Karty charakterystyk

substancji chemicznych.

Metody neutralizacji i

zagospodarowania

chemikaliów.

Wykonali:

Trzeszczkowska Justyna

Samosiuk Łukasz

Żak Ewa

CZYM JEST?

KOMU I DO CZEGO SŁUŻY?

- karta charakterystyki (MSDS, ang. Material Safety

Data Sweet- Karta charakterystyki
Substancji/Mieszaniny) to dokument ułatwiający
bezpieczną pracę,

- jest opracowywana przez osoby, które posiadają

odpowiednie kwalifikacje.

STATUS PRAWNY

 

Wszystkie znajdujące się w obrocie

handlowym substancje i preparaty

niebezpieczne krajów UE, NAFTA

(USA, Kanada, Meksyk) oraz wielu

innych

muszą

mieć

karty

charakterystyki.

Karta charakterystyk powinna być

zawsze

dostępna

w

trakcie

transportu i przechowywania tych

substancji.

Karty charakterystyki dostępne w języku polskim spełniają

wymagania określone w:

Ustawie z dnia 11.01.01 o substancjach chemicznych
( Dz. U. 01.11.84 z późn. zm.)

Rozporządzeniu z dnia 03.07.02 w sprawie karty
charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu
niebezpiecznego
( Dz.U.02.140.1171 z późn. zm.).

STATUS PRAWNY

STATUS PRAWNY

W Europejskim Obszarze Gospodarczym układ karty

charakterystyki, jej niezbędną zawartość definiuje
Rozporządzenie UE REACH.

Karta charakterystyk zgodna z REACH zawiera datę

sporządzenia i informacje o substancji.

Sposób sporządzania zawarto w:

•

Tytule IV

•

Załączniku II w/w Rozporządzenia.

W Polsce informacje o niebezpiecznych właściwościach

substancji chemicznych i preparatów oraz o zasadach i
zaleceniach bezpiecznego ich stosowania są gromadzone w
komputerowej bazie danych Centrum Informacji
Toksykologicznej Instytutu Matki Polki w Łodzi – stamtąd mogą
je uzyskiwać np. szpitale w przypadkach zatruć ostrych.

OBOWIĄZKI PRODUCENTÓW i

ODBIORCÓW

 Producent, dystrybutor bądź importer chemikaliów

jest zobowiązany do nieodpłatnego przedstawienia

kart odbiorcy (najpóźniej w dniu pierwszej

dostawy) oraz do aktualizowania danych.

 Odbiorcy substancji mają obowiązek

przechowywać kartę w taki sposób, aby każda

osoba mająca do czynienia z tymi substancjami

mogła w każdej chwili zapoznać się z zagrożeniami

opisanymi w karcie.

 Zawartość i struktura kart charakterystyki
jest normowana przepisami prawa,
zróżnicowanymi dla krajów UE i NAFTA-y.

CO ZAWIERA?

- informacje zagrożeniach występujących przy użytkowaniu danej

substancji lub preparatu, a wynikających z klasyfikacji zagrożeń dla

człowieka i środowiska.

-bezpośrednie i opóźnione skutki narażenia krótko- i długotrwałego, z

uwzględnieniem wszystkich dróg narażenia,

- opis środków pierwszej pomocy przedmedycznej,
- wskazania przypadków koniecznej pomocy lekarza,
- (czasem) informacje o dawkach śmiertelnych,
- praktyczne zasady lub zalecenia, dotyczące: bezpiecznego transportu,

przechowywania, stosowania substancji i preparatów chemicznych,

wskazujące różne parametry kontroli narażenia,

- charakterystykę sposobu utylizacji odpadów tych substancji,
- postępowanie w sytuacjach zagrożenia i pożaru.

