Zagraniczne kontakty

Zagraniczne kontakty

gospodarcze Polski do

gospodarcze Polski do

XX wieku

XX wieku

Plan prezentacji

Plan prezentacji



Stosunki gospodarcze z zagranicą I

Stosunki gospodarcze z zagranicą I

Rzeczpospolitej (1454-1795);

Rzeczpospolitej (1454-1795);



Polska pod zaborami

Polska pod zaborami

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



Od połowy XV w. do połowy XVII w. Polska

Od połowy XV w. do połowy XVII w. Polska

była jednym z ważniejszych dostawców

była jednym z ważniejszych dostawców

zboża w Europie, a w XVI w. stała się jego

zboża w Europie, a w XVI w. stała się jego

głównym eksporterem;

głównym eksporterem;



Głównym nabywcą polskich płodów

Głównym nabywcą polskich płodów

rolnych były Niderlandy (80% dostaw),

rolnych były Niderlandy (80% dostaw),

reeksportu polskiego zboża dokonywano

reeksportu polskiego zboża dokonywano

przez Amsterdam, który zyskał pozycję

przez Amsterdam, który zyskał pozycję

największego portu zbożowego na świecie;

największego portu zbożowego na świecie;



Pozostali importerzy to Szwecja, Francja i

Pozostali importerzy to Szwecja, Francja i

Anglia

Anglia

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



Polska ekspansja handlowa była możliwa

Polska ekspansja handlowa była możliwa

dzięki eksplozji demograficznej na

dzięki eksplozji demograficznej na

zachodzie Europy, a dodatkowo

zachodzie Europy, a dodatkowo

uwarunkowana była postępami

uwarunkowana była postępami

urbanizacji i rozwoju manufaktur;

urbanizacji i rozwoju manufaktur;



Wiek XVI to okres historyczny, będący

Wiek XVI to okres historyczny, będący

apogeum polskiego wkładu w handel

apogeum polskiego wkładu w handel

międzynarodowy;

międzynarodowy;

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



W XVI w. monopolistą w eksporcie towarów

W XVI w. monopolistą w eksporcie towarów

z Polski (zwłaszcza zboża) były folwarki (nie

z Polski (zwłaszcza zboża) były folwarki (nie

więcej niż 10% własnej produkcji);

więcej niż 10% własnej produkcji);



Polskie zboże w XVI i w I połowie XVII w.

Polskie zboże w XVI i w I połowie XVII w.

zaspokajało ok. 2% ogólnego

zaspokajało ok. 2% ogólnego

zapotrzebowania na ten produkt w Europie

zapotrzebowania na ten produkt w Europie

Zachodniej, głównie we Francji i Holandii;

Zachodniej, głównie we Francji i Holandii;



Od XVIII w. konkurencją dla polskiego zboża

Od XVIII w. konkurencją dla polskiego zboża

stało się tańsze zboże rosyjskie.

stało się tańsze zboże rosyjskie.

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



Na kształt handlu międzynarodowego

Na kształt handlu międzynarodowego

istotny wpływ wywarła „rewolucja cen”

istotny wpływ wywarła „rewolucja cen”

(XVI wiek w Europie Zachodniej);

(XVI wiek w Europie Zachodniej);



Zwiększony napływ kruszcu do polski

Zwiększony napływ kruszcu do polski

spowodował deprecjację pieniądza i ogólny

spowodował deprecjację pieniądza i ogólny

wzrost cen, siłę nabywczą pieniądza

wzrost cen, siłę nabywczą pieniądza

osłabiał również import towarów z EZ,

osłabiał również import towarów z EZ,

nabywanych tam po wyższych cenach;

nabywanych tam po wyższych cenach;



Dążenie szlachty do wprowadzenia

Dążenie szlachty do wprowadzenia

swobody handlowej w sferze eksportu

swobody handlowej w sferze eksportu

produktów rolnych;

produktów rolnych;

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



Na stosunki Polski z zagranicą istotny

Na stosunki Polski z zagranicą istotny

wpływ wywarła doktryna merkantylizmu;

wpływ wywarła doktryna merkantylizmu;



Merkantyliści (w Polsce bulioniści –

Merkantyliści (w Polsce bulioniści –

Wojciech Gostkowski, Szymon

Wojciech Gostkowski, Szymon

Starowolski, Stanisław Cikowski)

Starowolski, Stanisław Cikowski)

utożsamiali bogactwo ze szlachetnymi

utożsamiali bogactwo ze szlachetnymi

kruszcami, których obfitość zapewniał

kruszcami, których obfitość zapewniał

dodatni bilans handlowy kraju.

dodatni bilans handlowy kraju.

