Zasady ustroju

politycznego RP w

ogólności

Katalog zasad ustroju

• 1. ) suwerenności narodu,

• 2) republikańskiej formy państwa,

• 3) demokratycznego państwa prawnego,

• 4/ podziału władzy i równowagi władz,

• 5) reprezentacji politycznej,

• 6) dwuizbowości parlamentu,

• 7) pluralizmu politycznego,

• 8) wzajemnej niezależności i współdziałania państwa

i kościołów oraz innych związków wyznaniowych,

• 9) wolności i praw człowieka i obywatela,

• 10) decentralizacji władzy publicznej i samorządu,

• 11. ) parlamentarnej formy rządów,

• 12) odrębności władzy sądowej oraz niezawisłości

sędziów, jak też niezależności sądów i trybunałów,

• 13) społecznej gospodarki rynkowej,

• 14) wolności gospodarczej,

• 15) ochrony własności.

zasada suwerenności

narodu

• „my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej” –

wstęp (naród w sensie prawnym - związek z państwem)

• Art. 4. 1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej

należy do Narodu.

• Art. 34. 
1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z

rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki

nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.

2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa

polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.

• Sens etniczny- Art. 6. 1. Rzeczpospolita Polska stwarza

warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr

kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego,

jego trwania i rozwoju.

• Naród w sensie politycznym – Art. 27. W Rzeczypospolitej

Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepis ten

nie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z

ratyfikowanych umów międzynarodowych.

Zasada republikańskiej formy

państwa

• Art. 82. Obowiązkiem obywatela polskiego jest

wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o

dobro wspólne (wykluczenie przeciwstawienia

obywateli państwu)

• Obowiązki te to: wierność Rzeczypospolitej, troska

o dobro wspólne, przestrzeganie praw, obrona

Ojczyzny.

• Nazwa Rzeczpospolita
• Konstytucja zapewnia trwałość republikańskiej

formy państwa, gdyż przewiduje w art. 235 ust. 6,

że zmiana zasad zawartych w rozdziale I może być

uzależniona od przeprowadzenia ogólnokrajowego

referendum zatwierdzającego

zasada demokratycz nego

państwa prawnego

• Art. 2 Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym

państwem prawnym

• prawo ponad państwem. Stąd też wynika prymat prawa

wobec wszystkich innych rodzajów norm stosowanych w

społeczeństwie - oznacza ono jednoznacznie związanie

państwa prawem.

• Skutki: prawo do sądu, rozgraniczenie kompetencji

organów państwowych, istnienie organu państwa musi być

oparte na prawie, kompetencje powinny być wyraźnie w

prawie sprecyzowane, uznanie priorytetu ustawy w

tworzeniu porządku prawnego , konieczność kierowania się

wolą większości społeczeństwa, poszanowanie woli oraz

praw mniejszości.

• Uzasadnia istnienie TK i TS, RPO, NSA, niezawisłych sądów

Zasada podziału władzy i

równowagi władz

• Przeciwieństwo zasadzie jedności i jednolitości władzy państwowej

• Zasada podziału władzy sprowadza się do następujących założeń:
a) wyodrębnia się trzy władze - ustawodawczą, wykonawczą i

sądowni czą,

b) każdej z nich odpowiadają wyodrębnione organy państwowe,
c) występuje niepołączalność tych władz, a więc każda z nich winna

być wykonywana przez inny organ państwowy, w związku z tym

niedopusz czalne jest łączenie związanych z nimi stanowisk

państwowych,

d) układ stosunków między tymi władzami powinien zapewniać

wzajemne ich oddziaływanie na siebie i hamowanie.

art. 16 Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 r., który

stanowi, iż nie ma konstytucji tam, gdzie nie zostały

zagwarantowane prawa jednostki i gdzie nie wprowadzono zasady

podziału władzy.

Jest to model, do którego konstytucje się zbliżają. Mówiąc zatem o

trzech władzach, wskazuje się głównie istotę każdej z nich, jak też

rolę i znaczenie organów działających w ich obrębie.

Problem równorzędności

władz

• w większym stopniu postulat natury doktrynalnej

niż fakt występujący w praktyce

• Przewaga jednej władzy zależy w znacznym stopniu

od układu sił politycznych w społeczeństwie

• Art. 10 

• 1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na

podziale i równowadze władzy ustawodawczej,

władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

• 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat,

władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej

Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy

i trybunały.

