PRACE SZCZEGÓLNIE

NIEBEZPIECZNE

Piotr Grabiński

Prace szczególnie niebezpieczne

Przez prace szczególnie niebezpieczne rozumie
się prace, określone w ogólnych przepisach bhp,
oraz prace
określone jako szczególnie niebezpieczne w
innych przepisach dotyczących bezpieczeństwa i
higieny pracy lub w instrukcjach eksploatacji
urządzeń i instalacji, a także inne prace o
zwiększonym zagrożeniu lub wykonywane w
utrudnionych warunkach, uznane przez
pracodawcę jako szczególnie niebezpieczne.

Pracodawca jest obowiązany do ustalenia i
aktualizowania wykazu prac szczególnie
niebezpiecznych występujących w zakładzie
pracy.

Prace szczególnie niebezpieczne

§ 82 - § 110

ROZPORZĄDZENIA MINISTRA PRACY I POLITYKI

SOCJALNEJ z dnia 26 września 1997 r.

w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy:

Roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe

prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego
części,

Prace w zbiornikach, kanałach wnętrzach urządzeń

technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach
zamkniętych,

Prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych,

Prace na wysokości.

Prace szczególnie niebezpieczne

§ 20

ROZPORZĄDZENIA MINISTRA GOSPODARKI

z dnia 30 grudnia 1999 r.

w sprawie

bezpieczeństwa i higieny pracy w

odlewniach metali
(prace remontowe związane z wejściem

pracownika do komory pieca odlewniczego)

§ 23

ROZPORZĄDZENIA MINISTRA GOSPODARKI z dnia 19

lutego 2002 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny

pracy przy produkcji szkła i wyrobów

ze szkła.
(doraźne remonty szklarskich pieców

hutniczych wykonywane podczas

eksploatacji zalicza się do prac szczególnie

niebezpiecznych).

Prace szczególnie niebezpieczne

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI

SPOŁECZNEJ z dnia 14 stycznia 2004 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy

przy czyszczeniu powierzchni, malowaniu

natryskowym i natryskiwaniu cieplnym

1) czyszczenia powierzchni metodami strumieniowo-

ściernymi przy użyciu urządzeń z otwartym lub

zamkniętym obiegiem ścierniwa, w strumieniu

sprężonego powietrza, wody lub mieszaniny wody i

sprężonego powietrza;
2) natryskiwania lub napylania powierzchni wyrobami

lakierowymi w postaci płynnej lub proszku, przy użyciu

urządzeń natryskowych lub napylających;
3) natryskiwania cieplnego powierzchni metali przy użyciu

pistoletowych urządzeń łukowych, plazmowych i

płomieniowych – w tym naddźwiękowych i detonacyjnych.

Prace szczególnie niebezpieczne

§ 6 ust. 5

ROZPORZĄDZENIA MINISTRA GOSPODARKI z dnia 20

września 2001 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w

hutach żelaza
(wykonywanie prac w pierwszej i drugiej strefie

zagrożenia gazowego)

§ 42 ust 1

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI

PRZESTRZENNEJ I BUDOWNICTWA z dnia 1 października 1993 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w

oczyszczalniach ścieków
(komory fermentacyjne zamknięte ze względu na

występowanie metanu i siarkowodoru klasyfikuje

się jako obiekty szczególnie niebezpieczne).

Prace szczególnie niebezpieczne

§ 3

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI

z dnia 7 czerwca 2002 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny

pracy przy przetwórstwie tworzyw

sztucznych.
Do prac szczególnie niebezpiecznych przy

przetwórstwie tworzyw sztucznych zalicza

się w szczególności:
1) sporządzanie roztworów z

rozpuszczalnikami organicznymi,
2) czyszczenie odpadów tworzyw

sztucznych przy pomocy gorącej wody, w

tym z detergentami, lub rozpuszczalników

organicznych.

Prace szczególnie niebezpieczne

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 24 sierpnia

2006 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu

niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej

§ 7. Za prace szczególnie niebezpieczne uznaje się prace:

1) przy zbiorze szyszek, nasion i pędów z drzew stojących;
2) przy usuwaniu drzew trudnych, w szczególności:
a) złamanych drzew lub ich części (złomów),
b) drzew wywróconych z odsłoniętym systemem korzeniowym

(wywrotów),
c) drzew z pękniętym pniem,
d) drzew ze stwierdzoną zgnilizną wewnętrzną,
e) drzew zlokalizowanych w sąsiedztwie budynków, budowli, linii

teleenergetycznych i szlaków komunikacyjnych,
f) drzew wyjątkowo grubych,
g) drzew silnie pochylonych przeciwnie do założonego kierunku ich

obalenia,
h) drzew zawieszonych trudnych do ściągnięcia.

Prace szczególnie niebezpieczne

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI
z dnia 12 maja 2003 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy przy obsłudze amoniakalnych
instalacji chłodniczych w zakładach
przetwórstwa rolno-spożywczego
§ 2. Prace przy obsłudze amoniakalnych
instalacji chłodniczych w zakładach
przetwórstwa rolno-spożywczego zalicza
się do prac szczególnie niebezpiecznych w
rozumieniu ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prace szczególnie niebezpieczne

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 17 września 1999 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i

instalacjach energetycznych.

§ 14. 1. Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia

ludzkiego, określone w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy

jako prace szczególnie niebezpieczne, powinny być wykonywane co najmniej

przez dwie osoby, z wyjątkiem prac eksploatacyjnych z zakresu prób i

pomiarów, konserwacji i napraw urządzeń i instalacji elektroenergetycznych o

napięciu znamionowym do 1 kV, wykonywanych przez osobę wyznaczoną na

stałe do tych prac w
obecności pracownika asekurującego, przeszkolonego w udzielaniu pierwszej

pomocy.
§ 15. Do prac wykonywanych przy urządzeniach i instalacjach

energetycznych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia

ludzkiego należy zaliczyć w szczególności prace:
1) wewnątrz komór paleniskowych kotłów, kanałów spalin, elektrofiltrów,

walczaków kotła, zasobników, kanałów i lejów zsypowych oraz w zbiornikach

paliw płynnych i gazowych,
2) wewnątrz zasobników węgla, pyłu węglowego, żużla i popiołu oraz innych

zbiorników i pomieszczeń, w których mogą znajdować się gazy lub ciecze

trujące, żrące, duszące, palne lub wybuchowe,
3) w obiegach przygotowywania pyłu węglowego, wewnątrz młynów

węglowych, przy wentylatorach młynowych, cyklonach i separatorach,
4) wymagające odkrycia kadłubów turbin, wymontowania wirników turbiny i

generatora oraz naprawy i wyważania tych wirników,

Prace szczególnie niebezpieczne

5) w obiegach wody elektrowni i elektrociepłowni wymagające wejścia do

kanałów, rurociągów, rur ssawnych i zbiorników, jak również prace na

ujęciach i zrzutach wody wykonywane z pomostów, łodzi lub barek oraz

prowadzone pod powierzchnią wody,
6) konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urządzeniach

elektroenergetycznych znajdujących się pod napięciem,
7) wykonywane w pobliżu nie osłoniętych urządzeń elektroenergetycznych

lub ich części, znajdujących się pod napięciem,
8) przy wyłączonych spod napięcia, lecz nie uziemionych, urządzeniach

elektroenergetycznych lub uziemionych w taki sposób, że żadne z uziemień -

uziemiaczy nie jest widoczne z miejsca pracy,
9) przy opuszczaniu i zawieszaniu przewodów na wyłączonych spod napięcia

elektroenergetycznych liniach napowietrznych w przęsłach krzyżujących

drogi kolejowe, wodne i kołowe,
10) związane z identyfikacją i przecinaniem kabli elektroenergetycznych,
11) przy spawaniu, lutowaniu, wymianie stojaków oraz pojedynczych ogniw i

całej baterii w akumulatorach,
12) przy wyłączonym spod napięcia torze dwutorowej elektroenergetycznej

linii napowietrznej o napięciu 1 kV i powyżej, jeżeli drugi tor linii pozostaje

pod napięciem,
13) przy wyłączonych spod napięcia lub znajdujących się w budowie

elektroenergetycznych liniach napowietrznych, które krzyżują się w strefie

ograniczonej uziemieniami ochronnymi z liniami znajdującymi się pod

napięciem lub mogącymi znaleźć się pod napięciem i przewodami trakcji

elektrycznej,

Prace szczególnie niebezpieczne

13) przy wyłączonych spod napięcia lub znajdujących się w budowie

elektroenergetycznych liniach napowietrznych, które krzyżują się w strefie

ograniczonej uziemieniami ochronnymi z liniami znajdującymi się pod

napięciem lub mogącymi znaleźć się pod napięciem i przewodami trakcji

elektrycznej,
14) przy wykonywaniu prób i pomiarów, z wyłączeniem prac wykonywanych

stale przez upoważnionych pracowników w ustalonych miejscach,
15) konserwacyjne i remontowe przy urządzeniach rozładowczych paliw

płynnych i gazowych, jak rurociągi spustowe i pompy rozładowcze wraz z ich

instalacjami,
16) przy neutralizatorach radioizotopowych i wysokonapięciowych

stosowanych do neutralizacji ładunków elektrostatycznych,
17) w wykopach wykonywanych przy naprawach lub przeglądach gazociągów

lub innych urządzeń gazowniczych,
18) przy remontach lub wymianie pomp głębinowych, zaworów, rurociągach i

zbiornikach niebezpiecznych środków chemicznych i ścieków

poregeneracyjnych,
19) wymagające stosowania chemicznych środków służących do czyszczenia

kotłów, rurociągów, zbiorników ciśnieniowych, odwadniaczy, odolejaczy i

zasobników ciśnieniowych,
20) wewnątrz zbiorników i pomieszczeń, w których znajduje się lub może być

doprowadzone sprężone powietrze, na rurociągach sprężonego powietrza o

nadciśnieniu roboczym równym lub większym od 50 kPa, wymagających

demontażu elementów sprężarki,
21) na rurociągach wody, pary wodnej, sprężonego powietrza, oleju, mazutu,

instalacjach gaśniczych o nadciśnieniu roboczym równym lub większym od 50

kPa, wymagających demontażu armatury lub odcinka rurociągu albo

naruszenia podpór i zawiesi rurociągów.

Ograniczanie zagrożenia człowieka

czynnikami niebezpiecznymi przez

odpowiedni dobór pracowników.

Wykaz rodzajów prac, które powinny być

wykonywane przez co najmniej dwie osoby.

RMPiPS (Dz.U. 96.62.288) - UCHYLONE

Ustala się rodzaje prac, które powinny być

wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu

zapewnienia asekuracji, ze względu na możliwość

wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia

lub życia ludzkiego.

Art. 225 Kodeksu pracy: pracodawca jest obowiązany

zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość

wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia

lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co

najmniej dwie osoby w celu zapewnienia asekuracji.

Wykaz prac ustala pracodawca po konsultacji z

pracownikami lub ich przedstawicielami.

Ograniczanie zagrożenia człowieka

czynnikami niebezpiecznymi przez

odpowiedni dobór pracowników.

Wykaz rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co

najmniej dwie osoby.

RMPiPS (Dz.U. 96.62.288) UCHYLONE

1. Prace wykonywane wewnątrz zbiorników, kotłów, silosów i

urządzeń technologicznych, w tym prace w zbiornikach

otwartych, które nie pozwalają na bezpośredni kontakt

wizualny co najmniej z jednym pracownikiem.

2. Prace w pomieszczeniach, w których występują gazy lub pary

trujące, żrące albo duszące, przy których wykonywaniu

wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej.

3. Prace związane z:
- montażem i demontażem studzienek, stacji pomp wodnych przy

głębokościach większych od 2 m,

- odmulaniem i pogłębianiem cieków i zbiorników wodnych, budową i

pogłębianiem studni kopanych przy głębokościach większych

od 2 m.

Ograniczanie zagrożenia człowieka

czynnikami niebezpiecznymi przez

odpowiedni dobór pracowników.

Wykaz rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie

osoby.

RMPiPS (Dz.U. 96.62.288) UCHYLONE

16. Prace spawalnicze, cięcie gazowe i elektryczne oraz inne prace

wymagające posługiwania się otwartym źródłem ognia w

pomieszczeniach zamkniętych albo w pomieszczeniach

zagrożonych pożarem lub wybuchem.

17. Prace przy urządzeniach elektroenergetycznych znajdujących się

całkowicie lub częściowo pod napięciem, z wyjątkiem prac

polegających na wymianie w obwodach o napięciu do 1 kV

bezpieczników i żarówek (świetlówek).

18. Prace wykonywane w pobliżu nie osłoniętych urządzeń

elektroenergetycznych lub ich części, znajdujących się pod

napięciem.

19. Prace przy wyłączonym spod napięcia torze dwutorowej

elektroenergetycznej linii napowietrznej o napięciu 1 kV i

powyżej, jeżeli drugi tor linii pozostaje pod napięciem.

20. Prace przy wyłączonych spod napięcia elektroenergetycznych

liniach napowietrznych, które krzyżują się z liniami

znajdującymi się pod napięciem.

Ograniczanie zagrożenia człowieka

czynnikami niebezpiecznymi przez

odpowiedni dobór pracowników.

Wykaz rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie

osoby.

RMPiPS (Dz.U. 96.62.288) UCHYLONE

22. Prace przy budowie i eksploatacji napowietrznych linii

elektroenergetycznych:

- w terenie trudno dostępnym lub zalesionym, wymagającym ścinania

drzew,

- przy wymianie słupów i przewodów na słupach.
23. Prace przy budowie i eksploatacji napowietrznych linii

telekomunikacyjnych wykonywanych:

- na skrzyżowaniach z liniami energetycznymi, kolejowymi oraz w

bezpośrednim sąsiedztwie szlaków komunikacyjnych (dróg,

rzek, mostów, wiaduktów) i gazociągów,

- w terenie trudno dostępnym lub zalesionym, wymagającym ścinania

drzew,

- przy wymianie słupów i przewodów na słupach.

25. Prace w studniach kablowych, w pomieszczeniach z nimi

połączonych i dołkach monterskich.

Ograniczanie zagrożenia człowieka

czynnikami niebezpiecznymi przez

odpowiedni dobór pracowników.

Wykaz rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie

osoby.

RMPiPS (Dz.U. 96.62.288) UCHYLONE

29. Prace wykonywane na wysokości powyżej 2 m w przypadkach, w

których wymagane jest zastosowanie środków ochrony

indywidualnej przed upadkiem z wysokości.

30. Prace w wykopach i wyrobiskach o głębokości większej od 2 m.
31. Prace ziemne wykonywane metodą bezodkrywkową.
32. Prace geodezyjno-melioracyjne na terenach bagiennych.
41. Prace przy oznakowywaniu i remoncie dróg na odcinkach nie

zamkniętych dla ruchu.

43. Prace operatorów sprężarek chłodniczych, prace przy napełnianiu

instalacji amoniakiem oraz prace wykonywane w komorach

chłodniczych, gdy drzwi do tych komór otwierane są tylko z

zewnątrz.

44. Prace przy ogłuszaniu zwierząt w zakładach przemysłu mięsnego.
46. Prace związane z dokarmianiem ryb z łódki.
49. Prace przy pozyskiwaniu drewna w lesie.

Obowiązki pracodawcy i pracownika z

zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pracodawca jest obowiązany w szczególności:
- zaznajamiać pracowników podejmujących pracę ze

sposobem wykonywania pracy,
- zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz

prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w

zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 94 Kodeksu

pracy).

Pracownik jest obowiązany w szczególności:
- przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie

porządku pracy,
- przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i

higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych (art.

100 Kodeksu pracy).

Obowiązki pracodawcy i pracownika z

zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Podstawowe obowiązki pracodawcy (art. 207 Kodeksu pracy).

§ 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i

higieny pracy w zakładzie pracy.
§ 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników

poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W

szczególności pracodawca jest obowiązany:
1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i

higieniczne warunki pracy,
2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia

uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,
3) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń

wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
4) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
§ 3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani

znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich

obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady

bezpieczeństwa i higieny pracy.

Obowiązki pracodawcy i pracownika z

zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

(art. 208 Kodeksu pracy).

§ 1. W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę

pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci

mają obowiązek:
1) współpracować ze sobą,
2) wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad

bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników

zatrudnionych w tym samym miejscu,
3) ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby

postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub

życia pracowników.

§ 2. Wyznaczenie koordynatora, o którym mowa w § 1, nie zwalnia

poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia

bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich

pracownikom.

Obowiązki pracodawcy i pracownika z

zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prawa i obowiązki pracownika (art. 210 Kodeksu pracy).

§ 1. W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom

bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie

dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego

praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma

prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym

niezwłocznie przełożonego.
§ 2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa

zagrożenia, o którym mowa w § 1, pracownik ma prawo oddalić się z

miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
§ 3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia

się z miejsca zagrożenia w przypadkach, o których mowa w § 1 i 2,

pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
§ 4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego,

powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej

sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan

psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i

stwarza zagrożenie dla innych osób.
§ 5. Przepisy § 1, 2 i 4 nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem

pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.

Obowiązki pracodawcy i pracownika z

zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prawa i obowiązki pracownika (art. 211 Kodeksu pracy).

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest

podstawowym obowiązkiem pracownika.
W szczególności pracownik jest obowiązany:
1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w

szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym

egzaminom sprawdzającym,
2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym

zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,
3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek

i ład w miejscu pracy,
4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych

środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z

ich przeznaczeniem,
5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym

badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy

wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec

współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o

grożącym im niebezpieczeństwie,
7) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków

dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Obowiązki pracodawcy i pracownika z

zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana (art. 212 Kodeksu

pracy).

