Sylwia Rosiak
Michał
Przybysz

Idea zabezpieczenia społecznego:

Artykuł 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. stwierdza,
że: „Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do
pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego
[...]”.

Ubezpieczenie
społeczne:

-Powszechność

-Pełność

-Równość formalna

-Brak kodyfikacji

-Rola wniosku

Zakres ochrony ubezpieczeń społecznych:
Z tego punktu widzenia można wyróżnić świadczenia chroniące:
1) czasową niezdolność do pracy (zasiłek chorobowy i świadczenie
rehabilitacyjne),
2) zmniejszoną sprawność do pracy (zasiłek wyrównawczy),
3) trwałą niezdolność do pracy (renta z tytułu niezdolności do pracy),
4) utratę żywiciela (renta rodzinna),
5) zakończenie działalności zarobkowej w związku z wiekiem (emerytura),
6) niemożność wykonywania pracy w związku z rodzicielstwem (zasiłek
opiekuńczy,
zasiłek macierzyński),
7) niezdolność do samodzielnej egzystencji (dodatek pielęgnacyjny).

Ubezpieczeni

e emerytalne

Ubezpieczeni

e rentowe

Ubezpieczeni

e chorobowe

Ubezpieczenia

społeczne

Ubezpieczeni

e wypadkowe

Ubezpieczenia

powszechne

Ubezpieczenia

rolników

a) Ubezpieczenia społeczne a
gospodarcze

Podobieństwa:

- forma rozłożenia kosztów szkód majątkowych wynikająca z
pewnych zdarzeń losowych ( definicja ubezpieczenia)
– stanowią formę organizacji funduszu ubezpieczeniowego
tworzonego ze
składek osób narażonych na dane ryzyko,
– eliminują określone ujemne następstwa zdarzeń losowych,
– mają za zadanie zapewnić ubezpieczeniową ochronę
społeczeństwa oraz
osobistych interesów jego członków.

Różnice

a)

Ubezpieczenia

społeczne

:

- zabezpieczenie bytu nowej

klasie społecznej, jaką od

połowy XIX wieku stali się

ludzie żyjący z pracy najemnej,

co przekładało się na spokój

społeczny

- wykreowane przez

ustawodawcę

Przedmiot

ubezpieczenia

b)

Ubezpieczenia

gospodarcze

- mienie, zdrowie, życie

- środki utrzymania zapewniane

przez samodzielną pracę

Czas i cel

powstania oraz

ich

konsekwencje

-

starożytny

Rzym

–

partycypacja

w

ryzyku

gospodarczym

- Ukształtowane w drodze

eweolucji.

Zasady

ustalania

składki

- Jednolite zasady wymiaru

składki

- wysokość składki a nawet

powstanie stosunku

ubezpieczenia zależeć może od

płci, wieku, stanu rodzinnego czy

stanu zdrowa

Różnice cd.

Charakter prawny przepisów oraz

umiejscowienie w systemie prawnym

- ius cogens, brak w zasadzie
klauzul generalnych (zasady
współżycia społecznego itp.)
– normy administracyjno-prawne
– gwarancja konstytucyjna prawa
do zabezpieczenia społecznego
(art. 67 Konstytucji), gwarancja
wypłaty świadczeń przez Skarb
Państwa

-

Ius dispositivum – ramy

nakreślone w KC, oraz
szczegółowych ustawach, ale poza
tym działa zasada swobody umów
– normy cywilnoprawne
- - podmioty działają i odpowiadają
na podstawie prawa prywatnego
(Np. określanie ogólnych
warunków ubezpieczenia – art. 812
KC)

-

nie ma wpływu na zaistnienie

zdarzenia

ubezpieczeniowego,

może tylko w niewielkim stopniu
ograniczyć odpowiedzialność ZUS

Wina poszkodowanego

-

przesłanka

całkowitego

uwolnienia się od obowiązku
świadczenia

przez

zakład

ubezpieczeń

Zasady działania

Społeczne:
– przymusowe, wyjątkowo
dobrowolne

Gospodarcze

:

