Choroby

dietozależne

Co nas czeka w przyszłości?

„Było tłuściutkie i słodkie, pycha!

Czuję się wyśmienicie!”

Ale jak długo będzie trwało świetne samopoczucie i

zdrowie? Gdy odżywiamy się niezdrowo, tuż pod

naszym nosem zachodzą zmiany, które mogą się

okazać zgubne w skutkach. Powoli

w naszym organizmie „dojrzewają” różne choroby i

choć często nie widzimy bezpośredniego związku z

naszym sposobem odżywiania – są to właśnie choroby

dietozależne… Jednak nie jesteśmy na straconej

pozycji, możemy zapobiec

chorobom, jeśli zmodyfikujemy nasz sposób

żywienia. Wbrew pozorom nie będzie

on mniej smaczny czy nudniejszy.

Przeciwnie! Będzie kolorowo i ciekawie,

a zarazem smacznie i zdrowo!

Plan prezentacji

• Co to są choroby dietozależne?
• Krótka charakterystyka chorób

– definicja;
– przyczyny;
– skutki;
– profilaktyka;

• Podsumowanie – PROFILAKTYKA!!!

Choroby dietozależne

• Otyłość
• Cukrzyca typu II
• Nadciśnienie tętnicze
• Choroby układu krążenia
• Osteoporoza
• Próchnica
• Nowotwory

Choroby dietozależne

Najczęstsze przyczyny występowania chorób

dietozależnych:

• dodatni bilans energetyczny diet;
• nadmierne spożycie cukru i soli;
• nadmiar białka w diecie;
• nadmiar tłuszczu w diecie oraz znaczny udział izomerów

trans

nienasyconych kwasów tłuszczowych;
• wolne rodniki;
• niedobór błonnika w diecie;
• niewłaściwa mikroflora jelitowa;
• nadmiar toksyn;

Otyłość i nadwaga -

definicja

• Nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka;

• ZAWSZE

jest to efekt dodatniego bilansu energetycznego;

• Najczęściej metodą klasyfikowania otyłości i nadwagi jest wskaźnik masy

ciała (Body Mass Index – BMI);

• BMI = masa ciała w kg/(wzrost w m)

2

[kg/m

2

];

• Otyłość można podzielić ze względu na miejsce odkładania się tkanki

tłuszczowej:

– Otyłość androidalna, czyli brzuszna – typ JABŁKO – typowa dla mężczyzn;

– Otyłość gynoidalna, czyli udowo-pośladkowa – typ GRUSZKA – typowa

dla kobiet;

Wskaźnik

dla

dorosłych

Niedowag

a

Norma

Nadwaga

Otyłość

średniego

stopnia

Otyłość

znacznego

stopnia

Otyłość

bardzo

znacznego

stopnia

BMI

(kg/m

2

)

< 20,0

20,0 –

24,9

25,0 –

29,9

30,0 –

34,9

35,0 –

39,9

≥ 40,0

Otyłość i nadwaga -

przyczyny

• Czynniki genetyczne (wpływ w max. 40%);
• Czynniki biologiczne;

• Czynniki psychologiczne:

z

aburzenia nastroju, depresja

;

• Czynniki środowiskowe (wpływ w 60% -

MOŻNA JE

MODYFIKOWAĆ!!!

):

– Mała aktywność fizyczna (siedząca praca, nieaktywny sposób spędzania

wolnego czasu);

– Nieograniczony dostęp do żywności;
– Wysoka gęstość energetyczna żywności (przeważnie duża zawartość

tłuszczu, cukru i innych węglowodanów);

– Spożywanie dużej ilości słodkich napojów;
– Wzrost znaczenia żywności typu fast-food, słonych przekąsek i słodyczy w

codziennej diecie, zwłaszcza młodych osób (sklepiki szkolne, automaty ze
słodyczami);

Otyłość i nadwaga -

skutki

• Stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Im dłużej trwa tym większe

jest ryzyko rozwoju innych chorób:

– cukrzycy typu II;

– chorób układu sercowo-naczyniowego (niedokrwienna choroba serca,

nadciśnienie);

– nowotworów (jelita grubego, odbytnicy, trzonu macicy, sutka, prostaty) ,

– chorób dróg żółciowych;
– marskości wątroby;

– zapalenia trzustki;