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



W II połowie XVII wieku wystąpiła w EZ

W II połowie XVII wieku wystąpiła w EZ

tendencja do spadku cen na żywność,

tendencja do spadku cen na żywność,

m.in. na zboże;

m.in. na zboże;



Wywołana niskimi cenami depresja w

Wywołana niskimi cenami depresja w

handlu utrzymywała się do połowy XVIII

handlu utrzymywała się do połowy XVIII

wieku;

wieku;

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



W II połowie XVII wieku eksport zboża

W II połowie XVII wieku eksport zboża

oscylował w granicach 30 tys. łasztów

oscylował w granicach 30 tys. łasztów

rocznie (na początku XVII wieku wielkość

rocznie (na początku XVII wieku wielkość

eksportu to 116 tys. łasztów);

eksportu to 116 tys. łasztów);



Najmniej zboża wyeksportowano w roku 1659

Najmniej zboża wyeksportowano w roku 1659

(541 łasztów);

(541 łasztów);

Łaszt = od 3000 do 3840 litrów (2190 kg żyta)

Łaszt = od 3000 do 3840 litrów (2190 kg żyta)



Utrudnienia w handlu wywołane były również

Utrudnienia w handlu wywołane były również

przez wojny z Kozakami i Szwedami;

przez wojny z Kozakami i Szwedami;

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



Inne artykuły eksportowe: drewno, mąka,

Inne artykuły eksportowe: drewno, mąka,

popiół, smoła, miód, wosk, piwo, skóry,

popiół, smoła, miód, wosk, piwo, skóry,

futra, len, ołów oraz drogą lądową – woły

futra, len, ołów oraz drogą lądową – woły

(40 tys. rocznie);

(40 tys. rocznie);



Import – śledzie, żelazo, miedź, oraz wino,

Import – śledzie, żelazo, miedź, oraz wino,

angielskie i holenderskie sukna i towary

angielskie i holenderskie sukna i towary

kolonialne (pieprz, szafran, barwniki),

kolonialne (pieprz, szafran, barwniki),

wyroby włókiennicze, narzędzia żelazne,

wyroby włókiennicze, narzędzia żelazne,

artykuły luksusowe;

artykuły luksusowe;

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



Najważniejsze ośrodki handlu

Najważniejsze ośrodki handlu

międzynarodowego (Gdańsk, Kraków, Lublin,

międzynarodowego (Gdańsk, Kraków, Lublin,

Lwów, Poznań, Toruń, Poznań, Wrocław,

Lwów, Poznań, Toruń, Poznań, Wrocław,

Sandomierz);

Sandomierz);



Handlem międzynarodowym zajmowało się w

Handlem międzynarodowym zajmowało się w

Polsce ok. 2% mieszkańców (150-200 tys. osób);

Polsce ok. 2% mieszkańców (150-200 tys. osób);



Wśród handlujących wymienia się kupców

Wśród handlujących wymienia się kupców

polskich, żydowskich, ruskich, włoskich,

polskich, żydowskich, ruskich, włoskich,

ormiańskich oraz szkockich;

ormiańskich oraz szkockich;



Polska jako kraj tranzytowy – jarmarki

Polska jako kraj tranzytowy – jarmarki

międzynarodowe

międzynarodowe

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



Gdańsk to najbogatsze miasto I RP, zboże

Gdańsk to najbogatsze miasto I RP, zboże

za pośrednictwem flisaków spławiano

za pośrednictwem flisaków spławiano

Wisłą, a wcześniej Bugiem, Narwią, Pilicą i

Wisłą, a wcześniej Bugiem, Narwią, Pilicą i

Sanem;

Sanem;



Głównym konkurentem Gdańska był

Głównym konkurentem Gdańska był

Elbląg (konkurencja została ograniczona

Elbląg (konkurencja została ograniczona

na skutek napadu gdańszczan na Elbląg);

na skutek napadu gdańszczan na Elbląg);