1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami

bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich

stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,
3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając

zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy,

chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami

środowiska pracy,
4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i

wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony

zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,
5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy,
6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę

zdrowotną nad pracownikami.

Obowiązki pracodawcy i pracownika z

zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

USTAWA z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy

Art. 11. W razie stwierdzenia naruszenia przepisów

prawa pracy

lub przepisów dotyczących legalności

zatrudnienia

zatrudnienia właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy

są uprawnione odpowiednio do:
2) nakazania: wstrzymania prac lub działalności, gdy

naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub

zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te

prace lub prowadzących działalność; skierowania do

innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych

do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach

wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo

pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy

przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub

osoby nie posiadają odpowiednich kwalifikacji; nakazy w

tych sprawach
podlegają natychmiastowemu wykonaniu;

Prace szczególnie niebezpieczne

Czas pracy pracującego w nocy nie może

przekraczać 8 godzin na dobę, jeżeli

wykonuje prace szczególnie niebezpieczne

albo związane z dużym wysiłkiem

fizycznym lub umysłowym
(art. 151

Kodeksu pracy).

Pora nocna obejmuje 8 godzin pomiędzy

godzinami 21.00 a 7.00.
Pracownik, którego rozkład czasu pracy

obejmuje w każdej dobie co najmniej 3

godziny pracy w porze nocnej lub którego

co najmniej ¼ czasu pracy w okresie

rozliczeniowym przypada na porę nocną,

jest pracującym w nocy.

Prace szczególnie niebezpieczne

Szkolenie okresowe pracowników

zatrudnionych na stanowiskach

robotniczych przeprowadza się w formie

instruktażu, nie rzadziej niż raz na 3 lata, a

na stanowiskach, na których są

wykonywane prace szczególnie

niebezpieczne, nie rzadziej niż raz do roku.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pracodawca powinien określić szczegółowe
wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy
wykonywaniu prac
szczególnie niebezpiecznych, a zwłaszcza
zapewnić:
1) bezpośredni nadzór nad tymi pracami
wyznaczonych w tym celu osób;
2) odpowiednie środki zabezpieczające;
3) instruktaż pracowników obejmujący w
szczególności:
a) imienny podział pracy,
b) kolejność wykonywania zadań,
c) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy
przy poszczególnych czynnościach.

Prace szczególnie niebezpieczne

Roboty budowlane, rozbiórkowe,
remontowe
i montażowe prowadzone bez wstrzymania
ruchu zakładu pracy lub jego części
Roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i
montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu
zakładu pracy lub jego części w miejscach
przebywania pracowników zatrudnionych przy
innych pracach lub działania maszyn i innych
urządzeń technicznych powinny być
organizowane w sposób nienarażający
pracowników na niebezpieczeństwa i uciążliwości
wynikające z prowadzonych robót, z
jednoczesnym zastosowaniem szczególnych
środków ostrożności.

Prace szczególnie niebezpieczne

Przed rozpoczęciem robót pracodawca, u którego mają
być prowadzone roboty, i osoba kierująca robotami
powinni ustalić w podpisanym protokole szczegółowe
warunki bezpieczeństwa i higieny pracy, z podziałem
obowiązków w tym zakresie.
O prowadzonych robotach oraz o niezbędnych środkach
bezpieczeństwa, jakie należy stosować w czasie trwania
prac,
pracodawca powinien poinformować pracowników
przebywających lub mogących przebywać na terenie
prowadzenia robót albo w jego sąsiedztwie.
Teren prowadzenia robót powinien być wydzielony i
wyraźnie oznakowany. W miejscach niebezpiecznych
należy umieścić znaki informujące o rodzaju zagrożenia
oraz stosować inne środki zabezpieczające przed
skutkami zagrożeń (siatki, bariery itp.).

Prace szczególnie niebezpieczne

Spawanie wykonywane w ramach robót

budowlanych,

rozbiórkowych, remontowych i montażowych
prowadzonych bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub
jego części w miejscach przebywania pracowników
zatrudnionych przy innych pracach lub działania maszyn i
innych urządzeń technicznych powinno być prowadzone
na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie
ustalonym u danego pracodawcy.
Szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy
przy spawaniu i cięciu metali regulują przepisy w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach
spawalniczych (Dz.U.00.40.470).

Prace szczególnie niebezpieczne

Prace spawalnicze na zbiornikach i rurociągach po
środkach chemicznych i innych stwarzających zagrożenie
dla życia lub zdrowia ludzi i środowiska mogą być podjęte
wyłącznie po dokładnym oczyszczeniu zbiorników i
rurociągów z tych środków.
Podczas prowadzenia prac spawalniczych w ramach robót
gazoniebezpiecznych lub niebezpiecznych oraz prac
szczególnie niebezpiecznych, urządzenia zasilające, w
tym butle z gazami technicznymi, powinny być
usytuowane na zewnątrz wykopów, pomieszczeń lub
urządzeń, w których prace te są wykonywane.

Prace szczególnie niebezpieczne

Prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach
urządzeń technicznych i w innych
niebezpiecznych przestrzeniach
Zamkniętych
dotyczą pracy w zbiornikach, kanałach, studniach,
studzienkach kanalizacyjnych, wnętrzach
urządzeń technicznych i w innych zamkniętych
przestrzeniach, do których wejście odbywa się
przez włazy lub otwory o niewielkich rozmiarach
lub jest w inny sposób utrudnione, zwanych dalej
"zbiornikami".
Podjęcie i prowadzenie pracy w zbiornikach może
nastąpić jedynie na podstawie pisemnego
pozwolenia
wydanego w trybie ustalonym przez pracodawcę.

Prace szczególnie niebezpieczne

Przy pracy w zbiornikach należy zapewnić stały
nadzór. Osoba wydająca polecenie wykonania
takiej pracy powinna sprawdzić, czy
przygotowania organizacyjne i techniczne
zapewniają bezpieczeństwo pracownikom
podczas wykonywania pracy.

Pracownikowi znajdującemu się w zbiorniku
należy zapewnić możliwość udzielenia
natychmiastowej pierwszej pomocy w razie nagłej
potrzeby lub wypadku.

Prace szczególnie niebezpieczne

Prace w zbiorniku mogą być podjęte i prowadzone po
spełnieniu następujących wymagań:
1) zbiornik należy opróżnić i wstępnie oczyścić przez
przemycie, przedmuchanie parą lub gazem obojętnym
oraz przedmuchanie powietrzem (nie dotyczy
przygotowania kanału do wykonywania w nim prac);
przedmuchiwanie zbiornika tlenem jest niedopuszczalne;
2) jeżeli praca w zbiorniku może być związana z
zagrożeniem pożarowym, należy stosować niezbędne
środki ochrony
przeciwpożarowej;
3) odłączyć dopływ do zbiornika materiałów, substancji i
czynników z innych zbiorników, przewodów, aparatury itp.
(nie dotyczy kanału i studzienki kanalizacyjnej);
4) znajdujące się we wnętrzu zbiornika grzejniki,
urządzenia ruchome i inne mogące stworzyć zagrożenie
należy odłączyć od
źródeł zasilania;

Prace szczególnie niebezpieczne

Prace w zbiorniku mogą być podjęte i prowadzone po
spełnieniu następujących wymagań:
5) na czas trwania prac w zbiorniku należy wyłączyć z
ruchu lub unieruchomić tory kolejowe, zwrotnice,
przenośniki, miejsca
zsypu itp., znajdujące się nad zbiornikiem;
6) bezpośrednio przed przystąpieniem do pracy wewnątrz
zbiornika powietrze w zbiorniku należy zbadać na
zawartość tlenu
oraz gazów i par substancji toksycznych i palnych;
7) temperatura powietrza w zbiorniku nie powinna się
różnić od temperatury otoczenia o więcej niż 5 °C (5 K);
8) zapewnienie niezbędnych środków ochrony zbiorowej i
indywidualnej.
Przed wykonywaniem prac w kanale lub studzience należy
przewietrzyć dany odcinek kanału, pozostawiając otwarte
włazy, oraz wyłączyć ten odcinek kanalizacyjny, a jeżeli to
nie jest możliwe - maksymalnie ograniczyć spływ ścieków.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpośrednio przed przystąpieniem pracowników
do pracy w zbiorniku osoba kierująca
pracownikami jest obowiązana poinformować ich
o:
1) zakresie pracy, jaką mają wykonać;
2) rodzaju zagrożeń, jakie mogą wystąpić;
3) niezbędnych środkach ochrony zbiorowej i
indywidualnej oraz o sposobie ich stosowania;
4) sposobie sygnalizacji między pracującymi
wewnątrz zbiornika a asekurującymi ich na
zewnątrz zbiornika;
5) postępowaniu w razie wystąpienia zagrożenia.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pracownik lub pracownicy wykonujący pracę wewnątrz
zbiornika powinni być asekurowani co najmniej przez
jedną osobę znajdującą się na zewnątrz. Osoba
asekurująca powinna być w stałym kontakcie z
pracownikami znajdującymi się wewnątrz zbiornika oraz
mieć możliwość niezwłocznego powiadomienia innych
osób mogących, w razie potrzeby, niezwłocznie udzielić
pomocy.
Pracownik wchodzący do wnętrza zbiornika powinien być
wyposażony w odpowiednie środki ochrony indywidualnej,
a w
szczególności:
1) szelki bezpieczeństwa z linką umocowaną do
odpowiednio wytrzymałego elementu konstrukcji
zewnętrznej;
2) hełm ochronny i odzież ochronną;
3) sprzęt izolujący ochronny układu oddechowego.

Prace szczególnie niebezpieczne

Wyposażenie w środki ochrony indywidualnej osoby
asekurującej powinno być takie, jak wyposażenie
pracowników wchodzących do wnętrza zbiornika.
Niestosowanie ochron układu oddechowego jest
dopuszczalne wyłącznie w warunkach, gdy zawartość
tlenu w powietrzu zbiornika wynosi co najmniej 18 % oraz
gdy w powietrzu tym nie występują substancje szkodliwe
dla zdrowia w stężeniu przekraczającym najwyższe
dopuszczalne stężenia czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy ani nie istnieje niebezpieczeństwo ich
wystąpienia podczas przebywania pracownika w
zbiorniku.
Decyzję o niestosowaniu przez pracowników ochron
układu oddechowego może podjąć jedynie osoba
kierująca pracownikami.

Prace szczególnie niebezpieczne

W czasie przebywania pracowników wewnątrz zbiornika

wszystkie włazy powinny być otwarte, a jeżeli nie jest to

wystarczające do utrzymania wymaganych parametrów

powietrza w zbiorniku - należy w tym czasie stosować

stały nadmuch powietrza.
Wnętrze zbiornika powinno być oświetlone przy użyciu

źródła światła elektrycznego o bezpiecznym napięciu.
Transport narzędzi, innych przedmiotów i materiałów

wewnątrz zbiornika powinien odbywać się w sposób

niestwarzający zagrożeń i uciążliwości dla zatrudnionych

tam pracowników.
Jeżeli istnieje możliwość powstania stężeń wybuchowych

w zbiorniku, należy zastosować środki zapobiegające

wybuchowi.
W przypadku wykonywania pracy wewnątrz zbiornika

zawierającego materiały płynne lub sypkie, w którym

istnieje możliwość utonięcia lub zasypania pracownika -

niezależnie od zabezpieczenia odpowiednimi środkami

ochrony indywidualnej
- pracownik powinien być opuszczany do wnętrza na

pomoście lub innym urządzeniu umożliwiającym

bezpieczne wykonanie pracy.

Prace szczególnie niebezpieczne

Prace przy użyciu materiałów
niebezpiecznych
Materiałami niebezpiecznymi w rozumieniu
rozporządzenia są w szczególności
substancje i preparaty chemiczne zaliczone
do niebezpiecznych, zgodnie z przepisami
w sprawie substancji chemicznych
stwarzających zagrożenia dla zdrowia lub
życia.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pracodawca jest obowiązany do ustalenia, czy w środowisku pracy

występuje czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie oraz do

dokonania i udokumentowania oceny ryzyka zawodowego

stwarzanego przez czynnik chemiczny.
W ocenie ryzyka zawodowego pracodawca jest obowiązany

uwzględnić:
1) niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego;
2) otrzymane od dostawcy informacje dotyczące zagrożenia

czynnikiem chemicznym oraz zaleceń jego bezpiecznego stosowania,

w szczególności zawarte w karcie charakterystyki;
3) rodzaj, poziom i czas trwania narażenia;
4) wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy,

jeżeli zostały ustalone;
5) wartości dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli

zostały ustalone;
6) efekty działań zapobiegawczych;
7) wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została

przeprowadzona;
8) warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z

uwzględnieniem ilości tych czynników.
2. Pracodawca jest obowiązany do uzyskania dodatkowej informacji

od dostawcy czynnika chemicznego lub z innych

Prace szczególnie niebezpieczne

Pracodawca jest obowiązany do uzyskania dodatkowej informacji od

dostawcy czynnika chemicznego lub z innych dostępnych mu źródeł,

jeżeli jest to niezbędne w celu dokonania oceny ryzyka zawodowego.

W przypadkach, gdy występuje narażenie na kilka czynników

chemicznych, należy ocenić ryzyko stwarzane przez wszystkie

czynniki chemiczne łącznie.

Ocena ryzyka zawodowego musi zawierać ocenę także tych rodzajów

prac, w czasie których może wystąpić istotny wzrost narażenia, w

szczególności:
1) podczas remontów i napraw urządzeń;
2) innych działań, które mogą mieć szkodliwy wpływ na

bezpieczeństwo lub zdrowie pracowników, także w tych przypadkach,

gdy podjęto wszelkie niezbędne środki zapobiegawcze.

Ocenę ryzyka zawodowego sporządza się w formie pisemnej.

Ocenę ryzyka zawodowego pracodawca udostępnia lekarzowi

sprawującemu profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pracodawca obowiązany jest do ponownej oceny ryzyka

zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny, jeżeli

nastąpi:
1) zmiana w składzie czynnika chemicznego;
2) zmiana w procesie technologicznym;
3) postęp wiedzy medycznej dotyczącej oddziaływania

tego czynnika na zdrowie ludzi.
Ponowna ocena ryzyka może zostać przeprowadzona

także na wniosek lekarza prowadzącego profilaktyczną

opiekę zdrowotną, w przypadkach uzasadnionych oceną

zdrowia pracowników.
W przypadku rozpoczęcia przez pracodawcę nowej

działalności z zastosowaniem czynnika chemicznego,

prace można rozpocząć po ustaleniu, czy w środowisku

pracy będzie występował czynnik lub czynniki chemiczne

stwarzające zagrożenie, dokonaniu oceny ryzyka

zawodowego wynikającego z obecności tego czynnika i

podjęciu niezbędnych działań zapobiegawczych.

Prace szczególnie niebezpieczne

Ryzyko zawodowe wynikające z pracy z czynnikiem chemicznym

stwarzającym zagrożenie należy eliminować lub ograniczać do minimum

zgodnie z ogólnymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, a w

szczególności przez:
1) właściwe zaprojektowanie i organizację pracy w miejscu pracy;
2) dostarczenie odpowiedniego wyposażenia dla prac z czynnikami

chemicznymi oraz stosowanie procedur utrzymania ruchu, które zapewniają

ochronę zdrowia i bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy;
3) zmniejszanie do minimum liczby pracowników narażonych lub którzy mogą

być narażeni na czynniki chemiczne w miejscu pracy;
4) zmniejszanie do minimum czasu i poziomu narażenia na czynnik

chemiczny;
5) odpowiednią higienę miejsca pracy;
6) zmniejszanie do minimum ilości czynnika chemicznego wymaganego w

procesie pracy;
7) stosowanie właściwych procedur pracy, w tym procedur lub instrukcji

bezpiecznego obchodzenia się z czynnikiem chemicznym stwarzającym

zagrożenie i odpadami zawierającymi taki czynnik oraz procedur ich

przechowywania i transportu w miejscu pracy;
8) właściwe stosowanie urządzeń i sprzętu w pracach z czynnikiem

chemicznym, zapewniające bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników.
Powyższe działania i środki powinny uwzględniać zmieniające się warunki

pracy, a ich celem powinna być ciągła poprawa warunków pracy.

Prace szczególnie niebezpieczne

W przypadku gdy rodzaj prowadzonej przez pracodawcę działalności na to

pozwala, preferowanym działaniem, podejmowanym w celu wyeliminowania

lub ograniczenia ryzyka, powinno być unikanie stosowania czynnika

chemicznego stwarzającego zagrożenie, poprzez zastąpienie go czynnikiem

chemicznym lub procesem, który w warunkach jego stosowania nie stwarza

zagrożenia lub stwarza mniejsze zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia

pracowników.
W przypadkach, w których charakter prowadzonej przez pracodawcę

działalności nie pozwala na podjęcie tych działań pracodawca jest

obowiązany do ograniczenia ryzyka do minimum przez zastosowanie środków

oraz działań ochronnych i zapobiegawczych, odpowiednich do wyników oceny

ryzyka zawodowego.
Działania i środki służące wyeliminowaniu ryzyka zawodowego lub jego

ograniczeniu do minimum podejmuje się w następującej kolejności poprzez:
1) wyeliminowanie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie

czynnika chemicznego poprzez właściwe projektowanie procesów pracy i

kontrolę techniczną oraz stosowanie odpowiedniego wyposażenia i

materiałów;
2) ograniczenie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie

czynnika chemicznego poprzez właściwe projektowanie i właściwą

organizację procesów pracy, stosowanie odpowiedniego wyposażenia i

materiałów oraz systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny

pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu

technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalenie

sposobów rejestracji nieprawidłowości i metod ich usuwania;
3) stosowanie środków ochrony zbiorowej u źródła powstawania zagrożenia,

takich jak na przykład odpowiednia wentylacja, i odpowiednie działania

organizacyjne;
4) stosowanie środków ochrony indywidualnej, jeżeli zagrożeniu nie można

przeciwdziałać w inny sposób.

