PRAWA CZŁOWIEKA W

PROCESIE INTEGRACJI

EUROPEJSKIEJ



Pojęcia i geneza ochrony praw człowieka
w WE/UE



Katalog praw człowieka - Karta Praw
Podstawowych



Prawa człowieka w kontaktach UE z
państwami trzecimi i organizacjami
międzynarodowymi



Instytucje ochrony praw człowieka

LITERATURA

• A. Cieleń, Prawa polityczne obywateli UE, Warszawa 2008
• A. Bodnar, Obywatelstwo wielopoziomowe. Status

jednostki w europejskiej przestrzeni konstytucyjnej,

Warszawa 2008

• T. Jurczyk, Prawa jednostki w orzecznictwie Europejskiego

Trybunału Sprawiedliwości, Warszawa 2009

• Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Wprowadzenie Władysław Bartoszewski, Warszawa 2001, s.

11

• Karta Praw Podstawowych w europejskim i krajowym

porządku prawnym, Pod red. A. Wróbla, Warszawa 2009

• M. Łuszczuk, Rzecznik Praw Obywateli Unii Europejskiej,

Warszawa 2000

• A. Łazowski, Ochrona praw jednostek w prawie Wspólnot

Europejskich. Pozasądowe mechanizmy ochrony prawe

przed instytucjami i organami Wspólnot Europejskich,

Kraków 2002

• I. Malinowska, Prawa człowieka w Unii Europejskiej,
Warszawa 2005

LITERATURA

• G. Michałowska, Ochrona praw człowieka w Radzie

Europy

i w Unii Europejskiej, Warszawa 2007



Ochrona praw podstawowych w Unii Europejskiej.

Wybrane zagadnienia, Redakcja naukowa Agnieszka

Florczak, Warszawa 2009



Ochrona praw człowieka i wolności ekonomicznych w

UE,

Białystok 2006



J. Sozański, Prawa człowieka w systemach prawnych

Wspólnot i

Unii Europejskiej, Warszawa-Poznań

2005

LITERATURA



Unia Europejska polityczne i prawne aspekty

integracji. Pod red.

Z.Biegański, J.

Jackowicz, Warszawa 2008



A. Florczak, Ochrona praw człowieka w systemie

prawa

wspólnotowego, w: Prawa człowieka.

Wybrane zagadnienia

i problemy, Redakcja L.

Koba, W. Wacławczyk,

Warszawa 2009



A. Florczak, Ochrona praw podstawowych w UE.

Wybrane zagadnienia, Warszawa 2009



M. Muszyński, Polska Karta Praw Podstawowych

po Traktacie

lizbońskim. Charakter prawny i

granice związania,

,,Przegląd Sejmowy’’ nr 1 z

2009, s. 55-77

DROGA UE DO STWORZENIA

KATALOGU PRAW JEDNOSTKI



Brak odniesienia do praw człowieka w traktatach

założycielskich



1969 r. Trybunał Sprawiedliwości odwołał się do

kategorii praw podstawowych – sprawa Stauder p. m.

Ulm



1973 r. prośba PE do KE dot. przygotowania

sprawozdania o możliwościach podjęcia działań w

celu zapobiegania naruszeniom praw zawartych w

konstytucjach państw członkowskich



XII.1973 r. Deklaracja o europejskiej tożsamości



1986 r. Jednolity Akt Europejski – traktatowe

umocowanie



1989 r. Deklaracja Podstawowych Praw i Wolności PE



9.12.1989 r. Karta Wspólnotowa Podstawowych Praw

Socjalnych Pracowników



1991 r. Deklaracja Praw Człowieka Rady Europejskiej

DROGA UE DO STWORZENIA

KATALOGU PRAW JEDNOSTKI



7.02.1992 r. Traktat o Unii Europejskiej



1993 r. Rezolucja PE o poszanowaniu praw
człowieka we Wspólnocie



2.10.1997 r. Traktat amsterdamski



3-4 czerwca 1999 r. - Szczyt Rady
Europejskiej w Kolonii



2.10.2000 r. Karta Praw Podstawowych



26.02.2001 r. Traktat nicejski

- 18.06.2004 r. Traktat ustanawiający Konstytucję

dla Europy



13.12.2007 r. Traktat reformujący (lizboński)

POJĘCIA



Praw podstawowych



Praw zasadniczych



Praw fundamentalnych



Praw człowieka



Praw obywatelskich



Praw socjalnych

NAKAZ RÓWNEGO

TRAKTOWANIA

• Bez względu na przynależność państwową -

art. 12 TWE

• Równe traktowane kobiet i mężczyzn:

– równość kobiety i mężczyzn podstawowa

zasada i jeden z celów i zadań WE - art. 2

TWE

– równego wynagrodzenia - art. 141

– równych

szans

na

rynku

pracy

i

traktowania w pracy - art. 137

• Zakaz

wszelkiej

dyskryminacji

między

producentami i konsumentami Wspólnot w

rolnictwie - art. 34

• Od Amsterdamu :



