BILANS PŁATNICZY,
BILANS PŁATNICZY,
KURS WALUTOWY
KURS WALUTOWY
I MIĘDZYNARODOWY
I MIĘDZYNARODOWY
FUNDUSZ WALUTOWY
FUNDUSZ WALUTOWY
Prezentacja do wykładu VI
Prezentacja do wykładu VI
Dr Mieczysław SZOSTAK
Dr Mieczysław SZOSTAK
.
2
Główne zagadnienia:
1. Pojęcie i struktura bilansu płatniczego.
2. Równowaga bilansu płatniczego w kontekście analizy
sytuacji makroekonomicznej kraju.
3. Definicja kursu walutowego.
4. Pojęcie i mechanizm międzynarodowego rynku
walutowego.
5. Determinanty zmian kursu walutowego.
6. Parytet siły nabywczej waluty.
7. Pojęcie i narodziny międzynarodowego systemu
walutowego.
8. Powstanie Międzynarodowego Funduszu Walutowego
(MFW).
9. Cele, funkcje i skład członkowski MFW.
10. Główne organy i proces podejmowania decyzji w MFW.
11. Zasoby finansowe Funduszu i rola SDR-ów.
12. Podstawowe formy działalności kredytowej MFW.
13. Ewolucja roli MFW w światowym systemie walutowym.
14. Polska w MFW.
3
1. Pojęcie i struktura bilansu
płatniczego (I)
• Bilans płatniczy (BP) danego kraju jest zestawieniem w
ujęciu księgowym wszystkich transakcji gospodarczych
dokonanych między rezydentami krajowymi a zagranicą w
danym okresie, zazwyczaj w ciągu 1 roku.
Pozwala on na
ocenę sytuacji płatniczej kraju w kontaktach z otoczeniem
zewnętrznym.
• Za rezydentów określonego kraju uznaje się osoby na stałe
zamieszkujące na jego terytorium i przedsiębiorstwa działające
tam jako podmioty prawa krajowego.
• Przy sporządzaniu bilansu płatniczego obowiązuje zasada
podwójnego zapisu: wszystkie transakcje są zapisywane
podwójnie, tj. po stronie debetowej (-), tj. „winien” i kredytowej
(+), tj. „ma”.
• Transakcje debetowe pociągają za sobą płatności wobec
rezydentów zagranicznych (np. import do Polski francuskiego
samochodu). Natomiast transakcje kredytowe powodują
powstawanie płatności z zagranicy na rzecz krajowych rezydentów
(np. eksport samochodu z RP do RFN).
• Wobec częstokrotnego rozdzielenia w czasie zapisów
poszczególnych transakcji po stronie (-) i (+) może wystąpić brak
zgodności obu stron bilansu, co odzwierciedla pozycja „błędy i
opuszczenia” w BP.
• BP dzieli się na
3 podstawowe części
: A) bilans obrotów
bieżących, B) bilans obrotów kapitałowych i finansowych oraz C)
bilans obrotów wyrównawczych.
4
1. Pojęcie i struktura bilansu
płatniczego (II)
A) Bilans obrotów bieżących (rachunek bieżący BP) to zestawienie
płatności danego kraju wiążących się z międzynarodową wymianą
towarów i usług, z dochodami z kapitału i transferami
jednostronnymi. Transakcje księgowane w tej części BP nie
powodują powstawania przyszłych zobowiązań finansowych.
a)
Bilans handlowy
: płatności z tytułu eksportu i importu dóbr
materialnych. Jeśli wpływy eksportowe przewyższają wydatki
importowe,
wtedy dodatnie saldo handlu zagranicznego (nadwyżka handlowa). W
przeciwnym przypadku – deficyt handlowy.
b) Bilans wymiany usług: płatności z tytułu eksportu i importu usług
(transportowych, turystycznych, finansowych itp.).
c) Bilans procentów i dywidend (dochodów z kapitału i pracy): płatności z
tytułu dywidend od zagranicznych inwestycji bezpośrednich i
portfelowych,
odsetki od udzielonych i otrzymanych kredytów oraz wynagrodzenia
zagraniczne pracowników.
d) Bilans bieżących transferów jednostronnych: nieodpłatne, jednostronne
przepływy towarów, usług i środków finansowych (transfery rządowe –
pomoc żywnościowa i medyczna, bezpłatne dostawy uzbrojenia;
darowizny
prywatne, np. dla rodziny).
5
1. Pojęcie i struktura bilansu
płatniczego (III)
B) Bilans obrotów kapitałowych i finansowych (rachunek
kapitałowy i finansowy BP) to zestawienie - dokonywanych
przez podmioty sektora prywatnego i bank centralny -
transakcji zakupu i sprzedaży szeroko pojętych aktywów.
Transakcje księgowane w tej części BP pociągają za sobą
powstawanie przyszłych zobowiązań finansowych.
a) Rachunek kapitałowy
obejmuje bezzwrotne transfery kapitałowe
na finansowanie środków trwałych, umorzenia długu zagranicznego,
nabywanie i zbywanie aktywów niefinansowych i nieprodukcyjnych.
b) Rachunek finansowy
to zestawienie aktywów i pasywów
dotyczących
inwestycji zagranicznych (bezpośrednich i portfelowych), kredytów
udzielonych i otrzymanych oraz innych należności i zobowiązań
finansowych.
C) Bilans obrotów wyrównawczych
(=pozycje finansujące): zmiany
stanu oficjalnych rezerw walutowych danego kraju w walutach
wymienialnych, w SDR-ach i w złocie, a także kredyty z MFW oraz
transakcje finansowania wyjątkowego (tzw. exceptional financing),
obejmujące zmiany stanu zaległych płatności i restrukturyzację długu
6
2. Równowaga bilansu płatniczego w
kontekście
analizy sytuacji makroekonomicznej kraju
(I)
• Cały bilans płatniczy w ujęciu księgowym jest zawsze zbilansowany
(z racji stosowania podwójnego zapisu). Ale nie jest to tożsame z
występowaniem równowagi BP w sensie ekonomicznym.
• Przy wyjaśnianiu równowagi bilansu płatniczego w znaczeniu ekonomicznym
trzeba wyróżnić (w ślad za J.E. Meade’em)
transakcje autonomiczne
(tj.
zawierane z motywów ekonomicznych, niezależnie od stanu BP) obok
transakcji wyrównawczych
(przeprowadzanych dla wyrównania BP).
• Równowaga BP w sensie ekonomicznym istnieje w danym kraju
wówczas, kiedy transakcje autonomiczne równoważą się nawzajem,
podczas gdy transakcje wyrównawcze w ogóle nie występują.
• Do transakcji autonomicznych zalicza się zwykle wszystkie pozycje bilansu
obrotów bieżących oraz długookresowe przepływy kapitałów. Według innej
koncepcji, transakcjami autonomicznymi są wszystkie operacje gospodarcze
dokonywane przez przedsiębiorstwa i osoby prywatne, podczas gry operacje
rządowe stanowią transakcje wyrównawcze (to koncepcja official reserve
transaction balance).
• Rzeczywista równowaga BP to równowaga utrzymywana w dłuższym
okresie wyłącznie w efekcie działania rynku (bez interwencji
państwa).
