspresji należy już do sfery definiowanej kulturowo.
Polityczna koncepcja narodu wprowadzona przez Ernesta
Gellnera, skupia się na opisie relacji pomiędzy narodem a
nacjonalizmem. Gellner uważał, że to idea nacjonalizmu była
pierwotna, a powstanie narodu jest jej ekspresją. W tym ujęciu
naród definiujemy poprzez nacjonalizm rozumiany jako postulat
pokrywania się granic etnicznych i państwowych.

Naród a państwo

Większość istniejących narodów tworzy niezależne państwa. Ich
powstanie wiąże się ze wzrostem nastrojów nacjonalistycznych w
XVIII i XIX wieku, kiedy to powstała idea, że każdy naród powinien
tworzyć niezależne państwo.

Wzajemne oddziaływanie pomiędzy państwem a narodem można
określić dwoma terminami:

• narodotwórcza rola państwa – młode państwo za pomocą działań
politycznych, ekonomicznych czy oświatowych doprowadza do
zjednoczenia różnych grup etnicznych w jeden zintegrowany naród.
Może się to także odbywać na drodze podbojów terytorialnych
danego państwa,

• państwotwórcza rola narodu – naród jako grupa społeczna dąży za
pomocą określonych działań do stworzenia przez niego własnego i
suwerennego państwa.

Narodowość

Narodowość – pochodzenie określane w naszym kręgu kulturowym
zwykle zgodnie z pochodzeniem rodzica bądź też jego przodka,
przynależność do określonego narodu (np. polskiego, niemieckiego,
rosyjskiego), poczucie przynależności do narodu.

W Polsce odróżnia się narodowość od obywatelstwa. Chociaż
preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej posługuje się
zwrotem my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, to
jednak zwrot Naród Polski należy traktować szerzej niż obywatele
Rzeczypospolitej.

W języku polskim słowo narodowość oznacza przynależność lub
pochodzenie narodowościowe i etniczne.

W większości państw zachodnich, w szczególności we Francji, pojęcie
narodowości jest równoznaczne z obywatelstwem zarówno formalno –
prawnie, jak i w potocznym znaczeniu.

Symbole narodowe , są to symbole, które wizualnie i werbalnie
prezentują wartości i ciągłość historii narodów, państw, regionów.
Pod tymi symbolami gromadzą się członkowie społeczności z okazji
patriotycznych uroczystości.

Do symboli narodowych należą m.in.:

• barwy narodowe,

• flaga państwowa, sztandary i bandery wojskowe,

• hymn i pieśni uroczyste,

• herb państwowy,

• mundur wojskowy,

• różnorodne emblematy związane z tradycją narodową,

• ojcowie – założyciele państwa,

• mity i legendy narodowe,

• stolica, siedziba głowy państwa,

• patron, święty opiekun państwa.

Symbole narodowe

Polskie symbole narodowe

– godło

Godłem Polski jest wizerunek orła
białego zwróconego w prawo,
ze złotą koroną, złotym dziobem
i złotymi szponami, na czerwonym tle.

Polskie symbole narodowe

– barwy narodowe

Barwy biała i czerwona nawiązują do
kolorystyki herbu. Pas biały oznacza orła,
a pas czerwony pole tarczy herbowej.
Jako barwy państwowe zostały
wprowadzone w 1831 roku.

Polskie symbole narodowe

- Hymn

Gen. Jan Henryk Dąbrowski
na czele Legionów Polskich
we Włoszech

Polskim hymnem narodowym jest
Mazurek Dąbrowskiego, który powstał w
1797 roku we Włoszech jako pieśń Legionów
Polskich. Autorem słów jest Józef Wybicki.
Za hymn narodowy Mazurek został uznany
w 1927 roku.

Mundur - charakterystyczny dla danej
formacji wojskowej ubiór żołnierza lub
oficera. Mundury dzieli się na polowe i
wyjściowe (nazywane także niekiedy
paradnymi). Mundury polowe są
wytrzymałe, a ich kolorystyka odpowiada
zasadom maskowania.

Mundurów, w sensie jednolitego ubioru,
używają także inne organizacje: policja,
straż pożarna, gwardia narodowa, leśnicy i
firmy ochroniarskie.
W formacjach wojskowych mundury
wyjściowe mają różne kolory pozwalające
odróżnić rodzaje wojsk.

W siłach zbrojnych Rzeczpospolitej Wojska
Lądowe mają mundury koloru khaki,
Marynarka Wojenna czarne, a lotnictwo
stalowoszare.

