Rehabilitacja w

przewlekłej

obturacyjnej

chorobie układu

oddechowego

Jadwiga Darczuk

Samodzielna Pracownia

Rehabilitacji

Wprowadzenie

• Przewlekłe schorzenia układu oddechowego

charakteryzują się powolnym początkiem i
postępującym przebiegiem

• Chorzy ze schorzeniami układu

oddechowego ograniczają swoją aktywność
z powodu nieprzyjemnych objawów
związanych z dusznością

• Celem rehabilitacji rehabilitacji oddechowej

jest przerwanie obniżającej się spirali
wydolności fizycznej

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Cele i oczekiwane wyniki: (1)

• Zwiększenie stopnia zrozumienia

przez pacjenta i jego rodzinę
istoty choroby i jej przebiegu,
akceptacja celów i oczekiwanych
wyników

• Zwiększenie wytrzymałości układu

krążenia i układu oddechowego

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Cele i oczekiwane wyniki: (2)

• Zwiększenie możliwości, siły i

wytrzymałości mięśni szkieletowych

• Zwiększenie możliwości, siły i

wytrzymałości mięśni oddechowych

• Zwiększenie niezależności pacjenta

w utrzymaniu drożności dróg
oddechowych

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Cele i oczekiwane wyniki: (3)

• Zmniejszenie pracy mięśni oddechowych
• Podniesienie zdolności do samoobserwacji

niepokojących objawów ze strony układu
oddechowego i odpowiednio wczesnego
zastosowania odpowiedniego
postępowania leczniczego, którego celem
jest zmniejszenie nasilenia objawów
chorobowych

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Cele i oczekiwane wyniki: (4)

• Zwiększenie stopnia wykonania

zadań, związanych z realizacją
podstawowej aktywności człowieka
(

Czynności życia codziennego

(ADL - activities of daily living)
Aktywność pozadomowa i
zawodowa (IADL – instrumental
activities of daily living)

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Badanie układu oddechowego (1)

• Badanie podmiotowe
• Badanie przedmiotowe

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Badanie układu oddechowego –
badania dodatkowe

• Rtg przeglądowe klatki piersiowej
• KT
• Badania czynnościowe płuc

(spirometria)

• Test wysiłkowy
• Ciśnienie krwi
• Badanie gazów oddechowych i pH krwi
• Ekg

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Badanie układu oddechowego (3)

Test wysiłkowy

• Na bieżni
• cykloergometr
• Steper

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego (1)

• Trening wytrzymałościowy
• Trening siłowy
• Progresja ćwiczeń
• Program duration
• Program ćwiczeń do

realizacji w domu

• Edukacja pacjenta

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego (2)

• Zespół specjalistów
• Techniki ułatwiające usuwanie

wydzieliny z dróg oddechowych

• Trening mięśni oddechowych,

nauka prawidłowej techniki
oddychania

• Porzucenie nałogu palenia

tytoniu

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego (1)

Trening wytrzymałościowy

(aerobowy):

• Ocena kliniczna pacjenta
• Rozgrzewka
• Ćwiczenia wytrzymałościowe

właściwe

• Ćwiczenia końcowe

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego -

Trening wytrzymałościowy

(2)

• Ocena kliniczna pacjenta

–

ocena podstawowych
parametrów życiowych
częstość akcji serca,
częstość oddechów,
ciśnienie krwi, badanie
osłuchowe płuc, masa ciała

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego -

Trening wytrzymałościowy

(3)

•

Dyskusja z pacjentem nad
konieczną modyfikacją planu
leczenia, omówienia
problemów i określenie
ewentualnych zmian w
postępowaniu wszystkich
członków zespołu
rehabilitacyjnego

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego -

Trening wytrzymałościowy

(4) przykłady

• Jeżeli u chorego

stwierdza się obniżenie
FEV1

(nasilona objętość

wydechowa 1-sekundowa)

o

10% lub więcej należy
właśnie wtedy zastosować
przepisaną inhalację

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego -

Trening wytrzymałościowy

(5) przykłady

• Jeżeli u chorego stwierdza

się obniżenie saturacji
tlenem w trakcie ćwiczeń
należy właśnie wtedy
zastosować podaż tlenu

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego -

rozgrzewka

(1)