Bez względu na płeć, rasę lub pochodzenie

etniczne, religię lub wyznanie, inwalidztwo, wiek

lub orientację seksualna - art. 13 TWE

GWARANCJE OCHRONY PRAW

CZŁOWIEKA TRAKTACIE O UE



Art. 6 ust. 1 TUE wspólne wartości realizowane w

ramach Unii Europejskiej -

zasada wolności, demokracji,

poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności

oraz państwa prawa



Art. 6 ust. 2: ,,Unia szanuje prawa podstawowe

zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o ochronie

praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w

Rzymie 4 listopada 1950 roku, oraz wynikające z tradycji

konstytucyjnych wspólnych dla Państw Członkowskich,

jako zasady ogólne prawa wspólnotowego’’



Traktat amsterdamski w art. 7 przewiduje zastosowanie

sankcji politycznych w postaci zawieszenia w pewnych

prawach wynikających ze stosowania Traktatu, w tym

prawa

do

głosowania

w

Radzie

UE

państw

członkowskich, które poważnie i uporczywie naruszają

zasady art. 6 ust. 1 TUE

GWARANCJE OCHRONY PRAW

CZŁOWIEKA TRAKTACIE O UE

Art. 6



1. Unia uznaje prawa, wolności i zasady

określone w Karcie Praw Podstawowych z dnia

7 grudnia 2000 r, w brzmieniu dostosowanym

12 grudnia 2007 r. w Strasburgu, która ma taką

sama wartość prawną jak traktaty’’



2. Unia przystępuje do Europejskiej Konwencji

o ochronie praw człowieka i podstawowych

wolności…



3. Prawa podstawowe, zagwarantowane w

EKoPCz oraz wynikające z tradycji wspólnych

państwo członkowskim stanowią część prawa

Unii jako zasady ogólne prawa

Opinia Trybunału Sprawiedliwości

nr 2 z 28 marca 1994 r.

• ,,według obowiązującego obecnie prawa

Wspólnota nie może przystąpić do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności, gdyż żaden
przepis Traktatu nie upoważnia
Wspólnoty do tworzenia przepisów lub
zawierania umów w przedmiocie ochrony
praw człowieka’’

ZALETY PRZYSTĄPIENIA UE

DO EKPCz



Instytucje UE poddane zostaną niezależnej
kontroli zewnętrznej - pokaże, że UE nie stoi
ponad prawem



Kontrola ETPCz będzie kontrola bezpośrednią



UE będzie mogła występować w sprawach przed
ETPCz i bezpośrednio bronić swoich interesów



Uniknie się rozbieżnych orzeczeń ETS i ETPCz i
tym samym zapewni większą pewność prawa



Zwiększy się wiarygodność UE w stosunku do
podmiotów trzecich w dziedzinie ochrony praw
fundamentalnych



Zapewni jednolity minimalny poziom ochrony
praw w Europie

KARTA WSPÓLNOTOWA

PODSTAWOWYCH PRAW SOCJALNYCH

PRACOWNIKÓW

- 9 grudnia 1989 r.



Zawiera katalog praw socjalnych – 12
artykułów



Zobowiązuje państwa członkowskie do
zagwarantowania podstawowych praw
socjalnych



Zobowiązuje Komisję Europejską do
przedstawiania przepisów zmierzających
do urzeczywistnienia tych praw oraz do
sporządzania rocznych sprawozdań z
wykonania przez państwa członkowskie
postanowień Karty

KARTA WSPÓLNOTOWA

PODSTAWOWYCH PRAW SOCJALNYCH

PRACOWNIKÓW

- 9 grudnia 1989 r.



Dla wspierania współpracy w dziedzinie
polityk ochrony socjalnej między państwami
członkowskimi oraz z Komisją Europejską
został powołany

Komitet do Spraw Ochrony

Socjalnej

z zadaniem:



badania sytuacji w tej dziedzinie



wspieranie

wymiany

informacji,

doświadczeń



opracowywanie sprawozdań



formułowanie opinii lub podejmowanie
innych

prac

w

ramach

swoich

kompetencji

OBYWATELSTWO UNII

EUROPEJSKIEJ



Wśród celów UE sprecyzowanych w art. 2
TUE jest i ten, który mówi, iż należy
wzmocnić ochronę praw i interesów
obywateli państw członkowskich, poprzez
wprowadzenie obywatelstwa Unii



Wg art. 17 TWE obywatelem Unii jest
każda osoba, która posiada obywatelstwo
państwa członkowskiego



Obywatelstwo europejskie wzmacnia, a
nie zastępuje obywatelstwa krajowego

PRAWA OBYWATELI UNII



Prawo swobodnego poruszania się i
przebywania

na

obszarze

państw

członkowskich



Art. 18



Dyrektywa 2004/38/WE z 30 kwietnia
2004 r.

PRAWA OBYWATELI UNII



Prawo wyborcze

(biernego i czynnego)

w

wyborach

do

Parlamentu

Europejskiego



Art. 19.2, art. 190.1



Dyrektywa 1993/109/WE



Akt o wyborach z 1976 r.