• W świetle prawa najsilniejsza jest w Polsce władza

ustawodawcza

Zasada reprezentacji

politycznej

• Art. 4. 2 Naród sprawuje władzę przez swoich

przedstawicieli……….

• Znaczna rola partii politycznych w systemie

przedstawicielskim

• Mandat przedstawicielski –pełnomocnictwo, jakiego

wyborcy udzielają przedstawicielowi w drodze aktu
wyborczego (mandat imperatywny lub wolny)

• W konstytucji – mandat wolny Art. 104. 1. 
Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą

ich instrukcje wyborców.

Cechy mandatu przedstawicielskiego: wolny,

niezależny, nieodwołalny.

Formy demokracji

bezpośredniej

• a) plebiscyt, w którym wyborcy decydują bezpośrednio

o przynależności państwowej spornego terytorium;

Konstytucja z 1997 r. nie przewiduje tej instytucji;

• b) inicjatywa ludowa - umożliwia ona wyborcom

występowanie z projektem ustawy; Konstytucja zna tę

instytucję, a art. 118 upoważnia 100 tys. oby wateli

posiadających prawo wyborcze do Sejmu do zgłaszania

projektu ustawy;

• c) referendum - w drodze którego wyborcy mogą

realizować bezpośrednio swe uprawnienia. Art. 125, :

„W sprawach o szczególnym znaczeniu dla Państwa

może być przeprowa dzone referendum

ogólnokrajowe", które zarządza Sejm lub prezydent za

zgodą Senatu; jest to więc instytucja, która nie ma

obligatoryjnego

Referendum

• Istota referendum polega na udzieleniu

przez wyborców pozytywnej, lub

negatywnej, odpowiedzi na postawione

pytania albo na dokonaniu wyboru między

proponowanymi wariantami rozwiązań

prawnych. Wynik referendum jest wiążący,

jeśli wzięła w nim udział więcej niż połowa

uprawnionych do głosowania.

Rozstrzygnięcie zaś zapada wówczas, gdy

za jednym z rozwią zań opowiedziała się

większość biorących udział w głosowaniu. O

ważności referendum rozstrzyga Sąd

Najwyższy, a jego uchwała w tej sprawie

jest ogłaszana w Dzienniku Ustaw RP

Zasada dwuizbowości

parlamentu

• Jedynym uzasadnieniem istnienia drugiej izby

jest większa troska o poprawność legislacyjną.

• Izba wyższa ma w istocie mniej kompetencji
• Parlamenty dwuizbowe
– w państwach federalnych
- stosujących szeroką autonomie regionalną
• Art. 10. 2. Władzę ustawodawczą sprawują

Sejm i Senat,…………..

Zasada pluralizmu

politycznego

• Oznacza działalność partii na podstawie kryterium ich wielości i

równości, a także ich demokratycznego charakteru.

• Mechanizmy demokracji parlamentarnej zakładają zasadę

wielopartyjności, znajdującą wyraz w zasadzie pluralizmu

politycznego.

• 3 systemy tworzenia partii politycznych:
a/ administracyjny
b/ rejestracji partii
c/ ewidencyjny.

• Art. 11. 
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania

partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach

dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania

metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.

• Art. 13. Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych

organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych

metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także

tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza

nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu

zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje

utajnienie struktur lub członkostwa.

Zasada wzajemnej niezależności i

współdziałania państwa i kościołów

oraz innych związków wyznaniowych

• Art. 25. 3. Stosunki między państwem a

kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są

kształtowane na zasadach poszanowania ich

autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego

w swoim zakresie, jak również współdziałania dla

dobra człowieka i dobra wspólnego (zasada

autonomii i wzajemnej niezależności.)Oznacza ona

zakaz kształtowania stosunków wyznaniowych w

sposób właściwy dla państwa i rozdział

instytucjonalny państwa i Kościołów oraz związków

wyznaniowych. Konstytucja w sposób wyraźny i

jednoznaczny podkreśla zasadę współdziałania

państwa i Kościołów oraz związków wyznaniowych

dla dobra człowieka i dla dobra wspólnego.

• Art. 25. 1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są

równouprawnione. (równouprawnienie kościołów i

wyznań)

Zasada wolności i praw człowieka i

obywatela

• Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i

nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa

człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli ………….

• Zapewnienie praw i wolności – podstawowe zadanie państwa

• Po raz pierwszy w dziejach polskiego konstytucjonalizmu ustawa

zasadnicza uregulowała problematykę sytuacji prawnej jednostki

w państwie

i społeczeństwie odnoszącą się nie tylko do obywatela, ale do

jednostki ludzkiej.