- nazwę producenta lub dystrybutora danej
substancji lub preparatu,
- ich nazwę i skład chemiczny,
- oznaczenie międzynarodowe,
- opis stosowanych oznaczeń graficznych,
- podstawowe właściwości fizykochemiczne i
toksykologiczne,
- informacje o reakcjach z innymi substancjami,

1. Identyfikacja

substancji/preparatu

Identyfikacja producenta, importera lub dystrybutora.

a) Identyfikacja substancji/preparatu

a) Identyfikacja substancji/preparatu
- nazwa substancji lub preparatu, pod którą wprowadza się je

do obrotu,

b) Zastosowanie substancji/preparatu:

b) Zastosowanie substancji/preparatu:
- znane lub zalecane przeznaczenie lub zastosowania

substancji lub preparatu, w przypadku wielu –

najważniejsze z nich; krótki opis zastosowania (działania),

np. antyutleniacz, retardant ognia.

c) Identyfikacja producenta, importera lub dystrybutora

c) Identyfikacja producenta, importera lub dystrybutora
- imię i nazwisko osoby/pełną nazwę firmy odpowiedzialnej za

wprowadzenie substancji/preparatu do obrotu, wraz z

adresem, numerem telefonu czy też faksu, adres poczty

elektronicznej,

- w przypadkach gdy producent,
importer lub dystrybutor mają
siedzibę poza terytorium RP, podaje
się, jeżeli to możliwe, również adres
i numer telefonu osoby/dystrybutora
mającego siedzibę na terytorium RP.

d) Telefon alarmowy

d) Telefon alarmowy

2.   Identyfikacja zagrożeń

- wskazuje się zagrożenia dla zdrowia człowieka i dla

środowiska stwarzane przez substancję lub preparat
(klasyfikacja zgodnie z ustawą),

- najważniejsze skutki i objawy szkodliwego działania na

zdrowie człowieka i na środowisko,

- stwarzające zagrożenie właściwości fizykochemiczne,
- dokonuje się rozróżnienia między preparatami

sklasyfikowanymi jako niebezpieczne i
niesklasyfikowanymi jako niebezpieczne,

- wskazuje się również zagrożenia nieujęte w kryteriach
klasyfikacji (pylenie, zmrażanie, duszące działanie
gazów, szkodliwe działanie na organizmy żyjące w
glebie, mikroorganizmy glebowe obecne także w
atmosferze).

3.   Skład i informacja o

składnikach

Informacje umożliwiające odbiorcy łatwe określenie

Informacje umożliwiające odbiorcy łatwe określenie

zagrożeń stwarzanych przez substancje wchodzące w

zagrożeń stwarzanych przez substancje wchodzące w

skład preparatu:

skład preparatu:
- w przypadku preparatów niebezpiecznych wymienia się, z

podaniem ich stężeń lub zakresu stężeń, w jakich

występują:

* składniki stwarzające zagrożenie dla zdrowia człowieka lub

dla środowiska, jeżeli obecne są w preparacie w stężeniach

równych lub większych od podanych w ustawie,

* składniki, dla których określono w odrębnych przepisach

wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku

pracy, jeżeli występują w preparacie w tych stężeniach,

* klasyfikację składników zgodnie z brzmieniem określonym w

wykazie substancji niebezpiecznych, przedstawiając

dotyczące zagrożeń zdrowia człowieka symbole określające

kategorię niebezpieczeństwa oraz numery przypisanych

zwrotów R,

* nazwy składników zgodnie z brzmieniem określonym w

przepisach wydanych na podstawie ustawy oraz ich

numery WE oraz numer CAS.

4.   Pierwsza pomoc

- wskazuje się, czy pomoc medyczna potrzebna jest

natychmiastowo, jest wymagana lub zalecana,

- informacje o pierwszej pomocy muszą być zwięzłe i

zrozumiałe dla poszkodowanego, osób postronnych i

osób udzielających pierwszej pomocy,

- objawy i skutki narażenia opisuje się krótko,

- informuje się, co należy zrobić w miejscu wypadku i

czy mogą wystąpić opóźnione skutki narażenia,

- informacje podaje się według różnych dróg
narażenia.

5.   Postępowanie w przypadku

pożaru

Określając wymagania dotyczące zwalczania

pożaru spowodowanego

przez daną substancję lub

preparat oraz

pożaru powstającego w ich sąsiedztwie,

w szczególności podaje się podstawowe

zasady

postępowania i wskazuje:

- środki gaśnicze właściwe ze względu na rodzaj substancji

lub preparatu;

- takie, których nie wolno używać ze względów

bezpieczeństwa;

- szczególne zagrożenia związane z narażeniem

wynikającym z właściwości samej substancji lub

preparatu,
produktów spalania, powstających gazów

-  środki ochrony indywidualnej dla strażaków

6.   Postępowanie w przypadku

niezamierzonego uwolnienia do

środowiska

W zależności od właściwości substancji lub

W zależności od właściwości substancji lub

preparatu podaje się informacje

preparatu podaje się informacje

dotyczące:

dotyczące:

