Umowy cywilnoprawne

w administracji (2)

dr Marek Świerczyński

Katedra Prawa Cywilnego i Prawa

Prywatnego Międzynarodowego

Sprzedaż na raty

• Art. 583 [Pojęcie]

– § 1. Sprzedażą na raty jest dokonana w

zakresie działalności przedsiębiorstwa
sprzedaż rzeczy ruchomej osobie
fizycznej za cenę płatną w określonych
ratach, jeżeli według umowy rzecz ma
być kupującemu wydana przed
całkowitym zapłaceniem ceny.

Sprzedaż na raty

• Sprzedaż na raty nie stanowi całkowicie

samodzielnego typu umowy, a jedynie podtyp
umowy sprzedaży.

• W kwestiach nie uregulowanych przepisami art.

583 i nast. znajdą zatem zastosowanie przepisy
ogólne dotyczące sprzedaży.

• Celem regulacji zawartej w art. 583 i nast. jest

związanie z pewnym rodzajem sprzedaży
określonych mechanizmów ochronnych w
interesie kupującego.

Sprzedaż na raty

• Sprzedawcą może być jedynie podmiot prowadzący

przedsiębiorstwo, kupującym - osoba fizyczna (chodzi
tu o osobę fizyczną nie działającą w charakterze
podmiotu profesjonalnego)

• Od strony przedmiotowej sprzedaż ratalną określają

natomiast następujące elementy.

– Po pierwsze, obowiązek wydania rzeczy ciąży na sprzedawcy,

zanim doszło do uiszczenia całej ceny przez kupującego.

– Po drugie, zapłata ceny następuje nie w drodze jednorazowej

czynności, ale przez sukcesywne świadczenia w ustalonych w
umowie odstępach czasowych.

– Po trzecie, przedmiotem sprzedaży jest jedynie rzecz ruchoma

Sprzedaż na raty

• Art. 584 [Rękojmia]

– § 1. Odpowiedzialność sprzedawcy z

tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej
na raty może być przez umowę
wyłączona lub ograniczona tylko w
wypadkach przewidzianych przez
przepisy szczególne.

– § 2. Umowa nie może utrudnić

kupującemu wykonania uprawnień z
tytułu rękojmi.

Zastrzeżenie własności

• Art. 589 [Skutek zastrzeżenia

własności]

– Jeżeli sprzedawca zastrzegł sobie

własność sprzedanej rzeczy ruchomej aż

do uiszczenia ceny, poczytuje się w razie

wątpliwości, że przeniesienie własności

rzeczy nastąpiło pod warunkiem

zawieszającym.

Zastrzeżenie własności

• Regulacja zawarta w art. 589 stanowi

swoistą dyrektywę interpretacyjną, na

wypadek gdyby strony nie określiły

bezpośrednio w umowie konsekwencji

związanych z zastrzeżeniem własności

• Przyjęcie, że zastrzeżenie własności

wywołuje skutek w postaci warunku

zawieszającego oznacza, że przejście

własności rzeczy nastąpi dopiero z

momentem uiszczenia całej ceny

Zastrzeżenie własności

• Art. 590 [Forma]

– § 1. Jeżeli rzecz zostaje kupującemu

wydana, zastrzeżenie własności powinno

być stwierdzone pismem. Jest ono

skuteczne względem wierzycieli

kupującego, jeżeli pismo ma datę pewną

– A więc skuteczność zastrzeżenia własności

względem wierzycieli kupującego będzie

zależała od tego, czy pismo ma datę pewną

- por. art. 81 KC (forma ad eventum).

Sprzedaż na próbę

• Art. 592 [Skutek zastrzeżenia próby]

– § 1. Sprzedaż na próbę albo z zastrzeżeniem

zbadania rzeczy przez kupującego poczytuje się w
razie wątpliwości za zawartą pod warunkiem
zawieszającym, że kupujący uzna przedmiot
sprzedaży za dobry. W braku oznaczenia w umowie
terminu próby lub zbadania rzeczy sprzedawca może
wyznaczyć kupującemu odpowiedni termin.

– § 2. Jeżeli kupujący rzecz odebrał i nie złożył

oświadczenia przed upływem umówionego przez
strony lub wyznaczonego przez sprzedawcę terminu,
uważa się, że uznał przedmiot sprzedaży za dobry.

