Język Programowania

Object Pascal

Praktyka Programowania

•

Tworząc nazwę procedury, umieszczaj w niej słowo
odpowiadające wykonywanej czynności oraz drugie,
wskazujące na przedmiot (obiekt) tego działania

•

Staraj się aby procedury wykonywały tylko jedno
zadanie, odzwierciedlone w nazwie procedury

•

Tworzone metody powinny być krótkie

–

mniejsze ryzyko niewłaściwego użycia zmiennych

–

mniejsze ryzyko błędu w kodzie procedury

•

Unikaj zmiennych globalnych

•

Jako identyfikatorów używaj pełnych słów (nie
skrótów)

Konwencja

•

Identyfikatory typów powinny być poprzedzone literą

T (np. TForm)

•

Po usunięciu T otrzymujemy typową nazwę zmiennej

(np. Form)

•

Pola klas prefiksujemy literą F (prywatne); po jej

usunięciu otrzymujemy nazwę właściwości

•

Składniki typów wyliczeniowych z reguły są

poprzedzone jedną lub dwiema literami z nazwy typu,

np.

Type TFormStyle=(fsNormal, fsMDIChild, fsMDIForm,

fsStayOnTop);

•

Nazwy klas z rodziny Exception są poprzedzane literą

E

Klasa

•

Klasa (term. nieobiektowa) składa się z danych i

procedur

•

Dane = pola

•

Procedury = metody

•

Pola + metody =atrybuty

•

Podkreślenie różnicy między komponentami

programu spoza klas

•

Oczywiście w Delphi można programować

nieobiektowo (strukturalnie)

•

Podstawowa klasa: TObject, „przodek” każdej

klasy w Delphi

Podstawowa składnia klas

•

Co najmniej dwie linie kodu

TMojaKlasa = class
end;

•

TMojaKlasa = class (TObject) ...

•

ShowMessage(TMojaKlasa.ClassNam
e);

•

Operator is

•

Przykład Project1

Deklaracje wyprzedzające

•

Forward declaration (dwie klasy odwołują się wzajemnie

do siebie i znajdują się w tym samym module)

•

TMojaKlasa = class;

•

Przykład:

interface
type
TKlasaA = class; //deklaracja wyprzedzająca
TKlasaB = class //definicja klasy
KlasaA: TKlasaA //odwołanie do klasy A przed jej

//definicją

end;
TKlasaA = class //definicja klasy
KlasaB:TklasaB
end;

Inne zastosowania słowa

class

•

Utożsamianie klas (dziedziczenie bez

rozszerzeń)

type
EMojaKlasa = class (Exception);

•

Definiowanie metaklas lub odwołań

do klas

•

Metaklasa jest klasą z klasy, tzn. jej

wystąpienia są klasami

–

type TMetaklasa = class of TJakaśKlasa;

Modelowanie stanu

obiektów

•

Klasa TPies (atrybuty: kolor, rasa, płeć, waga)

•

Przykład

type TKolorPsa=(kpBrazowy,kpBialy,kpCzarny,kpZolty);
TPlecPsa=(ppSamiec,ppSamica);
TRasaPsa=(rpLabrador,rpPudel); //itd.
TWagaPsa=0..150;

TPies = class
FKolor: TKolorPsa;
FPlec: TPlecPsa;
FRasa: TRasaPsa;
FWaga: TWagaPsa;
end;

Modelowanie zachowania

•

Procedury i funkcje klas to metody

•

Ich deklaracje (podobnie do pól umieszcza się w ciele klasy)

•

Muszą wystąpić jednak po deklaracji pól, np.:

//pola klasy TPies
Procedure Skok;
Procedure Bieg;
Procedure Szczekanie;
Procedure Sen
end;

•

Jeśli to jest w module, deklaracja klasy np., w sekcji interface,

natomiast definicja metod w sekcji implementation

•

Nazwa metody w definicji musi być prefiksowana nazwą klasy

Procedure Tpies.Szczekanie;
begin end;

•

Przykład w pliku projektu (głównym): Project2

Modelowanie zachowania

(c.d.)

•

Delphi 6 automatycznie tworzy deklaracje metod, wypełnia

deklaracje właściwości oraz generuje puste metody zgodnie z

obowiązującą składnią.

•

Aby uzupełnić klasę klikamy jej nazwę prawym przyciskiem

myszy

•

Z menu kontekstowego wybieramy polecenie Complete Class

at a Cursor

•

Wszystkie definicje metod są zapisane między słowami begin i

end

•

Obowiązują takie same reguły gramatyczne jak w zwykłych

procedurach i funkcjach

•

Wszystkie prawidłowe argumenty z punktu widzenia procedur

mogą wystąpić w metodach

•

Właściwość (ang. property) jest ostatnim podstawowym

określeniem używanym w definicji klas

Tworzenie obiektu

(instancji, wystąpienia)

•

Ogólna składnia

nazwa_zmiennej := nazwa_klasy.Create;

•

Wywołanie metody Create powoduje

przydzielenie pamięci do wystąpienia

•

Free zwalnia tę pamięć (dziedzictwo z

TObject)

•

Create – konstruktor klasy

•

Free działa poprawnie nawet jeśli obiekt nie

istnieje; jeżeli istnieje – metoda ta wywołuje

destruktor Destroy; Przykład: Project3

Konstruktor

•

Każdy obiekt wymaga konstruktora: konstruktor

klasy TObject jest zdefiniowany w pliku System.pas

•

Constructor jest specjalnym słowem kluczowym

wskazującym, że dana metoda jest wykorzystywana

do inicjacji nowego obiektu klasy

•

Domyślny konstruktor nie ma żadnych argumentów

– aby go wywołać wystarczy poprzedzić go nazwą

klasy

•

Podklasy mogą zastępować domyślny konstruktor

i , jeżeli zachodzi taka potrzeba, wprowadzać

argumenty (już wkrótce c.d.)

•

Przykład: Project4

Destruktor

•

Wykonuje wszystkie niezbędne
czynności porządkujące (zwalnia
pamięć)

•

Może być przedefiniowywany w klasie

•

Stosowanie słów kluczowych: virtual,
overloaded, override

–

Późne wiązanie

–

Metoda trafia do VMT

Hermetyczność:

ukrywanie zbędnych

informacji

•

Ukrywanie atrybutów, do których dostęp z

zewnątrz jest niewskazany – ochrona przed

niespodziewanymi efektami ubocznymi

•

Ułatwia to operowanie na skomplikowanych

obiektach, np. kierowcy łatwiej prowadzi się

auto, gdy nie zna szczegółów technicznych

zapłonu, wspomagania kierownicy itp.

•

Specyfikatory dostępu (ang. access specifiers):

–

Dostęp publiczny

–

Dostęp prywatny

–

Dostęp chroniony

–

Dostęp opublikowany

Dostęp publiczny

•

Jak terminal na lotnisku: każdy może wejść i wyjść; do
samolotów jest jednak dostęp ograniczony

•

Domyślnie wszystkie atrybuty klasy są publiczne, o ile klasa
lub jej przodek nie zostały skompilowane z dyrektywą $M+

•

Można jawnie zadeklarować część klasy jako publiczną
używając słowa kluczowego public

•

Atrybuty części publicznej tworzą interfejs (publiczny) klasy

•

Innymi słowy, w części publicznej – te atrybuty, które
chcemy udostępnić innym

•

Choć pola mogą być publiczne – z różnych powodów nie
powinniśmy ich udostępniać (dostęp do pól pośrednio przez
metody)

Dostęp prywatny

•

Wszystkie atrybuty po słowie kluczowym private są

chronione przed dostępem (wywołaniem)

•

Prywatne metody są metodami posiłkowymi w

definicji innych metod (prywatnych i publicznych)

•

Metoda prywatna, której nie wywołuje (pośrednio lub

bezpośrednio) żadna metoda publiczna nie ma sensu

•

Część prywatna zwana jest też szczegółami

implementacji klasy

•

Części prywatne i publiczne mogą się przeplatać –

wiele słów: public i private w definicji tej samej

klasy

•

Przykład: Project5

Dostęp chroniony

•

Słowo kluczowe protected

•

W przypadku dostępu z zewnątrz klasy atrybut

chroniony zachowuje się jak prywatny

•

W przypadku dostępu w klasach wywiedzionych

(dziedziczących) atrybut chroniony zachowuje się jak

publiczny

•

Atrybuty chronione udostępniamy innym

projektantom w celu łatwej specjalizacji naszych

klas, przy jednoczesnym zachowaniu idei

hermetyczności obiektów (ang. object encapsulation)

•

Przykład: chroniona metoda ugryź i podklasa

TPiesObronny z metodą ChrońPana

Dostęp opublikowany

•

Ma sens tylko w przypadku narzędzi

klasy RAD

•

Przypomina nieco dostęp publiczny lecz

jest stosowany w przypadku atrybutów,

które powinny być dostępne w fazie

projektowej

•

Słowo kluczowe published

•

Opublikowane atrybuty są wyświetlane

w oknie Object Inspectora

Ponadto...

•

Dostępność identyfikatora w tworzonych

podklasach może być rozszerzana (promowanie

atrybutów), nie można jej jednak z powrotem

zawężać, np. odziedziczona metoda chroniona

może stać się prywatną

•

Wyjątek: jeżeli wykorzystujemy klasę w tym

samym module, w którym została zdefiniowana,

to prywatne i chronione atrybuty stają się

publiczne (?!)

•

Jeśli zatem wystąpienie klasy pojawia się w tym

samym module, w którym ja zdefiniowano, to

dostęp do jego atrybutów jest nieograniczony

Zasięg

•

Rodzaje: lokalny, globalny i proceduralny

•

Zasięg globalny mają wszystkie elementy interfejsu

modułu; w innych modułach wystarczy odpowiednia

klauzula uses

•

Zasięg lokalny – identyfikatory w sekcji implementacji

(również klasy mogą mieć zasięg lokalny)

•

Gdy zmienna (obiekt) jest deklarowana w procedurze

lub funkcji (metodzie) ma wówczas zasięg proceduralny

•

W Object Pascalu można definiować procedury i funkcje

zagnieżdżone (w nagłówku procedury, funkcji, metody)

•

Identyfikatory zdefiniowane w procedurze (...) mogą być

używane tylko w bloku tej procedury (...) i procedurach

w niej zagnieżdżonych

Właściwości

•

„Wynalazek” Delphi

•

Stosowanie metod do modyfikacji pól jest raczej

niewygodne, np. nie można stosować metod jako

operandów w porównaniu, przypisaniu

•

Inteligentne dane: zabezpieczone proceduralnie, ale

zachowujące się nadal jak dane (pola klas)

•

Najprostsza forma właściwości:

property NazwaWlasciwosci: TypDanych read NazwaPola

write NazwaPola

•

NazwaPola musi być polem klasy

•

Konwencja: jeśli nazwa prywatnego pola jest

prefiksowana przez F, wówczas jest ono usuwane z

nazwy odpowiedniej właściwości

Właściwości (c.d.)

•

Najprostszy przykład:

property Kolor: TKolorPsa read FKolor write

FKolor;

•

Klauzele read i write oznaczają w
ogólności, odpowiednio, funkcję i
procedurę filtrującą

•

Właściwości: prostota pól prywatnych
gwarantująca dostęp do nich przez
metody publiczne

Przykład właściwości

protected
function GetColor:

TKolorPsa;

procedure SetColor

(const value:
TKolorPsa);

public
property Kolor:

TKolorPsa read
GetColor write
SetColor;

implementation
function TPies.GetColor:

TKolorPsa

begin
//sprawdzenia
Result:=FKolorPsa;
end;
procedure TPies.SetColor

(const value: TKolorPsa);

begin
if (Value = FKolor) then exit;
FKolor:=Value;
end;

Podsumowanie

Na koniec przykład: Project6