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



Bilans handlowy Rzeczpospolitej był z

Bilans handlowy Rzeczpospolitej był z

reguły dodatni, jednak środki finansowe

reguły dodatni, jednak środki finansowe

uzyskiwane przez szlachtę z handlu nie

uzyskiwane przez szlachtę z handlu nie

były odpowiednio inwestowane w rozwój

były odpowiednio inwestowane w rozwój

gospodarstw;

gospodarstw;



Rozwój eksportu zboża wpływał

Rozwój eksportu zboża wpływał

niekorzystnie na ogólną sytuację

niekorzystnie na ogólną sytuację

społeczno-ekonomiczną kraju (m.in.

społeczno-ekonomiczną kraju (m.in.

nastąpiło uwstecznienie gospodarki

nastąpiło uwstecznienie gospodarki

chłopskiej);

chłopskiej);

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



Polityka handlowa (cła) państwa

Polityka handlowa (cła) państwa

polskiego została podporządkowana

polskiego została podporządkowana

potrzebom konsumpcyjnym szlachty;

potrzebom konsumpcyjnym szlachty;



Monokulturowa gospodarka

Monokulturowa gospodarka

przedrozbiorowej Polski zamykała się w

przedrozbiorowej Polski zamykała się w

trójkącie (nie czworokącie): produkcja –

trójkącie (nie czworokącie): produkcja –

eksport – konsumpcja.

eksport – konsumpcja.

I Rzeczpospolita

I Rzeczpospolita



Wyraźnym ogniwem brakującym była

Wyraźnym ogniwem brakującym była

akumulacja, z której wyodrębniałyby się

akumulacja, z której wyodrębniałyby się

inwestycje a także rozwój rzemiosła,

inwestycje a także rozwój rzemiosła,

wczesnych form przemysłu oraz poprawa

wczesnych form przemysłu oraz poprawa

międzynarodowej konkurencyjności

międzynarodowej konkurencyjności

polskiej gospodarki

polskiej gospodarki

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Utrudnienia w rozwoju form kapitalistycznych:

Utrudnienia w rozwoju form kapitalistycznych:



Ziemie polskie znacznie później niż Europa

Ziemie polskie znacznie później niż Europa

zachodnia wkroczyły w okres kapitalizmu;

zachodnia wkroczyły w okres kapitalizmu;



Wobec utraty niepodległości, budowa ustroju

Wobec utraty niepodległości, budowa ustroju

kapitalistycznego przebiegała dużo wolniej (państwa

kapitalistycznego przebiegała dużo wolniej (państwa

ościenne zainteresowane były osłabieniem

ościenne zainteresowane były osłabieniem

spoistości gospodarczej ziem polskich i włączeniem

spoistości gospodarczej ziem polskich i włączeniem

ich w systemy gospodarki metropolii zaborczych).

ich w systemy gospodarki metropolii zaborczych).

Oznaczało to: dążenie Rosji do wcielenia w jej

Oznaczało to: dążenie Rosji do wcielenia w jej

organizm gospodarczy ziem byłego Królestwa

organizm gospodarczy ziem byłego Królestwa

Polskiego i Kresów Wschodnich; Prus do włączenia

Polskiego i Kresów Wschodnich; Prus do włączenia

Wielkopolski, Pomorza i Śląska, a Austro-Węgier do

Wielkopolski, Pomorza i Śląska, a Austro-Węgier do

wcielenia Galicji i Śląska Cieszyńskiego

wcielenia Galicji i Śląska Cieszyńskiego

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Specyficzne cechy gospodarki na ziemiach

Specyficzne cechy gospodarki na ziemiach

polskich:

polskich:



Pod koniec XIX wieku struktura gospodarcza

Pod koniec XIX wieku struktura gospodarcza

ziem polskich uległa przeobrażeniu (nastąpiło

ziem polskich uległa przeobrażeniu (nastąpiło

przejście od kapitalizmu wolnokonkurencyjnego

przejście od kapitalizmu wolnokonkurencyjnego

do monopolistycznego);

do monopolistycznego);



Przemiany nie były tak silne jak w

Przemiany nie były tak silne jak w

uprzemysłowionych krajach kapitalistycznych,

uprzemysłowionych krajach kapitalistycznych,

ze względu na występujące na tym terenie

ze względu na występujące na tym terenie

(obszar stosunkowo słabo rozwinięty), przeżytki

(obszar stosunkowo słabo rozwinięty), przeżytki

przedkapitalistycznych form gospodarczych;

przedkapitalistycznych form gospodarczych;