Sprzedaż na próbę

• Ze względu na dyspozytywny charakter przepisu

strony mogą zatem inaczej określić konsekwencje
tych zastrzeżeń (próby lub zbadania rzeczy) i
uznać np., że umowa ma charakter definitywny,
natomiast kupujący będzie w wypadku negatywnej
oceny rzeczy uprawniony do odstąpienia od
umowy (art. 395)

• Nie jest sprzedażą rzeczy na próbę umowa w

istocie definitywna, w której zastrzega się
możliwość zwrotu rzeczy w określonym, zazwyczaj
krótkim terminie, spotykana w niektórych
stosunkach z udziałem konsumentów

Sprzedaż na próbę

• Regulacja zawarta w art. 592 jest

rzadkim w polskim systemie prawnym
przejawem zastosowania konstrukcji
tzw. warunku potestatywnego.

• Ziszczenie się warunku zależy bowiem

od całkowicie swobodnego, a w istocie
arbitralnego, uznania kupującego, że
przedmiot sprzedaży jest dobry.

Sprzedaż z prawem odkupu

• Art. 593 [Termin; wykonanie; forma]

– § 1. Prawo odkupu może być zastrzeżone na

czas nie przenoszący lat pięciu; termin
dłuższy ulega skróceniu do lat pięciu.

– § 2. Prawo odkupu wykonywa się przez

oświadczenie sprzedawcy złożone
kupującemu. Jeżeli zawarcie umowy
sprzedaży wymagało zachowania szczególnej
formy, oświadczenie o wykonaniu prawa
odkupu powinno być złożone w tej samej
formie.

Sprzedaż z prawem odkupu

•

Zastrzeżenie prawa odkupu stwarza po stronie
kupującego obowiązek powrotnego przeniesienia
własności rzeczy sprzedanej na sprzedawcę z chwilą
skorzystania z tego prawa przez uprawnionego
(sprzedawcę)

•

Ze względu na ochronę interesów kupującego
zagrożonych utrzymywaniem się zbyt długo stanu
niepewności, zastrzeżenie prawa odkupu nie może
nastąpić na okres dłuższy niż pięć lat (ale strony mogą
w umowie ustalić termin krótszy).

•

Po upływie tego okresu uprawnienie wygasa; nie znajdą
tu zastosowania przepisy o przedawnieniu, w tym więc
także o przerwaniu i zawieszeniu biegu przedawnienia.

Sprzedaż z prawem odkupu

• Art. 594 [Skutki wykonania]

– § 1. Z chwilą wykonania prawa odkupu kupujący

obowiązany jest przenieść z powrotem na sprzedawcę
własność kupionej rzeczy za zwrotem ceny i kosztów
sprzedaży oraz za zwrotem nakładów; jednakże zwrot
nakładów, które nie stanowiły nakładów koniecznych,
należy się kupującemu tylko w granicach istniejącego
zwiększenia wartości rzeczy.

– § 2. Jeżeli określona w umowie sprzedaży cena odkupu

przenosi cenę i koszty sprzedaży, sprzedawca może
żądać obniżenia ceny odkupu do wartości rzeczy w chwili
wykonania prawa odkupu, jednakże nie niżej sumy
obliczonej według paragrafu poprzedzającego.

Sprzedaż z zastrzeżeniem prawa

pierwokupu

• Art. 596 [Pojęcie]

– Jeżeli ustawa lub czynność prawna

zastrzega dla jednej ze stron

pierwszeństwo kupna oznaczonej

rzeczy na wypadek, gdyby druga

strona sprzedała rzecz osobie

trzeciej (prawo pierwokupu), stosuje

się w braku przepisów szczególnych

przepisy niniejszego rozdziału.

Sprzedaż z zastrzeżeniem prawa

pierwokupu

• Zastrzeżenie prawa pierwokupu rodzi

po stronie danego podmiotu

uprawnienie do pierwszeństwa kupna

rzeczy na wypadek gdyby

zobowiązany zawarł umowę sprzedaży

z osobą trzecią.

• UWAGA! Przepisy regulujące prawo

pierwokupu mają charakter norm

bezwzględnie obowiązujących i nie

mogą być modyfikowane przez strony.

Sprzedaż z zastrzeżeniem prawa

pierwokupu

• Prawo pierwokupu należy odróżnić od

innych zbliżonych instytucji
prawnych, takich jak prawo wykupu
oraz pierwszeństwo nabycia.