– zespołu bezdechu w czasie snu;

– kamicy dróg moczowych;

– zaburzeń płodności;

• Największe ryzyko powikłań chorobowych dotyczy częściej otyłości

typu jabłko;

• Inne konsekwencje:

– osłabienie stawów nóg, problemy z kręgosłupem;

– płaskostopie, żylaki;

– obniżona sprawność ruchowa;

Cukrzyca typu II -

definicja

• Inaczej cukrzyca insulinoniezależna, cukrzyca dorosłych lub

nabyta;

• Zaburzenia przemian węglowodanów w organizmie

wynikające z nabytej insulinooporności (organizm wydziela
normalną ilość insuliny, lecz jest ona niewystarczająca do
obniżenia poziomu cukru we krwi);

• Rozpoznanie – podwyższony poziom glukozy we krwi:

– stężenie glukozy we krwi na czczo > 126 mg/dl;
– stężenie glukozy przygodne > 200 mg/dl;

• Cukrzyca typu II ujawnia się najczęściej u ludzi w starszym

wieku, obecnie jednak częstość jej występowania rośnie u
dzieci i młodych osób otyłych;

Cukrzyca typu II -

przyczyny

• Czynniki genetyczne (spokrewniona osoba chora na

cukrzycę – w 20% zachorowań);

• Czynniki środowiskowe:

– Otyłość – na 100 diabetyków 80 jest otyłych,
– Nieodpowiednia dieta,
– Stres;

Cukrzyca typu II - skutki

• Upośledzenie wzroku, ze ślepotą włącznie;
• Zaburzenia pracy nerek, aż do całkowitej niewydolności;
• Zaburzenia neurologiczne (upośledzenie czynności różnych

układów, np. sercowo-naczyniowego, pokarmowego);

• Zmiany skórne (grzybice, czyraki i owrzodzenia);
• Stopa cukrzycowa;
• Miażdżyca;

Nadciśnienie tętnicze -

definicja

• Stan podwyższonego skurczowego i/lub rozkurczowego

ciśnienia tętniczego krwi;

• Najczęściej ujawnia się w 3 lub 4 dekadzie życia (21-40

lat!!!);

Ciśnienie skurczowe

Ciśnienie

rozkurczowe

Klasyfikacja

ciśnienia

[mmHg]

Ciśnienie prawidłowe

< 120

< 80

Optymalne

120 – 129

80 – 84

Prawidłowe

130 – 139

i/lub

85 – 89

Wysokie

prawidłowe

Nadciśnienie tętnicze

140 – 159

i/lub

90 - 99

Łagodne

160 – 179

i/lub

100 – 109

Umiarkowane

≥ 180

i/lub

≥ 110

ciężkie

Nadciśnienie tętnicze -

przyczyny

• Czynniki genetyczne

– geny warunkują 30-60% zmienności

ciśnienia tętniczego populacji;

• Czynniki psychologiczne – stres i urazy psychiczne;

• Czynniki środowiskowe:

– nadmierne spożycie tłuszczów zwierzęcych (→cholesterolu),

soli, alkoholu;

– niedostateczne spożycie potasu, magnezu, wapnia, błonnika

pokarmowego i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych,

czyli zbyt małe spożycie warzyw, owoców, przetworów

mlecznych i pełnoziarnistych produktów zbożowych;

– palenie papierosów;

Nadciśnienie tętnicze -

skutki

• Choroby układu sercowo-naczyniowego:

– rozwój choroby wieńcowej,

– wzrost ryzyka udaru mózgu i zawałów serca;

• Bóle i zawroty głowy;

• Zwiększona pobudliwość nerwowa;

• Chwiejność emocjonalna;

• Łatwe wyczerpywanie się i trudność koncentracji;

• Bezsenność;

• Ogólne osłabienie;

• Przyspieszone bicie serca;

Nadciśnienie tętnicze -

profilaktyka

Przyzwyczajenie się do mniej słonego

smaku

nie jest trudne!!!

Jak ograniczyć spożywanie soli?

• Nie sól gotowych potraw.

• Używaj mało soli podczas gotowania.

• Stosuj świeże i suszone zioła zamiast soli.

• Zastąp zwykłą sól solą sodowo-potasową – zawiera mniej

sodu!

• Jedz produkty świeże zamiast przetworzonych (np. kiszone,

dania

typu instant).