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Opóźnienie w rozwoju było m.in. skutkiem

Opóźnienie w rozwoju było m.in. skutkiem

pozbawienia przez państwa zaborcze jedności

pozbawienia przez państwa zaborcze jedności

terytoriów Polski oraz funkcjonowania na

terytoriów Polski oraz funkcjonowania na

zasadach ekonomicznych istniejących u

zasadach ekonomicznych istniejących u

zaborców;

zaborców;



Mimo tych niekorzystnych uwarunkowań

Mimo tych niekorzystnych uwarunkowań

proces monopolizacji nieco przyspieszył rozwój

proces monopolizacji nieco przyspieszył rozwój

gospodarczy ziem polskich, zwłaszcza w

gospodarczy ziem polskich, zwłaszcza w

przemyśle ciężkim (górnictwo i hutnictwo),

przemyśle ciężkim (górnictwo i hutnictwo),

włókienniczym i cukrowniczym;

włókienniczym i cukrowniczym;



Znaczącą rolę w procesie monopolizacji na

Znaczącą rolę w procesie monopolizacji na

ziemiach polskich odegrała ekspansja kapitału

ziemiach polskich odegrała ekspansja kapitału

zagranicznego (niemieckiego i francuskiego);

zagranicznego (niemieckiego i francuskiego);

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Ziemie polskie stały się terenem ekspansji

Ziemie polskie stały się terenem ekspansji

obcego kapitału, który osiągał tutaj wysokie

obcego kapitału, który osiągał tutaj wysokie

zyski ze względu na stosunkowo dobrze

zyski ze względu na stosunkowo dobrze

rozwiniętą infrastrukturę, istnienie dość dobrze

rozwiniętą infrastrukturę, istnienie dość dobrze

wykształconej kadry technicznej oraz siły

wykształconej kadry technicznej oraz siły

roboczej;

roboczej;



Polscy ziemianie, po opanowaniu

Polscy ziemianie, po opanowaniu

kapitalistycznych form gospodarowania, zaczęli

kapitalistycznych form gospodarowania, zaczęli

dysponować znacznymi środkami finansowymi,

dysponować znacznymi środkami finansowymi,

co zachęciło ich do inwestowania posiadanego

co zachęciło ich do inwestowania posiadanego

kapitału w przemyśle (kapitał obszarniczy

kapitału w przemyśle (kapitał obszarniczy

zainteresowany był przede wszystkim rozwojem

zainteresowany był przede wszystkim rozwojem

przemysłu przetwarzającego płody rolne);

przemysłu przetwarzającego płody rolne);

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Specyficznym zjawiskiem była ekspansja

Specyficznym zjawiskiem była ekspansja

polskiego kapitału (w granicach państwa

polskiego kapitału (w granicach państwa

zaborczego – Rosji), który inwestowano w

zaborczego – Rosji), który inwestowano w

głębi Rosji i na Dalekim Wschodzie (w

głębi Rosji i na Dalekim Wschodzie (w

przemyśle metalowym inwestycje poczynili

przemyśle metalowym inwestycje poczynili

I. Poznański, K. Scheibler, L. Kronenberg),

I. Poznański, K. Scheibler, L. Kronenberg),

kapitał z Królestwa Polskiego sporadycznie

kapitał z Królestwa Polskiego sporadycznie

trafiał też do innych zaborów (H. Epstein

trafiał też do innych zaborów (H. Epstein

inwestował na Śląsku, S. Lilpop i W. Rau w

inwestował na Śląsku, S. Lilpop i W. Rau w

zaborze austriackim).

zaborze austriackim).