Ustawowe prawo pierwokupu

•

Zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy o gospodarce
nieruchomościami gminie przysługuje prawo pierwokupu
w przypadku sprzedaży:

– niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez

sprzedawcę od Skarbu Państwa albo jednostek samorządu
terytorialnego;

– prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości

gruntowej, niezależnie od formy nabycia tego prawa przez zbywcę;

– nieruchomości oraz prawa użytkowania wieczystego

nieruchomości położonej na obszarze przeznaczonym w planie
miejscowym na cele publiczne albo nieruchomości, dla której
została wydana decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu
publicznego;

– nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa

użytkowania wieczystego takiej nieruchomości

Ustawowe prawo pierwokupu

• Sprzedaż nieruchomości, o których mowa w art.

109 ustawy, oraz prawa użytkowania wieczystego
tych nieruchomości może nastąpić, jeżeli wójt,
burmistrz albo prezydent miasta nie wykona prawa
pierwokupu.

• Prawo pierwokupu może być wykonane w terminie

miesiąca od dnia otrzymania przez wójta,
burmistrza albo prezydenta miasta zawiadomienia
o treści umowy sprzedaży.

• Notariusz sporządzający umowę sprzedaży jest

zobowiązany do zawiadomienia wójta, burmistrza
albo prezydenta miasta o treści umowy

Ustawowe prawo pierwokupu

•  Wójt, burmistrz albo prezydent miasta wykonuje prawo

pierwokupu przez złożenie oświadczenia w formie aktu
notarialnego u notariusza.

• Z chwilą złożenia oświadczenia:

– nieruchomość staje się własnością gminy, jeżeli wykonanie

prawa pierwokupu dotyczyło sprzedaży nieruchomości;

– prawo użytkowania wieczystego wygasa, jeżeli wykonanie

prawa pierwokupu dotyczyło sprzedaży prawa użytkowania
wieczystego nieruchomości gruntowej stanowiącej własność
gminy;

– gmina uzyskuje prawo użytkowania wieczystego, jeżeli

wykonanie prawa pierwokupu dotyczyło sprzedaży prawa
użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej
stanowiącej własność Skarbu Państwa, powiatu lub
województwa.

Wykonanie prawo pierwokupu

• Art. 597 [Wykonanie]

– § 1. Rzecz, której dotyczy prawo pierwokupu,

może być sprzedana osobie trzeciej tylko pod
warunkiem, że uprawniony do pierwokupu
swego prawa nie wykona.

– § 2. Prawo pierwokupu wykonywa się przez

oświadczenie złożone zobowiązanemu. Jeżeli
zawarcie umowy sprzedaży rzeczy, której
dotyczy prawo pierwokupu, wymaga zachowania
szczególnej formy, oświadczenie o wykonaniu
prawa pierwokupu powinno być złożone w tej
samej formie.

Wykonanie prawo pierwokupu

• Realizacja prawa pierwokupu możliwa jest jedynie

wtedy, gdy:

– zobowiązany zdecyduje się na sprzedaż rzeczy,

zawierając odpowiednią umowę z osobą
trzecią;

– umowa sprzedaży zostanie zawarta pod

warunkiem, że uprawniony do pierwokupu
swego prawa nie wykona.

• Wykonanie prawa pierwokupu następuje przez

złożenie oświadczenia woli zobowiązanemu.

Zawiadomienie

• Art. 598 [Zawiadomienie; termin wykonania]

– § 1. Zobowiązany z tytułu prawa pierwokupu

powinien niezwłocznie zawiadomić
uprawnionego o treści umowy sprzedaży
zawartej z osobą trzecią.

– § 2. Prawo pierwokupu co do nieruchomości

można wykonać w ciągu miesiąca, a co do
innych rzeczy - w ciągu tygodnia od otrzymania
zawiadomienia o sprzedaży, chyba że zostały
zastrzeżone inne terminy.

Skutki naruszenia

• Art. 599 [Skutki naruszenia]

– § 1. Jeżeli zobowiązany z tytułu prawa

pierwokupu sprzedał rzecz osobie trzeciej

bezwarunkowo albo jeżeli nie zawiadomił

uprawnionego o sprzedaży lub podał mu do

wiadomości istotne postanowienia umowy

sprzedaży niezgodnie z rzeczywistością, ponosi

on odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę.

– § 2. Jednakże jeżeli prawo pierwokupu

przysługuje z mocy ustawy Skarbowi Państwa

lub jednostce samorządu terytorialnego,

współwłaścicielowi albo dzierżawcy, sprzedaż

dokonana bezwarunkowo jest nieważna.