Mundur wojskowy

Tożsamość narodowa

Tożsamość narodowa to poczucie odrębności wobec innych
narodów ukształtowana pod wpływem czynników
narodowotwórczych.

Przejawy tożsamości narodowej

Utożsamianie się z historią narodu

Poczucie dumy z przynależności

Identyfikacja z symbolami narodowymi

Czynniki narodowotwórcze

Czynniki narodowotwórcze

Charakter narodowy

Charakter narodowy to cechy występujące u znacznej części
członków narodu. Są to najczęściej wzory kulturowe, system
wartości i hierarchia potrzeb, które mają wpływ na postępowanie
jednostek.

Stereotyp narodowy to pojęcie związane z problemem
charakteru narodowego. Stanowi uproszczony obraz jakiegoś
narodu funkcjonujący w świadomości przedstawicieli innej nacji.

Postawy wobec narodu

Postawy wobec narodu

Megalomania narodowa jest to twierdzenie o wyższości oraz
niezwykłości danego narodu, a przez to jego szczególnej misji
dziejowej i posłannictwa wobec innych narodów.

Wyraża się ona w takich opiniach jak:

• przekonanie o zajmowaniu centralnego miejsca w świecie
(etnocentryzm),

• przekonanie o pochodzeniu od sławnych ludów historycznych
(np. pochodzenie Polaków od Sarmatów),

• przekonanie o wyższości własnej kultury, języka, obyczajów itp.,

• przekonanie o szczególnym stosunku Boga do danego narodu
(żydowski naród wybrany, polski mesjanizm),

• przypisywanie swojemu narodowi wyłącznie cech pozytywnych.

Megalomania narodowa

Antypatriotyzm

Pojęcie antypatriotyzmu pojawiło się prawdopodobnie w czasie
rewolucji francuskiej, kiedy w znaczeniu pejoratywnym zaczęli się nim
posługiwać jakobini (podobnie jak określeniem „anarchista”). W sensie
pozytywnym termin był używany od drugiej połowy XIX w., kiedy ta
postawa zaczęła być wyraźnie artykułowana przez anarchistów i
socjalistów w odpowiedzi na rozpowszechnianie się w Europie wzorów
pruskiego militaryzmu i nacjonalizmu (po wygranej Prus w wojnie z
Francją oraz upadku Komuny Paryskiej).

Antypatriotyzm może wiązać się z poglądami
na konflikty i podziały społeczne. Według
różnego rodzaju socjalistów u podstaw
konfliktów społecznych leży podział na klasy,
a nie na państwa czy narody.

Podział ze względu na narodowość, jak pisał
Michał Bakunin w „Listach o patriotyzmie”,
podobnie jak podział klasowy, jest szkodliwy:
„patriotyzm jest niedobrym, ciasnym i
zgubnym nawykiem, jest on bowiem
zaprzeczeniem równości i solidarności
ludzkiej”, uznał go ponadto za „religię
państwa” oraz „solidarny interes” klasy
uprzywilejowanej, która tym państwem
rządzi.

Michał Aleksandrowicz Bakunin

Państwo wielonarodowe to państwo, w którym żadna z grup
etnicznych nie ma znaczącej przewagi liczebnej nad pozostałymi.

Spośród nich można wyróżnić stare państwa wielonarodowe (np.
Wielka Brytania, Belgia, Szwajcaria, Hiszpania) oraz młode państwa
narodowe z okresu kolonialnego (np. państwa afrykańskie).

Natomiast w krajach postkolonialnych, gdzie granice zostały
narzucone sztucznie, a wśród miejscowej ludności trudno mówić o
poczuciu odrębności narodowej, często dochodzi do konfliktów i
wojen domowych.

W okresie międzywojennym Polska była typowym przykładem
państwa wielonarodowego.

Państwo wielonarodowe

Polacy na świecie

Główne fale emigracji Polaków

Emigracja polityczna po klęskach powstań narodowych – koniec XVIII i XIX w.
(do Francji, Włoch, Wielkiej Brytanii, Turcji i Niemiec)

Emigracja zarobkowa od II połowy XIX w. do wybuchu i w czasie II wojny
światowej (do Francji, Belgii, Danii, Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Brazylii,
Kanady)

Emigracja w okresie PRL-u z przyczyn politycznych i ekonomicznych.

Emigracja zarobkowa po 1989 r. głównie do Europy Zachodniej i
Ameryki Północnej. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej to zjawisko
się nasiliło.