• Czytaj etykiety – wybieraj produkty mniej słone.

Choroby układu krążenia -

definicja

• Schorzenia dotyczące narządów i tkanek wchodzących w

skład układu krążenia, a w szczególności serca, tętnic i żył.
Często nazywane chorobami układu sercowo-
naczyniowego;

• Podstawą rozwoju większości chorób układu krążenia są

zmiany miażdżycowe, czyli zgrubienia ścian tętnic
powodujące zmniejszenie światła naczyń i w konsekwencji
prowadzących do ich niedrożności;

• Miażdżyca rozwija się powoli, prawdopodobnie zaczyna się

już w dzieciństwie czy młodości;

Choroby układu krążenia -

przyczyny

• Czynniki środowiskowe:

– Mała aktywność fizyczna;
– Nieodpowiednia dieta:

• nadmierne spożycie energii, nasyconych kwasów tłuszczowych,

cholesterolu, soli, alkoholu

• zbyt niskie spożycie błonnika pokarmowego, witam

antyoksydacyjnych;

– Wysokie ciśnienie tętnicze;
– Zwiększona aktywność pro-zakrzepowa krwi;
– Otyłość androidalna;

Choroby układu

krążenia - skutki

• Najczęstszymi powikłaniami miażdżycy są zawały mięśnia

sercowego i udary mózgu;

• W 2008 roku główną przyczyną zgonów w Polsce były

choroby układu krążenia (44%) (GUS, 2009);

Choroby układu krążenia -

profilaktyka

• Utrzymanie/obniżenie poziomu cholesterolu w osoczu krwi

do stężenia maksymalnie 200 mg/dl;

• Odpowiednia dieta:

– niskocholesterolowa o kontrolowanej zawartości kwasów

tłuszczowych,

– bogata w antyoksydanty,
– ograniczone spożycie białka zwierzęcego (mięso, jaja);

• Odpowiednia aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej

masy ciała;

Próchnica - definicja

• Jest to uszkodzenie szkliwa zębów spowodowane przez

kwasy wytwarzane przez bakterie bytujące w nazębnej
płytce bakteryjnej;

• Istotą choroby jest odwapnienie i rozpad organicznych

struktur zęba;

Próchnica - przyczyny

• Istnieją cztery czynniki powstawania próchnicy, które muszą

wystąpić jednocześnie:

– obecność bakterii w postaci płytki nazębnej,
– obecność węglowodanów (cukrów) w jamie ustnej,
– podatność zębów na próchnicę,
– odpowiedni czas (aby nastąpiła demineralizacja i nie

rozpoczęła się ponowna mineralizacja);

• Każdy czynnik jest konieczny, ale niewystarczający do

powstania próchnicy;

Próchnica - skutki

• Utrata zębów;
• Zapalenie dziąseł;
• Ropnie;
• Zakażenie krwi i różnych narządów np. serca;
• Próchnica zębów stałych (wynik próchnicy zębów

mlecznych);

Próchnica - profilaktyka

• Stosuj odpowiednią higienę jamy ustnej (mycie zębów po

każdym posiłku, przynajmniej 2 razy dziennie, stosowanie

nici dentystycznych i płynów do płukania jamy ustnej);

• Używaj bezcukrowych gum do żucia (np. z ksylitolem) jeśli

nie możesz umyć zębów;

• Ograniczaj słodkie napoje i słodycze;
• Ograniczaj liczbę posiłków w ciągu dnia do pięciu;
• Kontroluj zęby u stomatologa;

Osteoporoza - definicja

• Metaboliczna choroba układu szkieletowego,

charakteryzująca się obniżeniem masy i gęstości kości oraz
zaburzeniami budowy tkanki kostnej co w konsekwencji
zwiększa kruchość kości i ich podatność na złamania;

• Układ kostny człowieka kształtuje się do 20-25 roku życia, w

tym czasie kości osiągają największą gęstość, która później
spada wraz z wiekiem, dlatego ważne jest dostarczanie
wapnia i witaminy D do organizmu dziecka;

Osteoporoza – przyczyny

• Czynniki genetyczne i demograficzne:

– płeć żeńska,

– rasa biała,

– predyspozycje rodzinne,

– budowa ciała – wątła budowa i mała masa ciała (poniżej 50kg);

• Czynniki biologiczne:

– deficyt hormonów płciowych,

– zaburzenia miesiączkowania,

– nierodzenie

– choroby: nadczynność tarczycy, cukrzyca, przewlekłe choroby

układu pokarmowego, przewlekłe choroby kości i szpiku;

• Czynniki środowiskowe:

– mała aktywność fizyczna, unieruchomienie,

– palenie papierosów,

– CZYNNIKI ŻYWIENIOWE – ODPOWIEDZIALNE W 50% ZA

ROZWÓJ CHOROBY;

Osteoporoza - skutki

• Złamania występują najczęściej w trzech miejscach: biodrze

(kość udowa), kręgosłupie i nadgarstku;

• Wdowi garb – deformacja klatki piersiowej;
• Bóle kręgosłupa – nawet w spoczynku;
• Stopniowe zmniejszanie wzrostu;
• Spadek wydolności oddechowej poprzez zmniejszenie

objętości klatki piersiowej;

• Zaburzenia trawienia, zaparcia poprzez zmniejszenie

objętości jamy brzusznej;

Osteoporoza -

profilaktyka

• Zwiększenie spożycia wapnia, zwłaszcza z produktów

mlecznych o obniżonej zawartości tłuszczu (kefiry,

maślanki, jogurty, sery twarogowe, mleko) oraz pozostałych

źródeł (ryby, nasiona, orzechy, warzywa ciemnozielone

liściaste);

• Ograniczenie spożycia fosforu poprzez zmniejszenie

spożycia mięsa, wędlin, gotowych potraw przemysłowych,

napojów typu cola;

• Nie dopuszczenie do niedoborów magnezu, potasu, cynku,

witaminy A, D, B6 oraz C;

• Ograniczenie spożycia alkoholu;
• Ograniczenie spożycia tłuszczów i olejów;

Nowotwory - definicja

• Nowotwór to nieprawidłowa tkanka, która rozrasta się w

nadmiarze i w sposób nieskoordynowany z pozostałymi
tkankami, a nadmierny rozrost tkanki występuje dalej
pomimo wyeliminowania czynnika, który ją wywołał;

• Podstawowy podział nowotworów pozwala wydzielić

nowotwory łagodne i złośliwe;

Nowotwory - przyczyny

• Czynniki genetyczne – tylko 5 – 10% chorób nowotworowych

jest dziedziczonych bezpośrednio;

• Czynniki środowiskowe – najważniejsza przyczyna rozwoju

choroby nowotworowej:

– narażenie na specyficzne czynniki, które prowadzą do

uszkodzenia genów:

• palenie tytoniu,

• narażenie na szkodliwe promieniowanie,

• infekcje,

• narażenie na substancje rakotwórcze np. pestycydy;

– mała aktywność fizyczna;

– źle zbilansowana dieta (nadmierne spożycie energii, tłuszczów,

czerwonego mięsa, małe spożycie błonnika pokarmowego,

niedobór witamin i antyoksydantów);

– niewłaściwe przygotowanie potraw (smażenie, wędzenie);

– picie alkoholu;

– stres;

Nowotwory – profilaktyka

• Ograniczenie palenia papierosów i picia alkoholu;
• Zbilansowana i urozmaicona dieta (bogata w

antyoksydanty, błonnik pokarmowy);

• Zwiększenie aktywności fizycznej;

Dietoprofilaktyka chorób

dietozależnych

• Zrównoważony bilans energetyczny

(równowaga pomiędzy ilością

dostarczanej energii a wydatkami energetycznymi organizmu);

• Odpowiednia aktywność fizyczna

(min. 60 minut dziennie, np.

spacer szybkim krokiem);

• Urozmaicenie diety:

– wzrost znaczenia warzyw, owoców, pełnoziarnistych

produktów zbożowych oraz niskotłuszczowych produktów

mlecznych;

– ograniczenie spożycia słodyczy, produktów typu fast-food,

słonych przekąsek;

• Większa ilość mniejszych posiłków w ciągu dnia (5

posiłków);

• Zachować umiar;

• Odpowiednie przygotowanie posiłków (mniej

smażonych, więcej gotowanych, grillowanych,

pieczonych, duszonych);

Lepiej ZAPOBIEGAĆ

niż LECZYĆ!!!