- indywidualnych środków ostrożności
(usuwania źródeł zapłonu, zapewnienia

wystarczającej wentylacji/ochrony dróg

oddechowych, ograniczania pylenia,

zapobiegania kontaktowi ze skórą lub

oczami),

- środków ostrożności w zakresie ochrony

środowiska

(unikania wprowadzania substancji lub

preparatu do kanalizacji, wód

powierzchniowych i gruntowych oraz do

gleby; ewentualnej konieczności

ostrzeżenia okolicznych mieszkańców),

-metod oczyszczania, w szczególności

użycia materiału sorpcyjnego

(piasku, ziemi okrzemkowej, substancji

wiążącej kwasy, uniwersalnej substancji

wiążącej, trocin), redukcji gazów/dymów

za pomocą wody, rozcieńczania.

7.   Postępowanie z

substancją/preparatem i jej/jego

magazynowanie

1. Postępowanie z substancją lub preparatem

1. Postępowanie z substancją lub preparatem

- środki ostrożności gwarantujące bezpieczne obchodzenie się z

substancją lub preparatem,

2. Magazynowanie

2. Magazynowanie

- warunki bezpiecznego magazynowania substancji lub preparatu,

zabezpieczenia instalacji kanalizacyjnych i wentylacyjnych,
pomieszczenia lub zbiornika przed możliwością rozlania i wydostania
się substancji na zewnątrz,

- informacje o dopuszczalnych ilościach danej substancji lub preparatu

przechowywanych w określonych warunkach magazynowania,

- informacje o rodzajach materiałów, jakich
należy użyć do pakowania i produkcji
pojemników przeznaczonych do danej
substancji lub preparatu.

3. Specyficzne zastosowania

3. Specyficzne zastosowania

- szczególne zalecenia dotyczące tych
zastosowań,
- odnośniki do odpowiednich technicznych
wytycznych stosowania tych

8.   Kontrola narażenia i środki

ochrony indywidualnej

Pełny zakres środków ostrożności, które podejmuje się w czasie stosowania

substancji lub preparatu, aby zminimalizować narażenie pracowników, podaje
się:

- parametry kontroli narażenia,
- najwyższe dopuszczalne stężenia substancji w środowisku pracy z odwołaniem

się do przepisów prawnych,

- dopuszczalne stężenia w materiale biologicznym,
- informacje o zalecanych procedurach monitoringu narażenia w środowisku pracy,
- najwyższe dopuszczalne stężenia substancji stwarzających zagrożenie dla

zdrowia człowieka,

- sugestie dotyczące systemu ochrony
-rodzaj wyposażenia zapewniającego właściwą
ochronę:

* dróg oddechowych * rąk
* oczu i twarzy

* skóry

9.   Właściwości

fizykochemiczne

- postać - informacje o stanie fizycznym (stały, ciekły, gazowy)

oraz o barwie substancji,

- zapach - jeżeli jest wyczuwalny, podaje się jego krótki opis,
- pH
- temperaturę (wrzenia, topnienia, zapłonu,

samozapłonu),

- palność (ciało stałe, gaz),
- właściwości wybuchowych,
- właściwości utleniających,
- prężności par,
- gęstość względną,
- rozpuszczalność (w wodzie,

w rozpuszczalnikach organicznych,
z podaniem rozpuszczalnika),

- współczynnik podziału n-oktanol/woda;
- innych właściwości - wskazuje się właściwości substancji lub

preparatu mające istotne znaczenie dla bezpieczeństwa

(gęstość par, zdolność mieszania się, lotność, przewodnictwo

elektryczne, lepkość).

W przypadku preparatu podaje się właściwości fizykochemiczne

preparatu, a nie jego poszczególnych składników.