– dobrowolne, w wyjątkowych
przypadkach obowiązkowe

b) Przymus, powszechność

przymus ubezpieczenia –
stosunek powstaje ex lege,
teoretycznie bez składek
można otrzymać świadczenie
obowiązek ubezpieczenia –
niespełnienie obowiązku
skutkuje brakiem ochrony
ubezpieczeniowej
powszechny charakter
ubezpieczeń społecznych –
obejmuje wszystkich
obywateli

1. Fundusz Ubezpieczeń
Społecznych

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych - jest państwowym
funduszem
celowym, powołanym w celu realizacji zadań z zakresu
ubezpieczeń
społecznych.

Składki w FUS

Fundusz

emerytalny

Fundusz

chorobowy

Fundusz

wypadkowy

Fundusze

rezerwowe

Fundusz

rentowy

Fundusz

Rezerwy

Demograficzn

ej

Repartycyjna i kapitałowa metoda

finansowania świadczeń

METODA REPARTYCYJNA

W ciągu roku należy zgromadzić
tyle środków, aby pokryć
całoroczne wydatki. Źródłem
finansowania świadczeń jest
wówczas bieżąca składka, a tak
gromadzony fundusz ma charakter
konsumpcyjny.
Niepisana umowa społeczna oparta
jest na tym, że obecne pokolenie
pracujących musi ponieść
zobowiązania wobec aktualnych
świadczeniobiorców (emeryci,
renciści) w celu podtrzymania
obietnic umowy, z której oni się
wcześniej wywiązali.

METODA KAPITAŁOWA

Fundusz tworzony jest w długich
przedziałach czasu na zasadach tzw.
kapitalizacji składki
i gromadzenia rezerw finansowych. Tak
tworzony fundusz ma charakter
inwestycyjny (kapitałowy), ponieważ
wymaga lokowania
środków w inwestycjach przynoszących
określony dochód. Działalność
finansowa
ubezpieczeń emerytalnych opiera się
wówczas nie tylko na składkach, lecz
także na dochodach od kapitału. Na
wysokość świadczeń ogromny wpływ
mają wtedy dochody z nagromadzonych
kapitałów
i trafność ich kalkulacji w perspektywie
kilkudziesięcioletniej.

W związku z nierozstrzygnięciem sporu o efektywność obu metod w
procesach reformowania systemów emerytalnych zaczynają być
stosowane rozwiązania
pragmatyczne, uwzględniające kombinację obu sposobów finansowania,
które
w krótkich okresach są z wielu punktów widzenia komplementarne.
Metoda repartycyjna przeważa więc w bazowych (podstawowych)
systemach emerytalnych, metoda kapitałowa stosowana jest natomiast
przede wszystkim
w systemach dodatkowych – zarówno obowiązkowych, jak i
dobrowolnych.

Metoda mieszana

Polski system emerytalny jest finansowany także obiema tymi
metodami.
Głównym zresztą założeniem reformy emerytalnej z 1999 r. było
uzupełnienie
systemu repartycyjnego systemem kapitałowym. W efekcie metodą
repartycyjną, tzn. z bieżącej składki, są finansowane emerytury
pochodzące ze składki płaconej do ZUS.
Emerytury pochodzące ze składki wpłacanej do otwartych funduszy
emerytalnych są natomiast finansowane ze zgromadzonego
kapitału.