7
2. Równowaga bilansu płatniczego w
kontekście
analizy sytuacji makroekonomicznej kraju
(II)
BILANS PŁATNICZY POLSKI w 2004 r. (w mln EUR)
A. Bilans obrotów bieżących – saldo:
- 2 958
a) Bilans handlowy (towarowy) – saldo:
- 4 510
wpływy z eksportu towarów:
65 641
płatności za import towarów:
70 151
b) Bilans wymiany usług – saldo:
+716
przychody z eksportu usług:
10 751
rozchody na import usług:
10 035
c) Bilans dochodów – saldo:
- 3 699
przychody (procenty, dywidendy, płace): 1 696
rozchody (procenty, dywidendy, płace): 5 395
d) Bilans transferów bieżących – saldo: 4 535
przychody (transf. oficjal., dary prywat.): 6 336
rozchody (transf. oficjal., dary prywat.): 2 101
8
2. Równowaga bilansu płatniczego w
kontekście
analizy sytuacji makroekonomicznej kraju
(III)
BILANS PŁATNICZY POLSKI w 2004 r. (w mln EUR) – c.d.
B. Bilans obrotów kapitałowych i finansowych – saldo: 1 285
a) Rachunek kapitałowy – saldo:
808
przychody kapitałowe
925
rozchody kapitałowe 117
b) Rachunek finansowy – saldo:
477
polskie bezpośr. inwest. zagr. (BIZ) - 716
BIZ w Polsce 4 992
zagr. inwestycje portfelowe – aktywa
- 1
048
zagr. inwestycje portfelowe – pasywa 8 680
kredyty udzielone i inne aktywa
- 9 655
kredyty otrzymane i inne pasywa
- 1 936
pochodne
160
C. Saldo błędów i opuszczeń:
2 358
D. Bilans obrotów wyrównawczych
(oficjalne aktywa rezerwowe):
- 685
9
3. Definicja kursu walutowego
• Kurs walutowy jest ceną jednej waluty narodowej wyrażoną w drugiej
walucie, np.: 1 EUR=3,87 PLN; 1 USD= 3,23 PLN lub 1 PLN=0,31 USD;
1 EUR=1,20 USD. Dolar najczęściej walutą bazową (1 USD=3,23 PLN).
• Kurs walutowy jako przelicznik jednej waluty na drugą pełni dwie
powiązane ze sobą funkcje:
a) jego funkcja informacyjna polega na tym, że stanowi on informację
dla przedsiębiorstw, osób fizycznych i władz państwowych przy
podejmowania decyzji ekonomicznych;
b) funkcja cenotwórcza kursu realizowana jest wtedy, gdy staje się on
faktycznym przelicznikiem, który służy do wyrażenia ceny towaru
eksportowanego lub importowanego w stosownej walucie
• Efektywny kurs walutowy odzwierciedla zachowanie waluty
określonego kraju względem walut jego głównych partnerów
handlowych. Obliczany jest jako kurs średni ważony, gdzie jako wagi
traktuje się względny udział poszczególnych partnerów w całkowitej
wartości eksportu i importu tego kraju.
• Skoro kurs walutowy jest specyficzną ceną, to kształtuje się na rynku
w efekcie gry popytu i podaży wymienianych walut narodowych.
10
4. Pojęcie i mechanizm
międzynarodowego
rynku walutowego (I)
• Międzynarodowy rynek walutowy to rynek, na którym dokonują
się przepływy walut między poszczególnymi krajami.
Różni się
on od giełdy tym, że nie jest rynkiem o ściśle określonej lokalizacji i
strukturze instytucjonalno-organizacyjnej. W sensie technicznym rynek
ten stanowi dziś sieć połączeń internetowych i telefonicznych, która
łączy podmioty gospodarcze z różnych krajów, zajmujące się sprzedażą i
skupem walut. Na obrót bezgotówkowy (tj. zapisy na rachunkach
bankowych) przypada zdecydowana większość transakcji dokonywanych
obecnie na międzynarodowym rynku walutowym.
• Głównymi
uczestnikami tego rynku
są banki komercyjne oraz
brokerzy, którzy specjalizują się w operacjach walutowych. Czasami
zagranicznych transakcji walutowych dokonują bezpośrednio
przedsiębiorstwa spoza sektora finansowego (zwłaszcza zakup waluty
na opłacenie importu), osoby prywatne (np. udające się w podróż
zagraniczną) oraz instytucje publiczne.
• Najważniejsze
światowe ośrodki rynku walutowego
: Nowy Jork,
Londyn i Tokio, jak też: Hongkong, Zurych, Frankfurt, San Francisco,
Paryż i Singapur.
• Graficzna ilustracja kształtowania się kursu USD w PLN w efekcie zmian
popytu i podaży dolara – zob.: rysunek 13.1 w podręczniku
Budnikowskiego.
• Aprecjacja waluty
(np. USD) to wzrost jej kursu wyrażonego w innej
walucie (np. w PLN). Towarzyszy temu
deprecjacja tej drugiej
waluty
, tj. spadek kursu PLN wobec USD.
11
4. Pojęcie i mechanizm
międzynarodowego
rynku walutowego (II)
• Rodzaje transakcji na międzynarodowym rynku walutowym:
a) transakcje bieżące; - b) transakcje terminowe;
c) transakcje hedgingowe; - d) transakcje spekulacyjne.
Ad. a) Rynek bieżących transakcji walutowych (spot exchange
market) to rynek, na którym dokonuje się kupna i sprzedaży walut
z myślą o ich natychmiastowej dostawie (w praktyce do 2 dni od
momentu zawarcia transakcji). Kursy bieżące walut są
publikowane w prasie codziennej.
Ad. b) Rynek terminowych transakcji walutowych (forward exchange
market) to rynek, prowadzi się kupno i sprzedaż walut z myślą o
dostawie w ściśle określonym momencie (dniu) w przyszłości.
Terminy w takich transakcjach są zwykle określane na 30, 90, 180
lub (rzadziej) 360 dni.
Np. polski importer kupujący maszynę za USD,
której połowę ceny musi uregulować natychmiast, a drugą połowę – po 180
dniach, może dokonać terminowej transakcji kupna dolarów z dostawą za
180 dni. Kursy terminowe głównych walut też są publikowane w prasie
ekonomicznej.
-
Z reguły kurs transakcji terminowych danej waluty różni się od
kursu transakcji bieżących. Jeśli ten pierwszy (forward exchange)
jest niższy od drugiego (spot exchange), to różnicę tę nazywamy
dyskontem. Natomiast gdy kurs terminowy jest wyższy od
bieżącego, to różnicę określamy mianem premii.
12
4. Pojęcie i mechanizm
międzynarodowego
rynku walutowego (III)
Ad.
c) Hedgingowe transakcji walutowe to transakcje kupna i
sprzedaży walut celem wyeliminowania ryzyka walutowego
,
związanego ze spadkiem lub wzrostem kursów wymiany walut. Mogą
być prowadzone na rynku terminowym lub bieżącym.
Ad. d) Spekulacyjne transakcje walutowe to transakcje kupna i
sprzedaży walut wynikające z chęci uzyskania korzyści (dochodów) z
tytułu oczekiwanych zmian kursów walutowych.
Transakcji tych
dokonuje się częściej na rynkach terminowych niż bieżących.