10.  Stabilność i reaktywność

Określa się stabilność substancji lub preparatu oraz

Określa się stabilność substancji lub preparatu oraz

możliwość

możliwość

wystąpienia niebezpiecznych reakcji w

wystąpienia niebezpiecznych reakcji w

pewnych warunkach,

pewnych warunkach,

podając:

podając:
- warunki, których należy unikać (temperaturę, ciśnienie,
światło, wstrząsy, które mogą spowodować niebezpieczną
reakcję + krótki opis tej reakcji),

- materiały, których należy unikać (woda, powietrze bądź odpowiednie

kwasy, zasady, środki utleniające oraz inne materiały, które mogą
spowodować niebezpieczną reakcję + krótki opis tej reakcji;

- niebezpieczne produkty rozkładu

Szczególną uwagę użytkowników zwraca się na

Szczególną uwagę użytkowników zwraca się na:
- potrzebę stosowania i obecność środków stabilizujących;
- możliwość niebezpiecznej reakcji egzotermicznej;
- znaczenie dla bezpieczeństwa zmian w fizycznym wyglądzie

substancji lub preparatu, jeżeli zmiany takie występują;

- niebezpieczne produkty rozkładu powstające w wyniku kontaktu z

wodą, jeżeli takie produkty powstają;

- możliwość rozkładu do produktów niestabilnych.

11.  Informacje toksykologiczne

- zwięzły, wszechstronny opis wszelkich skutków toksycznego

działania substancji lub preparatu, które mogą wystąpić w
wyniku kontaktu z substancją lub preparatem.

- niebezpieczne dla zdrowia człowieka skutki, wynikające z

narażenia na działanie substancji lub preparatu, w oparciu o
doświadczenia praktyczne oraz wnioski z badań naukowych,

- informacje o różnych drogach narażenia
- objawy narażenia w odniesieniu do fizycznych,
chemicznych i toksykologicznych cech substancji
lub preparat,
- skutki narażenia ostrego oraz krótko- i długoterminowego, w

tym działania drażniącego, uczulającego, mutagennego,
rakotwórczego oraz szkodliwego działania na rozrodczość.

12.  Informacje ekologiczne

Informacje ekologiczne zawierają w szczególności dane

Informacje ekologiczne zawierają w szczególności dane

dotyczące:

dotyczące:
- ekotoksyczności
- informacje o możliwym

wpływie na działanie

oczyszczalni

ścieków.

- mobilności
- trwałości i rozkładu (zdolność substancji lub
odpowiednich składników preparatu do

rozkładu w

środowisku w wyniku biodegradacji lub innych procesów
takich jak utlenianie lub hydroliza; czasy połowicznego
rozkładu dla tych substancji, zdolność substancji lub
określonych składników preparatu do rozkładu w
oczyszczalniach ścieków)
- zdolności do bioakumulacji:
- innych szkodliwych skutków na środowisko

13.  Postępowanie z odpadami

Jeżeli usuwanie substancji lub preparatu (pozostałości

lub odpadu powstającego wskutek możliwego do
przewidzenia zastosowania) stwarza zagrożenie,
zamieszcza się:

- opis tych odpadów,
- informacje dotyczące bezpiecznego obchodzenia się z

nimi.

- metody unieszkodliwiania substancji lub preparatu oraz

opakowań po tych substancjach lub preparatach
(spopielanie, odzysk materiałów, składowanie),

- dane dotyczące klasyfikacji odpadów.
 

14.  Informacje o transporcie

- szczególne środki ostrożności, o których użytkownik

musi wiedzieć lub których musi przestrzegać w
związku z przepisami dotyczącymi transportu lub
przemieszczania substancji lub preparatu na terenie
jego zakładu oraz poza nim.

- klasyfikacja substancji lub preparatu zgodnie z

przepisami dotyczącymi przewozu towarów
niebezpiecznych.

15.  Informacje dotyczące przepisów

prawnych

Na oznakowaniu opakowań podaje

się informacje dotyczące
zdrowia, bezpieczeństwa i
środowiska, zgodnie z
przepisami dotyczącymi
oznakowania opakowań
substancji niebezpiecznych i
preparatów niebezpiecznych.

Jeśli substancja lub preparat,

którego dotyczy dana karta, jest
objęty szczególnymi przepisami
prawnymi dotyczącymi ochrony
zdrowia człowieka i środowiska,
wskazuje się te przepisy (podaje
się przepisy krajowe lub
wspólnotowe w tym zakresie)

16.  Inne informacje

Informacje, które uznaje się za istotne dla zapewnienia
bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia człowieka i

ochrony środowiska, w szczególności

dotyczące:

* wykazu zwrotów R, które zamieszczono w pkt 2 i 3 karty

charakterystyki, oraz pełnego ich brzmienia;

* niezbędnych szkoleń;
* zalecanych ograniczeń w stosowaniu;
* możliwości uzyskania dalszych informacji;
* źródła danych, na podstawie których opracowano kartę

charakterystyki;

* zmian dokonanych w karcie charakterystyki w przypadku

jej aktualizacji.