Prawo wyborcze

(biernego i czynnego)

do organów lokalnych (samorządów)
państw członkowskich



Art. 19.1



Dyrektywa 1994/80/WE i 1996/30/WE

PRAWA OBYWATELI UNII



Prawo

do

ochrony

przez

władze

dyplomatyczne lub konsularne

innego

państwa członkowskiego na obszarze kraju

trzeciego, w którym obywatel przebywa, w

przypadku, gdy nie ma przedstawicielstwa

dyplomatycznego państwa, którego jest

obywatelem



Art. 20



Decyzja Rady 95/533/WE z 19 grudnia 1995 r.



Prawo zwracania się na piśmie w językach

urzędowych do instytucji unijnych



Art. 21 zd. 2, art. 314



Regulaminy instytucji



Europejski Kodeks Dobrej Praktyki

Administracyjnej

PRAWA OBYWATELI UNII



Prawo składania petycji do Parlamentu
Europejskiego



Art. 21 zd.1, art. 194



Regulamin PE



Europejski

Kodeks

Dobrej

Praktyki

Administracyjnej

PRAWO SKŁADANIA PETYCJI

DO PARLAMENTU

EUROPEJSKIEGO



Przedmiot petycji winien dotyczyć
podmiotu

składającego

petycję

osobiście, mogą one dotyczyć:



wniosku o podjęcie określonych
nowych rozwiązań legislacyjnych w
prawie

wspólnotowym

lub

nowelizację



naruszeń praw podstawowych



naruszeń

norm

prawa

wspólnotowego

PRAWO ZWRACANIA SIĘ DO RZECZNIKA

PRAW OBYWATELSKICH ZE SKARGAMI

• art. 21 zd. 2, art. 195
•Skarga

dotyczący

niewłaściwej

działalności

instytucji i organów Wspólnot

• Może być wniesiona przed upływem 2 lat od

dowiedzenia się o tym fakcie



Procedura rozpatrywania skargi:



etap badania dopuszczalności skargi



etap badania merytorycznego (Rzecznik zwraca się do

instytucji objętej skargą o ustosunkowanie się w ciągu

trzech miesięcy w formie opinii wstępnej, a następnie

przekazuje jej treść skarżącemu, który w ciągu miesiąca ma

prawo zgłosić swoje uwagi)



Rzecznik dąży do polubownego załatwienia sprawy



Przedstawia uwagi krytyczne

lub - jeśli sprawa ma

duże znaczenie, implikacje ogólne - może sporządzić raport

zawierający projekty zaleceń dla instytucji lub organu



Przedstawia raport dla PE wraz z zaleceniami

DZIAŁANIA SPRZECZNE Z

WŁAŚCIWYM ZARZĄDZANIEM

• ,,

Do przypadku niewłaściwego administrowania

dochodzi wtedy, gdy organ publiczny nie
postępuje zgodnie z przepisami lub zasadami dla
niego wiążącymi’’



Kłócące się z postanowieniami art. 6 TUE



Proceduralne błędy administracyjne



Nadużywające władzę



Niekompetentne



Dyskryminujące



Opóźniające



Nie odpowiadające na wnioski o udzielenia
informacji

Liczba skarg latach 1995–2007

ROK LICZBA SKARG

• 1995 298

• 1996 842

• 1997 1181

• 1998 1372

• 1999 1577

• 2000 1732

• 2001 1874

• 2002 2211

• 2003 2436

• 2004 3726 (285)

• 2005 3920 (

346)

• 2006 3830 (228)

• 2007 3211 (214)

• 2008 3406 (RFN - 546; Hiszpania – 352; Polska -270;

Francja -240)

• 2009 3098 (RFN - 413; Hiszpania – 389; Polska -235;

Francja -235)

• Odsetek skarg pozostających poza zakresem

kompetencji rzecznika w latach 2000–2007

2000 - 72%
2001 - 71%
2002 - 72%
2003 - 75%
2004 - 74,8%
2005 - 69,3%
2006 - 78,5%
2007 - 74%

INNE PRAWA POLITYCZNE



Prawo dostępu do dokumentów



Art. 255



Rozporządzenie 1049/2001/WE



Regulaminy instytucji



Europejski

Kodeks

Dobrej

Praktyki

Administracyjnej



Prawo do dobrej administracji



Art. 195 (pośrednio)



Decyzje pro foro externo



Europejski

Kodeks

Dobrej

Praktyki

Administracyjnej

KARTA PRAW PODSTAWOWYCH UNII

EUROPEJSKIEJ

z 7 grudnia 2000 r.