-
Przykład: polski spekulant przewiduje, że za 180 dni kurs bieżący
dolara w złotych będzie wyższy od obecnego kursu terminowego
równego 1 USD=3,30 PLN. Kupuje więc na rynku terminowym 100
tys. USD z dostawą za 3 miesiące. Po upływie tego okresu
rzeczywistość potwierdza słuszność prognozy spekulanta, bo kurs
bieżący wynosi 1 USD= 3,38 PLN. W dniu dostawy 100 tys. USD
spekulant płaci za nie jednak tylko 330 tys. PLN (zgodnie z
uprzednią ceną forward). Ale natychmiast wymienia te 100 tys. USD
po kursie bieżącym na 338 tys. PLN, zarabiając w ten sposób 8 000
PLN. Gdyby jednak prognoza spekulanta nie sprawdziła się i bieżący
kurs dolara okazał się niższy od kursu forward (wynosząc np. 1
USD= 3,22 PLN), wtedy poniósłby on stratę w wysokości 8000 PLN.
- Spekulacja stabilizująca daną walutę (wyhamowanie zmian kursu):
Zakupy spekulacyjne waluty, kiedy jej kurs spada, a sprzedaż, gdy
kurs rośnie.
- Spekulacja destabilizująca walutę (nasilenie zmian kursu): Zakupy
waluty o rosnącym kursie, a sprzedaż waluty o spadającym kursie.
13
5. Determinanty zmian kursu
walutowego (I)
GŁÓWNE GRUPY CZYNNIKÓW OKREŚLAJĄCYCH ZMIANY POZIOMU
KURSU WALUTOWEGO (rys. 14.1 w podręczniku Budnikowskiego):
1.
Długookresowe tendencje gospodarcze: zmiany wydajności pracy
i dostępności niektórych dóbr, deficyt lub nadwyżka bilansu
obrotów bieżących, postęp techniczny, konkurencyjność
gospodarki, ryzyko inwestycyjne i zmiany gustów konsumentów.
2.
Aktualny stan gospodarki kraju, tj.: zmiany PKB, cen i stopy
procentowej: to czynniki najsilniej wpływające na kurs walutowy.
3.
Polityka ekonomiczna państwa (ściśle powiązana ze stanem
gospodarki): zwłaszcza polityka pieniężna (monetarna), fiskalna
(budżetowa), cenowa, handlowa i w innych dziedzinach.
4.
Czynniki polityczne: zmiany systemowe, stopień stabilności
sytuacji politycznej, jednorazowe, lecz ważne wydarzenia
polityczne (np.: upadek rządu, nieodpowiedzialna wypowiedź
premiera).
5.
Spekulacje na temat zmiany kursu waluty danego kraju i kursów
innych walut.
-- Powyższe czynniki wpływają na popyt i podaż określonej
waluty, przesądzając o kształtowaniu się jej kursu.
14
5. Determinanty zmian kursu
walutowego (II)
A. Wpływ różnic dynamiki wzrostu PKB między określonymi krajami
na zmiany ich kursu walutowego:
- Przykład: Jeśli w USA tempo wzrostu PKB jest wyraźnie wyższe niż
w Japonii, to na krótką i średnią metę amerykański popyt na importowane
towary japońskie będzie zwiększał się bardziej niż popyt Japonii na
import towarów z USA.
- Pociągnie to za sobą spadek kursu USD wobec jena, czyli – nastąpi
deprecjacja dolara w stosunku do jena, a ten ostatni ulegnie aprecjacji
wobec USD. Badania empiryczne potwierdzają tę prawidłowość.
- Ilustracja graficzna podobnego przykładu, pokazującego wpływ
dynamiki PKB na kurs walutowy, podana jest na rys. 14.2 w podręczniku
Budnikowskiego.
- Jednak na długą metę w kraju o szybkim tempie wzrostu PKB (jak np.
USA) rośnie wydajność pracy, ulegają obniżce koszty produkcji, co
powoduje poprawę jego konkurencyjności międzynarodowej, sprzyjając
ekspansji eksportowej i hamując import, co prowadzić może do aprecjacji
waluty (tj. podniesienie kursu USD wobec jena).
15
5. Determinanty zmian kursu
walutowego (III)
B. Wpływ zmian realnych stóp procentowych w określonych krajach
na kursy ich walut narodowych:
- Przykład: Jeśli w USA przeciętna realna stopa oprocentowania (tzn.
stopa nominalna pomniejszona o wskaźnik inflacji) jest wyraźnie wyższa
niż w Japonii, to dla przedsiębiorców japońskich zwiększa się atrakcyjność
dokonywania lokat finansowych na rynku amerykańskim (tj. wywozu kapitału),
a - wraz ze zwiększeniem ich popytu na amerykańskie aktywa - rośnie też
w Japonii popyt na dolary.
- Pociągnie to za sobą wzrost kursu USD wobec jena, czyli – nastąpi
aprecjacja dolara w stosunku do jena, a ten ostatni ulegnie deprecjacji wobec USD.
- Natomiast, jeśli realna stopa oprocentowania byłaby niższa w USA niż w
Japonii, to amerykański kapitał napływałby na szerszą niż poprzednio skalę do
Japonii. Spowodowałoby to poprawę kursu jena wobec USD, czyli – aprecjację
jena, a deprecjację dolara.
- Badania empiryczne potwierdzają przedstawione wyżej prawidłowości.
- Ilustracja graficzna podobnego przykładu, pokazującego wpływ różnic w stopie
procentowej między 2 krajami na kurs walutowy, podana jest na rys. 14.3 w
podręczniku Budnikowskiego.
16
5. Determinanty zmian kursu
walutowego (IV)
C. Wpływ różnic cen na rynkach wewnętrznych określonych krajach
na kursy ich walut:
- Przykład: Jeśli w USA ceny na rynku krajowym – wskutek nasilenia się inflacji -
wzrosną w większym stopniu niż ceny w Japonii, to dla przedsiębiorców
japońskich zwiększa się atrakcyjność eksportu ich towarów na rynek USA, zaś
amerykańscy nabywcy będą woleli kupować tańsze produkty japońskie (zamiast
droższych od tych ostatnich wyrobów miejscowych), co spowoduje zwiększenie
popytu nas jeny, potrzebne na opłacenie importu z Japonii.
- Pociągnie to za sobą wzrost kursu jena wobec USD, czyli w efekcie nastąpi
aprecjacja jena w stosunku do dolara, a ten ostatni ulegnie deprecjacji wobec jena.
- Natomiast, jeśli ceny wewnętrzne w Japonii rosłyby szybciej niż w USA, to
zwiększyłby się amerykański eksport na japoński rynek. Wywołałoby to poprawę
kursu USD wobec jena, czyli – aprecjację dolara, zaś deprecjację jena.
- W świetle badań empirycznych przedstawione wyżej prawidłowości nie mogą
być zakwestionowane.
- Ilustracja graficzna podobnego przykładu, pokazującego wpływ różnic w
cenach między 2 krajami na kursy ich walut, podana została na rys. 14.4 w
podręczniku Budnikowskiego.
17
6. Parytet siły nabywczej waluty (I)
•
Parytet siły nabywczej waluty jest koncepcją teoretyczną,
która pozwala na ustalenie, czy zmiany kursu określonej
waluty w stosunku do innych walut następują zgodnie ze
zmianami cen. Znajomość tego parytetu jest też pomocna
przy prognozowaniu zmian kursu walutowego.
•
Absolutny parytet siły nabywczej oznacza wyrażony w
walucie kraju A poziom kursu waluty kraju B, który jest
określony przez relację poziomu cen w kraju A do poziomu
cen w kraju B, wg wzoru:
KW
BA
=P
A
:P
B
,
gdzie: KW
BA
– kurs waluty kraju B w walucie kraju A;
P
A
- poziom cen w kraju A;
P
B
- poziom cen w kraju B.