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Na ziemiach polskich powstawały duże

Na ziemiach polskich powstawały duże

przedsiębiorstwa kapitalistyczne

przedsiębiorstwa kapitalistyczne

(porównywalne z podobnymi firmami w krajach

(porównywalne z podobnymi firmami w krajach

uprzemysłowionych), ale nie towarzyszył temu,

uprzemysłowionych), ale nie towarzyszył temu,

jak w państwach bardziej rozwiniętych, upadek

jak w państwach bardziej rozwiniętych, upadek

mniejszych zakładów produkcyjnych;

mniejszych zakładów produkcyjnych;



Pojawiło się zjawisko dyferencjacji

Pojawiło się zjawisko dyferencjacji

przedsiębiorstw, tzn. że obok siebie

przedsiębiorstw, tzn. że obok siebie

funkcjonowały przedsiębiorstwa – giganty i

funkcjonowały przedsiębiorstwa – giganty i

drobna przedsiębiorczość (dwubiegunowa

drobna przedsiębiorczość (dwubiegunowa

struktura gospodarki);

struktura gospodarki);

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



U schyłku XIX wieku na ziemiach polskich

U schyłku XIX wieku na ziemiach polskich

obserwowano dwoisty proces industrializacji (w

obserwowano dwoisty proces industrializacji (w

regionach rozwiniętych dominował szybki

regionach rozwiniętych dominował szybki

rozwój form wielkokapitalistycznych i początki

rozwój form wielkokapitalistycznych i początki

monopolizacji, zwłaszcza w branżach

monopolizacji, zwłaszcza w branżach

eksportowych – górnictwo, hutnictwo,

eksportowych – górnictwo, hutnictwo,

włókiennictwo, cukrownictwo, natomiast na

włókiennictwo, cukrownictwo, natomiast na

obszarach opóźnionych gospodarczo przebiegał

obszarach opóźnionych gospodarczo przebiegał

proces „wtórnej industrializacji” oparty na

proces „wtórnej industrializacji” oparty na

powolnej akumulacji wewnętrznej typu średnio-

powolnej akumulacji wewnętrznej typu średnio-

i drobnokapitalistycznej – zjawiska te oparte

i drobnokapitalistycznej – zjawiska te oparte

były na bazie pozostałości feudalnych i

były na bazie pozostałości feudalnych i

specyficznym rynku wewnętrznym);

specyficznym rynku wewnętrznym);

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Gospodarka pod zaborami:

Gospodarka pod zaborami:



Głównym narzędziem dzielącym ziemie polskie była

Głównym narzędziem dzielącym ziemie polskie była

polityka celna stosowana przez państwa zaborcze

polityka celna stosowana przez państwa zaborcze

(system celny zmniejszał opłacalność wymiany

(system celny zmniejszał opłacalność wymiany

handlowej między poszczególnymi obszarami ziem

handlowej między poszczególnymi obszarami ziem

polskich, a zwiększał korzyści z bezcłowego handlu z

polskich, a zwiększał korzyści z bezcłowego handlu z

ziemiami metropolii zaborczych);

ziemiami metropolii zaborczych);



Specyficzna polityka transportowa (ograniczanie

Specyficzna polityka transportowa (ograniczanie

bezpośrednich połączeń kolejowych między

bezpośrednich połączeń kolejowych między

zaborami);

zaborami);



Odmienne systemy powiązań zaopatrzenia i zbytu;

Odmienne systemy powiązań zaopatrzenia i zbytu;



Odmienność przepisów prawnych;

Odmienność przepisów prawnych;



Różne systemy pieniężne i kredytowe;

Różne systemy pieniężne i kredytowe;



Uzależnienie od wewnątrzkrajowego podziału pracy;

Uzależnienie od wewnątrzkrajowego podziału pracy;

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Gospodarka w zaborze rosyjskim:

Gospodarka w zaborze rosyjskim:

Przemysł

Przemysł



Wobec słabości gospodarczej państwa

Wobec słabości gospodarczej państwa

carskiego przed ziemiami polskimi pojawiła się

carskiego przed ziemiami polskimi pojawiła się

szansa rozwoju przemysłu nastawionego na

szansa rozwoju przemysłu nastawionego na

wywóz towarów na rynek wschodni;

wywóz towarów na rynek wschodni;



Na realizację zamierzeń miał wpływ rozwój

Na realizację zamierzeń miał wpływ rozwój

transportu kolejowego;

transportu kolejowego;



W Królestwie Polskim, które korzystało z

W Królestwie Polskim, które korzystało z

ochrony celnej przed napływem produktów z

ochrony celnej przed napływem produktów z

wcześniej zindustrializowanych państw

wcześniej zindustrializowanych państw

zachodnich, powstały korzystne warunki dla

zachodnich, powstały korzystne warunki dla

rozwoju niektórych działów przemysłu;

rozwoju niektórych działów przemysłu;

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Z myślą o wywozie do Rosji, a nawet do Chin