• Rozgrzewka to czas

przeznaczony na powolne
zwiększenie tętna i RR
celem przygotowania
układu krążeniowo –
oddechowego do ćwiczeń
wytrzymałościowych

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego -

rozgrzewka

(2)

• Trwa od 5 do 15 minut
• Ćwiczenia rozciągające

zabezpieczają układ
kostno-szkieletowy przed
urazami

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego –

rozgrzewka

(3)

• Ćwiczenia rozciągające

powinny być wykonywane
na wydechu (zapobiega
to próbie Valsalvy, która
pogarsza możliwości
ukladu oddechowego)

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego –

rozgrzewka

(4)

• Pacjenci często używają

dodatkowych mięśni
oddechowych, dlatego też
mięśnie szyi, kończyn
górnych powinny być
włączone w program
ćwiczeń rozciągających

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego –
trening wytrzymałościowy - (1)

• Aktywność dużych grup

mięśniowych głównie kończyn
dolnych

(chodzenie, biegania,

wiosłowanie, jazda na rowerze,
pływanie)

jest szczególnie polecana

do zwiększenia wydolności fizycznej

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Excercise prescription - intensity (2)

Three techniques used to prescribe

and monitor exercise intensity
are:

• target heart rate range (THRR)
• Procent maksymalnego zużycia

tlenu (%VO

2

)

• rating of perceived

exertion/shortness of breath (RPE)

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Excercise prescription - intensity (3)

Karvonen formuła :
• THRR

MIN

= [(HR

MAX

– HR

REST

) x 0,4]+

HR

REST

• THRR

MAX

= [(HR

MAX

– HR

REST

) x 0,8]+

HR

REST

• Dla poszczególnego pacjenta THR

powinna być zawarta pomiędzy
THRR

MIN

to THRR

MAX

• (THR = HR

MAX

– HR

REST

)

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Excercise prescription - intensity (6)

• A GXT reports functional

capasity in terms of VO

2

, or

maximum metabolic
equivalents (METs)

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego –
trening wytrzymałościowy (2)

• Minimum 20 minut do 30-50

minut

• 3-5 razy w tygodniu
• Intensywność od 55/65% do

85% maksymalnej częstości
skurczów serca HR

max

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego –
trening wytrzymałościowy (3)

• W trakcie ćwiczeń

obowiązuje
monitorowanie częstości
tętna, liczby i długości
oddechów saturacji O

2

.

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
ćwiczenia końcowe (1)

• Ostatnie 5 - 15 minut

ćwiczenia małym
natężeniu pozwalające na
powolny powrót wartości
do wyjściowych wartości
układu krążeniowo-
oddechowego

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
ćwiczenia końcowe (2)

• Ćwiczenia rozciągające

powtórzone dla głównych
grup mięśniowych i
stawów pomagają
zabezpieczyć przed
urazami układu kostno-
stawowego

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
trening siłowy (1)

• Celem treningu siłowego

jest zwiększenie siły
mięśni zarówno kończyn
górnych, kończyn dolnych
jak i dodatkowych mięśni
oddechowych

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego –
trening siłowy (2)

• Trening siłowy dla

poszczególnych grup
mięśniowych z większym
obciążeniem i mniejszą
liczbą powtórzeń

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego –
trening siłowy (3)

• Przestrzegać zasady

prawidłowego oddychania
podczas wykonywania
ćwiczeń (próba Valsalvy
pogarsza parametry
wydolności układu
oddechowego)

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
progresja ćwiczeń (1)

• Modyfikowanie

częstotliwości i
intensywności ćwiczeń w
trakcie trwania sesji
rehabilitacyjnej zależne
jest indywidualnego
przystosowania do ćwiczeń

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
progresja ćwiczeń (2)

• Celem progresji ćwiczeń

jest kontynuowania
treningu aerobowego
przez 20 minut bez
potrzeby odpoczynku

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
progresja ćwiczeń (3)

• Jeżeli co najmniej 20

minut aktywności odbywa
się bez cech zmęczenia
można wówczas
zaproponować
zwiększenie
intensywności ćwiczeń

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
kontynuowanie programu (1)

• Kontynuowanie ćwiczeń

kondycyjnych razy w
tygodniu przez 6 do 8
tygodni

• Powtórzenie testu

wysiłkowego

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
Program ćwiczeń do realizacji w domu