•
Założenie występowania
prawa jednej ceny
prawa jednej ceny
, tj. to samo dobro - przy
, tj. to samo dobro - przy
braku barier handlowych i transportowych – powinno mieć identyczną
braku barier handlowych i transportowych – powinno mieć identyczną
cenę w różnych krajach, ale
cenę w różnych krajach, ale
w praktyce tak nie jest (wyjątkiem cena
w praktyce tak nie jest (wyjątkiem cena
złota)
złota)
.
.
•
Próby porównywania siły nabywczej walut na podstawie
Próby porównywania siły nabywczej walut na podstawie
indeksu
indeksu
hamburgera Big Mac
hamburgera Big Mac
(Big Mac Index): Podczas gdy w USA kosztował
(Big Mac Index): Podczas gdy w USA kosztował
on 2,63 USD, to w 4 krajach azjatyckich poniżej 1,5 USD, w Polsce –
on 2,63 USD, to w 4 krajach azjatyckich poniżej 1,5 USD, w Polsce –
1,54 USD, a w Finlandii aż 3,70 USD. Wynikałoby stąd, że w Finlandii
1,54 USD, a w Finlandii aż 3,70 USD. Wynikałoby stąd, że w Finlandii
waluta była przeszacowana, a w krajach Azji waluty były
waluta była przeszacowana, a w krajach Azji waluty były
niedowartościowane wobec USD.
niedowartościowane wobec USD.
18
6. Parytet siły nabywczej waluty (II)
•
Aby bardziej prawidłowo określić poziom kursu
walutowego w oparciu o wykorzystanie absolutnego
parytetu siły nabywczej, należy uwzględnić ceny większej
ilości towarów. Ważny jest przy tym odpowiedni dobór
reprezentatywnych dóbr do koszyka towarów, których
ceny są porównywane.
•
Lepszą miarą jest względny parytet siły nabywczej, który
obrazuje różnice pod względem tempa zmian cen, a nie
różnice poziomu cen między porównywanymi ze sobą 2
krajami, wg wzoru:
KW
BA1
=KW
BAo
×P
A1
:P
Ao
/P
B1
:P
B0
gdzie: KW
BA1
– kurs waluty kraju B w walucie kraju A w okresie 1;
KW
BAo
– kurs waluty kraju B w walucie kraju A w okresie 0;
P
A1
:P
Ao
- indeks zmian cen w kraju A;
P
B1
:P
B0
- indeks zmian cen w kraju B.
•
Znajomość parytetu siły nabywczej (zwłaszcza
względnego) jest pomocna przy prognozowaniu zmian
kursu walutowego, ale - w świetle badań empirycznych –
nie zawsze rzeczywiste zmiany kursów walutowych
pokrywają się z kursami obliczonymi przy użyciu parytetu
siły nabywczej.
19
7. Pojęcie i narodziny
międzynarodowego
systemu walutowego
•
Międzynarodowy system walutowy to zbiór zasad, procedur,
Międzynarodowy system walutowy to zbiór zasad, procedur,
instrumentów i instytucji, które są nieodzowne dla
instrumentów i instytucji, które są nieodzowne dla
dokonywania płatności między różnymi krajami,
dokonywania płatności między różnymi krajami,
tj, do
tj, do
prowadzenia
prowadzenia
międzynarodowych rozliczeń walutowych
międzynarodowych rozliczeń walutowych
(lub
(lub
finansowych).
finansowych).
•
Sprawny międzynarodowy system walutowy jest konieczny dla
Sprawny międzynarodowy system walutowy jest konieczny dla
realizacji transakcji handlowych i przepływów kapitałowych, jak
realizacji transakcji handlowych i przepływów kapitałowych, jak
też dla równoważenia bilansów płatniczych różnych krajów.
też dla równoważenia bilansów płatniczych różnych krajów.
•
Pierwszym światowym systemem walutowym był - działający w
Pierwszym światowym systemem walutowym był - działający w
okresie od 1870 do 1914 r. -
okresie od 1870 do 1914 r. -
system waluty złotej
system waluty złotej
. Opierał się
. Opierał się
on na
on na
trzech zasadach
trzech zasadach
:
:
a) stałe kursy walut (określane przez relację ich parytetu do
a) stałe kursy walut (określane przez relację ich parytetu do
złota),
złota),
b) uzależnienie ilości pieniądza w obiegu od rezerw złota;
b) uzależnienie ilości pieniądza w obiegu od rezerw złota;
c) pokrywanie deficytu BP transferem złota.
c) pokrywanie deficytu BP transferem złota.
•
Wraz z wybuchem I wojny światowej system waluty złotej
Wraz z wybuchem I wojny światowej system waluty złotej
przestał działać. W latach 20. XX wieku z inicjatywy Wielkiej
przestał działać. W latach 20. XX wieku z inicjatywy Wielkiej
Brytanii próbowano bez powodzenia (z racji kryzysu)
Brytanii próbowano bez powodzenia (z racji kryzysu)
wprowadzić
wprowadzić
system waluty sztabowo-złotej
system waluty sztabowo-złotej
, zakładający
, zakładający
rezygnację z wymiany pieniądza na złoto w obiegu krajowym,
rezygnację z wymiany pieniądza na złoto w obiegu krajowym,
ale używanie nadal złota do bilansowania płatności
ale używanie nadal złota do bilansowania płatności
międzynarodowych.
międzynarodowych.
20
8. Powstanie Międzynarodowego
Funduszu
Walutowego (MFW)
•
Decyzję o utworzeniu MFW
Decyzję o utworzeniu MFW i Banku Światowego
podjęto na
podjęto na
konferencji Narodów Zjednoczonych w Bretton Woods (w
konferencji Narodów Zjednoczonych w Bretton Woods (w
USA), która odbyła się
USA), która odbyła się
w lipcu 1944 r.
w lipcu 1944 r.
z udziałem 44 państw
z udziałem 44 państw
koalicji antyfaszystowskiej.
koalicji antyfaszystowskiej.
•
Obie
Obie
instytucje finansowe systemu z Bretton Woods
instytucje finansowe systemu z Bretton Woods
zostały
zostały
pomyślane jako
pomyślane jako
filary powojennego światowego ładu
filary powojennego światowego ładu
ekonomicznego
ekonomicznego
, które miały zagwarantować równowagę
, które miały zagwarantować równowagę
rozliczeń walutowych (MFW) oraz
rozliczeń walutowych (MFW) oraz
finansowanie
finansowanie
procesu
procesu
odbudowy krajów członkowskich ze zniszczeń wojennych i
odbudowy krajów członkowskich ze zniszczeń wojennych i
projektów rozwojowych, tj. rozbudowy mocy produkcyjnych
projektów rozwojowych, tj. rozbudowy mocy produkcyjnych
(Bank Światowy).
(Bank Światowy).
•
Statut MFW - po ratyfikacji przez władze 29 państw –
Statut MFW - po ratyfikacji przez władze 29 państw –
wszedł formalnie w życie 27 grudnia 1945 r.
wszedł formalnie w życie 27 grudnia 1945 r.
•
Dopiero jednak
Dopiero jednak
1 marca 1947 r.
1 marca 1947 r.
Fundusz mógł rozpocząć
Fundusz mógł rozpocząć
swoją statutową
swoją statutową
działalność operacyjną
działalność operacyjną
, a w oparciu o
, a w oparciu o
umowę z ONZ stał się jedną z wyspecjalizowanych
umowę z ONZ stał się jedną z wyspecjalizowanych
organizacji systemu NZ.
organizacji systemu NZ.