Narzędzia finansowe w
ubezpieczeniu społecznym (dane
statystyczne):

a) SKŁADKA

Pozaskładkowe dochody FUS w %

b) Dotacja budżetowa (w mln zł)

:

Dotacja z budżetu państwa jest drugim co do wielkości źródłem
dochodów FUS.
W 2011 roku wyniosła 37 513,4 mln zł i stanowiła 23,2% dochodów
Funduszu.
Na dotację z budżetu państwa składa się:
- dotacja uzupełniająca – służy pokryciu deficytu wpływów ze składek w
stosunku do wydatków na świadczenia finansowane z FUS; w 2011 roku
wyniosła
37 263,6 mln zł,
- dotacja celowa – przeznaczona jest na wydatki i świadczenia pieniężne
pozaubezpieczeniowe zlecone ZUS do wypłaty, np. na wypłatę świadczeń
dla inwalidów wojennych i wojskowych oraz kombatantów; w 2011 roku
wyniosła
249,8 mln zł.

Od kilku lat FUS oprócz dotacji dostaje z budżetu państwa
pożyczkę. Tej nie wlicza się do deficytu i w ten sposób
poprawia się kondycję budżetu państwa. Manewr ten
zastosowano także w zeszłym roku i to dwa razy. Najpierw
FUS miał dostać z budżetu 6 mld zł pożyczki (oprócz 37 mld
dotacji i poprzednich prawie 19 mld pożyczki z
wcześniejszych lat), ale w ramach nowelizacji zwiększono
pożyczkę
o kolejnych 6 mld zł. Gdyby nie ten zabieg, konieczne byłoby
jeszcze większe zwiększenie dopuszczalnego deficytu
państwa. W ten sposób wszystkie zaciągnięte w budżecie
państwa pożyczki wynoszą już prawie 31 mld zł.

c)
Pożyczki:

Dług z tytułu pożyczek jest rolowany (pierwszy raz ten
mechanizm rząd zastosował w 2009 roku) i zapewne kiedyś
zostanie umorzony. Zanim jednak to nastąpi ten rok FUS
rozpoczął z prawie 31 mld zadłużeniem z tytułu pożyczek z
budżetu i dostanie kolejną pożyczkę budżetową – 6,8 mld zł.

d) Inne dochody
FUS

Wpływy z tytułu refundacji przekazanych składek do OFE
(prowizja za przekazane składki do OFE w rzeczywistości jest
należnością stanowiącą zwrot (refundację) kosztów poniesionych
przez zakład w związku z poborem i dochodzeniem składek na OFE
) są kolejną pozycją dochodów FUS.
W 2012 roku wyniosły 8 180,9 mln zł, tj. 4,8 % dochodów
Funduszu.

Wpływy środków z Funduszu Rezerwy Demograficznej
wyniosły
w 2012r. 2 887,0 mln zł, tj. ok 1,7% dochodów Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych. Przekazanie pieniędzy z FRD do FUS
odbyło się na podstawie rozporządzenia w sprawie wykorzystania
w 2011 roku środków Funduszu Rezerwy Demograficznej na
uzupełnienie niedoboru funduszu emerytalnego wynikającego z
przyczyn demograficznych, przedłożonego przez ministra pracy i
polityki społecznej.
Pozostałymi dochodami Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są
m.in.: zwroty nienależnie pobranych świadczeń oraz odsetki od
należności z tytułu zaległych składek.

e) Wydatki

Głównym celem utworzenia Funduszu Rezerwy Demograficznej jest
zwiększenie bezpieczeństwa wypłacalności świadczeń emerytalnych z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przychody i koszty Funduszu Rezerwy
Demograficznej przedstawiały się następująco:

FUNDUSZ REZERWY DEMOGRAFICZNEJ

(FRD)

FUNDUSZ EMERYTUR POMOSTOWYCH

(FEP)

Emerytura pomostowa – świadczenie pieniężne przysługujące niektórym pracownikom
wykonującym pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, spełniającym
dodatkowo określone wymagania, ustające w momencie nabycia przez uprawnionego prawa
do emerytury, osiągnięcia określonego wieku lub jego śmierci.

Z czego wynikają niedobory funduszy? A przede
wszystkim niezrównoważenie funduszu
emerytalnego?

Dziękujemy za uwagę