• Druga po urazach przyczyna

zgonów wśród dzieci do 14 roku
życia

• 105-130 nowych zachorowań na 1

mln. dzieci

• W Polsce ponad 1000 nowych

zachorowań rocznie

Przyczyny zgonów wśród dzieci do 14

roku życia

Wypadki 44%
Nowotwory 10%
Wady wrodzodzone 8%
Choroby serca 4%
Zapaleniah płuc 2%
Zapalenia opon 1%

Odsetki 5-cio letnich przeżyć wśród dzieci

chorych na nowotwory

1960

1970

1980

1990

HD

57%

65%

80%

90%

ALL

3%

15%

63%

70%

Chłoniaki

20%

25%

50%

62%

AML

0%

0%

18%

38%

Guz Wilmsa

33%

65%

78%

82%

RMS

18%

33%

62%

65%

Guzy mózgu

10%

45%

53%

55%

Mięsak Ewinga 10%

20%

42%

55%

Osteosarcoma

20%

25%

38%

55%

Retinoblastoma 78%

81%

86%

86%

Częstość występowania poszczególnych

nowotworów dziecięcych w Polsce

Nowotwór

%

Białaczki

28

Chłoniaki

14

Guzy mózgu

18

Nowotwory układu nerwowego współczulnego

7

Nowotwory nerek

7

Nowotwory kości

8

Nowotwory tkanek miękkich

7

Nowotwory gonad i zarodkowe

5

Siatkówczak

2

Nowotwory wątroby

1.5

Nowotwory nabłonkowe

1.5

Inne

<1

Częstość występowania poszczególnych nowotworów

dziecięcych w USA

Odsetki 1, 2, 3, 5

i 10-cio letnich

przeżyć wśród

dzieci chorych na

nowotwory

Odsetek zachorowań dziedzicznych

Glejaki nerwu wzrokowego 45%
Retinoblastoma 40%
Pheochromocytoma 25%
Guz Wilmsa 3%
Nowotwory OUN 1%
Białaczki 2.5-5.0%

ALL

• Promieniowanie jonizujące
• Rasa biała
• Czynniki genetyczne
- zespół Downa
- zespół Blooma
- ataxia telangiectasia

Czynniki ryzyka

AML

• Cytostatyki (leki alkilujące, epidophyllotoxyny)
• Czynniki genetyczne:
- zespół Downa
- NF1
- rodzinna monosomia 7

Czynniki ryzyka

Guzy mózgu

• Radioterapia
• Czynniki genetyczne:
- NF1
- TS

Czynniki ryzyka

osteosarcoma

• Radioterapia
• Chemioterapia – leki alkilujące
• Czynniki genetyczne
- zespół Li-Fraumeni
- dziedziczna postać retinoblastoma

Czynniki ryzyka

NHL – wrodzone i nabyte niedobory odporności

HD - bliźnięta, infekcje EBV

RMS – Li-Fraumeni, NF1

Mięsak Ewinga – rasa biała choruje 9x częściej

niż czarna

Guzy jąder - wnętrostwo

Czynniki ryzyka

Zespół Downa

20 x wyższe ryzyko zachorowania na

białaczkę

1 na 100
40% AML, 60% ALL
Często ostra białaczka megakariocytowa

Guz Wilmsa

WAGR

delecja 11p13

Zespół Denis-Drash

autosomalnie dominująca

mutacja typu missense w WT1

Autosomalnie dominujący guz Wilmsa

gen nieznany

Hemihipertrofia i zespół Beckwith-Wiedemann 11p15

Nieprawidłowości chromosomów

płciowych

• Fenotyp żeński z obecnością Y
- Zespół niewrażliwości na androgeny
- Zespół Turnera z mozaicyzmem 45X,