•
Na mocy decyzji Stalina te europejskie kraje socjalistyczne,
Na mocy decyzji Stalina te europejskie kraje socjalistyczne,
które były założycielami MFW, musiały zrezygnować z
które były założycielami MFW, musiały zrezygnować z
członkostwa.
członkostwa.
Początkowo
Początkowo
Fundusz skupiał więc
Fundusz skupiał więc rozwinięte
kraje Zachodu i tylko nieliczne kraje słabo rozwinięte
.
.
21
9. Cele, funkcje i skład członkowski
MFW (I)
CELE STATUTOWE MFW:
CELE STATUTOWE MFW:
1)
1)
Rozszerzanie międzynarodowej współpracy walutowej
Rozszerzanie międzynarodowej współpracy walutowej
, a
, a
zwłaszcza
zwłaszcza
wspieranie równowagi płatniczej
wspieranie równowagi płatniczej
krajów
krajów
członkowskich poprzez utworzenie
członkowskich poprzez utworzenie
stałej instytucji
stałej instytucji
,
,
dysponującej
dysponującej
odpowiednimi środkami finansowymi
odpowiednimi środkami finansowymi
oraz
oraz
mechanizmem konsultacji i koordynacji
mechanizmem konsultacji i koordynacji
.
.
2)
2)
Udzielanie
Udzielanie
pomocy finansowej
pomocy finansowej
(głównie kredytowej) krajom
(głównie kredytowej) krajom
członkowskim
członkowskim
dla zapobieganiu powstawaniu nierównowagi
dla zapobieganiu powstawaniu nierównowagi
w ich bilansach płatniczych oraz dla skutecznego
w ich bilansach płatniczych oraz dla skutecznego
przywracania równowagi płatniczej,
przywracania równowagi płatniczej,
a tym samym
a tym samym
wzmacnianie zaufania do ich walut.
wzmacnianie zaufania do ich walut.
3)
3)
Działanie na rzecz rozszerzania
Działanie na rzecz rozszerzania
wymienialności walut
wymienialności walut
narodowych, zachowania ich parytetu (w złocie lub USD),
narodowych, zachowania ich parytetu (w złocie lub USD),
stabilizacji kursów
stabilizacji kursów
(ograniczanie skali wahań do 1%),
(ograniczanie skali wahań do 1%),
utrzymania ładu w stosunkach walutowych i zapobiegania
utrzymania ładu w stosunkach walutowych i zapobiegania
deprecjacji walut.
deprecjacji walut.
4)
4)
Pomoc w
Pomoc w
tworzeniu wielostronnego systemu
tworzeniu wielostronnego systemu
międzynarodowych rozliczeń płatniczych
międzynarodowych rozliczeń płatniczych
w zakresie
w zakresie
transakcji bieżących między krajami członkowskimi oraz
transakcji bieżących między krajami członkowskimi oraz
usuwanie istniejących ograniczeń i restrykcji dewizowych.
usuwanie istniejących ograniczeń i restrykcji dewizowych.
5)
5)
Poprzez efektywniejszą współpracę walutową MFW ma
Poprzez efektywniejszą współpracę walutową MFW ma
przyczyniać się do
przyczyniać się do
przyśpieszenia wzrostu gospodarczego
przyśpieszenia wzrostu gospodarczego
,
,
tworzenia miejsc pracy i do
tworzenia miejsc pracy i do
zwiększenia dochodów ludności
zwiększenia dochodów ludności
.
.
22
9. Cele, funkcje i skład członkowski
MFW (II)
PODSTAWOWE FUNKCJE MFW:
PODSTAWOWE FUNKCJE MFW:
1)
1)
Funkcja regulacyjna
Funkcja regulacyjna
:Tworzenie powszechnie akceptowanych
:Tworzenie powszechnie akceptowanych
zasad norm i regulacji prawnych międzynarodowej
zasad norm i regulacji prawnych międzynarodowej
współpracy walutowej.
współpracy walutowej.
2)
2)
Funkcja pomocowo-kredytowa
Funkcja pomocowo-kredytowa
: Świadczenie pomocy
: Świadczenie pomocy
finansowej (przede wszystkim udzielanie wsparcia
finansowej (przede wszystkim udzielanie wsparcia
kredytowego) krajom członkowskim celem zachowania lub
kredytowego) krajom członkowskim celem zachowania lub
przywrócenia równowagi ich bilansów płatniczych.
przywrócenia równowagi ich bilansów płatniczych.
3)
3)
Funkcja konsultacyjno-doradcza
Funkcja konsultacyjno-doradcza
: Pełnienie roli stałego forum,
: Pełnienie roli stałego forum,
które ułatwia konsultacje i wymianę wzajemnych
które ułatwia konsultacje i wymianę wzajemnych
doświadczeń między krajami członkowskimi; świadczenie
doświadczeń między krajami członkowskimi; świadczenie
przez ekspertów MFW usług doradczych na rzecz rządów w
przez ekspertów MFW usług doradczych na rzecz rządów w
zakresie polityki makroekonomicznej (zwłaszcza walutowej) i
zakresie polityki makroekonomicznej (zwłaszcza walutowej) i
programów dostosowawczych.
programów dostosowawczych.
4)
4)
Funkcja kontrolno-nadzorcza
Funkcja kontrolno-nadzorcza
: Sprawowanie nadzoru nad
: Sprawowanie nadzoru nad
wykorzystaniem przez władze państw członkowskich
wykorzystaniem przez władze państw członkowskich
kredytów otrzymanych z MFW, nad realizacją programów
kredytów otrzymanych z MFW, nad realizacją programów
dostosowań strukturalnych (uzgodnionych z Funduszem) i
dostosowań strukturalnych (uzgodnionych z Funduszem) i
nad przestrzeganiem zasad polityki kursu walutowego.
nad przestrzeganiem zasad polityki kursu walutowego.
-
-
Wzrost liczby krajów członkowskich MFW
Wzrost liczby krajów członkowskich MFW
: do 69 - w 1960r.,
: do 69 - w 1960r.,
126 - w 1974r., 152 – w 1990r., 178 – w 1995r., aż
126 - w 1974r., 152 – w 1990r., 178 – w 1995r., aż
do 184
do 184
państw w 2004r.
państw w 2004r.
23
10. Główne organy i proces
podejmowania
decyzji w MFW (I)
GŁÓWNE ORGANY MFW:
GŁÓWNE ORGANY MFW:
1)
1)
Rada Gubernatorów
Rada Gubernatorów
(złożona z ministrów finansów lub
(złożona z ministrów finansów lub
prezesów banków centralnych krajów członkowskich).
prezesów banków centralnych krajów członkowskich).
2)
2)
Rada Wykonawcza
Rada Wykonawcza
(zwana też Radą Administracyjną; złożona z
(zwana też Radą Administracyjną; złożona z
24 Dyrektorów Wykonawczych i ich Zastępców; funkcje
24 Dyrektorów Wykonawczych i ich Zastępców; funkcje
wykonawcze).
wykonawcze).
3)
3)
Dyrektor Generalny kieruje pracami MFW (Europejczyk) .
Dyrektor Generalny kieruje pracami MFW (Europejczyk) .
ORGANY DORADCZO-KONSULTACYJNE MFW
ORGANY DORADCZO-KONSULTACYJNE MFW
:
:
4)
4)
Komitet Rozwoju;
Komitet Rozwoju;
5)
5)
Komitet Tymczasowy.
