PRZYSTOSOWANIA DO
HETEROTROFICZNEGO
SPOSOBU ODŻYWIANIA
SIĘ
Organizmy
cudzożywne
(heterotroficzne)
są zdolne do
syntezy własnych związków
organicznych jedynie z gotowych już,
wytworzonych przez inne organizmy
związków węgla bogatych w energię.
Jamy trawienne
są stałymi lub
okresowymi uchyłkami środowiska
zewnętrznego, w których zachodzą
procesy trawienia pokarmu i
wchłaniania produktów trawienia.
Ściany tych jam stanowią
jednocześnie barierę zapobiegającą
przedostawaniu się ciał obcych do
wewnętrznego środowiska
organizmu.
Pasożyty roślinne
• Łuskiewnik
(Lathraea)
• Kanianka (Cuscuta)
Półpasożyty roślinne
• Jemioła (Viscum)
• Szelężnik
(Rhinanthus)
• Świetlik
(Euphrasia)
Pasożyty zewnętrzne
• Wesz (Pediculus)
Pchła (Pulex)
Pasożyty wewnętrzne
• Tasiemce (Taenia)
• Glista (Ascaris)
Specyfika procesów
związanych z odżywianiem
się zwierząt polegała na
izolacji pobieranych
substancji od środowiska
wewnętrznego oraz
wytwarzaniu struktur, które
umożliwiają ich
przyswajanie.
JEDNOKOMÓRKOWCE
Na poziomie jednokomórkowców, gdzie trawienie jest
wewnątrzkomórkowe
, występuje
wodniczka trawienna
,
powstającą w drodze
fagocytozy
lub
pinocytozy
.
NIŻSZE TKANKOWCE
U niższych tkankowców
formują się specjalne
jamy (np. jama
chłonąco-trawiąca
jamochłonów) lub
proste układy
pokarmowe (ślepe,
rozgałęzione jelito
wolnożyjących
robaków płaskich)
spełniające rolę
trawienną, a często i
transportową.
Trawienie zachodzi
najpierw
pozakomórkowo,
a potem jest
kontynuowane we
wnętrzu komórek.
WYŻSZE TKANKOWCE
U
wstężnic
po raz pierwszy, a w pełni
u
robaków obłych (nicieni)
pojawia się
drożny przewód pokarmowy (jelito
przednie, jelito środkowe
i jelito tylne). Od tego momentu ewolucji
zwierzęta rozpoczynają
potokową
obróbkę pokarmu
i trawią
wyłącznie
pozakomórkowo
. Dzięki temu
zwiększyła się ilość składników
pokarmowych dostarczanych
organizmowi,
i mogło dojść do wzrostu rozmiarów ciała
zwierząt, zwiększenia aktywności
ruchowej
i zintensyfikowania procesów
metabolicznych.
Potokowa obróbka pokarmu doprowadziła do
specjalizacji w obrębie układu
pokarmowego, który u wszystkich zwierząt
składa się zasadniczo z pięciu odcinków,
stopniowo doskonalonych w toku ewolucji:
1.
Odcinek pobierania pokarmu
[zęby, chitynowa
wyściółka gardzieli wielu bezkręgowców, tarka ślimaków,
gardziel ssąca, endostyl, fiszbiny]
2.
Odcinek trawienia
[ślinianki, żołądek, trzustka,
wątroba]
3.
Odcinek przesuwania
[gruczoły śluzowe]
i magazynowania pokarmu
[uchyłki magazynujące
w przewodzie pokarmowym pijawek, wole ptaków]
4.
Odcinek wchłaniania
5.
Odcinek formowania i usuwania kału
Kosmek jelitowy - przekrój podłużny - nabłonek jelitowy z brzeżkiem szczoteczkowym
i komórkami kubkowymi
Zapotrzebowanie i ilość
zjadanego pokarmu zależą od
wielu czynników
Mięsożercy zjadają pokarm łatwo przyswajalny i treściwy, stąd ich żołądki
są prostsze, jelita krótsze, a łączna pojemność układu jest mniejsza niż
u roślinożerców. Pokarm roślinny jest trudny do trawienia i mało treściwy.
Zwierzęta musza go zjadać więcej, rozcierając za pomocą płaskich,
zaopatrzonych w listewki ze szkliwa zębów, a także wydłużać procesy
trawienia, w dużych żołądkach, niekiedy kilkukomorowych, i w długim
jelicie.
Zapotrzebowanie i ilość
zjadanego pokarmu zależą od
wielu czynników
Ilość zjadanego pokarmu zależy od rozmiarów zwierzęcia. Małe
zwierzę ma w stosunku do objętości dużą powierzchnię, przez którą
traci wiele ciepła. Ubytki te musi uzupełnić, dostarczając komórkom
materiałów energetycznych. Duża aktywność życiowa drobnych
zwierząt wynika z ciągłego poszukiwania pokarmu.
Zapotrzebowanie i ilość
zjadanego pokarmu zależą od
wielu czynników
Intensywność metabolizmu określa
zapotrzebowanie na pokarm. Im szybciej
zachodzą procesy metaboliczne, tym
intensywniejsza produkcja ciepła, dlatego
u organizmów stałocieplnych jest
mniejsze zapotrzebowanie na pokarm
latem
– a większe zimą. Szczególnie
intensywnym metabolizmem
charakteryzują się ptaki, stąd ich mała
wytrzymałość na głód, zwłaszcza
w okresie zimy.
Rośliny owadożerne [
rosiczka
(Drosera),
dzbanecznik
(Nepenthes),
pływacz
(Utricularia)] przeprowadzają
fotosyntezę, ale stanowią specyficzną grupę. Ich liście
przystosowane są do wabienia, chwytania i trawienia
owadów, dzięki czemu uzupełniają niedobory azotu
w glebie.
Specyfika heterotrofizmu u cudzożywnych roślin
wynika stąd, że ich komórki mają ściany komórkowe,
a przez to nie mogą wchłaniać pokarmu do wnętrza i
tam przeprowadzać procesów trawienia. Enzymy,
syntetyzowane w komórkach i przechowywane
w lizosomach, są wydzielane poza komórkę, gdzie
odbywa się trawienie pokarmu. Gotowe
niskocząsteczkowe produkty trawienia, po wchłonięciu
przez komórki, są włączane w cykl przemian
metabolicznych.
Rosiczka
(Drosera)
Dzbaneczni
k
(Nepenthe
s)
Pływacz
(Utricularia)