46XY

• Zespół Klinefeltera

Cechy autosomalnie dominujących zespołów
rodzinnego występowania nowotworów

• Nowotwory występują w wielu pokoleniach
• Przekazywane przez matki i ojców
• Wcześniejsze niż w populacji ogólnej występowanie

nowotworów

• Częstsze występowanie nowotworów mnogich i

obustronnych

• Zwiększone ryzyko występowania jednego lub kilku

typów nowotworów w jednej rodzinie

• Zmienna penetracja genów powoduje, że w rodzinie

mogą występować nosiciele, którzy nie zachorują na
nowotwór

Autosomalne dominujące

• Retinoblastoma
• Dziedziczne mutacje P53 – zespół Li-Fraumeni
• FAP/APC
• HNPCC
• Zespół Turcota
• MEN2
• Fakomatozy
- NF1, NF2, TS, VHL

retinoblastoma

• Utrata obu kopii genu RB1
• Postać rodzinna: komórki zawierają 1 kopię

genu

Autosomalne dominujące

Zespół

Li-Fraumeni

Mutacja p53
Występowanie nowotworów przed 45. r.ż.
Rak piersi przed menopauzą, białaczki,

mięsaki, guzy mózgu, rak kory nadnerczy,
żołądka, chłoniaki, rak płuca, rak splotu
naczyniówkowego, rak jelita grubego

Prawdopodobieństwo zachorowania na drugi

nowotwór – 57%

Autosomalne dominujące

MEN

• MEN1

przytarczyce, wyspy trzustki, przysadka

chromosom 11
28% zachoruje przed 15. r.ż.

• MEN2

onkogen RET, chromosom 10q11

• MEN2A

rak rdzeniasty tarczycy, gruczolaki przytarczyc, guz

chromochłonny nadnerczy

• MEN2B

występowanie nowotworów w okresie niemowlęcym,

ganglioneuroma w przewodzie pokarmowym,

deformacje kośćca

Autosomalne dominujące

FAP

• Gen supresorowy APC
• Rozwój polipowatości w drugiej, trzeciej dekadzie życia
• 90% powstaje rak jelita grubego
• Zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory

górnego odcinka przewodu pokarmowego, raka
tarczycy(1:100) oraz hepatoblastoma (1:250)

• Sigmoidoskopia od 8 rż
• Profilaktyczna colectomia z usunięciem błony śluzowej

odbytnicy

• Sulindac

Autosomalne dominujące

HNPCC

• Niestabilność mikrosatelitarna, do której

prowadzi brak funkcji genów hMSH2, pML1 i
MSH6

• Nowotwory macicy, jajników, górnego odcinka

przewodu pokarmowego

• Kolonoskopia co 6 miesięcy po 25 rż

Autosomalne dominujące

Zespół Turcota

• APC i HNPCC
• Medulloblastoma 92xczęściej niż w

ogólnej populacji, glioblastoma

Autosomalne dominujące

fakomatozy

• NF1
1:2500
Plamy cafe-au-lait
Nerwiakowłókniaki
Przebarwienia pach i pachwin
Hamartomy tęczówki
Glejaki nerwu II (15%)
Inne glejaki o niskim stopniu złośliwości
Pheochromocytoma
MPNST, RMS, AML,

Autosomalne dominujące

Autosomalne recesywne

• Xeroderma pigmentosum
• Zespół Cockayne
• Trichothiodystrophy
• AT

Diagnostyka

• Wywiad z szczegółowym wywiadem

rodzinnym

• Badanie fizykalne
• Badania laboratoryjne (biochemiczne,

hormonalne, immunologiczne,
genetyczne

• Badania obrazowe

Leczenie skojarzone

• Chemioterapia
• Postępowanie chirurgiczne
• Radioterapia
• Rehabilitacja
• Opieka paliatywna

Radioterapia

• Unieruchomienie pacjenta

- wykonanie masek z orfitu na podstawce węglowej lub
pleksiglasowej

• Planowanie leczenia

- pozycjonowanie na symulatorze
- zebranie skanów TK i przesłanie do systemu planowania
- wrysowanie obszarów do planowania GTV, CTV, PTV
- zaplanowanie leczenia w systemie planowania

nowotwory ośrodkowego układu
nerwowego

• Wysokozróżnicowane gwiaździaki
• Rdzeniak płodowy
• Wyściółczak
• Czaszkogardlak
• Złośliwe glejaki