Komitet Tymczasowy.
PODSTAWOWE KOMPETENCJE RADY GUBERNATORÓW:
PODSTAWOWE KOMPETENCJE RADY GUBERNATORÓW:
1. Przyjmowanie, zawieszanie i wykluczanie państw członkowskich.
1. Przyjmowanie, zawieszanie i wykluczanie państw członkowskich.
2. Ustalanie wysokości kwot udziałowych członków w kapitale MFW.
2. Ustalanie wysokości kwot udziałowych członków w kapitale MFW.
3. Decydowanie o rozdzieleniu SDR między kraje członkowskie.
3. Decydowanie o rozdzieleniu SDR między kraje członkowskie.
4. Określanie zasad podziału zysków i jego rozdysponowania.
4. Określanie zasad podziału zysków i jego rozdysponowania.
5. Mianowanie członków Rady Wykonawczej i ustalanie ich płac.
5. Mianowanie członków Rady Wykonawczej i ustalanie ich płac.
6. Zatwierdzanie rocznych sprawozdań z działalności Funduszu.
6. Zatwierdzanie rocznych sprawozdań z działalności Funduszu.
7. Zawieranie umów z innymi organizacjami międzynarodowymi.
7. Zawieranie umów z innymi organizacjami międzynarodowymi.
24
10. Główne organy i proces
podejmowania
decyzji w MFW (II)
DZIAŁALNOŚĆ OPERACYJNĄ MFW prowadzą
DZIAŁALNOŚĆ OPERACYJNĄ MFW prowadzą
DEPARTAMENTY:
DEPARTAMENTY:
1)
1)
Departamenty regionalne
Departamenty regionalne
analizują na bieżąco sytuację
analizują na bieżąco sytuację
gospodarczą i politykę ekonomiczną w poszczególnych
gospodarczą i politykę ekonomiczną w poszczególnych
regionach świata.
regionach świata.
2)
2)
Departamenty funkcjonalne
Departamenty funkcjonalne
opracowują procedury
opracowują procedury
udzielania pomocy kredytowej konkretnym państwom
udzielania pomocy kredytowej konkretnym państwom
członkowskim, przygotowują zarysy programów
członkowskim, przygotowują zarysy programów
dostosowawczych i wspierają wysiłki władz krajowych na
dostosowawczych i wspierają wysiłki władz krajowych na
rzecz realizacji tych programów; zajmują się też
rzecz realizacji tych programów; zajmują się też
doradztwem i pomocą w dokształcaniu kadr krajów
doradztwem i pomocą w dokształcaniu kadr krajów
członkowskich.
członkowskich.
3)
3)
Departamenty specjalistyczne
Departamenty specjalistyczne
: departament statystyki
: departament statystyki
(gromadzenie danych statystycznych i faktograficznych,
(gromadzenie danych statystycznych i faktograficznych,
ich publikowanie i upowszechnianie), departament
ich publikowanie i upowszechnianie), departament
informatyki, departament współpracy (kontakty z innymi
informatyki, departament współpracy (kontakty z innymi
organizacjami powszechnymi oraz regionalnymi).
organizacjami powszechnymi oraz regionalnymi).
4)
4)
Departamenty usług pomocniczych
Departamenty usług pomocniczych
świadczą usługi
świadczą usługi
lingwistyczne, administracyjno-biurowe, rozliczeniowo-
lingwistyczne, administracyjno-biurowe, rozliczeniowo-
finansowe, organizacyjne, socjalne i inne na rzecz
finansowe, organizacyjne, socjalne i inne na rzecz
personelu Funduszu.
personelu Funduszu.
25
11. Zasoby finansowe Funduszu i rola
SDR-ów (I)
WŁASNE ZASOBY FINANSOWE MFW :
WŁASNE ZASOBY FINANSOWE MFW :
1)
1)
Kwoty udziałowe
Kwoty udziałowe
: łącznie w 2000 r.=
: łącznie w 2000 r.=
207 283
207 283
mln SDR
mln SDR
, z czego USA=37 149 mln SDR,
, z czego USA=37 149 mln SDR,
Japonia=
Japonia=
=13 3213 mln, Niemcy=13 008 mln,
=13 3213 mln, Niemcy=13 008 mln,
Polska=1 369 mln SDR, Estonia=46,5 mln,
Polska=1 369 mln SDR, Estonia=46,5 mln,
Grenada=8,5 mln, Palau=3,1 mln, Wyspy
Grenada=8,5 mln, Palau=3,1 mln, Wyspy
Marshalla=2,5 mln SDR.
Marshalla=2,5 mln SDR.
2)
2)
Dochody z lokat finansowych
Dochody z lokat finansowych
.
.
3)
3)
Środki finansowe z odkupu walut
Środki finansowe z odkupu walut
.
.
4)
4)
Środki finansowe z operacji
Środki finansowe z operacji
wspomagających budżety
wspomagających budżety
państw
państw
członkowskich.
członkowskich.
5)
5)
Special Drawing Rights (znane jako SDR)
Special Drawing Rights (znane jako SDR)
,
,
czyli Specjalne Prawa Ciągnienia.
czyli Specjalne Prawa Ciągnienia.
26
11. Zasoby finansowe Funduszu i rola SDR-
ów (II)
CHARAKTERYSTYKA I ROLA SDR-ów:
CHARAKTERYSTYKA I ROLA SDR-ów:
•
To
To
specyficzny międzynarodowy pieniądz (waluta)
specyficzny międzynarodowy pieniądz (waluta)
, który
, który
okresowo jest kreowany przez MFW na mocy decyzji jego
okresowo jest kreowany przez MFW na mocy decyzji jego
Rady Gubernatorów i
Rady Gubernatorów i
zdolny pełnić funkcje pieniądza
zdolny pełnić funkcje pieniądza
.
.
•
Jest to
Jest to
pieniądz fiducjarny
pieniądz fiducjarny
, który nie wymaga pokrycia w
, który nie wymaga pokrycia w
złocie, ani w walutach wymienialnych, lecz
złocie, ani w walutach wymienialnych, lecz
jego emisja
jego emisja
opiera się na zaufaniu
opiera się na zaufaniu
ze strony państw członkowskich
ze strony państw członkowskich
MFW.
MFW.
•
Pierwsza emisja SDR-ów
Pierwsza emisja SDR-ów
w 1969 r.
w 1969 r.
(na mocy 1-szej poprawki
(na mocy 1-szej poprawki
do statutu Funduszu) celem zaspokojenia zwiększonego
do statutu Funduszu) celem zaspokojenia zwiększonego
popytu na oficjalne rezerwy walutowe.
popytu na oficjalne rezerwy walutowe.
•
Początkowo wartość
Początkowo wartość
1SDR=1 USD=1/35 uncji (0,888671 grama)
1SDR=1 USD=1/35 uncji (0,888671 grama)
złota
złota
.
.
•
W okresie 1974-1980 wartość SDR oparta była na koszyku 16
W okresie 1974-1980 wartość SDR oparta była na koszyku 16
najważniejszych walut światowych.
najważniejszych walut światowych.
•
Od 1981r. SDR na koszyku 5 walut, a
Od 1981r. SDR na koszyku 5 walut, a
od 1.01.1999r. koszyk
od 1.01.1999r. koszyk
złożony z USD (39%), EUR (32%), jena (18%) i funta (11%)
złożony z USD (39%), EUR (32%), jena (18%) i funta (11%)
.
