RODZAJE RECEPTORÓW I
ICH ADAPTACJA

O stanie naszego organizmu jak i o wszystkich

docierających do niego bodźcach informują

nas wyspecjalizowane struktury –

receptory.

Są one strukturami nerwowymi zdolnymi

do odbioru bodźców i ich przekazywania.

Zasada ich działania opiera się

na przetwarzaniu energii bodźca

na potencjał generujący, czyli miejscową

zmianę potencjału błonowego,

przekazywanego następnie do ośrodkowego

układu nerwowego w postaci potencjałów

czynnościowych włókien aferentnych.

Receptorami mogą być pojedyncze komórki

receptorowe, jak i obwodowe

zakończenia neuronów czuciowych.

RECEPTORY - LOKALIZACJA



Specjalne (wzrok, słuch, smak,
węch, równowaga)



Powierzchowne (dotyk, ucisk,
ciepło, zimno)



Głębokie (położenie, wibracja,
głęboki ucisk, głęboki ból)



Trzewne (głód, pragnienie,
nudności, ból trzewny)

PODZIAŁ RECEPTORÓW

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA
ŹRÓDŁO BODŹCA



eksteroreceptory – odbierają informacje spoza
organizmu np. receptory dotyku, ucisku, ciepła,
zimna



interoreceptory – odbierają informacje z
wnętrze organizmu np. baroreceptory, kłebki
aortalne, kłębki szyjne



priopioreceptory – informują o położeniu ciał
w przestrzeni oraz o położeniu elementów ciała
wobec siebie np. receptory pierścienno-spiralne,
receptory ścięgniste



telereceptory – odbierają informacje
docierające
od organizmu ze znacznej odległości (czasem
są traktowane jako podgrupa eksteroreceptorów)
np. czopki, pręciki, receptory słuchu i węchu

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA TYP ENERGII
BODŹCA



mechanoreceptory

(odkształcenia skóry i dźwięki)



termoreceptory



fotoreceptory



chemoreceptory (substancje

wywołujące wrażenie smaku
i zapachu)



baroreceptory

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA SZYBKOŚĆ
ADAPTACJI



receptory szybkoadaptujące się

(fazowe, dynamiczne) – wysyłają

potencjały czynnościowe

ze zmniejszającą się częstotliwością

pomimo trwania bodźca - wartość

potencjału szybko opada np. ciałko

Paccinego



receptory wolnoadaptujące się

(toniczne, statyczne) – wysyłają

potencjały czynnościowe przez cały

czas trwania bodźca np. wrzecionko

nerwowo-mięśniowe, baroreceptory,

receptory bólu

Adaptacja – spadek wielkości

potencjału generującego

podczas utrzymującego się

działania bodźca.

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA RODZAJ

BODŹCA ADEKWATNEGO

Bodziec adekwatny – jest to taki bodziec, dla

którego dany receptor ma najniższy próg

pobudliwości i najwyższą pobudliwość. Pomimo

tego, że każdy receptor ma własny bodziec adekwatny

to mogą one reagować również na inne formy energii,

jeśli jej intensywność jest wystarczająco duża

np. siatkówka jest zdolna do reagowania na pojedynczy

foton światła, ale również na silne bodźce mechaniczne

wywołujące wrażenie światła (pocieranie oka) . Jest

to tzw. prawo swoistej energii zmysłów Müllera.

Przykłady receptorów i ich bodźców adekwatnych:



mechanoreceptor – ucisk



termoreceptory – temperatura



fotoreceptory – światło

Prawo swoistej energii nerwowej (Müllera) –

mówi, że pobudzenie dróg nerwowych

prowadzących impulsacje z konkretnego narządu

zmysłu do kory mózgu powoduje odczucie

charakterystyczne dla tego receptora, bez względu

na to jak wywołano pobudzenie i w którym

miejscu wzdłuż tej drogi nerwowej (prawo

projekcji). Praktycznie oznacza to, że pobudzenie

nerwu aferentnego

w np. połowie jego długości, wywoła odczucie takie

samo jak jego pobudzenie przez receptor (prawo

projekcji), pozwala także na reakcję siatkówki

manifestującą się „błyskiem światła” przy silnym

pocieraniu oka. Jest także przyczyną tzw. bólów

fantomowych – powstające w kłębkach nerwów

(nerwiakach) w pozostałej części kończyny impulsy

nerwowe, docierają do swoich ośrodków czucia

w korze mózgu, która odbiera je jako ból

amputowanej kończyny mimo jej braku.

FIZJOLOGIA DZIAŁANIA
RECEPTORÓW

Rolą receptorów jest przetworzenie energii bodźca

w potencjał czynnościowy lub pobudzenia wydzielenia

neuromediatora wywołującego potencjały

czynnościowe, które przewodzone są następnie

drogami czuciowymi

do ośrodkowego układu nerwowego. Pierwszym etapem

jest transdukcja bodźca, czyli jego zamiana

na tzw. potencjał generujący, wyzwalający

następnie (jeśli osiągnie odpowiednią wartość)

potencjał czynnościowy.

Potencjał generujący (potencjał receptorowy)

– miejscowa zmiana potencjału w obrębie receptora

pod wpływem działania bodźca. Jeżeli działający

bodziec jest wystarczająco silny to wyzwolony

potencjał generujący spełni rolę bodźca, który

powoduje wytworzenie potencjału czynnościowego albo

wydzielenie mediatora przez receptor czuciowy.



zmiana miejscowa bierna



nie stosuje się do prawa „wszystko albo nic”



wartość maleje wraz z oddalaniem się od miejsca

powstania



jest odpowiednikiem EPSP w synapsach

DZIĘKUJĘ
I
POZDRAWIA
M

Sylwia Wójcik