• >50% podnamiotowo
• 40% nadnamiotowo
• Około 5% guzy rdzenia

nowotwory ośrodkowego układu
nerwowego

Gwiaździaki łagodne

• 50% guzów mózgu u dzieci
• 10 OS 80%
• Móżdżek>półkule>śródmózgowie,

wzgórze>drogi wzrokowe

• Włosowatokomórkowe – małe dzieci,

móżdżek, drogi wzrokowe

• Włókienkowe – dzieci starsze, pień,

półkule, progresja złośliwości

Rdzeniaki płodowe

85% przypadków przed 15 rokiem życia

Należy napromieniać oś mózgowo-rdzeniową do 36 Gy

Niekorzystne czynniki prognostyczne:

zakres resekcji guza <75%
rozsiew do płynu m-r
obecność przerzutów odległych
zajęcie pnia mózgu
wiek poniżej 4 lat

są wskazaniami do leczenia cytostatycznego

Przeżycie 5-letnie od 40% do 80%

Guzy pnia mózgu

• 10%
• 5 OS 20-30%
• Egzofityczne, endofityczne

czaszkogardlak

• Chirurgia - wyleczenie 60-80%
• Radioterapia po operacji nawrotu

lub nieradykalnym zabiegu
chirurgicznym

• 5 OS 80%

Mięsaki tkanek miękkich

70 nowych zachorowań rocznie

70% RMS
10% sarcoma neurogenes
10% synovioma malignum
5% pozakostny Ewing i PNET
5% fibrosarcoma

Chorzy z licznymi wadami wrodzonymi
Występowanie rodzinne – zespół Li Fraumeni

Postaci histologiczne RMS:
Zarodkowa
Pęcherzykowa
Wielopostaciowa
Niesklasyfikowane

RMS - lokalizacja

Głowa i szyja 43%
Oczodół 4%
Okolica okołooponowa

26%

Okolica nieokołooponowa 13%
Układ moczowy

9%

Narząd rodny 7%
Kończyny 18%
Inne 23%

Mięsaki – stopień zaawansowania

klinicznego

• I (16%) guz usunięty w granicach

tkanek zdrowych, węzły chłonne (-)

• II (28%) resekcja mikroskopowo

nieradykalna, węzły chłonne (+) lub (-)
usunięte

• III (36%) częściowa resekcja guza, węzły

chłonne (+) lub (-)

• IV (20%) przerzuty odległe

Mięsaki – leczenie

• I – uzupełniająca chemioterapia
• II – uzupełniająca chemioterapia i

radioterapia

• III – wstępna chemioterapia, chirurgia

i/lub radioterapia, chemioterapia
pooperacyjna

• IV – chemioterapia, chirurgia i/lub

radioterapia, chemioterapia
pooperacyjna

• Pięcioletnie przeżycia:
I i II – 75 – 80%
III – 40 - 50%
IV – 20%
Oczodół – 90%
Pęcherz moczowy – 80%

RMS – rokowanie

• W lokalizacji okołooponowej:
• Objęcie guza pierwotnego z 2-5 cm

marginesem tkanek zdrowych w oparciu o
badanie CT lub MRI wykonane przed
rozpoczęciem leczenia

• objęcie maginesem 2-3 cm powyżej podstawy

czaszki

• W pozostałych lokalizacjach zmiana resztkowa

z 2 cm marginesem

• Dawki 40-55 Gy

mięsaki – radioterapia

• Vinkrystyna
• Adriamycyna
• Cyklofosfamid
• Aktynomycyn

a

• Etopozyd
• Ifosfamid
• Cisplatyna
• DTIC

mięsaki – chemioterapia

Zastosowanie chemioterapii wielolekowej
zwiększyło prawdopodobieństwo
wieloletniego przeżycia z 10-40% do 60-80%