KARTY CHARAKTERYSTYK W

PRACOWNIACH

Karty charakterystyki powinny znajdować się w każdej

pracowni chemicznej. Osoby prowadzące zajęcia
muszą zapoznać z zawartymi w kartach informacjami
wszystkich uczniów (studentów) pracujących z
substancjami lub preparatami niebezpiecznymi. Dzięki
temu możliwe jest podjęcie niezbędnych działań
zapobiegających powstaniu zagrożenia.

WERSJE ELEKTRONICZNE KART

CHARAKTERYSTYKI

Zdarza się, że niektóre karty są obszerne i wielostronicowe. Ich elektroniczne

wersje można pobrać z internetowych stron:

* wytwórców, dystrybutorów odczynników, np. Polskich Odczynników Chemicznych,
* instytucji zajmujących się ochroną pracowników, np. Centralnego Instytutu

Ochrony Pracy,

* wyższych uczelni, np. Wydziału Chemii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w

Poznaniu.

Kartę charakterystyki danej substancji w
internetowej bazie danych np. POCh
można odszukać podając jedno spośród
kryteriów:
- nazwę lub jej synonim,

- numer CAS

- numer asortymentowy,

- numer WE

- stopień czystości, - wzór sumaryczny,
- masę cząsteczkową.

METODY NEUTRALIZACJI

CHEMIKALIÓW

Aldehydy:

Aldehydy:
Rozpuszczalne w wodzie

aldehydy

przeprowadzić w pochodne
disiarczkowe, działając

wodnym

roztworem wodorosiarczanu

(IV) sodu.

Pojemnik S

Brom

Brom
Zneutralizować przez
wkraplanie do wodnego
roztworu tiosiarczanu
sodu. Pojemnik S

METODY NEUTRALIZACJI

CHEMIKALIÓW

Kwasy nieorganiczne

Kwasy nieorganiczne
Stężone kwasy ostrożnie rozcieńczyć, wkraplając
je do mieszanej wody z lodem, po czym zneutralizować
roztworem wodorotlenku sodu. Doprowadzić pH
do 6-8 i zlać roztwór do pojemnika S. Małe ilości kwasów
(do 10 g), takich jak solny, azotowy (V), ortofosforowy
(V) lub siarkowy (VI), po rozcieńczeniu wodą, neutralizacji
i doprowadzeniu do pH 6-8 można wylać do zlewu i spłukać
obficie wodą

Metale ciężkie

Metale ciężkie
Siarczkiem sodu wytrącić z roztworu nierozpuszczalne

siarczki metali lub jony tych metali związać na silnie

kwaśnym kationicie. Osad siarczków lub zużyty jonit umieścić

w pojemniku TN.

METODY NEUTRALIZACJI

CHEMIKALIÓW

Rtęć i jej sole

Rtęć i jej sole
Rtęć przekształcić w amalgamat cynkowy,
używając pyłu cynkowego lub związać przy
użyciu specjalnych preparatów do chemisorpcji
rtęci (np. Chemisorb firmy Merck). Pojemnik R.

Organiczne odpady

Organiczne odpady
Niereaktywne i nietoksyczne odpady organiczne bez

fluorowców zbierać w pojemniku O, a zawierające
atomy fluorowców - w pojemniku F.

Reaktywne związki organiczne przeprowadzić w mniej

reaktywne, by uniknąć w pojemnikach na odpady
niepożądanych a trudnych do przewidzenia i kontroli
reakcji.

KARTA CHARAKTERYSTYKI stanowi

zbiór informacji o niebezpiecznych
właściwościach substancji lub
preparatu oraz zasadach i zaleceniach
ich bezpiecznego stosowania.

Każda substancja chemiczna powinna

być zagospodarowana i
zneutralizowana zgodnie z
zaleceniami zawartymi w karcie
charakterystyki aby nie stanowiła
zagrożenia dla człowieka oraz
otaczającego go środowiska.