Skutki wykonania

• Art. 600 [Skutki wykonania]

– § 1. Przez wykonanie prawa pierwokupu

dochodzi do skutku między

zobowiązanym a uprawnionym umowa

sprzedaży tej samej treści, co umowa

zawarta przez zobowiązanego z osobą

trzecią, chyba że przepis szczególny

stanowi inaczej. Jednakże postanowienia

umowy z osobą trzecią, mające na celu

udaremnienie prawa pierwokupu, są

względem uprawnionego bezskuteczne.

Niezbywalność

• Podobnie jak prawo odkupu, prawo

pierwokupu jest niezbywalne, ale

dziedziczne

Umowa zamiany

• Umowa zamiany jest zobowiązującą, konsensualną

umową wzajemną bardzo zbliżoną do umowy sprzedaży.

• Różnica w stosunku do umowy sprzedaży polega na tym,

że w miejsce świadczenia ceny pojawia się obowiązek
drugiej strony przeniesienia własności rzeczy.

• Przedmiotem umowy może być zarówno rzecz ruchoma,

jak i nieruchomość (lege non distinguente), a także
zbywalne prawo majątkowe (art. 555 w zw. z art. 604).

• Regulacja kodeksowa umowy zamiany ma charakter

ramowy i w konsekwencji dopiero odpowiednie
stosowanie przepisów o sprzedaży umożliwia określenie
praw i obowiązków stron

Umowa dostawy

• Dostawa jest umową konsensualną,

wzajemną i odpłatną

• Istnieją następujące cechy szczególne tej umowy:

– dostawca ma obowiązek wytworzyć rzeczy oznaczone co do

gatunku i dostarczyć rzeczy przyszłe odbiorcy,

– dostawa może być dostarczana częściami albo periodycznie w

pewnych ściśle określonych terminach po sobie

następujących,

– odbiorcy służy uprawnienie do kontroli stadium

przygotowawczego do wytwarzania zamówienia u wytwórcy, a

w szczególności kontroli jakości surowców przeznaczonych do

wytworzenia wyrobów oraz uprawnienie do kontroli procesu

produkcyjnego, z którym wiąże się cała technologia

wytwarzania dostawy,

– na odbiorcy ciąży obowiązek zapłaty ceny.

Dostawa konsumencka

• Art. 605(1) [Odesłanie]

– Jeżeli umowa dostawy jest zawierana

w zakresie działalności

przedsiębiorstwa dostawcy, a

odbiorcą jest osoba fizyczna, która

nabywa rzeczy w celu niezwiązanym

z jej działalnością gospodarczą ani

zawodową, do umowy tej stosuje się

przepisy o sprzedaży konsumenckiej.

Forma umowy

• Umowy dostawy, w odróżnieniu od

umów sprzedaży jako czynności
zwykle jednorazowych, wymagają
zachowania pisemnej formy

• Forma ta, wobec braku zastrzeżenia

skutków jej niezachowania, została
wprowadzona jedynie dla celów
dowodowych (art. 73 i 74).

Rękojmia

• Art. 609 [Rękojmia]

– Dostawca ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi za

wady fizyczne dostarczonych rzeczy także w tym
wypadku, gdy wytworzenie rzeczy nastąpiło w sposób
określony przez odbiorcę lub według dostarczonej
przez niego dokumentacji technologicznej, chyba że
dostawca, mimo zachowania należytej staranności,
nie mógł wykryć wadliwości sposobu produkcji lub
dokumentacji technologicznej albo że odbiorca, mimo
zwrócenia przez dostawcę uwagi na powyższe
wadliwości, obstawał przy podanym przez siebie
sposobie produkcji lub dokumentacji technologicznej.

Rękojmia

• Przepis ten wprowadza jako zasadę

zaostrzoną odpowiedzialność dostawcy z
tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy
przez niego wytworzonej (art. 556-567)

• Zaostrzenie to polega na tym, że wytwórca

będący dostawcą odpowiada za wady
fizyczne rzeczy także wówczas, gdy jest
związany stanowiskiem odbiorcy co do
sposobu produkcji i dostarczonej przez
niego dokumentacji.

Odesłanie

• Art. 612 [Odesłanie]

– W przedmiotach nie uregulowanych

przepisami niniejszego tytułu, do praw i
obowiązków dostawcy i odbiorcy stosuje
się odpowiednio przepisy o sprzedaży.