Białaczki

• 80% ALL
• 17% AML
• 2-5% CML
Często w skojarzeniu z dziedzicznymi

anomaliami: zespół Downa, anemia
Fanconiego, NF1

Diagnostyka – zakwalifikowanie do grup ryzyka
Chemioterapia: indukcja, konsolidacja,

podtrzymanie remisji

• Napromienianie OUN
• Profilaktyczne - całe mózgowie z rdzeniem

przedłużonym do C2-C3, 12-18 Gy po1,8 Gy

• Lecznicze – napromienianie całego OUN
18 Gy po1,8 Gy

napromienianie jąder 20-24 Gy po 2 Gy

Białaczki - rola radioterapii

Chłoniaki nieziarnicze

• Chłoniaki o wysokim stopniu złośliwości,

wysoka wrażliwość na cytostatyki

• NHL z kom B guz w jamie brzusznej, guzy kości,

twarzoczaszki, zajęcie szpiku

• NHL z kom T – najczęściej zajęcie śródpiersia
• Leczenie: chemioterapia wielolekowa

radioterapia profilaktyczna lub lecznicza

OUN
raditerapia paliatywna:SVCS, ucisk

rdzenia

Ziarnica złośliwa

• LP 5-15%, NS 40-60%, MC 15-30%,

LD<5%

• Leczenie: chemioterapia wielolekowa +

radioterapia

• Dawki niższe niż u dorosłych
• Wyleczenia > 90%

Guz Wilmsa

• Najczęściej 3-4 rż
• 95% zachorowań przed 7 rż
• Wstępna chemioterapia bez weryfikacji

histopatologicznej

• Radykalny zabieg operacyjny
• Chemioterapia pooperacyjna
• Radioterapia
- stopień III i IV o histologii korzystnej i standardowej
- stopień II i III o histologii niekorzystnej
- w stopniu II i III napromieniamy lożę po guzie i

okoliczne węzły chłonne

- napromienianie całej jamy brzusznej i całych płuc

neuroblastoma

• Szczyt zachorowań 1-2 rż
• 90% zachorowań przed 5 rż
• 30% chorych ma nieprawidłowości cytogenetyczne
delecja ramienia chromosomu 1, hiperploidia DNA,

amplifikacja onkogenu N-myc

Najczęściej okolica zaotrzewnowa 60-80%
Śródpiersie 15%
Miednica 2-5%

W chwili rozpoznania 60-70% chorych ma przerzuty

odległe

90% ma podwyższone stężenie katecholamin w moczu
Postać występująca u niemowląt IV S z przerzutami do

wątroby, szpiku i tkanki podskórnej

- I i II stopień – guz ograniczony do narządu, nie

przekracza linii środkowej ciała, zabieg operacyjny

radykalny lub nieradykalny mikroskopowo

leczenie wyłącznie chirurgiczne lub z uzupełniającą

chemioterapią

- III stopień – guz przekracza linię środkową
chemioterapia indukcyjna, zabieg operacyjny,

chemioterapia, radioterapia

IV stopień – przerzuty odległe, chemioterapia,

megachemioterapia z przeszczepieniem szpiku,

chirurgia, radioterapia

IVS – jeśli brak objawów – bez leczenia

neuroblastoma

Mięsaki kości 5-7%

• W Polsce około100 zachorowań rocznie
• 70% mięsaki kościopochodne
• Rozpoznanie na podstawie biopsji operacyjnej
• Osteosarcoma - 50% w okolicy stawu

kolanowego

• Mięsak Ewinga – 40% ma objawy stanu

zapalnego

Osteosarcoma

1. Chemioterapia
2. Zabieg operacyjny
3. Chemioterapia

75% długoletnich przeżyć

Mięsak Ewinga

• Chemioterapia
• Chirurgia
• Radioterapia
• Napromieniamy objętość guza sprzed

zabiegu z marginesem

• 50% wyleczeń w postaci zlokalizowanej,
• 20% 5-letnich przeżyć w postaci

rozsianej

Guzy zarodkowe

• 2-3%
• Gruczoły płciowe, okolica krzyżowo guziczna,

okolica zaotrzewnowa, śródpiersie, OUN

• Rozrodczaki, potworniaki, rak zarodkowy, guz

pęcherzyka żółtkowego, kosmówczak

• Chemioterapia
• Chirurgia
• Radioterapia
• 70-90% wyleczeń w postaciach zlokalizowanych