.
•
SDR-y przydzielane nieodpłatnie
SDR-y przydzielane nieodpłatnie
, proporcjonalnie do kwot
, proporcjonalnie do kwot
udziałowych członków; wykorzystywane
udziałowych członków; wykorzystywane
w obrocie
w obrocie
bezgotówkowym
bezgotówkowym
między państwami członkowskimi i w
między państwami członkowskimi i w
transakcjach z 16 organiz.
transakcjach z 16 organiz.
27
11. Zasoby finansowe Funduszu i rola SDR-
ów (III)
OBCE (ZEWNĘTRZNE) ZASOBY FINANSOWE MFW:
OBCE (ZEWNĘTRZNE) ZASOBY FINANSOWE MFW:
•
Są to
Są to
zasoby pożyczone
zasoby pożyczone
przez Fundusz na międzynarodowym
przez Fundusz na międzynarodowym
rynku walutowym, od rządów krajów członkowskich i innych
rynku walutowym, od rządów krajów członkowskich i innych
instytucji publicznych, a także ze źródeł prywatnych.
instytucji publicznych, a także ze źródeł prywatnych.
•
Jednym z najwcześniejszych przykładów korzystania z
Jednym z najwcześniejszych przykładów korzystania z
obcych zasobów było
obcych zasobów było
Ogólne Porozumienie Pożyczkowe
Ogólne Porozumienie Pożyczkowe
(GAB
(GAB
-General Arrangements to Borrow)
-General Arrangements to Borrow)
z 1962 r.
z 1962 r.
, zawarte
, zawarte
10 najbogatszymi państwami członkowskimi, które
10 najbogatszymi państwami członkowskimi, które
zobowiązały się do uruchomienia - w razie potrzeby -
zobowiązały się do uruchomienia - w razie potrzeby -
stosownych linii kredytowych w ich walutach narodowych.
stosownych linii kredytowych w ich walutach narodowych.
W ramach GAB po pierwszym szoku naftowym MFW
W ramach GAB po pierwszym szoku naftowym MFW
zaciągnął szereg pożyczek na ratowanie równowagi
zaciągnął szereg pożyczek na ratowanie równowagi
płatniczej krajów nienaftowych.
płatniczej krajów nienaftowych.
•
W 1981 r. Fundusz podpisał
W 1981 r. Fundusz podpisał
ramowe porozumienie
ramowe porozumienie
o
o
zaciąganiu pożyczek z bazylejskim
zaciąganiu pożyczek z bazylejskim
Bankiem Rozliczeń
Bankiem Rozliczeń
Międzynarodowych
Międzynarodowych
z oraz z
z oraz z
Saudyjską Agencją Walutową
Saudyjską Agencją Walutową
(SAMA) na pomoc na cele równoważenia BP po drugim
(SAMA) na pomoc na cele równoważenia BP po drugim
szoku naftowym.
szoku naftowym.
•
Nowe Porozumienie Pożyczkowe (NAB
Nowe Porozumienie Pożyczkowe (NAB
- New Arrangements
- New Arrangements
to Borrow), zawarte w listopadzie 1998 r. z 25 bogatymi
to Borrow), zawarte w listopadzie 1998 r. z 25 bogatymi
krajami, obecnie stanowi dla MFW podstawowe źródło
krajami, obecnie stanowi dla MFW podstawowe źródło
pożyczek.
pożyczek.
•
Fundusz zawarł ponadto
Fundusz zawarł ponadto
serię bilateralnych umów
serię bilateralnych umów
pożyczkowych
pożyczkowych
z rządami wszystkich czołowych krajów
z rządami wszystkich czołowych krajów
Zachodu.
Zachodu.
28
12. Podstawowe formy działalności kredytowej
MFW (I)
Trzy główne formy pomocy kredytowej MFW dla
Trzy główne formy pomocy kredytowej MFW dla
krajów
krajów
członkowskich
członkowskich
(ze względu na różnice zakresu wsparcia
(ze względu na różnice zakresu wsparcia
i warunków kredytów):
i warunków kredytów):
1)
1)
Podstawowe udogodnienia kredytowe.
Podstawowe udogodnienia kredytowe.
2)
2)
Stałe udogodnienia kredytowe.
Stałe udogodnienia kredytowe.
3)
3)
Czasowe udogodnienia kredytowe.
Czasowe udogodnienia kredytowe.
Ad. 1) a)
Ad. 1) a)
Podstawowe udogodnienia kredytowe
Podstawowe udogodnienia kredytowe
mogą osiągnąć
mogą osiągnąć
najwyżej
najwyżej
125% równowartości kwoty udziałowej
125% równowartości kwoty udziałowej
kraju
kraju
członkowskiego. Obejmują tzw. transzę rezerwową i 4
członkowskiego. Obejmują tzw. transzę rezerwową i 4
transze kredytowe (po 25% kwoty). Dla uzyskania kredytu
transze kredytowe (po 25% kwoty). Dla uzyskania kredytu
równego 100% kwoty trzeba
równego 100% kwoty trzeba
przedłożyć program reform
przedłożyć program reform
ekonomicznych
ekonomicznych
. Okres spłaty kredytów: 3-5 lat.
. Okres spłaty kredytów: 3-5 lat.
b)
b)
Rodzaje ułatwień podstawowych
Rodzaje ułatwień podstawowych
: zwyczajna promesa
: zwyczajna promesa
kredytowa (SBA-Stand by Arrangement), promesa ze
kredytowa (SBA-Stand by Arrangement), promesa ze
zwiększonym dostępem do kredytów (SBA EAP), promesa
zwiększonym dostępem do kredytów (SBA EAP), promesa
wydłużona (EA-Extended Arrangement) oraz promesa
wydłużona (EA-Extended Arrangement) oraz promesa
wydłużona ze zwiększonym dostępem (EA EAP).
wydłużona ze zwiększonym dostępem (EA EAP).
29
12. Podstawowe formy działalności kredytowej
MFW (II)
Ad. 2)
Ad. 2)
Stałe udogodnienia kredytowe
Stałe udogodnienia kredytowe
mogą przybierać poniższe
mogą przybierać poniższe
formy
formy
:
:
a) ułatwienia
a) ułatwienia
finansowania zapasów buforowych surowców
finansowania zapasów buforowych surowców
(BSFF)
(BSFF)
o limicie kredytu= 25% kwoty (utworzone w 1969 r.);
o limicie kredytu= 25% kwoty (utworzone w 1969 r.);
b) ułatwienia
b) ułatwienia
wydłużone
wydłużone
(EFF) z 1974 r. o górnym pułapie
(EFF) z 1974 r. o górnym pułapie
kredytu=300% kwoty kraju członkowskiego;
kredytu=300% kwoty kraju członkowskiego;
c) ułatwienia
c) ułatwienia
kompensacyjne i awaryjne
kompensacyjne i awaryjne
(CCFF) o limicie
(CCFF) o limicie
kredytowym=65%;
kredytowym=65%;
d) ułatwienia
d) ułatwienia
dostosowań strukturalnych
dostosowań strukturalnych
(SAF-Structural
(SAF-Structural
Adjustment Facility) w krajach słabo rozwiniętych, utworzone w
Adjustment Facility) w krajach słabo rozwiniętych, utworzone w
1986 r., b. nisko oprocentowane trzy transze kredytu do 50%
1986 r., b. nisko oprocentowane trzy transze kredytu do 50%
kwoty;
kwoty;
e) ułatwienia
e) ułatwienia
wzmocnione dostosowań strukturalnych
wzmocnione dostosowań strukturalnych
(ESAF-
(ESAF-
Enhanced Structural Adjustment Facility) z 1987 r.; trzyletnie
Enhanced Structural Adjustment Facility) z 1987 r.; trzyletnie
kredyty o limicie 180% kwoty udziałowej kraju słabo
kredyty o limicie 180% kwoty udziałowej kraju słabo
rozwiniętego.
rozwiniętego.