• Wstęp do Konstytucji „ustanawiamy Konstytucję

Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa

oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości,

współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie

pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich

wspólnot”.

Konstytucja nie tylko deklaruje ujęte w niej wolności i prawa

jednostki, ale stwarza także rozbudowany system ich ochrony

prawnej, wskazuje na instytucjonalne gwarancje ich stosowania z

podkreśleniem roli prawa skargi konstytucyjnej włącznie.

Zasada decentralizacji władzy

publicznej i samorządu

terytorialnego

• Jest przejawem stosowania zasady subsydiarności

• Konstytucja wyraża dążenie do jej decentralizacji

głównie w drodze przenoszenia kompetencji i zadań z

organów centralnych na organy lub jednostki.

• Art. 15. 1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej

zapewnia decentralizację władzy publicznej.

• Art. 17. 1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy

zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody

zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad

należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach

interesu publicznego i dla jego ochrony.

• 2. W drodze ustawy można tworzyć również inne

rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać

wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności

podejmowania działalności gospodarczej.

• Zasada służy to zarazem realizacji idei społeczeństwa

obywatelskiego

Zasada systemu

parlamentarno-gabinetowego

• Chodzi w szczególności o określenie wzajemnych

stosunków występujących między trzema głównymi

centralnymi organami państwa: parlamentem, głową

państwa i rządem.

• Podstawowe modele systemu rządów: prezydencki i

parlamentarno – gabinetowy

• parlament jako reprezentacja narodu wyłaniany jest w

wyborach powszechnych i bezpośrednich. Większość

parlamentarna tworzy rząd

• Prawem powołania rządu dysponuje głowa państwa -

desygnuje premiera i na jego wniosek powołuje skład Rady

Ministrów.

• Prezydent, będąc organem politycznie neutralnym,

nieponoszącym odpowiedzialności politycznej, może

działać i wykonywać swe zadania tylko za kontrasygnatą

swoich aktów urzędowych ze strony premiera, który tym

samym bierze za nie odpowiedzialność przed Sejmem

• Rząd w całości, jak też poszczególni ministrowie, ustępują

na żądanie Sejmu.

Odstępstwa od klasycznego

modelu parlamentarno-

gabinetowego

• Prezydent wybierany w wyborach powszechnych a

nie przez parlament

• Poszerzeniu uległ wykaz spraw, w których

prezydent podejmuje akty urzędowe samodzielnie

- bez konieczności kontrasygnaty premiera. W

ważnych dla państwa sprawach może zwoływać

posiedzenia Rady Ministrów, którym przewodniczy.

• Prezydent ma prawo arbitrażu

• Rola Sejmu w procesie tworzenia rządu ogranicza

się do udzielenia mu wotum zaufania.

• Sejm udziela rządowi wotum zaufania, może go

pociągnąć do odpowiedzialności parlamentarnej,

nie ma wpływu na zmiany w składzie rządu.

• Wzmocnienie roli premiera

Zasada odrębności władzy

sądowniczej i niezawisłości

sędziów.

• Art. 173. Sądy i Trybunały są władzą odrębną i

niezależną od innych władz.

• Konstytucja: wzmacnia władzę sądowniczą,

zawiera gwarancję prawa do sądu, utrwala

zasadę niezawisłości sędziowskiej, wprowadza

zasadę dwuinstancyjności, przyznaje

orzeczeniom Trybunału Konstytucyjnego,

stwierdzającym niezgodność z ustawą zasadniczą

aktu ustawodawczego, charakteru ostatecznego

• Dopiero od wejścia w życie nowej Konstytucji

można mówić o pełnym wyodrębnieniu w polskim

systemie władzy trzeciej władzy, spra wowanej

przez sądy i trybunały.

zasada społecznej

gospodarki rynkowej

• Art. 20. Społeczna gospodarka

rynkowa oparta na wolności
działalności gospodarczej, własności
prywatnej oraz solidarności, dialogu i
współpracy partnerów społecznych
stanowi podstawę ustroju
gospodarczego Rzeczypospolitej
Polskiej.

zasada wolności

działalności gospodarczej

• Art. 22. Ograniczenie wolności

działalności gospodarczej jest
dopuszczalne tylko w drodze ustawy i
tylko ze względu na ważny interes
publiczny.

zasada ochrony

własności

• Art. 21. 1. Rzeczpospolita Polska

chroni własność i prawo
dziedziczenia.