• Rozpoczyna się wtedy

kiedy pacjent jest jeszcze
pod opieką ambulatoryjną

• Celem jest uzyskanie

pełnej niezależności w
wykonywaniu ćwiczeń

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
wielospecjalistyczny zespół (1)

• Lekarz
• Fizjoterapeuta,

kinezyterapeuta

• Pracownik socjalny
• Psycholog
• Pielęgniarka

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
wielospecjalistyczny zespół (2)

• Terapeuta zajęciowy
• Dietetyk
• Kinezyterapeuta

• Pacjent i jego rodzina

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
edukacja pacjenta (1)

• Zrozumienie istoty choroby
• Zrozumienie, że pacjent

jest podstawowym
ogniwem w rehabilitacji i
od jego zaangażowania
zależy jakość życia w tej
przewlekłej chorobie

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
edukacja pacjenta (2)

• Rozwijanie zdolności do

samoobserwacji,
rozpoznawanie objawów
zaostrzenia (zwłaszcza
gdy objawy są jeszcze
słabo rozwinięte)

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
edukacja pacjenta (3)

• Niepokojące obawy:

zwiększenie duszności,
zmniejszenie tolerancji
wysiłku, zmiana w ilości,
konsystencji i wyglądzie
wydzieliny dróg oddechowych,
obrzęki kończyn dolnych

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
edukacja pacjenta (4)

• Zajęcia prowadzone

indywidualnie i grupowo

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
tematy edukacji pacjenta (1)

• Anatomia i fizjologia układu

oddechowego

• Techniki oczyszczania dróg

oddechowych

• Zasady żywienia
• Techniki oszczędzające

energię

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
tematy edukacji pacjenta (2)

• Wpływ stresu, techniki

relaksacyjne

• Zalety porzucenia nałogu palenia

papierosów

• Wpływ czynników

środowiskowych

• Leki stosowane w przewlekłej

obturacyjnej chorobie płuc

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
tematy edukacji pacjenta (3)

• Transport tlenu
• Problemy psychosocjalne
• Techniki diagnostyczne
• Badania czynnościowe

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
tematy edukacji pacjenta (4)

• ćwiczenia: oczekiwane

efekty,
przeciwwskazania,

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny (1)

• Identyfikacja części

układu oddechowego, w
którym w nadmiernym
stopniu zalega
wydzielina

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny (2)

• Zaleganie wydzieliny

zaburza wentylację jak i
dyfuzję gazów (

O

2 i

CO

2)

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny (2)

• Pozycje drenażowe
• Oklepywanie
• Wstrząsanie
• Oczyszczanie drzewa

oskrzelowego z wydzieliny

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe (1)

• Wykorzystując siłę

grawitacji, pozycje te
ułatwiają transport
rzęskowy i usuwanie
nadmiaru wydzielnu z
drzewa oskrzelowego

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe

• Płaty górne , segmenty

szczytowe

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe

• Płaty górne, tylne

segmenty

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe

• Płaty górne, przednie

segmenty

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe

• Prawe płuco-

środkowy płat

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe

• Lewe płuco, górny płat,

segmenty języczka

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe

• Płaty dolne, segmenty

podstawowe przednie

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe

• Płaty dolne, segmenty

podstawowe boczne

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe

• Płaty dolne, segmenty

podstawowe tylne

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe

• Płaty dolne, segmenty

szczytowe

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe (2)

• Przeciwwskazania

względne

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe
(przeciwwskazania) (3)

Przeciwwskazania do zastosowania

pozycji Trendelenberga (1):

• Ze strony układu krążenia

(obrzęk płuc, wady wrodzone
serca, nadciśnienie tętnicze)

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe
(przeciwwskazania) (4)

Przeciwwskazania do zastosowania

pozycji Trendelenberga (2):

• Brzuszne

(otyłość,

przepuklina ozworu
przełykowego, nudności,
krótko p przyjęciu posiłku,
wzdęcia)

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe
(przeciwwskazania) (5)

Przeciwwskazania do zastosowania

pozycji Trendelenberga

(3):

W pozycji Trendelenberga

nasila się skrócenie
oddechu

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
techniki usuwania wydzieliny -
Pozycje drenażowe
(przeciwwskazania) (6)

Przeciwwskazania do zastosowania pozycji

siedząco - leżących

• Naczyniowe

(pachowo-udowy

bypass)

