Czynniki szkodliwe

dla zdrowia, uciążliwe

i niebezpieczne

Chemiczne

• w zależności od możliwych

skutków i rodzaju ich
działania:

– toksyczne

– drażniące

– uczulające

– rakotwórcze

– mutagenne

– upośledzające funkcje

rozrodcze

• w zależności od sposobów

wchłaniania:

– przez drogi oddechowe

– przez skórę i błony

śluzowe

– przez przewód

pokarmowy

Czynniki środowiska pracy

Fizyczne

• hałas

• drgania (wibracja)

• promieniowanie (jonizujące,

podczerwone, nadfioletowe,
laserowe)

• pole elektromagnetyczne

• elektryczność statyczna

• pyły przemysłowe

• czynniki niebezpieczne

mogące prowadzić do
urazów:

– poruszające się maszyny

– ruchome elementy

maszyn

– przemieszczające się

wyroby i materiały

– ostre oraz wystające

elementy i krawędzie

Biologiczne

• mikroorganizmy

– bakterie

– wirusy

– grzyby

– pierwotniaki

• substancje wytwarzane

przez mikroorganizmy

– toksyny

– alergeny

• makroorganizmy

– rośliny

– zwierzęta  

Czynniki środowiska pracy

Psychofizyczne

• obciążenie fizyczne

(statyczne
i dynamiczne)

• obciążenie nerwowo-

psychiczne:

– obciążenie umysłu

– obciążenie lub

niedociążenie percepcyjne

– obciążenie emocjonalne

Najwyższe dopuszczalne stężenia i
natężenia czynników szkodliwych dla
zdrowia

• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE (NDS)

– średnie

ważone, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-
godzinnego dobowego i tygodniowego, określonego w
Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy, przez okres jego
aktywności zawodowej, nie powinno spowodować ujemnych
zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń.

• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE NATĘŻENIE (NDN)

fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia – ustalone jako
wartość średnia, której oddziaływanie na pracownika w ciągu
8-godzinnego dobowego
i tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy, wymiaru czasu
pracy, przez okres jego aktywności zawodowej,
nie powinno spowodować ujemnych
zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń.

Najwyższe dopuszczalne stężenia i
natężenia czynników szkodliwych dla
zdrowia

• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE

(NDSCh)

– wartość średnia, która nie powinna spowodować ujemnych
zmian
w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy
nie dłużej niż 30
minut w czasie zmiany roboczej.

• NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE

STĘŻENIE PUŁAPOWE(NDSP)

,

które ze względu na zagrożenie
zdrowia lub życia pracownika nie
może być w środowisku pracy
przekroczone w żadnym momencie.

Badania i pomiary czynników środowiska
pracy

Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia

występujących

w zakładach pracy powinny być przeprowadzane nie rzadziej niż:

• raz na dwa lata

– jeśli stężenie (natężenie) określonego czynnika

podczas
ostatniego badania wyniosło poniżej 0,5 wartości najwyższego
dopuszczalnego
stężenia (natężenia),

• raz w roku

– jeśli stwierdzono stężenie (natężenie) określonego

czynnika
od 0,5 do 1,0 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia
(natężenia),

• raz na 6 miesięcy

:

- jeśli stwierdzono przekroczenie najwyższego dopuszczalnego stężenia
(natężenia) danego czynnika,
- w razie występowania czynników rakotwórczych,
- w razie narażenia pracowników na działanie kilku substancji
chemicznych -

jeżeli suma ilorazów średnich stężeń tych substancji do wartości ich
najwyższych dopuszczalnych stężeń przekracza 1.
W dwóch pierwszych przypadkach, tzn. przy przekroczeniu NDS

(N) i przy

występowaniu czynników rakotwórczych, pracodawca powinien w

zasadzie

zapewnić stałą kontrolę (monitorowanie) stężeń i natężeń

czynników

środowiska pracy, i tylko gdy jest to niemożliwe, powinien

wykonywać

badania co najmniej raz na 6 miesięcy.

Badania i pomiary czynników środowiska
pracy

Pomiary pola magnetycznego stałego lub pola

elektromagnetycznego

o częstotliwości 50 Hz albo 1÷ 100 kHz powinny być wykonywane:

• co najmniej raz na 3 lata

– jeżeli podczas ostatniego pomiaru uzyskano

wynik o wartościach, dla których czas przebywania pracowników w
strefie zagrożenia nie przekracza 0,5 czasu dopuszczalnego,

• co najmniej raz w roku

– jeżeli w wyniku ostatniego pomiaru uzyskano

wynik o wartościach, dla których czas przebywania pracowników w
strefie zagrożenia przekracza 0,5 czasu dopuszczalnego,

• każdorazowo

– w razie zmiany warunków eksploatacji źródeł pól

magnetycznych lub elektromagnetycznych, które mogą wpłynąć na
rozkład stref ochronnych.

Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia,

występujących

w środowisku pracy, mogą być wykonywane przez laboratoria:
• Państwowej Inspekcji Sanitarnej,

• jednostek badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy,

• Centralnego Instytutu Ochrony Pracy,

• upoważnione przez państwowego wojewódzkiego inspektora

sanitarnego,

• akredytowane zgodnie z przepisami o badaniach i certyfikacji.

Hałas

• Najwyższe dopuszczalne natężenie hałasu

135

Szczytowy poziom dźwięku C

115

Maksymalny poziom
dźwięku A

85

Dopuszczalne wartości hałasu
przy 8-godzinnej ekspozycji

Poziom ekspozycji

na hałas (dB)

Parametry hałasu

Czynniki środowiska pracy

• Niektóre pojęcia związane z hałasem

Hałas słyszalny:

16 ÷16 000 Hz

Hałas infradźwiękowy:

2 ÷ 50 Hz

Hałas ultradźwiękowy:

10 000 ÷ 100 000 Hz

Próg słyszalności:

2 x 10

-5

Pa (paskala)

Próg bólu:

ok. 100 Pa

Ciśnienie akustyczne – przyrost ciśnienia
środowiska powodowany przez dźwięk
– mierzone w paskalach (Pa)

Czynniki środowiska pracy

Wibracja

Drgania najbardziej oddziałujące na organizm człowieka mają
Częstotliwość 0,7 ÷ 1400 Hz. Szczególnie niebezpieczne są

częstotliwości

niskie z uwagi na możliwość powstania rezonansu z drganiami

własnymi

organów człowieka.

• Rezonans

60 – 90 Hz

Oczy

10 – 18 Hz

Pęcherz moczowy

4,5 – 10 Hz

Inne narządy jamy brzusznej

8 Hz

Żołądek

4 – 9 Hz

Płuca i serce

Przykładowe częstotliwości rezonansowe

Czynniki środowiska pracy

Rezonans powoduje niebezpieczeństwo wybroczyn, krwotoków,
a nawet rozerwania narządów. Ponadto wibracja powoduje

m.in.:

niedokrwienie części ciała, zmiany zwyrodnieniowe stawów

(zwłaszcza

nadgarstków, łokci i kręgosłupa), zaburzenia czucia, ból

kończyn,

zwyrodnienia w rdzeniu kręgowym i mózgu.

• Profilaktyczne badania lekarskie

Co 4 lata

Jak przy
wstępnych

Ogólne
neurologiczne

Wibracja ogólna

Po roku,
następnie
co 3 lata

Jak przy
wstępnych

Ogólne, ze
zwróceniem
uwagi na układ
naczyniowy,
nerwowy, kostny

Wibracja
przekazywana
na kończyny
górne

Częstotliwość

Zakres badania

Badania okresowe

Badania

wstępne

Rodzaj

wibracji

Czynniki środowiska pracy

Czynniki środowiska pracy

Promieniowanie termiczne

18...20

23...25

4 – praca bardzo ciężka

22 (przy odczuwalnym

ruchu powietrza – 23)

25 (przy odczuwalnym

ruchu powietrza – 26)

3 – praca ciężka

26

28

2 – praca umiarkowana

29

30

1 – praca lekka

32

33

0 – wypoczynek

Osoba

niezaaklimatyzowana

Osoba

zaaklimatyzowana

Dopuszczalne wartości obciążenia

termicznego (°C)

Intensywność pracy

(klasa)

Czynniki środowiska pracy

Oddziaływanie optyczne światła

Ś

w

ia

tł

o

w

id

zi

a

ln

e

P

ro

m

ie

n

io

w

a

n

ie

p

o

d

c

z

e

rw

o

n

e

P

ro

m

ie

n

io

w

a

n

ie

re

n

tg

e

n

o

w

s

k

ie

U

V

(u

lt

ra

fi

o

l

e

t)

Czynniki środowiska pracy

Oddziaływanie optyczne światła

• silne światło białe

• promieniowanie

rentgenowskie

• promieniowanie

ultrafioletowe

• promieniowanie

podczerwone

• promieniowanie laserowe

 wysoko jaskrawość osłabia

wzrok

 oddziaływanie m.in.

kancerogenne, oparzenia

 zapalenia rogówki i

spojówek, oparzenia, zmiany
nowotworowe skóry

 oparzenia siatkówki i

rogówki, zaćma, przegrzanie
organizmu (udar cieplny)

 punktowe zniszczenie

siatkówki

Promieniowanie elektromagnetyczne

Podział fal elektromagnetycznych ze względu
na częstotliwość

1. fale bardzo długie - do 0,02 MHz
2. fale radiowe

- 0,02 ÷ 300 000 MHz

3. podczerwień

- 3 x 10

6

÷ 4 x 10

8

MHz

4. fale widzialne

- 4 x 10

8

÷ 8 x 10

8

MHz

5. ultrafiolet

- 8 x 10

8

÷ 6 x 10

10

MHz

6. promienie X

- 6 x 10

10

÷ 75 x 10

13

MHz

7. promienie gamma - 75 x 10

13

÷ 3 x 10

15

MHz

 

Fale elektromagnetyczne rozchodzą się w
przestrzeni
jako fala kulista, czyli z jednakową prędkością
we wszystkich kierunkach.

Promieniowanie elektromagnetyczne

Strefy ochronne

Dopuszczalne
natężenia pola
elektrycznego
i pola
magnetycznego
w strefach
ochronnych przy
częstotliwościac

h:

0,1 ÷ 10 MHz 

 

Promieniowanie elektromagnetyczne

Promieniowanie podczerwone

Najwyższe, dopuszczalne średnie
natężenie napromieniowania oka
promieniowaniem podczerwonym
wynosi:

150 W/m

2

 
Średnie natężenie promieniowania

jest

to iloraz wartości napromieniowania

oczu

lub skóry i czasu trwania ekspozycji:

E

śr

= N/t

gdzie

:

E

śr

– średnie natężenie

napromieniowania w W/m

2

N – napromieniowanie w J/m

2

T – czas trwania ekspozycji

Promieniowanie elektromagnetyczne

Dawka graniczna dla osób zatrudnionych w

warunkach

narażenia na promieniowanie jonizujące

• W ciągu kolejnych 12 miesięcy:

50 mSv

– jeżeli są znane wartości

dawek w poszczególnych tkankach
i narządach oraz w szpiku kostnym

50 mSv

– jeżeli napromieniowanie

całego ciała jest równomierne

150 mSv

– w soczewkach oczu

500 mSv

– w innych tkankach lub narządach, w tym także

w skórze.

• Dla kobiet w wieku do 45 lat – w ciągu kolejnych 3

miesięcy:

12 mSv

– wyrażona jako równoważnik dawki w narządach

jamy brzusznej.

• Dla kobiet w ciąży:

1 mSv

– wyrażona jako efektywny równoważnik dawki

w ciągu 12 miesięcy.

Promieniowanie elektromagnetyczne

Zastosowanie pól elektromagnetycznych wysokiej
częstotliwości

• Do 3 MHz:

– termiczna obróbka metali, łączność

radiowa;

•  3 ÷ 30 MHz:

– termiczna obróbka dielektryków, suszenie

i sterylizacja produktów spożywczych,
oczyszczanie ziarna ze szkodników, medycyna itp.;

• 30÷ 300 MHz:

– łączność radiowa i telewizyjna, medycyna itp.;

• 300 ÷ 300 000 MHz:

– radiolokacja, radionawigacja, łączność

radiotelefoniczna, radiometeorologia,
radioastronomia, radiospektroskopia,
fizyka jądrowa, termiczna obróbka
produktów spożywczych, medycyna itp.