Preambuła

-

,,Unia

jest

zbudowana

na

niepodzielnych,

powszechnych

wartościach

godności

ludzkiej,

wolności,

równości

i

solidarności’’



Wśród źródeł Preambuła wprost wymienia:



prawa wynikające z tradycji konstytucyjnych i zobowiązań
międzynarodowych państw członkowskich



Traktat o UE i traktaty o WE, o WWiS i o WEA



Europejską

Konwencję

o

Ochronie

Praw

Człowieka

i

Podstawowych Wolności



Europejskich kart społecznych



Kartę Wspólnotową Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników



orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich i
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka



w tekście Karty odwołuje się również do przepisów Konwencji
Genewskiej z 28 lipca 1951 r. i Protokołu z 31 stycznia 1967 r.
dotyczących statusu uchodźców

KARTA PRAW PODSTAWOWYCH UNII

EUROPEJSKIEJ

z 7 grudnia 2000 r.



Karta liczy 54 artykuły zamieszczone w siedmiu
rozdziałach



Karta potwierdza, dokonuje wizualizacji



Składa się z dwóch generalnych grup postanowień:



katalogu praw, zasad i aspiracji w dziedzinie ochrony praw
człowieka – normy mają różny charakter (respektuje się
prawa, a zasady przestrzega – prawa i wolności do
bezpośredniego stosowania, zasady jako cele polityki)



tzw.

przepisów

pomostowych

uściślających

zakres

stosowania Karty

ROZDZIAŁ I - ,,GODNOŚĆ’’



prawo do życia (nie można orzec ani wykonać kary
śmierci)



prawo do integralności osoby ludzkiej – fizycznej i
psychicznej



zakaz praktyk eugenicznych, zakaz klonowania istot
ludzkich i wykorzystywania ciała ludzkiego i jego
organów

jako

źródło

zysku,

zgoda

osoby

zainteresowanej na badania



zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego
traktowania albo karania



zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej



zakaz handlu ludźmi

ROZDZIAŁ II – ,,WOLNOŚĆ’’



prawo do wolności i bezpieczeństwa



prawo do prywatności



ochrona danych osobowych



prawo do małżeństwa i do założenia rodziny



wolności myśli, sumienia i wyznania



wolność wypowiedzi i informacji



wolność zgromadzania się i stowarzyszania się



wolność sztuk i badań naukowych



prawo do nauki



wolność wyboru zawodu i prawo do zatrudnienia



wolność prowadzenia działalności gospodarczej



prawo do własności



prawo do azylu



zakaz wydalania zbiorowego

ROZDZIAŁ III - ,,RÓWNOŚĆ’’



równość wobec prawa



zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor
skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy
genetyczne, język, wyznanie, przekonania, opinię
publiczną, orientację seksualną, majątek, urodzenie,
niepełnosprawność, wiek, a także ze względu na
obywatelstwo (w tym ostatnim przypadku w zakresie
traktatów o UE i WE)



równość mężczyzn i kobiet



prawa dziecka, zwłaszcza swoboda wyrażania poglądów
oraz utrzymywania stałych kontaktów z rodzicami



prawa osób starszych



integracja osób niepełnosprawnych

ROZDZIAŁ IV - ,,SOLIDARNOŚĆ’’



prawo pracowników do informacji i konsultacji w
przedsiębiorstwie



prawo do rokowań i działań zbiorowych



prawo dostępu do służb pośrednictwa pracy



ochrona w razie nieuzasadnionego zwolnienia z pracy



prawo do należytych i odpowiednich warunków pracy



zakaz pracy dzieci i ochrona młodocianych w miejscu
pracy



prawa związane z macierzyństwem



prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego i
pomocy społecznej i pomocy mieszkaniowej



prawo dostępu do opieki zdrowotnej



dostępu do usług



ochrona środowiska



ochrona konsumenta

ROZDZIAŁ V - ,,PRAWA OBYWATELI’’



prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do
Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach lokalnych



prawo do dobrej administracji:



do osobistego przedstawienia sprawy przed
wydaniem decyzji



dostępu do akt swojej sprawy



uzasadnienia decyzji administracyjnych



Europejski Kodeks Dobrej Praktyki z 6 września 2001 r.



prawo dostępu do dokumentów



prawo zwracania się do Rzecznika Praw Obywatelskich
Unii



prawo petycji



wolność poruszania się i zamieszkania



prawo do opieki służb dyplomatycznych i konsularnych

ROZDZIAŁ VI - ,,WYMIAR

SPRAWIEDLIWOŚCI’’



prawo

do

skutecznego

środka

odwoławczego i rzetelnego procesu



domniemanie niewinności i prawo

do obrony



zakaz karania bez podstawy prawnej

i proporcjonalność kar do czynów



zakaz ponownego karania za ten

sam czyn

ROZDZIAŁ VII - POSTANOWIENIA

OGÓLNE



Zakres stosowania



Zakres

praw

gwarantowanych

(prawa

można ograniczać jeśli jest to przewidziane
w ustawie, gdy jest to konieczne i
odpowiada celom interesu ogólnego lub
potrzebie ochrony praw i wolności innych
osób)



Poziom ochrony (postanowienia Karty nie
mogą uszczuplać lub podważać prawa
człowieka i podstawowe wolności uznane
przez prawo UE i prawo międzynarodowe,
konstytucje państw członkowskich)



Zakaz nadużycia praw

OCENA KARTY PRAW

PODSTAWOWYCH

ZALETY

• Ma duże znaczenie symboliczne
• Wzmacnia aksjologię UE
• Kompleksowy charakter
• Jest najbardziej nowoczesnym katalogiem praw

podstawowych

WADY

• Nowa typologia praw podstawowych
• Niejasność i nieprecyzyjność przyjętej formuły

normatywnej

• Stymulator rozszerzenia kompetencji instytucji i organów

UE ?

• Brak precyzyjnego określenia środków ochrony praw

ZMIANA STATUSU KARTY PRAW

PODSTAWOWYCH

po uchwaleniu Traktatu o funkcjonowaniu

Unii



Art. 6 Unia uznaje prawa, wolności i zasady

określone w KPP z dnia 7 grudnia 2000 r., w

brzmieniu dostosowanym 12 grudnia 2007 r.,

która ma taką samą wartość prawną jak Traktaty

- oznacza to, że:



Na straży przestrzegania formalnie stanie Trybunał

Sprawiedliwości UE



Będzie mogła być bezpośrednio stosowana, jeśli norma

będzie spełniała kryteria bezpośredniej skuteczności



Będzie mogła być pośrednio stosowana - dla celów

interpretacji prawa krajowego w zakresie kompetencji

UE



W przypadku konfliktu z normą krajową - do KPP

stosowana będzie zasada prymatu prawa wynikająca z

Karty w zakresie kompetencji UE

PROTOKÓŁ POLSKO-BRYTYJSKI

•

Uniemożliwia wnoszenie przez KE lub inne pcz do

Trybunału Sprawiedliwości skarg o naruszenie Karty

•

Uniemożliwia powoływanie się na postanowienia Karty

przez jednostki przed sądami polskimi, w celu orzekania

o niezgodności prawa krajowego z Kartą

•

Podważa kompetencje sądów krajowych do wnoszenia

pytań prejudycjalnych w zakresie, w jakim mogłyby

prowadzić do stwierdzenia niezgodności prawa krajowego

z Kartą

•

Zakazuje

sądom

polskim

przyznania

skutków

bezpośrednich przepisom Karty i blokuje zasadę

pierwszeństwa

•

Zakazuje ETS stwierdzenia istnienia sprzeczności między

systemem polskiego prawa i Kartą

•

W przypadku gdy Karta odsyła do prawa lub praktyki

krajowej, Karta będzie stosowana tylko w takim zakresie,

w jakim prawa i zasady są już znane w prawie i praktyce

krajowej

•

Protokół będzie mógł być stosowany jako element

interpretacyjny i porównawczy dla praw krajowego

PRAWA CZŁOWIEKA W III FILARZE

UE - WSPÓŁPRACA POLICYJNA I

SĄDOWA W SPRAWACH KARNYCH



UE w art. 2 stawia sobie za cel rozwój w kierunku

osiągnięcia

,,przestrzeni

wolności,

bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w której

zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w

powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu

do kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji

oraz zapobieganie i zwalczanie przestępczości’’



Cel ten osiągnie się poprzez:

•

podejmowanie wspólnych działań w zakresie współpracy

policyjnej i sądowej w sprawach karnych

•

zapobieganie i zwalczanie rasizmu i ksenofobii

•

zapobieganie

i

zwalczanie

przestępczości,

a

w

szczególności terroryzmu, handlu ludźmi i przestępstw

przeciwko dzieciom, nielegalnego przemytu narkotyków
oraz przemytu broni, korupcji i oszustw

PRAWA CZŁOWIEKA W KONTAKTACH

UE Z PAŃSTWAMI TRZECIMI

I ORGANIZACJAMI

MIĘDZYNARODOWYMI



Celem UE jest potwierdzanie jej tożsamości na

arenie międzynarodowej, poprzez wspólną politykę
zagraniczną i bezpieczeństwa – WPZiB (tzw. II
filar). W ramach tej polityki przewidziano m.in
następujące cele:

•

ochrona wspólnych wartości, podstawowych
interesów, niezależności i integracji Unii, zgodnie
z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych

•

rozwijanie i utrwalanie demokracji, rządów prawa
oraz

poszanowania

praw

człowieka

i

podstawowych wolności

FORMY PROMOCJI PRAW CZŁOWIEKA I

DEMOKRATYZACJI W PAŃSTWACH

TRZECICH

• Misje UE

- misje obserwacyjne, doradcze misje

dyplomatyczne i konsularne misji obserwujących wybory

• Specjalny przedstawiciel

(mogą oni również nosić nazwę

,,Specjalnych Wysłanników Unii Europejskiej’’, ,,Doradców
Unii Europejskiej’’)

• Klauzula dotycząca ochrony praw człowieka

w umowach

handlowych i o współpracy z państwami trzecimi

• Pomoc rozwojowa

mająca na celu:

- wsparcie procesu demokratyzacji, a szczególnie wyborczego,

poprzez szkolenia komisji wyborczych, promocję uczestnictwa
w wyborach specyficznych grup, np. kobiet, kształcenie
obserwatorów procesu wyborczego

- wsparcie i obronę praw człowieka odnoszących się do

rozwijania i konsolidacji demokracji i państwa prawa, w tym w
odniesieniu do dyskryminowanych i ubogich

- wspieranie działań zmierzających do ochrony praw człowieka i

demokratyzacji poprzez zapobieganie konfliktom i ich skutkom

RELACJE Z PAŃSTWAMI

KANDYDUJĄCYMI DO UE



Kryteria kopenhaskie

- czerwiec 1993 r.:



stabilność

instytucji

gwarantujących

demokrację,

rządy

prawa,

przestrzeganie praw człowieka, a w tym
mniejszości narodowych



sprawność gospodarki rynkowej zdolnej
do wytrzymania konkurencji wewnątrz
Unii



zdolność realizacji zadań wynikających z
członkostwa, a zwłaszcza wynikających z
przestrzegania celów unii politycznej,
gospodarczej i walutowej

WSPÓLNOTOWY SYSTEM OCHRONY

I PROMOWANIA PRAW

PODSTAWOWYCH



Nadzór

sądowniczy

Europejskiego

Trybunału Sprawiedliwości



Nadzór

Europejskiego Rzecznika Praw

Obywatelskich

i

Europejskiego

Inspektora Ochrony Danych



Nadzór polityczny ze strony

Parlamentu

Europejskiego, Rady UE

oraz

Komisji

Europejskiej



Działalność

Agencji

Praw

Podstawowych

SYSTEMATYKA ŚRODKÓW

OCHRONY

PRAW POLITYCZNYCH OBYWATELI UE

INSTYTUCJE I ORGANY UE

• Rada Europejska

– szefowie państw i rządów -

nadaje Unii impuls niezbędny do rozwoju Unii i
określa ogólne wytyczne odnośnie do jej polityki,
kryteria kopenhaskie, kształtowanie europejskiej
przestrzeni

wolności,

bezpieczeństwa

i

sprawiedliwości

 Parlament Europejski

- funkcje:



kontrolna nad instytucjami i organami Wspólnot,

m.in. poprzez instytucję interpelacji (zapytania
pisemne i ustne, godziny pytań, badanie
sprawozdań dostarczonych przez różne instytucje)
oraz petycje od obywateli Unii lub innych osób
zamieszkałych, pracujących we Wspólnocie



współuczestnictwo

w

przyjmowaniu

aktów

prawnych Wspólnoty



nadawanie biegu petycji oraz utrzymywanie

łączności z Rzecznikiem Praw Obywatelskich

INSTYTUCJE I ORGANY UE

•Wśród komisji Parlamentu kilka zajmuje

się prawami człowieka, są to:

- Komisja Spraw Zagranicznych, Praw Człowieka,

Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony

–

zajmuje się m.in. problematyką praw człowieka i
demokratyzacji w państwach trzecich, w tym
stosunków z międzynarodowymi organizacjami
praw człowieka

- Komisja Swobód i Praw Obywatelskich, Wymiaru

Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych

– jej

działalność

jest

ukierunkowana

m.in.

na

problematykę dotyczącą praw obywatelskich, praw
człowieka i podstawowych wolności w UE, środków
koniecznych dla zwalczania wszelkich form
dyskryminacji, ochrony osób w odniesieniu do
przetwarzania danych osobowych, zapobiegania
rasizmowi i ksenofobii, handlu ludźmi

INSTYTUCJE I ORGANY UE

•Komisja Zatrudnienia i Spraw Społecznych

–

sprawy m.in. dot. informowania i konsultacji
pracowników,

zabezpieczenia

socjalnego,

wykluczenia społecznego, dyskryminacji w
stosunkach pracy

- Komisja Praw Kobiet i Równych Szans

– m.in.

określanie praw kobiet i ich rozwijanie w UE,
stosowanie i rozwój polityki równych szans
we wszystkich sektorach, wdrażanie umów i
konwencji międz. dotyczących praw kobiet

- Komisja do Spraw Petycji

– jej zadaniem jest

rozpatrywanie i nadawanie biegu petycji oraz
utrzymywanie łączności z Rzecznikiem Praw
Obywatelskich

INSTYTUCJE I ORGANY UE

• Rada Unii Europejskiej

- podstawowy statutowy

organ decyzyjny i prawodawczy Wspólnot i UE:

 koordynuje ogólną politykę gospodarczą państw

członkowskich

 podejmuje decyzje (prawo podejmowania wszystkich,

wiążących i nie aktów prawa wspólnotowego)

 zawiera umowy z państwami trzecimi i organizacjami

międzynarodowymi

oraz

stowarzyszeniowe

i

akcesyjne

 wspólnie z Parlamentem uchwala budżet
 podejmuje uchwały w ramach II i III filaru UE
 może kontrolować legalność działań innych organów

przy pomocy skarg na bezczynność lub zaniechanie
działania

 Osobisty Przedstawiciel do Spraw Praw Człowieka -

Riina KIONKA

INSTYTUCJE I ORGANY UE

 Komisja

Europejska

-

jej

celem

jest

zagwarantowanie właściwego realizowania i
rozwoju wspólnego rynku i dla realizacji tego
zostały jej postawione zadania:

