„Nie interesuje mnie,  dlaczego człowiek oddaje

duszę diabłu.

Chcę wiedzieć, dlaczego czyni dobrze (tutaj i gdzie

indziej)

lub przynajmniej czuje, że powinien.”
   
Vaclav

Havel, 1982

Udzielanie pomocy



zachowanie pomocne

- działanie

ukierunkowane na spowodowanie jakiejś
korzyści innego człowieka



altruizm (altruism) -

pojmowany zwykle jako

szczególny rodzaj zachowania pomocnego,
który albo nie przynosi żadnych korzyści
samemu sprawcy, albo nawet przynosi mu
straty

Decyzyjny model interwencji w sytuacji

kryzysowej

Zdarzenie

zauważon

e?

Sytuacja

kryzysowa

?

Moja

odpowiedzialno

ść?

Wiem, jak

pomóc?

Wykonać

pomoc?

BRAK

POMOCY

UDZIELENIE

POMOCY

tak

tak

tak

tak

tak

nie

nie

nie

nie

nie

Model pobudzenia bilansu

Model pobudzenia - bilansu uwzględnia dwa rodzaje

kosztów i zysków - związane z



udzieleniem pomocy

o

koszty: czas, wysiłek, narażenie się na
niebezpieczeństwo

o

zyski: przyrost poczucia własnej skuteczności i
samooceny, podziw innych osób.



związane z jej zaniechaniem

o

koszty: samoobwinianie się, negatywne reakcje innych,
własne cierpienie z powodu cierpienia ofiary, której się
nie pomogło

o

zyski: możliwość realizacji alternatywnych celów

Koszty zaniechania

pomocy

Koszty udzielenia pomocy

małe

duże

małe

Różne reakcje,

uwarunkowane

głównie normami

uważanymi za

obowiązujące w danej

sytuacji

Opuszczenie sytuacji,

zignorowanie,

zaprzeczanie

duże

Bezpośrednia

interwencja

Interwencja pośrednia

lub redefinicja

sytuacji, obniżająca

koszty zaniechania

pomocy

Pomaganie w rodzinie

Pomoc udzielona

Odsetek deklarujących

R

o

d

za

j

p

o

m

o

cy

Motywacja

endocentryczna

Motywacja

egzocentryczna

Skierowana do wewnątrz Skierowana na zewnątrz

Tendencja do pomagania innym

po to, by polepszyć swoje
samopoczucie, w szczególności
utrzymać lub podwyższyć własną
samoocenę dzięki przypisaniu
sobie pochlebnych właściwości w
wyniku postępowania zgodnego z
normami.

Tendencja do pomagania innym po
to, by polepszyć ich samopoczucie,
w szczególności zaspokoić ich
potrzeby.

Oba te rodzaje motywacji mogą nasilać pomaganie, choć w różnych sytuacjach.
Karyłowski wykazał, że przewaga endo- lub egzocentrycznej motywacji do
pomagania zależy u osób dorosłych od oddziaływań wychowawczych ich
rodziców, jakim te osoby były poddawane w dzieciństwie.

Teorie pobudzenia: rola

empatii

Daniel Batson



Pobudzenie egoistyczne –własne

cierpienie wywołane stanem ofiary

o

poprzez poprawę stanu ofiary (pomaganie)

o

poprzez ucieczkę z sytuacji



Pobudzenie empatyczne –współczucie i

wczuwanie się w położenie ofiary

o

poprzez poprawę stanu ofiary (pomaganie)

Cztery główne wyznaczniki

pomagania:

1)

Obecność i postępowanie innych.

2)

Właściwości biorcy pomocy.

3)

Relacje między dawcą a biorcą pomocy.

4)

Stan emocjonalny osoby pomagającej.

Obecność i postępowanie

innych

Obecność i postępowanie innych ludzi

obecnych w danej sytuacji często wywiera
decydujący wpływ na zachowanie jednostki.
Obecność biernych obserwatorów hamuje
pomaganie. Jest to przejaw:



Procesów rozproszenia

odpowiedzialności.