Prace szczególnie niebezpieczne

W przypadku gdy pomiary stężeń czynnika chemicznego,

wykonywane zgodnie z odrębnymi przepisami, wykażą przekroczenie

wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń, pracodawca

niezwłocznie podejmie działania i środki zmierzające do zlikwidowania

przekroczeń zgodnie z ogólnymi przepisami bezpieczeństwa i higieny

pracy i rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004r. W

sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem

w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz.U.05.11.86) .
Pracodawca zapewni ochronę pracowników przed zagrożeniami

wynikającymi z fizykochemicznych właściwości czynnika

chemicznego, podejmując, na podstawie wyników oceny ryzyka

zawodowego, techniczne lub organizacyjne działania i środki

zmierzające do bezpiecznego stosowania czynnika chemicznego

stwarzającego zagrożenie.
W szczególności pracodawca podejmie, w kolejności określonej

poniżej, działania i środki zmierzające do:
1) zapobieżenia obecności w miejscu pracy substancji palnych w

stężeniu stwarzającym zagrożenie lub substancji chemicznie

niestabilnych, w ilościach stwarzających zagrożenie wybuchem lub

pożarem;
2) usunięcia źródeł zapłonu, które mogą spowodować pożar lub

wybuch, oraz wyeliminowania warunków, które mogą powodować, Se

substancje chemicznie niestabilne mogą wywołać szkodliwe skutki

fizyczne;
3) ograniczenia skutków dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w

przypadku pożaru lub wybuchu substancji palnych, substancji

chemicznie niestabilnych lub ich mieszanin.

Prace szczególnie niebezpieczne

W przypadku obecności w miejscu pracy czynnika chemicznego

stwarzającego zagrożenie wypadku lub awarii pracodawca powinien określić i

wdrożyć procedury działania celem zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony

zdrowia pracowników.
Powyższe procedury powinny objąć także ćwiczenia ratownicze powtarzane

okresowo, zapewnienie odpowiednich środków i urządzeń ratowniczych oraz

zasady udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym.
W razie wystąpienia wypadku lub awarii pracodawca natychmiast

poinformuje o tym pracowników i podejmie działania w celu ograniczenia

skutków tych zdarzeń.
W obszarze, w którym wystąpił wypadek lub awaria, pracodawca

niezwłocznie wdraża procedury a praca dozwolona jest tylko pracownikom

niezbędnym i upoważnionym.
Pracownikom wykonującym prace w obszarze, w którym zaistniało zdarzenie

pracodawca zapewnia odpowiednie do zagrożenia środki ochrony

indywidualnej (np. odzież ochronną, sprzęt ochrony dróg oddechowych) oraz

inny niezbędny sprzęt i wyposażenie ochronne, które powinno być używane

aż do momentu usunięcia zagrożenia.
W powyższym obszarze zabronione jest przebywanie osobom bez

odpowiednich do zagrożenia środków ochrony indywidualnej oraz innego

niezbędnego sprzętu.
W przypadku narażenia w środowisku pracy na ołów i jego związki

nieorganiczne, w ramach kontroli stanu zdrowia, obowiązkowy jest monitoring

biologiczny obejmujący pomiar stężenia ołowiu we krwi (PbB) z

zastosowaniem absorpcyjnej spektrometrii atomowej lub metody dającej

równoważne wyniki.
Dopuszczalne stężenie ołowiu w materiale biologicznym dla ołowiu wynosi 50

µg Pb/100 ml krwi.

Prace szczególnie niebezpieczne

Niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów

technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich

szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia

odpowiednich środków profilaktycznych.
Niedopuszczalne jest stosowanie substancji i preparatów

chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny,

umożliwiający ich identyfikację.
Niedopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych

substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych bez

posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów

oraz kart charakterystyki, a także opakowań

zabezpieczających
przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub

wybuchem.
Stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych

preparatów chemicznych jest dopuszczalne pod

warunkiem zastosowania środków zapewniających

pracownikom ochronę ich zdrowia i życia.

Prace szczególnie niebezpieczne

W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie

substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o

działaniu rakotwórczym lub mutagennym, pracodawca zastępuje te

substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne mniej

szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki

ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim

wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Pracodawca rejestruje wszystkie rodzaje prac w kontakcie z

substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami

technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,

określonymi w wykazie, a także prowadzi rejestr pracowników

zatrudnionych przy tych pracach.

W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie

szkodliwych czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie

dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe -

ograniczające
stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć

nauki i techniki.
Pracodawca prowadzi rejestr prac narażających pracowników na

działanie szkodliwych czynników biologicznych oraz rejestr

pracowników zatrudnionych przy takich pracach.

Prace szczególnie niebezpieczne

Karty charakterystyki dostarczane odbiorcy

mającemu siedzibę na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej sporządza się w języku

polskim.
W razie pojawienia się nowych istotnych

informacji na temat substancji niebezpiecznej lub

preparatu niebezpiecznego, osoba

wprowadzająca do obrotu taką substancję lub taki

preparat aktualizuje kartę charakterystyki,

oznaczając ją wyrazem "aktualizacja" i

umieszczając datę aktualizacji dostarcza ją

odbiorcy
takiej substancji lub takiego preparatu, któremu

dostarczyła taką substancję lub taki preparat w

ciągu ostatnich 12 miesięcy.
Karta charakterystyki dostarczana jest w formie

pisemnej lub w formie przekazu elektronicznego

albo na
elektronicznych nośnikach danych, jeżeli odbiorca

ma odpowiednie środki do jej przyjęcia w takiej

postaci.

Prace szczególnie niebezpieczne

1. Karta charakterystyki nie musi być dostarczona

w przypadku substancji lub preparatów

sprzedawanych w sprzedaży detalicznej

dostępnej dla wszystkich konsumentów, jeżeli

użytkownikom takiej substancji lub takiego

preparatu zapewnia się dostateczną informację

pozwalającą na podjęcie działań

zapobiegawczych dotyczących ochrony ich

zdrowia i bezpieczeństwa.
2. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, kartę

charakterystyki dostarcza się jednak na żądanie

kupującego, który ma zamiar zastosować taką

substancję lub preparat w zawodowej działalności

produkcyjnej lub usługowej.
3. Do osób korzystających ze sprzedaży

detalicznej nie stosuje się przepisu w części

dotyczącej dostarczania im zaktualizowanej karty

charakterystyki.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pierwsza strona karty charakterystyki powinna posiadać datę jej

sporządzenia lub aktualizacji.

1. Identyfikacja substancji/preparatu
Identyfikacja producenta, importera lub dystrybutora.
1. Identyfikacja substancji/preparatu
W punkcie tym podaje się nazwę substancji lub preparatu, pod którą

wprowadza się je do obrotu. Słownictwo użyte do identyfikacji musi

być identyczne ze słownictwem podanym na oznakowaniu

opakowania. Można również wskazać dodatkowe sposoby

identyfikacji.
2. Zastosowanie substancji/preparatu
Wskazuje się znane lub zalecane przeznaczenie lub zastosowania

substancji lub preparatu. W przypadku wielu możliwych zastosowań

podaje się najważniejsze z nich, wskazując w szczególności sposób

działania substancji lub preparatu.
3. Identyfikacja producenta, importera lub dystrybutora
W punkcie tym podaje się imię i nazwisko osoby/pełną nazwę firmy

odpowiedzialnej za wprowadzenie substancji/preparatu do obrotu.
4. Telefon alarmowy

Prace szczególnie niebezpieczne

2. Skład i informacja o składnikach
Informacje podaje się w sposób umożliwiający odbiorcy łatwe

określenie zagrożeń stwarzanych przez substancje wchodzące w

skład preparatu.

3. Identyfikacja zagrożeń
Podając klasyfikację substancji lub preparatu, dokonaną zgodnie z

ustawą, wskazuje się zagrożenia dla zdrowia człowieka i dla

środowiska stwarzane przez substancję lub preparat:
1) opisuje się najważniejsze skutki i objawy szkodliwego działania na

zdrowie człowieka i na środowisko, spowodowane stosowaniem

substancji lub preparatu, w tym również niewłaściwym, które można

przewidzieć w racjonalny sposób, oraz stwarzające zagrożenie

właściwości fizykochemiczne; dokonuje się rozróżnienia między

preparatami sklasyfikowanymi jako niebezpieczne i

niesklasyfikowanymi jako niebezpieczne;
2) wskazuje się również zagrożenia nieujęte w kryteriach klasyfikacji

w szczególności takie, jak pylenie, zmrażanie, duszące działanie

gazów, szkodliwe działanie na organizmy żyjące w glebie, w tym, o ile

to możliwe, również na mikroorganizmy glebowe obecne także w

atmosferze, które mają wpływ na zagrożenie stwarzane przez

substancję lub preparat.

Prace szczególnie niebezpieczne

4. Pierwsza pomoc
Opisując środki pierwszej pomocy, w szczególności wskazuje się, czy

potrzebna jest natychmiastowa pomoc medyczna.
Informacje o pierwszej pomocy muszą być zwięzłe i zrozumiałe dla

poszkodowanego, osób postronnych i osób udzielających pierwszej

pomocy. Objawy i skutki narażenia opisuje się krótko. Informuje się,

co należy zrobić w miejscu wypadku i czy mogą wystąpić opóźnione

skutki narażenia.
Informacje podaje się według różnych dróg narażenia, w

szczególności na skutek wdychania, kontaktu ze skórą, kontaktu z

oczami, połknięcia.
Należy wskazać, czy wymagana lub zalecana jest pomoc lekarza.

5. Postępowanie w przypadku pożaru
Określając wymagania dotyczące zwalczania pożaru spowodowanego

przez daną substancję lub preparat oraz pożaru powstającego w ich

sąsiedztwie, w szczególności podaje się podstawowe zasady

postępowania i wskazuje:
1) środki gaśnicze właściwe ze względu na rodzaj substancji lub

preparatu;
2) środki gaśnicze, których nie wolno używać ze względów

bezpieczeństwa;
3) szczególne zagrożenia związane z narażeniem wynikającym z

właściwości samej substancji lub preparatu, produktów spalania,

powstających gazów;
4) środki ochrony indywidualnej dla strażaków.

Prace szczególnie niebezpieczne

6. Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do

środowiska

7. Postępowanie z substancją/preparatem i jej/jego magazynowanie
Informacje zawarte w tym punkcie dotyczą ochrony zdrowia człowieka i

bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska w związku ze stosowaniem

substancji lub preparatu w procesie pracy. Przedstawiona informacja ma

umożliwić pracodawcy przygotowanie procedur i działań organizacyjnych

wymaganych przez przepisy prawa pracy.

1. Postępowanie z substancją lub preparatem
2. Magazynowanie
Określa się warunki bezpiecznego magazynowania substancji lub preparatu,

w szczególności zabezpieczenia instalacji kanalizacyjnych i

wentylacyjnych, zabezpieczenia pomieszczenia lub zbiornika przed

możliwością rozlania i wydostania się substancji na zewnątrz,

konieczności oddzielnego przechowywania substancji lub preparatu ze

względu na możliwość wystąpienia niebezpiecznych reakcji między nimi,

warunków w pomieszczeniach lub zbiornikach magazynowych

(temperatura i wilgotność - wartości dopuszczalne, zakresy, oświetlenie,

konieczność przechowywania w atmosferze gazu obojętnego), wymagań

dotyczących stosowanych urządzeń elektrycznych, sposobów

zapobiegania elektryczności statycznej. W razie potrzeby podaje się

informacje o dopuszczalnych ilościach danej substancji lub preparatu

przechowywanych w określonych warunkach magazynowania. Podaje się

również informacje o wszelkich szczególnych wymaganiach, w

szczególności rodzajach materiałów, jakich należy użyć do pakowania i

produkcji pojemników przeznaczonych do danej substancji lub preparatu.

3. Specyficzne zastosowania

Prace szczególnie niebezpieczne

8. Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej traktuje się jako rozwiązanie ostateczne;

pierwszeństwo przed użyciem środków ochrony indywidualnej mają

działania techniczno-organizacyjne.

W przypadku gdy niezbędne są środki ochrony indywidualnej, podaje się

rodzaj wyposażenia zapewniającego właściwą ochronę:

1) dróg oddechowych - przez określenie sprzętu izolującego lub

oczyszczającego (pyły - sprzęt filtrujący, pary i gazy – sprzęt

pochłaniający) w przypadku występowania w środowisku pracy

niebezpiecznych gazów, par, pyłów;

2) rąk - przez określenie rodzaju rękawic, których należy używać podczas

stosowania substancji lub preparatu; w razie potrzeby wskazuje się

dodatkowe środki ochrony rąk;

3) oczu i twarzy - przez podanie rodzaju potrzebnego sprzętu, w

szczególności rodzaju gogli ochronnych, osłon twarzy, kapturów i masek

skompletowanych z odpowiednimi elementami oczyszczającymi w

przypadku dużych stężeń substancji o działaniu drażniącym;

4) skóry - przez określenie rodzaju odzieży ochronnej (w szczególności

ubranie, fartuch, kombinezon) oraz rodzaju obuwia ochronnego w

przypadku potrzeby ochrony innych części ciała niż ręce.

W razie potrzeby podaje się również inne zalecane środki, w szczególności

wodne natryski ratunkowe do obmycia całego ciała, do płukania oczu

oraz środki zapewniające właściwą higienę.

Prace szczególnie niebezpieczne

9. Właściwości fizykochemiczne
10. Stabilność i reaktywność
11. Informacje toksykologiczne
12. Informacje ekologiczne
13. Postępowanie z odpadami
14. Informacje o transporcie
Wskazuje się wszystkie szczególne środki ostrożności, o

których użytkownik musi wiedzieć lub których musi

przestrzegać w związku z przepisami dotyczącymi

transportu lub przemieszczania substancji lub

preparatu na terenie jego zakładu oraz poza nim.

Podaje się klasyfikację substancji lub preparatu

zgodnie z przepisami dotyczącymi przewozu towarów

niebezpiecznych.

15. Informacje dotyczące przepisów prawnych
16. Inne informacje

Prace szczególnie niebezpieczne

Pracodawca jest obowiązany informować pracowników o

właściwościach fizycznych, chemicznych i biologicznych stosowanych

w zakładzie pracy materiałów, półfabrykatów i wyrobów gotowych

oraz o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników związanym z

ich stosowaniem, a także o sposobach bezpiecznego ich stosowania

oraz postępowania z nimi w sytuacjach awaryjnych.
Materiały o nieznanych właściwościach, do czasu ich zbadania, mogą

być stosowane tylko w warunkach laboratoryjnych, do celów

badawczych i doświadczalnych, przy zastosowaniu wzmożonych

środków ostrożności.
Materiały niebezpieczne należy przechowywać w miejscach i

opakowaniach przeznaczonych do tego celu i odpowiednio

oznakowanych.
Pomieszczenia, aparatura, środki transportu, zbiorniki i opakowania,

w których są stosowane, przemieszczane lub przechowywane

materiały niebezpieczne powinny być odpowiednie do właściwości

tych materiałów.
W czasie transportu, składowania i stosowania materiałów

niebezpiecznych należy stosować odpowiednie środki ochrony

zbiorowej i indywidualnej - chroniące pracowników przed szkodliwym

lub niebezpiecznym działaniem tych materiałów.

Prace szczególnie niebezpieczne

Zbiorniki, naczynia i inne opakowania służące do przechowywania

materiałów niebezpiecznych powinny być:
1) oznakowane w sposób określony w odrębnych przepisach;
2) wykonane z materiału niepowodującego niebezpiecznych reakcji

chemicznych z ich zawartością i nieulegającego uszkodzeniu w

wyniku działania znajdującego się w nich materiału niebezpiecznego;
3) wytrzymałe i zabezpieczone przed uszkodzeniem z zewnątrz

odpowiednio do warunków ich stosowania;
4) odpowiednio szczelne i zabezpieczone przed wydostawaniem się z

nich niebezpiecznej zawartości lub dostaniem się do ich wnętrza

innych substancji, które w kontakcie z ich zawartością mogą stworzyć

stan zagrożenia;
5) wypełnione w sposób zapewniający wolną przestrzeń odpowiednio

do możliwości termicznego rozszerzania się cieczy w warunkach

przechowywania, transportu i stosowania.
Opróżnione pojemniki po materiałach niebezpiecznych przeznaczone

do wielokrotnego użycia powinny spełniać wymagania określone w

pkt 1-4.
Przechowywanie materiałów niebezpiecznych w pojemnikach i

opakowaniach służących do środków spożywczych jest

niedopuszczalne.

Prace szczególnie niebezpieczne

Substancje chemiczne stosowane w procesie galwanotechnicznym

powinny być przechowywane w magazynie wyposażonym w:
1) wentylację mechaniczną zapewniającą co najmniej 10-krotną

wymianę powietrza w ciągu godziny,
2) instalację wodną z zaworami czerpalnymi i wężami do spłukiwania

podłogi, wraz z urządzeniami do neutralizowania i odprowadzania

ścieków,
3) drzwi z dwoma niezależnymi zamkami otwierane na zewnątrz

magazynu,
4) informację zakazującą wstępu osobom nieupoważnionym.

Pobieranie z magazynu substancji bardzo toksycznych lub

toksycznych powinno być dokonywane przez co najmniej dwie osoby.

Przed otwarciem magazynu należy włączyć wentylację mechaniczną.

Wejście do magazynu powinno nastąpić po upływie co najmniej 10

minut od uruchomienia tej wentylacji.
Każdorazowe otwarcie magazynu z substancjami chemicznymi

(cyjanków i innych substancji bardzo toksycznych lub toksycznych)

powinno być odnotowane w książce magazynowej.

Prace szczególnie niebezpieczne

Kwasy, ługi i inne substancje chemiczne mogą być przechowywane w

jednym pomieszczeniu magazynowym, jeżeli:

1) poszczególne substancje, w zależności od składu chemicznego i

przeznaczenia, zostaną odpowiednio oddzielone od siebie,
2) pomieszczenie to zostanie wyposażone w instalację

odprowadzającą ścieki.
(cyjanki oraz substancje chemiczne stosowane do neutralizacji

ścieków galwanicznych należy przechowywać w oddzielnych

magazynach).

Substancje chemiczne znajdujące się w pojemnikach powinny by

ustawione w magazynie na wyznaczonych miejscach, oddzielonych

od siebie i zabezpieczonych progiem.
Pojemniki z kwasem azotowym należy dodatkowo zabezpieczyć przed

możliwością nasłonecznienia.
W galwanizerni niedopuszczalne jest przechowywanie kwasów w

ilościach większych niż jeden pojemnik, pod warunkiem że ten kwas

znajduje się w oryginalnym opakowaniu fabrycznym.

Prace szczególnie niebezpieczne

1. Pojemniki z substancjami trującymi i żrącymi oraz

naczynia z kwasami powinny być wydawane z magazynu

w zamkniętych, nieuszkodzonych opakowaniach

fabrycznych i przekazywane do produkcji w sposób

wykluczający ich uszkodzenie.
2. Dowożenie większych ilości trujących lub żrących

substancji chemicznych do stanowisk pracy powinno

odbywać się w sposób uniemożliwiający uszkodzenie

opakowań tych substancji.
3. Rozlewanie, ważenie, rozdrabnianie i rozpuszczanie

substancji chemicznych powinno odbywać się za pomocą

urządzeń i sprzętu gwarantującego bezpieczne wykonanie

tych czynności.
4. Naczynia i sprzęt stosowany do odważania,

sporządzania i przenoszenia trujących substancji

chemicznych powinien być oznakowany w sposób trwały i

widoczny. Oznakowanie powinno zawierać napisy

informujące o zawartości tych substancji i ich

przeznaczeniu (naczynia i sprzęt po użyciu, a przed

zwrotem do magazynu, powinny być oczyszczone i

zneutralizowane).

Prace szczególnie niebezpieczne

Stężone kwasy lub ługi należy przechowywać w
zamkniętych pojemnikach, napełnionych nie więcej niż do
90% ich pojemności.
Naczynia szklane o pojemności powyżej 5 litrów, w
których przechowuje się trujące, żrące lub parzące
substancje chemiczne, należy zabezpieczyć odpowiednio
wytrzymałymi opakowaniami ochronnymi z uchwytami.
Niedopuszczalne jest używanie uszkodzonych opakowań
ochronnych.

Prace szczególnie niebezpieczne

Przy przechowywaniu ciekłego materiału niebezpiecznego

w stałych zbiornikach należy:
1) stosować odpowiednie zabezpieczenia przed

rozlewaniem i rozprzestrzenianiem się zawartości

zbiornika w razie jego uszkodzenia, jak np. wanny, rynny,

koryta, zbiorniki rezerwowe;
2) zapewnić urządzenie do bezpiecznego pomiaru ilości

cieczy zawartej w zbiorniku;
3) uniemożliwić dostęp osób niepowołanych do miejsc, w

których znajdują się zbiorniki.
Zbiorniki z ciekłymi materiałami niebezpiecznymi oraz

cieczami gorącymi mogą być umieszczane nad

stanowiskami pracy lub przejściami wyłącznie w

przypadkach wymuszonych przez proces technologiczny.

W takich przypadkach należy stosować urządzenia

chroniące przed oblaniem pracowników znajdujących się

pod tymi zbiornikami.
Nad pomieszczeniami, w których znajdują się stałe

zbiorniki z gazami sprężonymi, skroplonymi lub

rozpuszczonymi pod ciśnieniem nie mogą być

organizowane stanowiska pracy.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pakowanie, składowanie, załadunek i transport

materiałów niebezpiecznych z innymi materiałami

stwarzającymi dodatkowe zagrożenie na skutek

wzajemnego oddziaływania tych materiałów w

przypadku uszkodzenia opakowania jest

niedopuszczalne.
W magazynach powinny być wywieszone

instrukcje określające sposób składowania,

pakowania, załadunku i transportu materiałów

niebezpiecznych; z treścią instrukcji należy

zapoznać pracowników zatrudnionych przy tych

pracach.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pomieszczenia przeznaczone do składowania lub stosowania

materiałów niebezpiecznych pod względem pożarowym lub

wybuchowym oraz w których istnieje niebezpieczeństwo wydzielania

się substancji trujących albo tworzących z powietrzem mieszaniny

wybuchowe, powinny być wyposażone w:
1) urządzenia zapewniające sygnalizację o zagrożeniach;
2) odpowiedni sprzęt i środki gaśnicze, środki neutralizujące, apteczki

oraz odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, stosownie

do występujących zagrożeń.
2. Pracownicy zatrudnieni w tych pomieszczeniach powinni mieć

zapewniony stały dostęp do środków łączności na wypadek awarii,

wybuchu lub pożaru.
3. Pracodawca jest obowiązany ustalić i podać do wiadomości

pracowników warunki, jakie powinny być spełnione przed wejściem

pracowników do pomieszczeń przeznaczone do składowania lub

stosowania materiałów niebezpiecznych pod względem pożarowym

lub wybuchowym oraz w których istnieje niebezpieczeństwo

wydzielania się substancji trujących albo tworzących z powietrzem

mieszaniny wybuchowe.
W pomieszczeniach, w których w wyniku awarii mogą wydzielać się

substancje toksyczne lub palne, w ilościach mogących stworzyć

zagrożenie wybuchem, pracodawca powinien zapewnić awaryjną

wentylację wyciągową uruchamianą od wewnątrz i z zewnątrz

pomieszczeń - zapewniającą wymianę powietrza dostosowaną do

przeznaczenia pomieszczeń zgodnie z właściwymi przepisami i

Polskimi Normami.

Prace szczególnie niebezpieczne

Sposób składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych

powinien zapewniać:
1) zachowanie temperatur, wilgotności i ochronę przed

nasłonecznieniem stosownie do rodzaju materiałów niebezpiecznych i

ich właściwości;
2) przestrzeganie ograniczeń dotyczących wspólnego składowania i

stosowania materiałów;
3) ograniczenie ilości jednocześnie składowanych materiałów do ilości

dopuszczalnej dla danego materiału i danego pomieszczenia;
4) przestrzeganie zasad rotacji z zachowaniem dopuszczalnego czasu

składowania poszczególnych materiałów;
5) zachowanie dodatkowych wymagań specyficznych dla składowania

materiałów i ich stosowania;
6) rozmieszczenie materiałów w sposób umożliwiający prowadzenie

kontroli składowania i składowanych materiałów.

Szczegółowe warunki składowania i stosowania materiałów

niebezpiecznych powinny być określone w instrukcjach ustalających

co najmniej wymagania w/w wymienione oraz zasady postępowania

w sytuacjach awaryjnych.

Prace szczególnie niebezpieczne

Przeładunek materiałów niebezpiecznych powinien odbywać się w

miejscu do tego przystosowanym, przy wykorzystaniu odpowiednich

do tego celu urządzeń oraz środków ochrony zbiorowej i

indywidualnej chroniących przed zagrożeniami i skutkami zagrożeń,

szczególnie pochodzących od elektryczności statycznej oraz

występujących przy przelewaniu cieczy.

W miejscu przeładunku materiałów niebezpiecznych nie mogą

przebywać osoby niezatrudnione przy tych pracach.

Miejsce przetaczania amoniaku z cystern do amoniakalnej instalacji

chłodniczej wyposaża się w nie mniej niż dwa hydranty pożarowe o

średnicy 52 mm, wyposażone w prądownice wodne, umożliwiające

wytworzenie mgły wodnej.
Przetaczanie amoniaku z butli lub cystern do instalacji chłodniczej

odbywa się:
1) przy użyciu rurociągów stalowych;
2) przez specjalny zawór kolektora cieczowego.
Przetaczanie amoniaku wykonuje co najmniej dwóch pracowników

przeszkolonych w zakresie przetaczania amoniaku.

Prace szczególnie niebezpieczne

Procesy pracy powodujące występowanie czynników rakotwórczych,

biologicznych o działaniu zakaźnym i innych stwarzających

niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia pracowników - pracodawca powinien

podjąć przedsięwzięcia w kierunku zastąpienia tych procesów innymi, w

których czynniki te nie występują.

Jeżeli przedsięwzięcia w/w nie są technicznie możliwe, pracodawca jest

obowiązany w szczególności:
1) ograniczyć do minimum liczbę pracowników narażonych na czynniki;
2) ograniczyć do minimum występowanie tych czynników w środowisku

pracy;
3) zapewnić stosowanie środków ochrony zbiorowej, a gdy narażenie nie

może być zlikwidowane w inny sposób – środków ochrony indywidualnej;
4) zapewnić stosowanie przez pracowników wymagań higieny, a w

szczególności niedopuszczanie do spożywania posiłków, picia i palenia

tytoniu w miejscach pracy;
5) określić w instrukcjach z zakresu BHP odpowiednie zasady postępowania w

razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne

zagrożenia dla pracowników;
6) zapewnić oznaczenie miejsc stwarzających ryzyko dla zdrowia

pracowników związane z występowaniem czynników rakotwórczych, poprzez

umieszczenie w miejscach narażenia pracowników na te czynniki

odpowiednich napisów i znaków ostrzegawczych;
7) zapewnić pomieszczenia, instalacje i urządzenia przystosowane do

regularnego i skutecznego czyszczenia.

Prace szczególnie niebezpieczne

Wykaz substancji, czynników i procesów technologicznych
o działaniu rakotwórczym i prawdopodobnym działaniu
rakotwórczym, sposób ich rejestracji oraz warunki
sprawowania nadzoru nad stanem zdrowia pracowników
zawodowo narażonych na działanie substancji i czynników
rakotwórczych określone są w przepisach rozporządzenia
Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie
substancji, preparatów, czynników lub procesów
technologicznych o działaniu rakotwórczym lub
mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. 04.280.2771).

Prace szczególnie niebezpieczne

Rozporządzenie określa:

1) wykaz substancji, preparatów, czynników lub procesów

technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym i sposób

ich rejestrowania;
2) sposób prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje

konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami, preparatami,

czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym

lub mutagennym;
3) sposób prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy tych

pracach;
4) wzory dokumentów dotyczących narażenia pracowników na

substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o

działaniu rakotwórczym lub mutagennym oraz sposób

przechowywania i przekazywania tych dokumentów do podmiotów

właściwych do rozpoznawania lub stwierdzania chorób zawodowych;
5) szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami

spowodowanymi przez substancje, preparaty, czynniki lub procesy

technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;
6) warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia pracowników

narażonych na działanie substancji, preparatów, czynników lub

procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub

mutagennym.

Prace szczególnie niebezpieczne

Wykaz substancji, preparatów, czynników lub procesów

technologicznych o działaniu rakotwórczym lub

mutagennym, stanowi załącznik nr 1 do rozporządzenia.

Przepisy określające postępowanie w związku z

występowaniem substancji, preparatów lub czynników o

działaniu
rakotwórczym lub mutagennym mają także zastosowanie

do procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym

lub
mutagennym, w których dochodzi do ich uwalniania.

Pracodawca zatrudniający pracownika w warunkach

narażenia na działanie substancji, preparatów, czynników

lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym

lub mutagennym, jest obowiązany wykonywać ich

pomiary, a w szczególności stosować metody wczesnego

wykrywania narażenia podczas awarii lub w
przypadku wystąpienia innych nieprzewidzianych

okoliczności.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pracodawca jest zobowiązany prowadzić rejestr prac, których

wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z

substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami

technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,

zawierający następujące dane:
1) wykaz procesów technologicznych i prac, w których substancje,

preparaty lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym są

stosowane, produkowane lub występują jako zanieczyszczenia bądź

produkt uboczny oraz wykaz substancji, preparatów, czynników o

działaniu rakotwórczym lub mutagennym wraz z podaniem ilościowej

wielkości produkcji lub stosowania;
2) uzasadnienie konieczności stosowania substancji, preparatów,

czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym

lub mutagennym, o których mowa w pkt 1;
3) wykaz i opis stanowisk pracy, na których występuje narażenie na

substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o

działaniu rakotwórczym lub mutagennym;
4) liczbę pracowników pracujących w narażeniu, w tym liczbę kobiet;
5) określenie rodzaju substancji, preparatów, czynników lub procesów

technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym

powodujących narażenie, rodzaj kontaktu, wielkość narażenia i czas

jego trwania;
6) rodzaje podjętych środków i działań ograniczających poziom

narażenia.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr

pracowników narażonych na działanie substancji,

preparatów, czynników lub procesów technologicznych o

działaniu rakotwórczym lub mutagennym i przechowywać

go przez okres 40 lat
po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu

pracy - przekazać właściwemu państwowemu

wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu.
Powyższe dane pracodawca przekazuje właściwemu

państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu

oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy

niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie w

terminie do dnia 15 stycznia na druku "Informacji o

substancjach, preparatach, czynnikach lub procesach

technologicznych o działaniu rakotwórczym lub

mutagennym", według wzoru stanowiącego załącznik nr 2

do rozporządzenia.
Centralny rejestr danych o narażeniu na substancje,

preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu

rakotwórczym lub mutagennym prowadzi Instytut

Medycyny Pracy im. prof. dr J. Nofera w Łodzi na

podstawie danych przekazanych przez państwowych

wojewódzkich inspektorów sanitarnych.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pracodawca jest obowiązany poinformować pracownika o

opakowaniu, zbiorniku i instalacji zawierającej substancję,

preparat lub czynnik o działaniu rakotwórczym lub

mutagennym, a także o wymaganiach dotyczących
oznakowania i znakach ostrzegawczych.
Pracodawca jest obowiązany przeszkolić pracownika w

zakresie:
1) ryzyka dla zdrowia, jakie wynika z oceny narażenia

zawodowego i dodatkowego ryzyka wynikającego z

palenia tytoniu oraz
środków ostrożności, które powinny być podejmowane w

celu ograniczenia narażenia;
2) wymagań higienicznych, które powinny być spełnione

w celu ograniczenia narażenia;
3) konieczności używania środków ochrony indywidualnej,

w tym noszenia ubrania ochronnego;
4) działań zapobiegających wypadkom oraz koniecznych

do podjęcia przez pracowników, w tym pełniących

obowiązki
ratownicze, podczas wypadków oraz działań

ratowniczych.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pracodawca jest obowiązany:
1) zapewnić udział pracowników lub ich przedstawicieli w

projektowaniu i realizacji działań zapobiegających narażeniu na

substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o

działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub ograniczających jego

poziom;
2) stworzyć warunki do dokonania wyboru rodzaju środków ochrony

indywidualnej, zapewniających bezpieczeństwo i zdrowie

pracowników;
3) umożliwić pracownikom i ich przedstawicielom kontrolę stosowania

wymagań określonych w rozporządzeniu i innych przepisach

regulujących zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Udział pracowników w powyższych uzgodnieniach nie zwalnia

pracodawcy od odpowiedzialności za realizację obowiązków

określonych prawem.

Pracodawca informuje na bieżąco pracowników i ich przedstawicieli o

narażeniu na substancje, preparaty, czynniki lub procesy

technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a w

przypadkach narażenia powstałego w wyniku awarii i innych zakłóceń

procesu technologicznego lub w wyniku podejmowanych prac

remontowych, konserwacyjnych i w innych
okolicznościach - o przyczynach powstałego narażenia oraz o

środkach zapobiegawczych, jakie już zostały lub które będą podjęte w

celu poprawy sytuacji.

Prace szczególnie niebezpieczne

Lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad

pracownikami narażonymi na działanie substancji, preparatów,

czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym

lub mutagennym jest obowiązany zapoznać się z warunkami ich

pracy i posiadać udokumentowane informacje dotyczące rodzaju i

wielkości narażenia.
Pracodawca jest obowiązany, na wniosek lekarza zlecić prowadzenie

biologicznego monitorowania narażenia na substancje, preparaty,

czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub

mutagennym oraz zastosowanie innych metod umożliwiających

wykrycie wczesnych skutków tego narażenia.

Lekarz jest obowiązany do udzielania informacji:
1) każdemu pracownikowi - o wynikach badań i ocenie jego stanu

zdrowia oraz o zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej, jakiej

powinien się poddać po ustaniu pracy w warunkach narażenia na

działanie substancji, preparatów, czynników lub procesów

technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;
2) pracodawcy, przedstawicielom pracowników oraz działającej w

zakładzie pracy komisji bezpieczeństwa i higieny pracy – o ocenie

stanu zdrowia pracowników, dokonanej z uwzględnieniem tajemnicy

lekarskiej.

Prace szczególnie niebezpieczne

W przypadku rozpoznania lub podejrzenia u pracownika

zmian w stanie zdrowia, o których można przypuszczać,

że powstały w wyniku narażenia zawodowego na działanie

substancji, preparatów, czynników lub procesów

technologicznych o działaniu rakotwórczym lub

mutagennym, pracodawca, na wniosek lekarza jest

obowiązany zlecić przeprowadzenie dodatkowych badań

stanu zdrowia innych pracowników narażonych w

podobny sposób, dokonać weryfikacji uprzedniej oceny

narażenia zawodowego, a w razie potrzeby zastosować

odpowiednie dodatkowe środki zapobiegawcze.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pracodawca jest obowiązany poinformować pracowników

o możliwości powstania nieprzewidzianych sytuacji,

podczas których mogłyby wystąpić poważne zagrożenia

dla zdrowia lub życia, związane z występowaniem

niebezpiecznych czynników chemicznych.

W razie powstania zagrożeń do czasu ich usunięcia

należy:
1) dopuścić do pracy w warunkach zagrożeń jedynie

pracowników niezbędnych do usunięcia awarii,

zapewniając im odpowiednie do tych prac środki ochrony

indywidualnej oraz ograniczając do minimum czas

przebywania w tych
warunkach;
2) pracownikom niezatrudnionym przy pracach, o których

mowa w pkt 1, zakazać wstępu do zagrożonych miejsc.

Prace szczególnie niebezpieczne

Jeżeli podczas procesów pracy występuje

niebezpieczeństwo oblania pracowników środkami

żrącymi lub zapalenia odzieży na pracowniku - nie dalej

niż 20 m w linii poziomej od stanowisk, na których

wykonywane są te procesy, powinny być zainstalowane

natryski ratunkowe (prysznice bezpieczeństwa) do

obmycia całego ciała oraz oddzielne natryski (prysznice)

do przemywania oczu.
Natryski powinny, w razie potrzeby, umożliwiać ich

natychmiastowe uruchomienie samoczynne lub w inny

sposób - z uwzględnieniem ograniczonej sprawności osób

z nich korzystających. Natryski powinny być zasilane

wodą nieogrzewaną i działać niezawodnie bez względu na

warunki atmosferyczne.
Przy wyjściu z pomieszczenia, w którym odbywa się praca

przy użyciu materiałów zakaźnych lub toksycznych

powinna
znajdować się co najmniej jedna umywalka z

doprowadzoną do niej ciepłą wodą - na każdych

dwudziestu pracowników
jednocześnie zatrudnionych, lecz nie mniej niż jedna

umywalka przy mniejszej liczbie zatrudnionych.

Prace szczególnie niebezpieczne

Prace na wysokości
Pracą na wysokości w rozumieniu rozporządzenia

jest praca wykonywana na powierzchni

znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m

nad poziomem podłogi lub ziemi.
Do pracy na wysokości nie zalicza się pracy na

powierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej

się znajduje, jeżeli powierzchnia ta:
1) osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości

co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami

z oknami oszklonymi;
2) wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub

urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem

z wysokości.

Prace szczególnie niebezpieczne

Na powierzchniach wzniesionych na wysokość powyżej

1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których w

związku z wykonywaną pracą mogą przebywać

pracownicy, lub służących jako przejścia, powinny być

zainstalowane balustrady składające się z poręczy

ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1

m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m.

Pomiędzy poręczą i krawężnikiem powinna być

umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub

przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób

uniemożliwiający wypadnięcie osób.

Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac

na wysokości zastosowanie balustrad nie jest niemożliwe,

należy stosować inne skuteczne środki ochrony

pracowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie

do rodzaju i warunków wykonywania pracy.

Powyższe wymagania nie dotyczą ramp przeładunkowych.

Prace szczególnie niebezpieczne

Prace na wysokości powinny być organizowane i wykonywane w

sposób niezmuszający pracownika do wychylania się poza poręcz

balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoi.

Przy pracach na: drabinach, klamrach, rusztowaniach i innych

podwyższeniach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do

2 m nad poziomem podłogi lub ziemi niewymagających od

pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi,

albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem

z wysokości, należy zapewnić, aby:
1) drabiny, klamry, rusztowania, pomosty i inne urządzenia były

stabilne i zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia

oraz posiadały odpowiednią wytrzymałość na przewidywane

obciążenie;
2) pomost roboczy spełniał następujące wymagania:
a) powierzchnia pomostu powinna być wystarczająca dla

pracowników, narzędzi i niezbędnych materiałów,
b) podłoga powinna być pozioma i równa, trwale umocowana do

elementów konstrukcyjnych pomostu,
c) w widocznym miejscu pomostu powinny być umieszczone czytelne

informacje o wielkości dopuszczalnego obciążenia.

Prace szczególnie niebezpieczne

Przy pracach wykonywanych na rusztowaniach na wysokości powyżej 2 m od

otaczającego poziomu podłogi lub terenu zewnętrznego oraz na podestach

ruchomych wiszących należy w szczególności:
1) zapewnić bezpieczeństwo przy komunikacji pionowej i dojścia do

stanowiska pracy;
2) zapewnić stabilność rusztowań i odpowiednią ich wytrzymałość na

przewidywane obciążenia;
3) przed rozpoczęciem użytkowania rusztowania należy dokonać odbioru

technicznego w trybie określonym w odrębnych przepisach.

Przy pracach na: słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach,

konstrukcjach budowlanych bez stropów, a także przy ustawianiu lub

rozbiórce rusztowań oraz przy pracach na drabinach i klamrach na wysokości

powyżej 2 m nad poziomem terenu zewnętrznego lub podłogi należy w

szczególności:
1) przed rozpoczęciem prac sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub

urządzeń, na których mają być wykonywane prace, w tych ich stabilność,

wytrzymałość na przewidywane obciążenie oraz zabezpieczenie przed

nieprzewidywaną zmianą położenia, a także stan techniczny stałych

elementów konstrukcji lub urządzeń mających służyć do mocowania linek

bezpieczeństwa;
2) zapewnić stosowanie przez pracowników, odpowiedniego do rodzaju

wykonywanych prac, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości jak:

szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych

elementów konstrukcji, szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym (do prac w

podparciu - na słupach, masztach itp.);
3) zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów ochronnych

przeznaczonych do prac na wysokości.

Prace szczególnie niebezpieczne

Przy pracach na: galeriach, pomostach, podestach i

innych podwyższeniach jeżeli rodzaj pracy wymaga od

pracownika wychylenia się poza balustradę lub obrys

urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej

wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości

należy w szczególności:
1) przed rozpoczęciem prac sprawdzić stan techniczny

konstrukcji lub urządzeń, na których mają być

wykonywane prace, w tych ich stabilność, wytrzymałość

na przewidywane obciążenie oraz zabezpieczenie przed

nieprzewidywaną zmianą położenia, a także stan

techniczny stałych elementów konstrukcji lub urządzeń

mających służyć do mocowania linek bezpieczeństwa;
2) zapewnić stosowanie przez pracowników,

odpowiedniego do rodzaju wykonywanych prac, sprzętu

chroniącego przed upadkiem z wysokości jak: szelki

bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do

stałych elementów konstrukcji, szelki bezpieczeństwa z

pasem biodrowym (do prac w podparciu - na słupach,

masztach itp.);
3) zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów

ochronnych przeznaczonych do prac na wysokości.

Prace szczególnie niebezpieczne

Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie sporządza się, jeżeli:
1) w trakcie budowy wykonywany będzie przynajmniej jeden z rodzajów robót

budowlanych wymienionych w ust. 2 lub
2) przewidywane roboty budowlane mają trwać dłużej niż 30 dni roboczych i

jednocześnie będzie przy nich zatrudnionych co najmniej 20 pracowników lub

pracochłonność planowanych robót będzie przekraczać 500 osobodni.

2. W planie należy uwzględnić specyfikę następujących rodzajów robót

budowlanych:
1) których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza

szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia

ludzi, a w szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości;
2) przy prowadzeniu których występują działania substancji chemicznych lub

czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi;
3) stwarzających zagrożenie promieniowaniem jonizującym;
4) prowadzonych w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych linii

komunikacyjnych;
5) stwarzających ryzyko utonięcia pracowników;
6) prowadzonych w studniach, pod ziemią i w tunelach;
7) wykonywanych przez kierujących pojazdami zasilanymi z linii

napowietrznych;
8) wykonywanych w kesonach, z atmosferą wytwarzaną ze sprężonego

powietrza;
9) wymagających użycia materiałów wybuchowych;
10) prowadzonych przy montażu i demontażu ciężkich elementów

prefabrykowanych.

Prace szczególnie niebezpieczne

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 23 czerwca

2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony

zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

(Dz.U.03.120.1126).

Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, zwany dalej "planem bioz",

zawiera:
1) stronę tytułową;
2) część opisową;
3) część rysunkową, sporządzoną na kopii projektu zagospodarowania

działki lub terenu, jeżeli jest wymagany zgodnie z przepisami ustawy

- Prawo budowlane.

Strona tytułowa zawiera:
1) nazwę i adres obiektu budowlanego;
2) imię i nazwisko lub nazwę inwestora oraz jego adres;
3) imię i nazwisko oraz adres kierownika budowy, sporządzającego

plan bioz, a w przypadku gdy plan bioz sporządzany jest przez inną

osobę - również imię i nazwisko oraz adres tej osoby lub nazwę i

adres podmiotu sporządzającego plan bioz.

Prace szczególnie niebezpieczne

Rozporządzenie w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony

zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz.U.03.120.1126).

Część opisowa zawiera w szczególności:
1) zakres robót dla całego zamierzenia budowlanego oraz kolejność realizacji

poszczególnych obiektów;
2) wykaz istniejących obiektów budowlanych podlegających adaptacji lub

rozbiórce;
3) wskazanie elementów zagospodarowania działki lub terenu, które mogą

stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa i zdrowia ludzi;
4) informacje dotyczące przewidywanych zagrożeń występujących podczas

realizacji robót budowlanych, określające skalę i rodzaje zagrożeń oraz

miejsce i czas ich wystąpienia;
5) informację o wydzieleniu i oznakowaniu miejsca prowadzenia robót

budowlanych, stosownie do rodzaju zagrożenia;
6) informację o sposobie prowadzenia instruktażu pracowników przed

przystąpieniem do realizacji robót szczególnie niebezpiecznych, w tym:
a) określenie zasad postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia,
b) konieczność stosowania przez pracowników środków ochrony

indywidualnej, zabezpieczających przed skutkami zagrożeń,
c) zasady bezpośredniego nadzoru nad pracami szczególnie niebezpiecznymi

przez wyznaczone w tym celu osoby;

Prace szczególnie niebezpieczne

Rozporządzenie w sprawie informacji dotyczącej

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz.U.03.120.1126).

Część opisowa zawiera w szczególności:
7) określenie sposobu przechowywania i przemieszczania

materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów

niebezpiecznych na terenie budowy;
8) wskazanie środków technicznych i organizacyjnych,

zapobiegających niebezpieczeństwom wynikającym z

wykonywania robót budowlanych w strefach szczególnego

zagrożenia zdrowia lub w ich sąsiedztwie, w tym

zapewniających bezpieczną i sprawną komunikację,

umożliwiającą szybką ewakuację na wypadek pożaru,

awarii i innych zagrożeń;
9) wskazanie miejsca przechowywania dokumentacji

budowy oraz dokumentów niezbędnych do prawidłowej

eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych.

Prace szczególnie niebezpieczne

Rozporządzenie w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i

ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

(Dz.U.03.120.1126).

Część rysunkowa, opracowana na kopii projektu zagospodarowania działki lub

terenu, jeżeli jest wymagany zgodnie z przepisami ustawy - Prawo

budowlane, zawiera dane umożliwiające łatwe odczytanie części opisowej, a

w szczególności:
1) czytelną legendę;
2) oznaczenie czynników mogących stwarzać zagrożenie;
3) rozmieszczenie urządzeń przeciwpożarowych wraz z parametrami poboru

mediów, punktami czerpalnymi, zaworami odcinającymi, drogami

dojazdowymi;
4) rozmieszczenie sprzętu ratunkowego (w tym pływającego, jeżeli jest to

uzasadnione rodzajem robót), niezbędnego przy prowadzeniu robót

budowlanych;
5) rozmieszczenie i oznaczenie granic obszarów wewnętrznych i

zewnętrznych stref ochronnych, wynikających z przepisów odrębnych, takich

jak strefy magazynowania i składowania materiałów, wyrobów, substancji

oraz preparatów niebezpiecznych, strefy pracy sprzętu zmechanizowanego i

pomocniczego;
6) rozmieszczenie placów produkcji pomocniczej, takich jak węzły produkcji

betonu cementowego i asfaltowego, prefabrykatów;
7) przedstawienie rozwiązań układów komunikacyjnych, transportu na

potrzeby budowy oraz ogrodzenia terenu;
8) lokalizację pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.

Prace szczególnie niebezpieczne

Szczegółowy zakres robót budowlanych obejmuje w przypadku:
1) robót budowlanych, których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza

szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w

szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości:
a) wykonywanie wykopów o ścianach pionowych bez rozparcia o głębokości większej ni

1,5 m oraz wykopów o bezpiecznym nachyleniu ścian o głębokości większej niż 3,0 m,
b) roboty, przy których wykonywaniu występuje ryzyko upadku z wysokości ponad 5,0

m,
c) rozbiórki obiektów budowlanych o wysokości powyżej 8 m,
d) roboty wykonywane na terenie czynnych zakładów przemysłowych,
e) montaż, demontaż i konserwacja rusztowań przy budynkach wysokich i

wysokościowych,
f) roboty wykonywane przy użyciu dźwigów lub śmigłowców,
g) prowadzenie robót na obiektach mostowych metodą nasuwania konstrukcji na

podpory,
h) montaż elementów konstrukcyjnych obiektów mostowych,
i) betonowanie wysokich elementów konstrukcyjnych mostów, takich jak przyczółki,

filary i pylony,
j) fundamentowanie podpór mostowych i innych obiektów budowlanych na palach,
k) roboty wykonywane pod lub w pobliżu przewodów linii elektroenergetycznych, w

odległości liczonej poziomo od skrajnych przewodów, mniejszej niż:
– 3,0 m - dla linii o napięciu znamionowym nieprzekraczającym 1 kV,
– 5,0 m - dla linii o napięciu znamionowym powyżej 1 kV, lecz nieprzekraczającym 15

kV,
– 10,0 m - dla linii o napięciu znamionowym powyżej 15 kV, lecz nieprzekraczającym 30

kV,
– 15,0 m - dla linii o napięciu znamionowym powyżej 30 kV, lecz nieprzekraczającym

110 kV,
l) roboty budowlane prowadzone w portach i przystaniach podczas ruchu statków,
m) roboty prowadzone przy budowlach piętrzących wodę, przy wysokości piętrzenia

powyżej 1 m,
n) roboty wykonywane w pobliżu linii kolejowych;

Prace szczególnie niebezpieczne

Szczegółowy zakres robót budowlanych obejmuje w przypadku:

2) robót budowlanych, przy prowadzeniu których występują działania substancji

chemicznych lub czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu

ludzi:
a) roboty prowadzone w temperaturze poniżej -10°C,
b) roboty polegające na usuwaniu i naprawie wyrobów budowlanych zawierających

azbest;
3) robót budowlanych stwarzających zagrożenie promieniowaniem jonizującym:
a) roboty remontowe i rozbiórkowe obiektów przemysłu energii atomowej,
b) roboty remontowe i rozbiórkowe obiektów, w których były realizowane procesy

technologiczne z użyciem izotopów;
4) robót budowlanych prowadzonych w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych

linii komunikacyjnych:
a) roboty wykonywane w odległości liczonej poziomo od skrajnych przewodów,

mniejszej niż 15,0 m - dla linii o napięciu znamionowym 110 kV,
b) roboty wykonywane w odległości liczonej poziomo od skrajnych przewodów,

mniejszej niż 30,0 m - dla linii o napięciu znamionowym powyżej 110 kV,
c) budowa i remont:
– linii kolejowych (roboty torowe i podtorowe),
– sieci trakcyjnej i linii zasilającej sieć trakcyjną i urządzenia elektroenergetyczne,
– linii i urządzeń sterowania ruchem kolejowym,
– sieci telekomunikacyjnych, radiotelekomunikacyjnych i komputerowych, związane z

prowadzeniem ruchu kolejowego,
d) wszystkie roboty budowlane, wykonywane na obszarze kolejowym w warunkach

prowadzenia ruchu kolejowego;

Prace szczególnie niebezpieczne

Szczegółowy zakres robót budowlanych obejmuje w przypadku:
5) robót budowlanych stwarzających ryzyko utonięcia pracowników:
a) roboty prowadzone z wody lub pod wodą,
b) montaż elementów konstrukcyjnych obiektów mostowych,
c) fundamentowanie podpór mostowych i innych obiektów budowlanych na

palach,
d) roboty prowadzone przy budowlach piętrzących wodę, przy wysokości

piętrzenia powyżej 1 m;
6) robót budowlanych prowadzonych w studniach, pod ziemią i w tunelach:
a) roboty prowadzone w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń

technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych,
b) roboty związane z wykonywaniem przejść rurociągów pod przeszkodami

metodami: tunelową, przecisku lub podobnymi;
7) robót budowlanych wykonywanych przez kierujących pojazdami zasilanymi

z linii napowietrznych - roboty przy budowie, remoncie i rozbiórce torowisk;
8) robót budowlanych wykonywanych w kesonach, z atmosferą wytwarzaną

ze sprężonego powietrza - roboty przy budowie i remoncie nabrzeży

portowych i przepraw mostowych;
9) robót budowlanych wymagających użycia materiałów wybuchowych:
a) roboty ziemne związane z przemieszczaniem lub zagęszczaniem gruntu,
b) roboty rozbiórkowe, w tym wykonywanie otworów w istniejących

elementach konstrukcyjnych obiektów;
10) robót budowlanych prowadzonych przy montażu i demontażu ciężkich

elementów prefabrykowanych - roboty, których masa przekracza 1,0 t.

Prace szczególnie niebezpieczne

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót

budowlanych
(Dz.U.03.47.401).

Przejścia i strefy niebezpieczne oświetla się i oznakowuje znakami

ostrzegawczymi lub znakami zakazu.

Strefę niebezpieczną ogradza się i oznakowuje w sposób uniemożliwiający

dostęp osobom postronnym.
Przejścia, przejazdy i stanowiska pracy w strefie niebezpiecznej zabezpiecza

się daszkami ochronnymi.

Strefę niebezpieczną, w której istnieje zagrożenie spadania z wysokości

przedmiotów, ogradza się balustradami składającymi się z deski

krawężnikowej o wysokości 0,15 m i poręczy ochronnej umieszczonej na

wysokości 1,1 m. Wolną przestrzeń pomiędzy deską krawężnikową a poręczą

wypełnia się w sposób zabezpieczający pracowników przed upadkiem z

wysokości.

Strefa niebezpieczna w swym najmniejszym wymiarze liniowym liczonym od

płaszczyzny
obiektu budowlanego, nie może wynosić mniej niż 1/10 wysokości, z której

mogą spadać przedmioty, lecz nie mniej niż 6 m.
W zwartej zabudowie miejskiej strefa niebezpieczna może być zmniejszona

pod warunkiem zastosowania innych rozwiązań technicznych lub

organizacyjnych, zabezpieczających przed spadaniem przedmiotów.

Prace szczególnie niebezpieczne

Dopuszcza się wykonywanie robót malarskich przy użyciu

drabin rozstawnych tylko do wysokości nieprzekraczającej

4 m od poziomu podłogi.
Drabiny należy zabezpieczyć przed poślizgiem i

rozsunięciem się oraz zapewnić ich stabilność.

Maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia

zmechanizowane powinny być montowane,

eksploatowane i
obsługiwane zgodnie z instrukcją producenta oraz

spełniać wymagania określone w przepisach dotyczących

systemu oceny
zgodności.
Maszyny i inne urządzenia techniczne, podlegające

dozorowi technicznemu, mogą być używane na terenie

budowy tylko wówczas, jeżeli wystawiono dokumenty

uprawniające do ich eksploatacji.
Dokumenty te powinny być dostępne dla organów kontroli

w miejscu eksploatacji maszyn i urządzeń.

Prace szczególnie niebezpieczne

Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny być

wykonywane zgodnie z dokumentacją producenta albo
projektem indywidualnym.
Rusztowania systemowe powinny być montowane zgodnie

z dokumentacją projektową z elementów poddanych

przez
producenta badaniom na zgodność z wymaganiami

konstrukcyjnymi i materiałowymi, określonymi w

kryteriach oceny wyrobów pod względem

bezpieczeństwa.
Elementy innych rusztowań powinny być montowane

zgodnie z projektem indywidualnym.
Montaż rusztowań, ich eksploatacja i demontaż powinny

być wykonywane zgodnie z instrukcją producenta albo

projektem indywidualnym.
Osoby zatrudnione przy montażu i demontażu rusztowań

oraz monterzy ruchomych podestów roboczych powinni

posiadać wymagane uprawnienia.

Prace szczególnie niebezpieczne

Użytkowanie rusztowania jest dopuszczalne po dokonaniu

jego odbioru przez kierownika budowy lub uprawnioną

osobę.
2. Odbiór rusztowania potwierdza się wpisem w dzienniku

budowy lub w protokole odbioru technicznego.
3. Wpis w dzienniku budowy lub w protokole odbioru

technicznego rusztowania określa w szczególności:
1) użytkownika rusztowania;
2) przeznaczenie rusztowania;
3) wykonawcę montażu rusztowania z podaniem imienia i

nazwiska albo nazwy oraz numeru telefonu;
4) dopuszczalne obciążenia pomostów i konstrukcji

rusztowania;
5) datę przekazania rusztowania do użytkowania;
6) oporność uziomu;
7) terminy kolejnych przeglądów rusztowania.

Prace szczególnie niebezpieczne

Na rusztowaniu lub ruchomym podeście roboczym powinna być

umieszczona tablica określająca:
1) wykonawcę montażu rusztowania lub ruchomego podestu

roboczego z podaniem imienia i nazwiska albo nazwy oraz numeru

telefonu;
2) dopuszczalne obciążenia pomostów i konstrukcji rusztowania lub

ruchomego podestu roboczego.
Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny być

wykorzystywane zgodnie z przeznaczeniem.
Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny:
1) posiadać pomost o powierzchni roboczej wystarczającej dla osób

wykonujących roboty oraz do składowania narzędzi i niezbędnej ilości

materiałów;
2) posiadać stabilną konstrukcję dostosowaną do przeniesienia

obciążeń;
3) zapewniać bezpieczną komunikację i swobodny dostęp do

stanowisk pracy;
4) zapewniać możliwość wykonywania robót w pozycji niepowodującej

nadmiernego wysiłku;
5) posiadać poręcze ochronne;
6) posiadać piony komunikacyjne.

Prace szczególnie niebezpieczne

Rusztowania stojakowe powinny mieć wydzielone

bezpieczne piony komunikacyjne.
Odległość najbardziej oddalonego stanowiska pracy od

pionu komunikacyjnego rusztowania nie powinna być

większa niż 20 m, a między pionami nie większa niż 40 m.
Rusztowania należy ustawiać na podłożu ustabilizowanym

i wyprofilowanym, ze spadkiem umożliwiającym odpływ

wód opadowych.
Liczba i rozmieszczenie zakotwień rusztowania oraz

wielkość siły kotwiącej powinna być określona w projekcie

rusztowania lub dokumentacji producenta.
Konstrukcja rusztowania nie powinna wystawać poza

najwyżej położoną linię kotew więcej niż 3 m, a pomost

roboczy umieszcza się nie wyżej niż 1,5 m ponad tą linią.
W przypadku odsunięcia rusztowania od ściany ponad 0,2

m należy stosować balustrady od strony tej ściany.

Prace szczególnie niebezpieczne

Udźwig urządzenia do transportu materiałów na

wysięgnikach mocowanych do konstrukcji rusztowania nie

może
przekraczać 1,5 kN.
Rusztowanie z elementów metalowych powinno być

uziemione i posiadać instalację piorunochronną.

Rusztowania, usytuowane bezpośrednio przy drogach,

ulicach oraz w miejscach przejazdów i przejść dla

pieszych powinny posiadać daszki ochronne i osłonę z

siatek ochronnych.
Stosowanie siatek ochronnych nie zwalnia z obowiązku

stosowania balustrad ochronnych.
Osoby dokonujące montażu i demontażu rusztowań są

obowiązane do stosowania urządzeń zabezpieczających

przed upadkiem z wysokości.
Przed montażem lub demontażem rusztowań należy

wyznaczyć i ogrodzić strefę niebezpieczną.

Prace szczególnie niebezpieczne

Równoczesne wykonywanie robót na różnych poziomach rusztowania

jest dopuszczalne, pod warunkiem zachowania wymaganych

odstępów między stanowiskami pracy.
Odległości bezpieczne wynoszą w poziomie co najmniej 5 m, a w

pionie
wynikają z zachowania co najmniej jednego szczelnego pomostu, nie

licząc pomostu, na którym roboty są wykonywane.
Montaż, eksploatacja i demontaż rusztowań oraz ruchomych

podestów roboczych, usytuowanych w sąsiedztwie napowietrznych

linii elektroenergetycznych, są dopuszczalne, jeżeli linie znajdują się

poza strefą niebezpieczną. W innym przypadku, przed rozpoczęciem

robót, napięcie w liniach napowietrznych powinno być wyłączone.
Montaż, eksploatacja i demontaż rusztowań i ruchomych podestów

roboczych są zabronione:
1) jeżeli o zmroku nie zapewniono oświetlenia pozwalającego na

dobrą widoczność;
2) w czasie gęstej mgły, opadów deszczu, śniegu oraz gołoledzi;
3) w czasie burzy lub wiatru, o prędkości przekraczającej 10 m/s.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pozostawianie materiałów i wyrobów na pomostach rusztowań i

ruchomych podestów roboczych po zakończeniu pracy jest

zabronione.
Zrzucanie elementów demontowanych rusztowań i ruchomych

podestów roboczych jest zabronione.

Wchodzenie i schodzenie osób na pomost ruchomego podestu

roboczego jest dozwolone, jeżeli pomost znajduje się w najniższym

położeniu lub w położeniu przewidzianym do wchodzenia oraz jest

wyposażony w zabezpieczenia,
zgodnie z instrukcją producenta.
Na pomoście ruchomego podestu roboczego nie powinno przebywać

jednocześnie więcej osób, niż przewiduje instrukcja producenta.

Wykonywanie gwałtownych ruchów, przechylanie się przez poręcze,

gromadzenie wyrobów, materiałów i narzędzi po jednej stronie

ruchomego podestu roboczego oraz opieranie się o ścianę obiektu

budowlanego przez osoby znajdujące się na podeście jest zabronione.
Łączenie ze sobą dwóch sąsiednich ruchomych podestów roboczych

oraz przechodzenie z jednego na drugi jest zabronione.

Prace szczególnie niebezpieczne

Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny być

każdorazowo sprawdzane, przez kierownika budowy lub

uprawnioną osobę, po silnym wietrze, opadach

atmosferycznych oraz działaniu innych czynników,

stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa wykonania

prac, i przerwach roboczych dłuższych niż 10 dni oraz

okresowo, nie rzadziej niż raz w miesiącu.
Zakres czynności objętych sprawdzeniem określa

instrukcja producenta lub projekt indywidualny.
W czasie burzy i przy wietrze o prędkości większej niż 10

m/s pracę na ruchomym podeście roboczym należy

przerwać, a pomost podestu opuścić do najniższego

położenia i zabezpieczyć przed jego przemieszczaniem.
W przypadku braku dopływu prądu elektrycznego przez

dłuższy okres czasu, znajdujący się w górze

pomostruchomego podestu roboczego należy opuścić za

pomocą ręcznego urządzenia.
Naprawa ruchomych podestów roboczych może być

dokonywana wyłącznie w ich najniższym położeniu.

Prace szczególnie niebezpieczne

Droga przemieszczania rusztowań przejezdnych powinna

być wyrównana, utwardzona, odwodniona, a jej spadek

nie może przekraczać 1%.
Rusztowania przejezdne powinny być zabezpieczone co

najmniej w dwóch miejscach przed przypadkowym

przemieszczeniem.
Przemieszczanie rusztowań przejezdnych, w przypadku

gdy przebywają na nich ludzie, jest zabronione.

Osoby przebywające na stanowiskach pracy, znajdujące

się na wysokości co najmniej 1 m od poziomu podłogi lub

ziemi, powinny być zabezpieczone przed upadkiem z

wysokości.
Otwory w stropach, na których prowadzone są roboty lub

do których możliwy jest dostęp ludzi, należy zabezpieczyć

przed możliwością wpadnięcia lub ogrodzić balustradą.
Pomosty robocze, wykonane z desek lub bali, powinny być

dostosowane do zaprojektowanego obciążenia, szczelne i

zabezpieczone przed zmianą położenia.

Prace szczególnie niebezpieczne

Otwory w ścianach zewnętrznych obiektu budowlanego, stropach lub

inne, których dolna krawędź znajduje się poniżej 1,1 m od poziomu

stropu lub pomostu, powinny być zabezpieczone balustradą.
Pozostawione w czasie wykonywania robót w ścianach otwory,

zwłaszcza otwory na drzwi, balkony, szyby dźwigów, powinny być

zabezpieczone balustradą.
Przemieszczane w poziomie stanowisko pracy powinno mieć

zapewnione mocowanie końcówki linki bezpieczeństwa do

pomocniczej liny ochronnej lub prowadnicy poziomej, zamocowanej

na wysokości około 1,5 m, wzdłuż
zewnętrznej strony krawędzi przejścia.
Wytrzymałość i sposób zamocowania prowadnicy powinny

uwzględniać obciążenie dynamiczne spadającej osoby.
W przypadku gdy zachodzi konieczność przemieszczania stanowiska

pracy w pionie, linka bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa powinna

być zamocowana do prowadnicy pionowej za pomocą urządzenia

samohamującego.
Długość linki bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa nie powinna być

większa niż 1,5 m.

Prace szczególnie niebezpieczne

Amortyzatory spadania nie są wymagane, jeżeli linki asekuracyjne są

mocowane do linek urządzeń samohamujących, ograniczających wystąpienie

siły dynamicznej w momencie spadania, zwłaszcza aparatów bezpieczeństwa

lub pasów bezwładnościowych.
Drabina bez pałąków, której długość przekracza 4 m, przed podniesieniem lub

zamontowaniem powinna być wyposażona w prowadnicę pionową,

umożliwiającą założenie urządzenia samohamującego, połączonego z linką

bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa.
Prowadnica pionowa z urządzeniem samohamującym może być zamocowana

na wznoszonej konstrukcji drabiny, na klamrach lub szczeblach, w odległości

od osi drabiny nie większej niż 0,4 m.
Osoby korzystające z urządzeń krzesełkowych, drabin linowych lub

ruchomych podestów roboczych powinny być dodatkowo zabezpieczone

przed upadkiem z wysokości za pomocą prowadnicy pionowej, zamocowanej

niezależnie od lin nośnych drabiny, krzesełka lub podestu.
Prowadnica pionowa powinna być naciągnięta w sposób umożliwiający

przesuwanie w górę aparatu samohamującego i dodatkowo być

zabezpieczona przed odchylaniem się większym niż o 2 m.
Urządzenia zabezpieczające przed odchylaniem się lin powinny umożliwiać

przesuwanie się urządzenia samohamującego.
Długość linki bezpieczeństwa, łączącej szelki bezpieczeństwa z aparatem

samohamującym, nie powinna przekraczać 0,5 m.

Prace szczególnie niebezpieczne

Roboty ziemne powinny być prowadzone na podstawie projektu,

określającego położenie instalacji i urządzeń podziemnych, mogących

znaleźć się w zasięgu prowadzonych robót.
Wykonywanie robót ziemnych w bezpośrednim sąsiedztwie sieci,

takich jak: elektroenergetyczne, gazowe, telekomunikacyjne,

ciepłownicze, wodociągowe i kanalizacyjne powinno być poprzedzone

określeniem przez kierownika budowy bezpiecznej odległości, w jakiej

mogą być one wykonywane od istniejącej sieci, i sposobu

wykonywania tych robót.

Bezpieczną odległość wykonywania robót ustala kierownik budowy w

porozumieniu z właściwą jednostką, w której zarządzie lub

użytkowaniu znajdują się te instalacje. Miejsca tych robót należy

oznakować napisami ostrzegawczymi i ogrodzić.

W czasie wykonywania robót ziemnych miejsca niebezpieczne należy

ogrodzić i umieścić napisy ostrzegawcze.

Prowadzenie robót ziemnych w pobliżu instalacji podziemnych, a

także głębienie wykopów poszukiwawczych powinno odbywać się

ręcznie.

Prace szczególnie niebezpieczne

W czasie wykonywania wykopów w miejscach dostępnych

dla osób niezatrudnionych przy tych robotach należy

wokół wykopów pozostawionych na czas zmroku i w nocy

ustawić balustrady zaopatrzone w światło ostrzegawcze

koloru czerwonego.
Poręcze balustrad powinny znajdować się na wysokości

1,1 m nad terenem i w odległości nie mniejszej niż 1 m od

krawędzi wykopu.
Niezależnie od ustawienia balustrad w przypadkach

uzasadnionych względami bezpieczeństwa wykop należy

szczelnie przykryć, w sposób uniemożliwiający wpadnięcie

do wykopu.
W przypadku przykrycia wykopu, zamiast balustrad teren

robót można oznaczyć za pomocą balustrad z lin lub taśm

z tworzyw sztucznych, umieszczonych wzdłuż wykopu na

wysokości 1,1 m i w odległości 1 m od krawędzi wykopu.
Jeżeli teren, na którym są wykonywane roboty ziemne, nie

może być ogrodzony, wykonawca robót powinien

zapewnić stały jego dozór.

Prace szczególnie niebezpieczne

Wykopy o ścianach pionowych nieumocnionych, bez rozparcia lub

podparcia, mogą być wykonywane tylko do głębokości 1 m w

gruntach zwartych, w przypadku gdy teren przy wykopie nie jest

obciążony w pasie o szerokości równej głębokości wykopu.
Wykopy bez umocnień, o głębokości większej niż 1 m, lecz nie

większej od 2 m, można wykonywać, jeżeli pozwalają na to wyniki

badań gruntu i dokumentacja geologiczno-inżynierska.
Zabezpieczenie ażurowe ścian wykopów można stosować tylko w

gruntach zwartych. Stosowanie zabezpieczenia ażurowego ścian

wykopów w okresie zimowym jest zabronione.
Niedopuszczalne jest używanie elementów obudowy wykopu

niezgodnie z przeznaczeniem.

W czasie wykonywania wykopów ze skarpami o bezpiecznym

nachyleniu, zgodnym z przepisami odrębnymi, należy:
1) w pasie terenu przylegającego do górnej krawędzi skarpy, na

szerokości równej trzykrotnej głębokości wykopu, wykonać spadki

umożliwiające łatwy odpływ wód opadowych w kierunku od wykopu;
2) likwidować naruszenie struktury gruntu skarpy, usuwając

naruszony grunt, z zachowaniem bezpiecznego nachylenia w każdym

punkcie skarpy;
3) sprawdzać stan skarpy po deszczu, mrozie lub po dłuższej przerwie

w pracy.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczne nachylenie ścian wykopów powinno być określone w

dokumentacji projektowej wówczas, gdy:
1) roboty ziemne są wykonywane w gruncie nawodnionym;
2) teren przy skarpie wykopu ma być obciążony w pasie równym

głębokości wykopu;
3) grunt stanowią iły skłonne do pęcznienia;
4) wykopu dokonuje się na terenach osuwiskowych;
5) głębokość wykopu wynosi więcej niż 4 m.
W czasie wykonywania koparką wykopów wąskoprzestrzennych

należy wykonywać obudowę wyłącznie z zabezpieczonej części

wykopu lub zastosować obudowę prefabrykowaną, z użyciem

wcześniej przewidzianych urządzeń
mechanicznych.
Jeżeli wykop osiągnie głębokość większą niż 1 m od poziomu terenu,

należy wykonać zejście (wejście) do wykopu.
Odległość pomiędzy zejściami (wejściami) do wykopu nie powinna

przekraczać 20 m.
Wchodzenie do wykopu i wychodzenie po rozporach oraz

przemieszczanie osób urządzeniami służącymi do wydobywania

urobku jest zabronione.

Prace szczególnie niebezpieczne

Każdorazowe rozpoczęcie robót w wykopie wymaga sprawdzenia

stanu jego obudowy lub skarp.
Jeżeli roboty odbywają się w wykopie wąskoprzestrzennym

jednocześnie z transportem urobku, wykop przykrywa się szczelnym i

wytrzymałym zabezpieczeniem.
Pojemniki do transportu urobku powinny być załadowane poniżej

górnej ich krawędzi.
Składowanie urobku, materiałów i wyrobów jest zabronione:
1) w odległości mniejszej niż 0,6 m od krawędzi wykopu, jeżeli ściany

wykopu są obudowane oraz jeżeli obciążenie urobku jest

przewidziane w doborze obudowy;
2) w strefie klina naturalnego odłamu gruntu, jeżeli ściany wykopu nie

są obudowane.
Ruch środków transportowych obok wykopów powinien odbywać się

poza granicą klina naturalnego odłamu gruntu.
W czasie zasypywania obudowanych wykopów zabezpieczenie należy

demontować od dna wykopu i stopniowo usuwać je, w miarę

zasypywania wykopu.
Zabezpieczenie można usuwać jednoetapowo z wykopów

wykonanych:
1) w gruntach spoistych - na głębokości nie większej niż 0,5 m;
2) w pozostałych gruntach - na głębokości nie większej niż 0,3 m.

Prace szczególnie niebezpieczne

W czasie wykonywania robót ziemnych nie powinno dopuszczać się

do tworzenia się nawisów gruntu.
Koparka w czasie pracy powinna być ustawiona w odległości od

wykopu co najmniej 0,6 m poza granicą klina naturalnego odłamu

gruntu.
Przy wykonywaniu robót ziemnych sprzętem zmechanizowanym

należy wyznaczyć w terenie strefę niebezpieczną i odpowiednio ją

oznakować.
Przebywanie osób pomiędzy ścianą wykopu a koparką, nawet w

czasie postoju, jest zabronione.
Podgrzewanie, rozmrażanie lub zamrażanie gruntu powinno być

prowadzone zgodnie z dokumentacją projektową oraz instrukcją

bezpieczeństwa, opracowaną przez wykonawcę.
Teren, na którym odbywa się podgrzewanie, rozmrażanie lub

zamrażanie gruntu powinien być przez cały czas procesu ogrodzony i

oznakowany tablicami ostrzegawczymi, oświetlony o zmroku i w

porze nocnej oraz fachowo nadzorowany.
Zakładanie obudowy lub montaż rur w uprzednio wykonanym

wykopie o ścianach pionowych i na głębokości poniżej 1 m wymaga

tymczasowego zabezpieczenia osób klatkami osłonowymi lub

obudową prefabrykowaną.

Prace szczególnie niebezpieczne

Pomieszczenia zamknięte, tunele, zbiorniki,

studnie, urządzenia techniczne, kanały powinny

być wyposażone w wentylację grawitacyjną lub w

razie potrzeby w wentylację mechaniczną.
Urządzenia elektryczne, stosowane w

pomieszczeniach zamkniętych powinny posiadać

zabezpieczenia chroniące przed porażeniem

prądem elektrycznym i wybuchem.
Stanowiska pracy na otwartym powietrzu

powinny być wydzielone, właściwie oznakowane i

zabezpieczone przed wejściem osób postronnych.
Osoby powinny mieć zapewnioną szybką drogę

ewakuacyjną na wypadek zalania, pożaru lub

wystąpienia szkodliwych gazów, a także

możliwość uzyskania niezwłocznie pierwszej

pomocy medycznej.

Prace szczególnie niebezpieczne

Roboty impregnacyjne i odgrzybieniowe

Środki impregnacyjne powinny być magazynowane i

przechowywane zgodnie z wymaganiami producenta.
Roboty impregnacyjne i odgrzybieniowe powinny być

wykonywane przez osoby posiadające orzeczenie

lekarskie
o braku przeciwwskazań zdrowotnych do pracy z

substancjami i preparatami chemicznymi.
Osoby, u których stwierdzono objawy zatrucia lub

uczulenia na stosowane wyroby do impregnacji, odsuwa

się od kontaktu z tymi środkami.
Roboty impregnacyjne lub odgrzybieniowe powinny być

prowadzone z uwzględnieniem instrukcji producenta

środków służących do wykonywania tych robót.
Teren, na którym będą prowadzone roboty impregnacyjne

lub odgrzybieniowe, odpowiednio oznakowuje się.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

Zakład pracy zajmujący się oczyszczaniem ścieków, zbieraniem i

gromadzeniem oraz usuwaniem ścieków ze zbiorników gnilnych (szamb) oraz

przetłaczaniem ich w przepompowniach obowiązany jest sporządzić wykaz

stanowisk pracy i określić dla nich warunki bezpieczeństwa i higieny pracy

oraz wykaz stanowisk pracy wymagających dwuosobowej obsługi,

szczególnie w porze nocnej.

Pracownicy oczyszczalni ścieków, stykający się bezpośrednio ze ściekami,

powinni korzystać z oddzielnych urządzeń higienicznosanitarnych, takich jak

ustępy, natryski, umywalnie, szatnie przepustowe.
Poszczególne obiekty i urządzenia oczyszczalni ścieków powinny mieć

ustalone nazwy, zgodnie z dokumentacją techniczną, uwidocznione na

przymocowanych tablicach, oraz informacje o zagrożeniach.
Instalacje stosowane w oczyszczalniach ścieków i przepompowniach powinny

posiadać oznaczenia umożliwiające łatwe rozróżnienie przesyłanych mediów.
Instalacje powinny być wyposażone w urządzenia kontrolno-pomiarowe

umożliwiające łatwą ocenę prawidłowości pracy.
Wszystkie zasuwy i zawory powinny mieć oznaczone położenie, w którym

otwierają lub zamykają przewód. Położenie tych zasuw i zaworów powinno

odpowiadać schematom technologicznym, wywieszonym w pomieszczeniach

stałej obsługi.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach

ścieków.

W poszczególnych obiektach oczyszczalni ścieków i w samodzielnych

przepompowniach ścieków, w których są stałe stanowiska robocze, powinny

znajdować się podręczne apteczki ze środkami do udzielania pierwszej

pomocy, wraz z instrukcją ich stosowania.
Pracownicy z uszkodzoną skórą rąk i innych nie osłoniętych części ciała nie

powinni być dopuszczani do pracy, przy której istnieje możliwość

bezpośredniego stykania się ze ściekami.
Wszystkie zauważone odstępstwa od normalnego toku pracy obiektu,

urządzenia lub instalacji powinny być każdorazowo odnotowywane w

raportach dziennych.
Teren oczyszczalni, przepompowni oraz zlewni ścieków powinien być

ogrodzony i niedostępny dla osób postronnych oraz oświetlony.
Poszczególne oczyszczalnie ścieków i samodzielne przepompownie powinny

być wyposażone w łączność telefoniczną lub bezprzewodową. Nie dotyczy to

oczyszczalni kontenerowych i zblokowanych, nie mających stałej obsługi.
W miarę potrzeby stanowiska pracy, w których mogą występować zagrożenia

w postaci zatrucia lub wybuchu, powinny mieć zapewnioną wewnętrzną

łączność telefoniczną lub bezprzewodową.
Wszystkie instalacje służące do zapobiegania lub usuwania awarii powinny

być wyposażone w sygnalizację zdolną do przekazywania informacji na

odległość.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach

ścieków.

Procesy technologiczne niebezpieczne i szkodliwe dla zdrowia lub życia

pracowników powinny być w miarę technicznych możliwości mechanizowane,

automatyzowane i hermetyzowane, a kontrola tych procesów powinna być

prowadzona bez bezpośredniego udziału człowieka, przy zastosowaniu

zdalnego sterowania i kontroli.
Prace niebezpieczne powinny być wykonywane co najmniej przez 2 osoby.
Na całym terenie oczyszczalni ścieków i wokół samodzielnych przepompowni

należy utrzymywać i pielęgnować zieleń, a wały i groble ziemne obsiewać

trawą.
Konserwacje bieżące i okresowe obiektów, urządzeń i instalacji powinny być

przeprowadzane zgodnie z wytycznymi zawartymi w instrukcjach

eksploatacyjnych opracowywanych przez użytkownika lub w dokumentacji

techniczno-ruchowej dostarczanej przez producentów tych urządzeń.
Przejęcie obiektu do eksploatacji po pracach remontowo-budowlanych może

nastąpić po całkowitym ich zakończeniu i odebraniu przez komisję powołaną

przez użytkownika.
Odbiór obiektu lub urządzenia powinien być poprzedzony rozruchem.
Prace konserwacyjno-remontowe i montażowe powinny być organizowane i

prowadzone pod fachowym nadzorem oraz zgodnie z przepisami

bezpieczeństwa i higieny pracy w budownictwie.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach

ścieków.

Prace konserwacyjne i remontowe, prowadzone w miejscach, w których

występują lub mogą wystąpić zagrożenia zatruciem, wybuchem lub pożarem,

powinny być wykonywane na pisemne polecenie.
Polecenia, w których powinny być określone warunki wykonywania pracy i

środki techniczno-organizacyjne, mogą wydawać kierownicy oczyszczalni

ścieków lub osoby przez nich upoważnione.
Prace konserwacyjne i remontowe prowadzone w miejscach niebezpiecznych

przez pracowników przedsiębiorstw obcych, powinny być wykonywane pod

nadzorem osób wyznaczonych przez kierownika oczyszczalni lub

przepompowni.
Wchodzenie do wszelkich pomieszczeń technologicznych powinno być

poprzedzone badaniami.
Wszelkie prace wykonywane w kanałach zamkniętych należy prowadzić

zgodnie z odrębnymi przepisami.
Pomieszczenia technologiczne należy utrzymywać w czystości i w porządku.
Powierzchnie podłóg, schodów i pomostów roboczych w pomieszczeniach

technologicznych nie powinny być śliskie i nasiąkliwe oraz powinny być łatwo

zmywalne, a podłogi ponadto wyposażone w kratki ściekowe. Powierzchnie

ścian powinny być łatwo zmywalne.
W pomieszczeniach urządzeń technologicznych powinny się znajdować

zawory czerpalne ze złączką do przewodu giętkiego.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach

ścieków.

Stanowiska stałej obsługi urządzeń na otwartej przestrzeni powinny być

chronione przed szkodliwymi wpływami czynników atmosferycznych.
Otwarte obiekty technologiczne o głębokości większej od 0,5 m, jak zbiorniki,

kanały lub osadniki, powinny posiadać ściany wyniesione nad teren co

najmniej do wysokości
0,3 m.
W przypadku gdy wysokość ścian jest mniejsza niż 1,1 m, należy ją uzupełnić

do tej wysokości barierą lub inną osłoną; bariery i osłony ze względów

eksploatacyjnych mogą być rozbieralne.
Pomosty nad kanałami i otwartymi zbiornikami, jeśli służą za przejścia lub są

stanowiskiem obsługi, powinny być ogrodzone barierami o wysokości co

najmniej 1,1 m oraz wyposażone w krawężniki o wysokości 0,15 m i

oświetlone.
W razie gdy odległość zbiornika od dróg lub przejść jest mniejsza niż 2 m,

należy zastosować ogrodzenie dodatkowe.
W zejściach lub wejściach do obsługi i kontroli urządzeń wykorzystywanych

co najmniej raz na zmianę zamiast stopni włazowych, klamer lub drabin

należy stosować schody.
Obiekty oczyszczalni ścieków powinny być wyposażone w sprzęt ratunkowy i

gaśniczy, dostosowany do występującego zagrożenia pożarowego.
Sprzęt ratunkowy i gaśniczy powinien być utrzymywany w stanie zdatnym do

użytku oraz kontrolowany raz w kwartale, jeśli instrukcja eksploatacji tego

sprzętu nie stanowi inaczej. Wyniki kontroli powinny być odnotowywane w

specjalnym dzienniku.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

Każda oczyszczalnia ścieków powinna być wyposażona w dostarczone przez

użytkownika:
1) instrukcję eksploatacji całej oczyszczalni wraz ze schematem

technologicznym,
2) instrukcję bezpieczeństwa i higieny pracy dla całej oczyszczalni ścieków,

ze szczególnym uwzględnieniem miejsc i obiektów najbardziej zagrożonych

zatruciami, wybuchem lub utonięciem,
3) instrukcje stanowiskowe obsługi maszyn, urządzeń i instalacji, zarówno

technologiczne, jak i służące do zapobiegania lub usuwania skutków awarii

oraz dotyczące sposobów i dróg ewakuacji załogi,
4) zakładowy plan ratownictwa chemicznego, szczególnie w tych zakładach,

które używają środków chemicznych, jak np. chloru, z wykazem telefonów

pogotowia ratunkowego, chemicznego, straży pożarnej, policji, obrony

terytorialnej itp.,
5) instrukcję przeciwpożarową,
6) instrukcję stosowania, przechowywania i eksploatacji sprzętu ochrony dróg

oddechowych,
7) instrukcję udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku,
8) tablice ostrzegające przed niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia,
9) sprzęt ratunkowy, jak koła ratunkowe z rzutką, linki asekuracyjne, bosaki,

rozmieszczone na obrzeżach zbiornika otwartego, w odległościach nie

większych niż
100 m,
10) przyrządy kontrolno-pomiarowe i sygnalizacyjne, służące do ostrzegania

przed substancjami szkodliwymi i niebezpiecznymi dla życia i zdrowia.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

Pomieszczenia, strefy i przestrzenie zewnętrzne, zagrożone

wybuchem, oraz ich kategorie określa się na etapie projektowania,

przebudowy, rozbudowy, modernizacji lub remontu i eksploatacji w

celu ustalenia niezbędnych środków prewencyjnych zapobiegających

wybuchom.
Do ustalenia kategorii zagrożenia wybuchem pomieszczeń, stref i

przestrzeni zewnętrznych właściwa jest komisja kwalifikacyjna,

powoływana przez kierownika zakładu pracy lub jednostki

projektowej.
W skład komisji kwalifikacyjnej powinni wchodzić: przewodniczący

oraz jej członkowie - specjaliści do spraw ochrony pożarowej,

bezpieczeństwa i higieny pracy, technologii oczyszczania ścieków

oraz zainteresowani kierownicy obiektów lub pracowni projektowych.
Przystąpienie do klasyfikacji pomieszczeń, stref lub przestrzeni

zewnętrznych, zagrożonych wybuchem, powinno być poprzedzone:
1) ustaleniem szczegółowego składu ścieków doprowadzanych do

oczyszczalni, ze specjalnym uwzględnieniem substancji palnych lub

wybuchowych, mogących stworzyć zagrożenie wybuchem w czasie

normalnego stanu pracy i w czasie stanu awaryjnego,
2) ustaleniem średnich zrzutów substancji mogących stwarzać

zagrożenie wybuchem w czasie doby, miesiąca i roku.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

W razie zakwalifikowania obiektów, stref i przestrzeni zewnętrznych

oczyszczalni ścieków do jednej z kategorii zagrożenia wybuchem,

należy je oznakować odpowiednimi znakami bezpieczeństwa.
Urządzenia elektryczne w obiektach zagrożonych wybuchem powinny

być wykonane zgodnie z wymaganiami przepisów w sprawie

warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać urządzenia

elektroenergetyczne instalowane w pomieszczeniach, strefach i

przestrzeniach zewnętrznych, zagrożonych wybuchem, przy

uwzględnieniu wilgoci występującej w
miejscu pracy urządzeń.
W przestrzeniach zagrożonych wybuchem zabrania się palenia

tytoniu, używania otwartego płomienia oraz wykonywania prac

mogących spowodować zapłon mieszaniny wybuchowej.
Przed wejściem do pomieszczeń zagrożonych wybuchem należy

uruchomić awaryjną wentylację mechaniczną na okres co najmniej 10

minut.
Uruchamianie wentylatorów powinno być możliwe z wnętrza, jak i na

zewnątrz pomieszczeń zagrożonych wybuchem.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

Kratami w rozumieniu rozporządzenia są urządzenia służące do

zatrzymywania ciał stałych, pływających i wleczonych (skratek). Kraty

mogą funkcjonować jako obiekty lub urządzenia samodzielne albo

elementy technologiczne innego obiektu, np. przepompowni ścieków.

Kraty mogą występować jako obiekty obudowane lub nie obudowane,

wolno stojące lub połączone z innymi obiektami.
Dojścia do krat powinny zapewniać bezpieczne usuwanie skratek oraz

przemieszczanie ich na miejsce czasowego składowania.
Pomieszczenia krat obudowanych powinny być wyposażone w

wentylację grawitacyjną i mechaniczną, zapewniającą utrzymanie

czystości powietrza poniżej granic najwyższych dopuszczalnych norm

stężenia substancji szkodliwych dla zdrowia w czasie przebywania w

nich ludzi.
Układ wentylacji grawitacyjnej w budynku należy tak zróżnicować,

aby około 50% usuwanego powietrza posiadało wloty usytuowane

0,15 m nad poziomem podłogi pomieszczenia najniżej położonego lub

nad najwyższym poziomem ścieków w budynku krat. Przewody te nie

powinny mieć przepustnic. Pozostałe wywietrzniki powinny posiadać

wloty powietrza usytuowane pod stropem.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

Nawiew wentylacji grawitacyjnej w około 30% powinien być

usytuowany nad podłogą, a w około 70% - pod stropem

pomieszczenia.
Wentylacja mechaniczna powinna zapewniać następujący układ

wymiany powietrza:
1) wywiew: 70% dołem, 30% górą,
2) nawiew: 30% dołem, 70% górą.
W budynku krat w chłodnej porze roku należy zapewnić temperaturę

co najmniej +5

W budynku krat należy przewidzieć umywalkę z ciepłą wodą, kabinę

ustępową i pomieszczenie do składowania
środków do dezynfekcji skratek, wyposażone w wentylację

grawitacyjną co najmniej o dwóch wymianach na godzinę oraz zawór

czerpalny z końcówką umożliwiającą podłączenie przewodu do mycia

podłóg i ścian.
Podłogi i ściany do wysokości co najmniej 2 m powinny być wykonane

z materiałów łatwo zmywalnych.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

Kraty nie obudowane, usytuowane bezpośrednio w kanale otwartym,

należy obudować barierami, jak zbiorniki otwarte.
Kraty usytuowane w budynkach powinny być ogrodzone w sposób

zabezpieczający pracowników przed wpadnięciem do zagłębień.
Do obsługi krat powinny być wykonane pomosty robocze i ociekowe

dla odsączania skratek.
Szerokość pomostu roboczego powinna być dostosowana do

rozmiarów kraty, lecz nie mniejsza niż 0,7 m.
Wejście do pomieszczeń lub zagłębień przy kratach powinno być

poprzedzone zbadaniem czystości powietrza i zawartości tlenu.

Badania należy dokonywać za pomocą przyrządów kontrolno-

pomiarowych służących do wykrywania gazów szkodliwych i

niebezpiecznych oraz lamp bezpieczeństwa.
Pracownicy wchodzący do pomieszczenia zagłębionego przy kratach

powinni być wyposażeni w urządzenia do wykrywania gazów

niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia oraz posiadać szelki

bezpieczeństwa z linką asekuracyjną o odpowiedniej długości.
Pracownik schodzący do pomieszczeń lub zagłębień przy kratach

powinien być asekurowany co najmniej przez dwie osoby.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

Nad wejściem lub włazem do pomieszczenia lub zagłębienia powinno znajdować się

urządzenie umożliwiające wydobycie pracownika w razie zasłabnięcia lub utraty

przytomności.
Osoby asekurujące powinny być wyposażone co najmniej w dwa aparaty powietrzne,

linki asekuracyjne oraz w przewoźne urządzenia do wydobywania poszkodowanego z

miejsca zagrożonego, w pozycji głową do góry.
Liczbę osób asekurujących i aparatów powietrznych, w zależności od warunków pracy,

określa kierownik zakładu pracy.

Pomieszczenia pomp i armatury powinny mieć zapewnione wygodne i bezpieczne do

nich dojścia o szerokości co najmniej 0,6 m, jeżeli względy technologiczne nie stawiają

ostrzejszych wymagań. Nie dotyczy to przepompowni z pompami zatapialnymi.
Budowa schodów łączących poziom pomieszczenia pomp z poziomem terenu jest

wymagana wówczas, gdy pompy lub inne urządzenia przepompowni wymagają wejścia

obsługującego przynajmniej raz w czasie zmiany.
Przepompownie jednokomorowe i przepompownie z pompami zatapialnymi powinny

posiadać włazy kanalizacyjne i montażowe, dostosowane do wymiarów pomp i

armatury oraz ewakuacji pracownika w razie zasłabnięcia.
Przepompownie z wydzielonymi zbiornikami czerpalnymi powinny posiadać ściany

szczelne, oddzielające zbiornik czerpalny od pomieszczenia pomp.
Jeżeli do pomieszczeń pomp nie przewidziano schodów, to należy zapewnić otwory

ewakuacyjne. Otworami takimi mogą być otwory montażowe, jeżeli znajdujące się pod

nimi urządzenia nie będą stanowiły przeszkody w ewakuacji pracownika.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

W przepompowniach jednokomorowych wyposażonych w kratę, w których dobowa

masa skratek nie przekracza 100 kg, dopuszcza się ręczne czyszczenie kraty. W

przypadku gdy ilość skratek przekracza 100 kg, usuwanie ich powinno być

zmechanizowane.
Praca pomp w przepompowniach jednokomorowych powinna być zautomatyzowana.
Zasuwy odcinające przepływ ścieków powinny być obsługiwane z poziomu terenu.
Obiekty, o których mowa w ust. 1, powinny być wyposażone w urządzenia

zapewniające bezpieczny montaż i demontaż pomp.
Pomieszczenia technologiczne przepompowni, w których czasowo mogą przebywać

ludzie, powinny posiadać skuteczną wentylację grawitacyjną i mechaniczną oraz

temperaturę +5

Zbiorniki czerpalne w przepompowniach ścieków, zlokalizowane poza budynkiem pomp,

powinny posiadać dwa
rodzaje włazów: kanalizacyjne oraz montażowe, dostosowane do potrzeb

ewakuacyjnych.
Zejścia na dno zbiorników czerpalnych, których głębokość nie przekracza 6 m, powinny

być wyposażone w klamry złazowe.
Zejścia i wyjścia ze zbiorników mogą również odbywać się za pomocą drabin

opuszczonych.
W zbiornikach czerpalnych o głębokości ponad 6 m należy stosować pomosty

dodatkowe (stropy pośrednie, galerie, spoczniki).
Wejście pracownika do zbiornika czerpalnego powinno być poprzedzone zbadaniem

czystości powietrza i zawartości tlenu.
Zbiorniki czerpalne w przepompowniach powinny posiadać wentylację grawitacyjną

zapewniającą co najmniej dwie wymiany powietrza w czasie godziny oraz możliwość

zainstalowania wentylatorów przewoźnych, zapewniających co najmniej 10 wymian w

czasie godziny.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

Przepompownie ścieków ze stałą obsługą powinny spełniać

wymagania przepisów budowlanych, określonych dla pomieszczeń

przeznaczonych na stały pobyt ludzi.
Jeżeli przepompownia nie jest połączona obudowanymi przejściami z

innymi obiektami, w których znajdują się pomieszczenia socjalno-

bytowe oraz higienicznosanitarne, w obiekcie przepompowni należy

urządzić co najmniej:
1) ustęp z umywalką,
2) stanowisko śniadaniowe z możliwością podgrzania posiłku,
3) szafkę na odzież własną i roboczą.
Jeżeli zamiast pomp do podnoszenia ścieków stosowane są

przenośniki ślimakowe lub podnośniki kubełkowe, urządzenia te

powinny być obudowane.
W przypadku dokonywania przeglądu, konserwacji lub remontu pomp,

przenośników ślimakowych i podnośników kubełkowych urządzenia

napędowe powinny być wyłączone i skutecznie zabezpieczone przed

przypadkowym włączeniem.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

Zbiorniki otwartych komór fermentacyjnych powinny być ogrodzone

odpowiednimi barierami.
Dojścia i przejścia wokół otwartych komór fermentacyjnych powinny być

utwardzone.
W pobliżu zejścia na dno zbiornika powinny znajdować się koła ratunkowe z

rzutką lub pływająca tratwa ratunkowa.
Zejście na dno komory może odbywać się za pomocą schodów i drabin.
Wejście na dno zbiornika powinno być poprzedzone opróżnieniem komory i

zmyciem schodów oraz sprawdzeniem stężenia substancji szkodliwych dla

zdrowia w powietrzu na dnie zbiornika.
Komory fermentacyjne zamknięte ze względu na występowanie metanu i

siarkowodoru klasyfikuje się jako obiekty szczególnie niebezpieczne.
Zasięg strefy zewnętrznej zagrożonej wybuchem ustala komisja.
Osad z komory fermentacyjnej należy doprowadzać i odprowadzać w sposób

kontrolowany, aby nie dopuścić do powstania nadmiernego nadciśnienia lub

podciśnienia w komorze fermentacyjnej i w zbiorniku gazu.
Urządzenia zabezpieczające instalację gazową komór fermentacyjnych

powinny być systematycznie przeglądane i kontrolowane, a wyniki kontroli

zapisywane w dziennikach eksploatacji tych urządzeń.
Czyszczenie lub remont wnętrza komory fermentacyjnej zamkniętej powinny

się odbywać zgodnie z opracowaną instrukcją eksploatacji.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

Zbiornik gazu dopuszczony do eksploatacji powinien mieć

odpowiednią dokumentację techniczną, obejmującą:
1) sposób przeprowadzania prób szczelności,
2) zestaw niezbędnego sprzętu przeciwpożarowego wraz ze

szczegółową instrukcją przeciwpożarową,
3) szczegółową instrukcję eksploatacji wraz z wymaganiami

bezpieczeństwa i higieny pracy.
Do zbiornika gazu należy zapewnić dojazd drogą o utwardzonej

nawierzchni.
Hydranty lub zbiorniki przeciwpożarowe powinny być zlokalizowane

przy zbiornikach gazu w odległościach zgodnych z wymaganiami

polskich norm.
Zbiorniki gazu i odsiarczalnie powinny posiadać instalację

piorunochronną.
Zbiorniki gazu powinny być wyposażone we wskaźniki stanów

napełnienia i sygnalizatory świetlne oraz akustyczne tych stanów.
Przed opróżnieniem zbiornika z wody, stanowiącej jego zamknięcie,

należy sprawdzić, czy wnętrze zbiornika jest połączone bezpośrednio

z atmosferą.
W czasie zimy, a szczególnie podczas mrozów lub obfitych opadów

śniegu, zbiorniki gazu konstrukcji teleskopowej należy codziennie

kontrolować i usuwać z nich śnieg i lód.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

Zakład pracy powinien prowadzić miesięczne i roczne kontrole pracy

urządzeń gazowych, a wyniki ich rejestrować i przechowywać dla

celów kontrolnych.
Codziennie należy kontrolować prawidłowość działania urządzeń

pomiarowo-kontrolnych, prawidłowość działania zaworów gazowych

przy tych urządzeniach i inne elementy instalacji.
W odsiarczalni gazu, na przewodach doprowadzających i

odprowadzających gaz, należy zainstalować urządzenia do pomiaru

ciśnienia.
Napełnianie odsiarczalników gazu i włączanie ich do ruchu może się

odbywać tylko przy zamkniętych zaworach na przewodach

odprowadzających gaz.
Wykonywanie prac naprawczych w obrębie strefy zagrożenia

wybuchem i pożarem może się odbywać tylko na podstawie

pisemnego polecenia kierownictwa zakładu i pod fachowym

nadzorem.
Roboty spawalnicze w odsiarczalniach i przy instalacjach gazowych

należy prowadzić zgodnie z opracowaną instrukcją, przez osoby

przeszkolone oraz pod fachowym nadzorem i zgodnie z odrębnymi

przepisami.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

Prace w zbiornikach zamkniętych wymagają specjalnych przygotowań

organizacyjnych i technicznych, określonych w instrukcji eksploatacji.
Prace w zbiornikach zamkniętych powinny być wykonywane na

polecenie pisemne kierownika zakładu lub osoby przez niego

upoważnionej.
Polecenie wejścia do zbiornika lub pracy w nim powinno zawierać

klauzulę "zezwalam na rozpoczęcie robót" oraz określać:
1) miejsce i czas pracy (miesiąc, dzień, godzina),
2) rodzaj i zakres pracy oraz - jeżeli zachodzi taka potrzeba -

kolejność wykonywania poszczególnych czynności,
3) rodzaj zagrożeń, jakie mogą wystąpić podczas wykonywanej pracy,

oraz sposób postępowania w razie ich wystąpienia,
4) sposób sygnalizacji i porozumiewania się między pracującymi a

ubezpieczającymi,
5) drogi i sposoby ewakuacji,
6) sposób prowadzenia akcji ratowniczej i udzielania pierwszej

pomocy.
4. W poleceniu należy podać osoby odpowiedzialne za przygotowanie

i wykonanie pracy zarówno od strony wykonawcy, jak i służb

eksploatacyjnych.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach ścieków.

W przypadku prac wewnątrz zbiornika służby eksploatacyjne są

obowiązane:
1) opróżnić zbiornik i odłączyć go od innych instalacji i zabezpieczyć

przed przypadkowym ich włączeniem lub uruchomieniem urządzeń

wewnątrz zbiornika,
2) przeprowadzić kontrolę składu powietrza wewnątrz zbiornika przed

wejściem pracowników oraz zapewnić jego kontrolę podczas pracy.
Do obowiązków wykonawcy robót należy:
1) zastosowanie niezbędnych środków bezpieczeństwa i higieny

pracy, które powinny być określone szczegółowo w projekcie

organizacji robót,
2) zabezpieczenie miejsca pracy przed pożarem,
3) zapewnienie urządzeń zabezpieczających i środków ochrony

indywidualnej.
Pracownik wchodzący do wnętrza zbiornika powinien pracować w

zespole co najmniej trzyosobowym oraz posiadać sprzęt

zabezpieczający, jak:
1) szelki bezpieczeństwa z linką ewakuacyjną,
2) hełm ochronny,
3) aparat powietrzny lub przewód doprowadzający powietrze,
4) lampa bezpieczeństwa.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy w oczyszczalniach

ścieków.

W czasie przebywania pracowników wewnątrz zbiornika

powinny być otwarte wszystkie włazy, a jeżeli byłoby to

niewystarczające dla utrzymania właściwej jakości

powietrza, należy zastosować mechaniczny dopływ

świeżego powietrza.
Jeżeli podczas wykonywania pracy wewnątrz zbiornika

znajdują się materiały w stanie płynnym lub sypkim,

zagrażające zasypaniem lub utonięciem pracownika,

należy usunąć te zagrożenia lub zastosować odpowiednie

zabezpieczenia, np. w postaci ruchomego pomostu

opuszczanego.
Prace spawalnicze lub stosowanie otwartego płomienia

wymagają zastosowania specjalnych warunków i środków,

zabezpieczających przed wybuchem lub pożarem. Prace

te powinny być wykonywane pod fachowym nadzorem

oraz zgodnie z odrębnymi przepisami.
Zakończenie pracy w zbiorniku powinno być potwierdzone

przez osobę, która wydała to polecenie.

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy przy urządzeniach i

instalacjach energetycznych.

Do prac wykonywanych przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w

warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego należy

zaliczyć w szczególności prace:
1) wewnątrz komór paleniskowych kotłów, kanałów spalin, elektrofiltrów,

walczaków kotła, zasobników, kanałów i lejów zsypowych oraz w zbiornikach

paliw płynnych i gazowych,
2) wewnątrz zasobników węgla, pyłu węglowego, żużla i popiołu oraz innych

zbiorników i pomieszczeń, w których mogą znajdować się gazy lub ciecze

trujące, żrące, duszące, palne lub wybuchowe,
3) w obiegach przygotowywania pyłu węglowego, wewnątrz młynów

węglowych, przy wentylatorach młynowych, cyklonach i separatorach,
4) wymagające odkrycia kadłubów turbin, wymontowania wirników turbiny i

generatora oraz naprawy i wyważania tych wirników,
5) w obiegach wody elektrowni i elektrociepłowni wymagające wejścia do

kanałów, rurociągów, rur ssawnych i zbiorników, jak również prace na

ujęciach i zrzutach wody wykonywane z pomostów, łodzi lub barek oraz

prowadzone pod powierzchnią wody,
6) konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urządzeniach

elektroenergetycznych znajdujących się pod napięciem,
7) wykonywane w pobliżu nie osłoniętych urządzeń elektroenergetycznych

lub ich części, znajdujących się pod napięciem,

Prace szczególnie niebezpieczne

Bezpieczeństwo i higiena pracy przy urządzeniach i

instalacjach energetycznych.

Do prac wykonywanych przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w

warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego należy

zaliczyć w szczególności prace:

8) przy wyłączonych spod napięcia, lecz nie uziemionych, urządzeniach