 zagwarantowania

stosowania

postanowień

Traktatu i środków podjętych przez instytucje na
jego podstawie

 udzielanie zaleceń lub opinii w sprawach

przewidzianych w Traktacie decydowanie i
współuczestniczenie w kształtowaniu środków
podejmowanych przez Radę i Parlament (posiada
inicjatywę legislacyjną)

 wykonywanie zadań przekazanych jej przez Radę
 negocjuje umowy międzynarodowe

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ

SPRAWIEDLIWOŚCI



Jest sądem wewnętrznym Wspólnoty,

który zapewnia:



poszanowanie prawa w interpretacji



i stosowaniu postanowień Traktatu



spójność wspólnotowego systemu prawnego



Pełni funkcję doradcy prawnego Rady UE, Komisji Europejskiej i
państw członkowskich



Bezpośrednie oddziaływanie - wystąpienie jednostki, której prawa
są naruszone:



skarga o stwierdzenie nieważności aktu wspólnotowego (niekompetencja,
nadużycie władzy, naruszenie istotnego wymogu proceduralnego, naruszenie
traktatu)



skarga za zaniechanie działania prawotwórczego (za bezczynność PE, RUE, KE)



skarga odszkodowawcza



Pośrednie oddziaływanie - wystąpienie ze skargą przez inne

podmioty (instytucje WE, sądy krajowe):



skarga KE o naruszenie prawa wspólnotowego przez organy państwa
członkowskiego



wniosek o wydanie orzeczenia wstępnego

EUROPEJSKI RZECZNIK PRAW

OBYWATELSKICH

(OMBUDSMAN)



Mianuje Parlament Europejski (od 1 kwietnia 2003 r.
Nikiforos Diamandouros



Jest niezależnym organem kontrolującym działalność
instytucji i organów Wspólnoty



Co roku przedstawia Parlamentowi Europejskiemu
sprawozdanie z wyników swojej działalności



Jego zadaniem jest badanie spraw i skarg obywateli
Unii, a także osób fizycznych i prawnych, które mają
siedzibę w państwie członkowskim Unii, a dotyczących
złego zarządzania w czasie działań instytucji i organów
Wspólnoty, za wyjątkiem Trybunału Sprawiedliwości i
Sądu Pierwszej Instancji

EUROPEJSKI INSPEKTOR OCHRONY

DANYCH



Rozporządzenie (WE) 45/2001 z dnia 18 grudnia
2000 r. o ochronie osób fizycznych w związku z
przetwarzaniem

danych

osobowych

przez

instytucje i organy wspólnotowe i o swobodnym
przepływie takich danych



Europejski Inspektor - Peter Hustinx

i jego zastępca - Joaquin Bayo Delgado



Zadania:

•

nadzorowanie przetwarzania danych osobowych przez

administrację UE i niedopuszczenie do naruszenia praw i
wolności osób, których dane są przetwarzane

•

udzielanie

porad

w

sprawie

nowych

wniosków

prawodawczych UE mających wpływ na ochronę danych

•

współpraca z innymi organami ds. ochrony danych

AGENCJA PRAW

PODSTAWOWYCH UNII

EUROPEJSKIEJ



Na mocy ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) NR
168/2007

z

dnia

15

lutego

2007

r.

ustanawiającego Agencję Praw Podstawowych
Unii Europejskiej z dniem 1 marca 2007 r.
Agencja rozpoczęła swą działalność



Agencja powstała na bazie Europejskiego
Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii



Siedziba Wiedeń



Celem APP jest zapewnianie instytucjom UE
oraz państwom członkowskim wtedy, gdy
wdrażają prawo wspólnotowe, pomocy oraz
ekspertyzy w zakresie praw podstawowych

ZADANIA AGENCJI



Zwalczanie rasizmu i ksenofobii



Gromadzenie i analiza danych dotyczących praw
podstawowych



Przygotowywanie opinii na prośbę Parlamentu
Europejskiego, Rady i Komisji Europejskiej



Formułowanie opinii i wniosków dla instytucji UE
oraz

państw

członkowskich

na

prośbę

tych

podmiotów lub Parlamentu Europejskiego, Rady i
Komisji Europejskiej



Publikowanie

rocznych

raportów

na

temat

przestrzegania praw podstawowych, ze szczególnym
uwzględnieniem dobrych praktyk



Publikowanie raportów tematycznych dotyczących
przestrzegania poszczególnych praw podstawowych
oraz publikacja raportu rocznego o działalności
własnej

ZADANIA AGENCJI (2)



Stworzenie sieci współpracy pomiędzy różnymi

podmiotami zajmującymi się ochroną praw

podstawowych,

obejmującej

m.in.:

administrację

rządową,

krajowe

i

międzynarodowe

organizacje

pozarządowe

(NGOs), partnerów społecznych oraz ośrodki

badawcze



Organizowanie

spotkań

konferencji,

seminariów i kampanii



Rozwój

strategii

komunikacji

w

celu

podniesienia

poziomu

świadomości

społeczeństwa i przygotowy- wanie materiałów

edukacyjnych

ORGANIZACJA PRACY



APP działa w oparciu o tzw.

Wieloletnie Ramy

Prac

-

Dokument

ten

określa

zakres

tematyczny działalności APP na okres 5 lat;
jedynie tematyka zwalczania rasizmu i
ksenofobii jest stałym zadaniem APP



Wieloletnie Ramy Prac Agencji przyjmuje
Rada, na wniosek Komisji oraz po konsultacji
z Parlamentem Europejskim



Informacje w tym zakresie zbierane są przez
istniejące już w państwach członkowskich
Krajowe Punkty Kontaktowe, które tworzą

sieć RAXEN

(w Polsce funkcję KPK pełni

Helsińska Fundacja Praw Człowieka)

Decyzja Rady z 28 lutego 2008 r.

ws. wykonania rozporządzenia nr

168/2007

•

Rasizm, ksenofobia i podobne formy nietolerancji

•

Dyskryminację ze względu na płeć, pochodzenie

rasowe lub etniczne, religię lub przekonanie,

niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną

•

Odszkodowanie dla ofiar

•

Prawa dziecka, w tych ochronę dzieci

•

Azyl, imigrację i integrację migrantów

•

Wizy i kontrolę granic

•

Udział obywateli UE w jej demokratycznym

funkcjonowaniu

•

Społeczeństwo informacyjne – ochrona prywatności

•

Dostęp do skutecznego i niezawisłego wymiaru

sprawiedliwości

STRUKTURA AGENCJI



Zarząd

(po 2 niezależne osoby mianowane przez każde PC (członek Rady i

osoba zastępująca -

dr Maciej Dybowski - adiunkta w Katedrze Teorii i Filozofii Prawa na Wydziale

Prawa i Administracji UAM w Poznaniu oraz doradcę RPO ds.. praw podstawowych w Unii Europejskiej

, 2

osoby

reprezentujące

Komisję

Europejską,

oraz

jedna

osoba

reprezentująca Radę Europy)



Rada

Wykonawcza

(Przewodniczący

Rady

Zarządzającej,

Wiceprzewodniczący Rady Zarządzającej, osoba reprezentująca Komisję
Europejską, 2 osoby ze składu Rady Zarządzającej oraz jedna osoba
reprezentująca Radę Europy)



Dyrektor APP

- wybrany w procedurze otwartego naboru



Komitet Naukowy

- 11 niezależnych osób o wysokich kompetencjach w

dziedzinie praw podstawowych, wybranych w procedurze otwartego naboru



Platforma Praw Podstawowych

- sieć współpracy, w której skład wchodzą

organizacje

pozarządowe,

związki

zawodowe

i

stowarzyszenia

pracodawców, organizacje społeczne i zawodowe, kościoły, organizacje
religijne, szkoły wyższe oraz kompetentni specjaliści pochodzący z
instytucji i organizacji europejskich i międzynarodowych



Dodatkowo, "w celu zapewnienia ścisłej współpracy z państwami
członkowskimi

każde

państwo

członkowskie

wyznacza

urzędnika

rządowego na stanowisko

krajowego urzędnika łącznikowego

, będącego

główną osobą odpowiedzialną za kontakt z agencją w danym państwie
członkowskim.[...]”(

Inga Rudecka, gł. specjalista w Departamencie Unii Europejskiej i Współpracy Międzynarodowej

MSWiA, ekspert wiodący dla prac w Grupie Roboczej Rady UE ds. Praw Podstawowych)

PODSUMOWANIE

•

SYSTEM

W

RAMACH

WSPÓLNOT

EUROPEJSKICH/UE

EWOLUOWAŁ

-

od

neutralności

względem problematyki społecznej

i tych praw w latach 50. i początek 60., przez
funkcjonalną

adaptację

poszczególnych praw

człowieka do prawa wspólnotowego w końcu lat
60., 70., 80., do

emancypacji

praw człowieka

(Karta Praw Podstawowych) i kształtowania się
systemu ochrony w ramach orzecznictwa
luksemburskiego w latach 90., aż po

próbę

uformowania pełnego systemu

w Traktacie

Konstytucyjnym

Unii

Europejskiej/Traktacie

reformującym poprzez nadanie mocy wiążącej
KPP

PODSUMOWANIE



PRAWA CZŁOWIEKA W UE:



pełnią funkcję:



ochronną

– chronią jednostki przed nadużyciami,

arbitralnością

instytucji

UE

oraz

państw

członkowskich stosujących prawo UE



kształtowania ładu międzynarodowego ,,z ludzką

twarzą’’

, przez włączenie klauzul ochrony praw

człowieka do umów międzynarodowych dotyczących
współpracy w zakresie rozwoju

 są jednym z kryteriów członkostwa w Unii

Europejskiej

 legitymizują charakter demokratyczny UE
 integrują obywateli UE