Niewiedzy wielu.



Wyraz naśladowania innych w wyniku

modelowania.

Proces rozproszenia

odpowiedzialności

Liczne badania wykazały, że rozproszenie

odpowiedzialności narasta wraz ze wzrostem

liczby świadków krytycznego zdarzenia. Tak,

więc fakt, że krytyczny wypadek będzie miał

miejsce pośród mnóstwa ludzi, zamiast

zwiększyć prawdopodobieństwo, iż ktoś z nich

pomoże, w rzeczywistości zmniejsza

prawdopodobieństwo udzielenia pomocy przez

kogokolwiek z obecnych. Obecność

przynajmniej jeszcze jednego świadka sprzyja

rozproszeniu odpowiedzialności i uchylaniu się

od przyjęcia osobistej odpowiedzialności.

Niewiedza wielu

To sytuacja, w której świadkowie jakiegoś zdarzenia
stwierdzają, że nic się nie stało, na podstawie

wzajemnego

obserwowania swojego braku reakcji.



Zanika, gdy sytuacja nabiera jednoznaczności i nie

sposób zinterpretować jej inaczej, niż jako wypadek.



Pewne role społeczne hamują to zjawisko (np. rola

lidera).



Wzrost kompetencji sprzyja udzielaniu pomocy.



Zanika, gdy świadkowie krytycznej sytuacji znają się

przed jej wystąpieniem bądź, że będą mogli ze sobą

porozmawiać po interwencji lub przynajmniej

przedyskutują szybko zdarzenie przed interwencją.

Wyraz naśladowania innych w

wyniku modelowania.

Zachowanie modeli może hamować

prospołeczność, ale liczne badania
wykazały, że także mogą ją nasilać.
Zaobserwowanie innej, prospołecznie
postępującej osoby nasila skłonność do
pomagania nieznajomym.

Właściwości biorcy pomocy



Norma odpowiedzialności społecznej to oczekiwanie i nakaz

pomagania tym osobom, których losy zależą od naszych

działań. Wspomniana norma każe nam oczekiwać, że

bardziej pomagamy tym osobom, które są od nas

uzależnione.



Chętniej pomagamy osoba lubianym niż nielubianym i w

zasadzie każdy czynnik nasilający atrakcyjność człowieka

nasila skłonność do pomagania mu. Niektóre z nich to:



atrakcyjność fizyczna



podobieństwo :



poglądów, przekonań,



postaw, wartości,



cech osobowości,



sposobu ubierania…

Relacje miedzy dawca a biorca

pomocy

Im bliższa jest nam osoba wymagająca

pomocy, tym częściej jej pomagamy, co
wynika nie tylko z większej do niej sympatii,
ale także z większej skłonności do tratowania
dobra takich osób w podobny sposób jak
dobro własne.

Stan emocjonalny osoby

pomagającej



Miłość zapewne wpływa najsilniej na

pomaganie, choć jej konsekwencje nie są badane



Poczucie winy odkupienie winy przez

pomaganie



Smutek

o

koncentracja na sobie

o

koncentracja na innych



Nastrój pozytywny

o

aktywizuje pozytywne kategorie interpretacyjne

o

pomaganie umożliwia podtrzymanie dobrego nastroju

Nastrój negatywny a

pomaganie



Aktywizuje negatywne kategorie interpretacyjne,

wskutek czego świat jest widziany jako nieprzyjemny,

a ludzie –źli i nie zasługujący na pomoc

(czarnowidztwo);



Pomaganie innym umożliwia przywrócenie

pozytywnego nastroju, w szczególności sytuacji, gdy:

1)

Zachowanie pomocne jest łatwe i nie wymaga dużego

wysiłku,

2)

Istnieją powody, by wierzyć, że wykonanie tego

zachowania poprawi własny humor wykonawcy,

3)

Niedostępne są inne formy poprawienia złego nastroju,

4)

Początkowy zły nastrój jest niezbyt silny

Za uwagę dziękuję

studentka nauczania matematyki i informatyki

Bogumiła Wolska