Ad.3)
Ad.3)
Czasowe udogodnienia kredytowe
Czasowe udogodnienia kredytowe
– formy i przykłady:
– formy i przykłady:
a)
a)
ułatwienia naftowe
ułatwienia naftowe
– tylko w okresie od maja 1974r. do czerwca
– tylko w okresie od maja 1974r. do czerwca
1975r. dla krajów słabo rozwiniętych importujących ropę;
1975r. dla krajów słabo rozwiniętych importujących ropę;
b)
b)
ułatwienia systemowej transformacji
ułatwienia systemowej transformacji
– w okresie 1993-1996r.
– w okresie 1993-1996r.
dla krajów byłego ZSRR.
dla krajów byłego ZSRR.
30
13. Ewolucja roli MFW w światowym systemie
walutowym
•
W okresie działania systemu walutowego z Bretton Woods
W okresie działania systemu walutowego z Bretton Woods
,
,
tzn. od jego powstania
tzn. od jego powstania
do upadku w dniu 15 sierpnia 1971r.
do upadku w dniu 15 sierpnia 1971r.
,
,
kiedy
kiedy
rząd USA
rząd USA
na mocy jednostronnej decyzji
na mocy jednostronnej decyzji
zaprzestał
zaprzestał
wymieniać na złoto dolary sprzedawane przez banki
wymieniać na złoto dolary sprzedawane przez banki
centralne innych krajów
centralne innych krajów
, MFW aktywnie uczestniczył w
, MFW aktywnie uczestniczył w
stabilizacji kursów walutowych i rozszerzaniu wymienialności
stabilizacji kursów walutowych i rozszerzaniu wymienialności
walut oraz w
walut oraz w
ograniczaniu deficytów
ograniczaniu deficytów
bilansów płatniczych
bilansów płatniczych
krajów członkowskich. Ale borykał się z brakiem
krajów członkowskich. Ale borykał się z brakiem
wystarczających środków finansowych, co doprowadziło do
wystarczających środków finansowych, co doprowadziło do
narodzin SDR-ów
narodzin SDR-ów
.
.
•
Od sierpnia 1971r.
Od sierpnia 1971r.
, działając jako kluczowy element
, działając jako kluczowy element
nowego
nowego
światowego systemu
światowego systemu
walutowego,
walutowego,
MFW koncentrował się na
MFW koncentrował się na
łagodzeniu skutków zakłóceń płatniczych,
łagodzeniu skutków zakłóceń płatniczych,
jakie zostały
jakie zostały
wywołane przez
wywołane przez
dwu kolejne szoki naftowe
dwu kolejne szoki naftowe
, na udzielaniu
, na udzielaniu
pomocy kredytowej i doradczej rządom krajów
pomocy kredytowej i doradczej rządom krajów
przeżywających kryzys zadłużenia
przeżywających kryzys zadłużenia
zagranicznego
zagranicznego
(szczególnie w latach 80. XX w.) lub
(szczególnie w latach 80. XX w.) lub
kryzysy finansowe
kryzysy finansowe
, jak
, jak
też
też
krajom w trakcie transformacji rynkowej
krajom w trakcie transformacji rynkowej
(od początku lat
(od początku lat
90.)
90.)
•
Obecnie dużą wagę MFW przypisuje zwłaszcza
Obecnie dużą wagę MFW przypisuje zwłaszcza
kwestii
kwestii
rozwiązania kryzysu zadłużenia w krajach najbiedniejszych i
rozwiązania kryzysu zadłużenia w krajach najbiedniejszych i
relatywnie najbardziej zadłużonych
relatywnie najbardziej zadłużonych
(HIPC-Heavy Indebted
(HIPC-Heavy Indebted
Poor Countries) .
Poor Countries) .
31
14. Polska w MFW
•
Polska należała do założycieli MFW i systemu walutowego z
Polska należała do założycieli MFW i systemu walutowego z
Bretton Woods
Bretton Woods
, ale – tak samo jak Czechosłowacja – wskutek
, ale – tak samo jak Czechosłowacja – wskutek
decyzji władz „sowieckiej metropolii kolonialnej”
decyzji władz „sowieckiej metropolii kolonialnej”
w marcu
w marcu
1950 r. wystąpiła z Funduszu
1950 r. wystąpiła z Funduszu
.
.
•
Wniosek o ponowne przyjęcie
Wniosek o ponowne przyjęcie
do MFW rząd PRL złożył w
do MFW rząd PRL złożył w
niefortunnym momencie historycznym, bo
niefortunnym momencie historycznym, bo
10 listopada 1981
10 listopada 1981
r.
r.
, tzn. na miesiąc przed wprowadzeniem stanu wojennego.
, tzn. na miesiąc przed wprowadzeniem stanu wojennego.
•
Wskutek restrykcji politycznych i sankcji gospodarczych ze strony
Wskutek restrykcji politycznych i sankcji gospodarczych ze strony
administracji USA i rządów niektórych innych krajów Zachodu wobec
administracji USA i rządów niektórych innych krajów Zachodu wobec
polskiej „junty wojskowej”, kierowanej przez gen. W. Jaruzelskiego,
polskiej „junty wojskowej”, kierowanej przez gen. W. Jaruzelskiego,
wniosek został rozpatrzony pozytywnie dopiero po ponad 4-letniej
wniosek został rozpatrzony pozytywnie dopiero po ponad 4-letniej
przerwie. W efekcie
przerwie. W efekcie
PRL została znowu członkiem MFW 12
PRL została znowu członkiem MFW 12
czerwca 1986 r.
czerwca 1986 r.
•
MFW odegrał
MFW odegrał
kluczową rolę we wspieraniu zmian polityki
kluczową rolę we wspieraniu zmian polityki
walutowej Polski
walutowej Polski
, wprowadzonych od 1 stycznia 1990 r.
, wprowadzonych od 1 stycznia 1990 r.
w
w
ramach realizacji „Planu Balcerowicza”
ramach realizacji „Planu Balcerowicza”
, pomagając w
, pomagając w
utworzeniu Funduszu Stabilizacji Złotego (1 mld USD), w
utworzeniu Funduszu Stabilizacji Złotego (1 mld USD), w
częściowym oddłużeniu
częściowym oddłużeniu
Polski, w przeobrażeniu
Polski, w przeobrażeniu
złotego w
złotego w
walutę wymienialną
walutę wymienialną
i w stopniowym znoszenie restrykcji
i w stopniowym znoszenie restrykcji
dewizowych. W okresie 1990-1994 r. MFW obiecał Polsce
dewizowych. W okresie 1990-1994 r. MFW obiecał Polsce
kredyty rzędu 3,2 mld USD, a faktycznie postawił do
kredyty rzędu 3,2 mld USD, a faktycznie postawił do
dyspozycji
dyspozycji
kredyty w wysokości 1 237 mln USD
kredyty w wysokości 1 237 mln USD
.
.