Z myślą o wywozie do Rosji, a nawet do Chin

pod koniec wieku XIX rozwinął się w

pod koniec wieku XIX rozwinął się w

szczególności przemysł włókienniczy (Łódź i

szczególności przemysł włókienniczy (Łódź i

okolice, okręg białostocki) oraz w mniejszych

okolice, okręg białostocki) oraz w mniejszych

rozmiarach przemysł przetwórczy metalowy

rozmiarach przemysł przetwórczy metalowy

(Warszawa i okolice, Zagłębie Dąbrowskie) i

(Warszawa i okolice, Zagłębie Dąbrowskie) i

przemysł o znaczeniu krajowym (kopalnie i

przemysł o znaczeniu krajowym (kopalnie i

huty w Zagłębiu Dąbrowskim);

huty w Zagłębiu Dąbrowskim);



Duże znaczenie w rozwoju przemysłu w

Duże znaczenie w rozwoju przemysłu w

Królestwie Polskim odegrał kapitał obcy, który

Królestwie Polskim odegrał kapitał obcy, który

na przełomie XIX i XX wieku stanowił 39%

na przełomie XIX i XX wieku stanowił 39%

całego zaangażowanego kapitału (posiadał

całego zaangażowanego kapitału (posiadał

25% fabryk, zatrudniał 55% robotników i

25% fabryk, zatrudniał 55% robotników i

skupiał 60% wartości produkcji przemysłowej);

skupiał 60% wartości produkcji przemysłowej);

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Od 1900 roku władze rosyjskie, na skutek

Od 1900 roku władze rosyjskie, na skutek

interwencji kapitalistów rosyjskich, zaczęły

interwencji kapitalistów rosyjskich, zaczęły

wprowadzać utrudnienia w rozwoju

wprowadzać utrudnienia w rozwoju

przemysłu na terenie Królestwa Polskiego:

przemysłu na terenie Królestwa Polskiego:



Prowadzono promoskiewską politykę

Prowadzono promoskiewską politykę

taryfową (ustalona została granica celna),

taryfową (ustalona została granica celna),

co ograniczyło rozwój ziem polskich;

co ograniczyło rozwój ziem polskich;



Władze rosyjskie przestały lokować

Władze rosyjskie przestały lokować

zamówienia rządowe w fabrykach Królestwa;

zamówienia rządowe w fabrykach Królestwa;



Utrudniano budowę linii kolejowych w

Utrudniano budowę linii kolejowych w

Królestwie lub planowano je tak, by omijały

Królestwie lub planowano je tak, by omijały

ważne ośrodki przemysłowe.

ważne ośrodki przemysłowe.

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Sytuacja rolnictwa w zaborze rosyjskim:

Sytuacja rolnictwa w zaborze rosyjskim:



Wzrost liczby ludności miejskiej stwarzał

Wzrost liczby ludności miejskiej stwarzał

dodatkowy popyt na produkty rolne;

dodatkowy popyt na produkty rolne;



Silna konkurencja ze strony Rosji (niskie

Silna konkurencja ze strony Rosji (niskie

ceny zboża rosyjskiego) i niemożliwość

ceny zboża rosyjskiego) i niemożliwość

ekspansji na rynek rosyjski

ekspansji na rynek rosyjski



Kryzys z lat 1900-1903 pogorszył sytuację

Kryzys z lat 1900-1903 pogorszył sytuację

w rolnictwie, dodatkowo na początku XX

w rolnictwie, dodatkowo na początku XX

wieku rolnictwo zostało dotknięte

wieku rolnictwo zostało dotknięte

nieurodzajem i klęskami żywiołowymi

nieurodzajem i klęskami żywiołowymi

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Gospodarka w zaborze pruskim:

Gospodarka w zaborze pruskim:



Najbardziej rozwinięty gospodarczo obszar

Najbardziej rozwinięty gospodarczo obszar

ziem polskich;

ziem polskich;



W przemyśle i rolnictwie wielkoobszarowym

W przemyśle i rolnictwie wielkoobszarowym

panowały w pełni wykształcone stosunki

panowały w pełni wykształcone stosunki

kapitalistyczne;

kapitalistyczne;



Na Śląsku rozwinął się przemysł ciężki

Na Śląsku rozwinął się przemysł ciężki

(górnictwo i hutnictwo), który musiał

(górnictwo i hutnictwo), który musiał

konkurować z przemysłem Niemiec

konkurować z przemysłem Niemiec

zachodnich, wobec czego kierował swą

zachodnich, wobec czego kierował swą

produkcję, mimo ograniczeń celnych, do

produkcję, mimo ograniczeń celnych, do

zaboru rosyjskiego.

zaboru rosyjskiego.

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Na skutek szybkiego rozwoju przemysłu w

Na skutek szybkiego rozwoju przemysłu w

Niemczech pojawiły się niedobory żywności i

Niemczech pojawiły się niedobory żywności i

surowców rolniczych, co okazało się szansą

surowców rolniczych, co okazało się szansą

ziem polskich do rozwijania produkcji żywności

ziem polskich do rozwijania produkcji żywności

na cały teren państwa niemieckiego;

na cały teren państwa niemieckiego;



Innym czynnikiem nakręcającym koniunkturę

Innym czynnikiem nakręcającym koniunkturę

w sektorze rolnym była możliwość eksportu

w sektorze rolnym była możliwość eksportu

zboża przez port w Gdańsku;

zboża przez port w Gdańsku;



Na skutek takich możliwości rozwoju rolnictwo

Na skutek takich możliwości rozwoju rolnictwo

ulegało mechanizacji i intensyfikacji produkcji

ulegało mechanizacji i intensyfikacji produkcji

(wprowadzano nowoczesną agrotechnikę,

(wprowadzano nowoczesną agrotechnikę,

melioracje i środki plonotwórcze);

melioracje i środki plonotwórcze);

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Dobre warunki dla rozwoju rolnictwa

Dobre warunki dla rozwoju rolnictwa

skłaniały do rozbudowy przemysłu

skłaniały do rozbudowy przemysłu

spożywczego (cukrownictwo i

spożywczego (cukrownictwo i

przetwórstwo roślin oleistych), rozwijano

przetwórstwo roślin oleistych), rozwijano

również hodowlę – Wielkopolska i

również hodowlę – Wielkopolska i

Pomorze;

Pomorze;



W Wielkopolsce i na Pomorzu powstawały

W Wielkopolsce i na Pomorzu powstawały

również niewielkie przedsiębiorstwa

również niewielkie przedsiębiorstwa

nastawione na obsługę rolnictwa –

nastawione na obsługę rolnictwa –

przedsiębiorstwo Hipolita Cegielskiego.

przedsiębiorstwo Hipolita Cegielskiego.

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Istotnym problemem było tutaj dążenie

Istotnym problemem było tutaj dążenie

państwa pruskiego do ograniczania

państwa pruskiego do ograniczania

gospodarczych wpływów Polaków i ich

gospodarczych wpływów Polaków i ich

stopniowego usuwania z ziemi;

stopniowego usuwania z ziemi;



Ludność polska walczyła z polityką Prus

Ludność polska walczyła z polityką Prus

rozbudowując spółdzielczość

rozbudowując spółdzielczość

Polska pod zaborami

Polska pod zaborami



Zabór austriacki:

Zabór austriacki:



Część Polski najbardziej zacofana i uboga

Część Polski najbardziej zacofana i uboga



Wymiana handlowa na bardzo niskim

Wymiana handlowa na bardzo niskim

poziomie;

poziomie;



Polityka władz austriackich przeciwdziałała

Polityka władz austriackich przeciwdziałała

rozwojowi przemysłu;

rozwojowi przemysłu;



Wolne Miasto Kraków, było do jego

Wolne Miasto Kraków, było do jego

likwidacji (1846 r.) obszarem wolnocłowym

likwidacji (1846 r.) obszarem wolnocłowym

oraz miejscem prowadzonego na dużą

oraz miejscem prowadzonego na dużą

skalę handlu tranzytowego, zwłaszcza

skalę handlu tranzytowego, zwłaszcza

między Rosją i Prusami.

między Rosją i Prusami.

Literatura

Literatura



Jasiński L.J., Bliżej centrum czy na

Jasiński L.J., Bliżej centrum czy na

peryferiach? Polskie kontakty

peryferiach? Polskie kontakty

gospodarcze z zagranicą w XX wieku,

gospodarcze z zagranicą w XX wieku,

Centrum Europejskie Natolin,

Centrum Europejskie Natolin,

Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2011.

Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2011.