• Kostnoszkieletowe:

(zwyrodnienie

stawów, świeże złamanie zeber,
zapaenie kaletki podbarkowej, zap.
ścięgien, itp)

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
oklepywanie (1)

• Rytmiczne, z pewną siłą

oklepywanie ściany klatki
piersiowej pacjenta rękoma
terapeuty ułożonymi z
wytworzeniem zagłębienia w
dłoni (wytworzenie poduszki
powietrznej)

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
oklepywanie (2)

• Stosowane jest w miejscach

ściany klatki piersiowej
korespondujących z leżącymi
pod nimi zajętymi segmentami
płucami

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
oklepywanie (3)

• Typowo zaleca się od 3 do

5minut nad każdym z zajętych
segmentów płuc

• Celem jest oderwanie

wydzieliny od ścian i
uwolnienie jej do światła dróg
oddechowych

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
wstrząsanie (1)

• Poprzedzone głęboką inhalacją

pełen werwy manewr aplikowany na
żebra w fazie wydechu

• Stosowane jest w miejscach ściany

klatki piersiowej
korespondujących z leżącymi pod
nimi zajętymi segmentami płucami

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
wstrząsanie (2)

• 5 do7 prób wstrząsania jest

wystarczającym do przyspieszenia
usuwania wydzieliny przez
transport rzęskowy i zapobiega
możliwości hyperwentylacji

• Poprzedzony jest oklepywaniem

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
oklepywanie i wstrząsanie -
przeciwwskazania (1)

• Ustalone są z powodu siły

stosowanej podczas tych
manewrów

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
oklepywanie i wstrząsanie –
przeciwwskazania (2)

• Ze strony układu krążenia

:

krwioplucie, zaburzenia
krzepnięcia, małopłytkowość)

• Ze strony układu kostno

-szkieletowego

: złamania żeber,

wady ściany klatki piersiowej,
choroby degeneracyjne kości

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
oczyszczanie dróg oddechowych (1)

• Po zmobilizowaniu wydzieliny

konieczne są techniki
ułatwiające usuwanie
wydzieliny ze światła dróg
oddechowych

• Metody:

kaszel, „huffing”

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
oczyszczanie dróg oddechowych -
huffing (2)

• Wysokie ciśnienie śródpłucne

powstające podczas kaszlu, jest siłą
powodującą zamykającą drogi
oddechowe małego kalibru, ustaje
dopływ krwi z dużych pni żylnych do
lewego przedsionka, wzrasta ciśnienie
w prawej komorze, wyciska krwinki z
naczyń włosowatych do przegród
międzypęcherzykowych

Rehabilitacja układu oddechowego–
oczyszczanie dróg oddechowych -
huffing (3)

• Kaszel może być

nieefektywną techniką
usuwania wydzieliny

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
oczyszczanie dróg oddechowych -
huffing (4)

• Pacjent ma za zadanie wziąć głęboki

wdech a następnie szybko napiąć mięśnie
brzucha i pełną siłą wykonać przerywany
wydech mówiąc jednocześnie

„HA HA

HA”

• Taki sposób siłowego wydechu utrzymuje

otwarte drogi oddechowe i czyni
usuwanie wydzieliny bardziej efektywnym

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
trening mięśni oddechowych i
reedukacja oddychania (1)

• Trening mięśni oddechowych

wykorzystany jest do
zwiększenia ich siły i
wytrzymałości celem
zwiększenia efektywności
oddychania

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
ventilatory muscle training and
breathing re-education (5)

• Oddychanie przeponą

zmniejsza koszt tlenowy
oddychania

• Zmniejszenie udziału mięśni

oddechowych dodatkowych
zmniejsza koszt tlenowy
oddychania

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
trening mięśni oddechowych i
reedukacja oddychania (6)

• Oddychanie przez zasznurowane

usta („pursed-lip”) zmniejsza
szybkość oddychania i zwiększa
przepływ objętościowy

• Oddychanie przez zasznurowane

usta zabezpiecza przed
zapadaniem dróg oddechowych,
poprawia wymianę gazową

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Rehabilitacja układu oddechowego–
walka z nałogiem palenia tytoniu
(1)

• Zmiany behavioralne,

diversion therapy, aversion
therapy, guma z nikotyną,
plastry nikotynowe.

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Wykład
II

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji