PRAWO WOJENNE (PRAWO

HUMANITARNE, MIĘDZYNARODOWE

PRAWO HUMANITARNE KONFLIKTÓW

ZBROJNYCH)

1. Źródła, zasady i normy prawa

wojennego (międzynarodowego
prawa humanitarnego konfliktów
zbrojnych).

1.1. Źródła współczesnego prawa

humanitarnego konfliktów
zbrojnych.

1.2. Zasady międzynarodowego

prawa humanitarnego konfliktów
zbrojnych: konieczności wojennej
(wojskowej), humanitaryzmu i
proporcjonalności.

1.3. Podstawowe normy prawa

humanitarnego.

1. 4. Konflikt międzynarodowy a

konflikt wewnętrzny.

2. Cele wojskowe według prawa wojennego.
2.1. Siły zbrojne i inni kombatanci.
2.2.Urządzenia, obiekty i stanowiska
wojskowe.
2.3. Inne obiekty i urządzenia, które
przyczyniają się do
działań wojskowych i których
unieszkodliwienie daje
określoną korzyść wojskową.

 

3. Podstawowe kategorie osób podlegające
ochronie
międzynarodowego prawa humanitarnego
konfliktów
zbrojnych.
3.1. Osoby cywilne.
3.2. Wojskowa i cywilna służba medyczna.
3.3. Personel duchowny.
3.4. Personel przydzielony do strzeżenia
obiektów
kulturalnych.
3.5. Personel obrony cywilnej.

PRAWO WOJENNE (PRAWO

HUMANITARNE, MIĘDZYNARODOWE

PRAWO HUMANITARNE KONFLIKTÓW

ZBROJNYCH)

PRAWO WOJENNE (PRAWO

HUMANITARNE, MIĘDZYNARODOWE

PRAWO HUMANITARNE KONFLIKTÓW

ZBROJNYCH)

 

4.

Podstawowe

kategorie

obiektów

podlegających ochronie m.p.h.k.z.
4.1. Obiekty służby medycznej.
4.2. Obiekty kulturalne oznakowane.
4.3. Obiekty kulturalne i obiekty kultu
religijnego.
4.4. Obiekty obrony cywilnej.
4.5. Budowle lub urządzenia zawierające
niebezpieczne
siły.
4.6. Strefa sanitarna i bezpieczeństwa,
zdemilitaryzowana,

miejscowości

nie

bronione, strefa zneutralizowana.

 

5. Traktowanie ofiar wojny.
5.1. Traktowanie rannych i chorych.
5.2. Status jeńca wojennego.
5.3. Postępowanie z osobami cywilnymi,
podlegającymi
internowaniu.
5.4. Postępowanie ze zmarłymi.
5.6. Poszukiwanie ofiar wojny.

PRAWO WOJENNE (PRAWO

HUMANITARNE, MIĘDZYNARODOWE

PRAWO HUMANITARNE KONFLIKTÓW

ZBROJNYCH)

6. Dokumenty tożsamości.
6.1. Karty tożsamości.
6.2. Tabliczki tożsamości.
6.3. Karta o wzięciu do niewoli.

 

7. Ograniczenia dotyczące środków walki
zbrojnej.
7.1. Ograniczenia w stosowaniu broni palnej
i min
przeciwpiechotnych.
7.2. Zakaz stosowania broni biologicznej i
chemicznej.
7.3. Ograniczenia w odniesieniu do nowych
rodzajów
broni.

 

8. Zabronione metody walki zbrojnej.
8.1. Gwarancje podstawowe.
8.2. Podstawowe zakazy w metodach walki.
8.3. Zabronione treści wojny
psychologicznej.
8.4. Represalia jako instytucja prawa
wojennego.

PRAWO WOJENNE (PRAWO

HUMANITARNE, MIĘDZYNARODOWE

PRAWO HUMANITARNE KONFLIKTÓW

ZBROJNYCH)

9. Prawo operacji pokojowych ONZ.
9.1. Wybrane elementy międzynarodowego
prawa
humanitarnego konfliktów zbrojnych.
9.2. Międzynarodowe prawo prawa
człowieka.
9.3. Prawo wewnętrzne państw
uczestniczących w misjach
pokojowych (zasady użycia wojska poza
granicami
państwa, zasady użycia broni).

10. Odpowiedzialność karna sprawców
zbrodni
wojennych, zbrodni przeciwko pokojowi i
ludzkości.
10. 1. Katalog przestępstw wojennych
ustalonych po II
wojnie światowej.
10.2. Współczesne zasady międzynarodowej
odpowiedzialności karnej.
10.3. Ustawodawstwo polskie w przedmiocie
ścigania
i karania sprawców zbrodni
wojennych.

ROZWÓJ PRAWA WOJENNEGO

Deklaracja paryska

w przedmiocie

Prawa wojny

morskiej –

16.04.1865r.

Deklaracja paryska

w przedmiocie

Prawa wojny

morskiej –

16.04.1865r.

Deklaracja o

zakazie używania

pocisków

wybuchających

małego kalibru

PETERSBURG

11.XII.1868r.

Deklaracja o

zakazie używania

pocisków

wybuchających

małego kalibru

PETERSBURG

11.XII.1868r.

Oxford Manual

1880r.

Oxford Manual

1880r.

Kodeks

Liebera 1863

Kodeks

Liebera 1863

Deklaracja

brukselska

1874r.

Deklaracja

brukselska

1874r.

 

III Konwencja w

sprawie

przystosowania do

wojny morskiej zasad

Konwencji Genewskiej

z dnia 22.08.1864r.

Deklaracja o zakazie zrzucania pocisków

i środków wybuchowych z

balonów lub innymi podobnymi nowymi

sposobami

Deklaracja o zakazie używania kul, które

łatwo rozszerzają się lub spłaszczają w

ciele ludzkim, czyli tzw. pocisków “dum-

dum”

Deklaracja o zakazie używania pocisków,

których jedynym zadaniem jest

rozprzestrzenianie gazów duszących lub

trujących

II Konwencja o prawach i zwyczajach

wojny lądowej

I Konferencja

pokojowa w

Hadze

29.07.1899r.

I Konwencja w

sprawie pokojowego

załatwiania sporów
międzynarodowych

I Konwencja

o pokojowym

załatwianiu sporów

międzynarodowych

II Konwencja o

ograniczeniu użycia siły

dla ściągania długów

zawarowanych umową

III Konwencja

dotycząca rozpoczęcia

kroków

nieprzyjacielskich

Deklaracja w sprawie

zakazu zrzucania

z balonów

pocisków i

środków

wybuchowych

IV Konwencja dotycząca praw

i zwyczajów wojny lądowej

V Konwencja dotycząca praw

i obowiązków mocarstw i
osób neutralnych w razie

wojny lądowej

VI Konwencja o postępowaniu

ze statkami handlowymi

nieprzyjaciela na początku

działań wojennych

VII Konwencja o przerabianiu

statków handlowych na okręty

VIII Konwencja dotycząca

zakładania min

wybuchających automatycznie

za dotknięciem

IX Konwencja o

bombardowaniu przez siły

morskie w czasie wojny

X Konwencja w sprawie

zastosowania do wojny

morskiej zasad Konwencji

genewskiej

XIII Konwencja dotycząca praw

i obowiązków

mocarstw neutralnych w

razie wojny morskiej

XII konwencja w sprawie

utworzenia Międzynarodowego

Trybunału Kaperskiego

XI Konwencja o pewnych

ograniczeniach w

wykonywaniu prawa zdobyczy

podczas wojny morskiej

II Konferencja pokojowa w Hadze

18.10.1907r.

ROZWÓJ PRAWA HASKIEGO

Protokół w sprawie przepisów o

akcji wojennej łodzi

podwodnych ustalonych w

części IV Traktatu

Londyńskiego z 22.04.1930

r.

Protokół dotyczący zakazu

używania na wojnie gazów

duszących, trujących lub

podobnych środków

bakteriologicznych z

17.06.1925 r.

Haskie reguły wojny powietrznej

z 1923 r.

Konwencja o ochronie dóbr

kulturalnych w razie

konfliktu zbrojnego

14.05.1954 r. Haga

Protokół II z 1.04.1999 r.

II Konferencja pokojowa w

Hadze

18.10.1907 r.

III Konwencja dotycząca

rozpoczęcia kroków

nieprzyjacielskich

IV Konwencja dotycząca praw

i zwyczajów wojny

lądowej

V Konwencja dotycząca praw

i obowiązków

mocarstw i osób neutralnych

w razie wojny lądowej

VIII Konwencja dotycząca

zakładania min

wybuchających automatycznie

za dotknięciem

IX Konwencja o

bombardowaniu przez siły

morskie w czasie wojny

XIII Konwencja dotycząca praw

i obowiązków

mocarstw neutralnych w

razie wojny morskiej

Deklaracja w sprawie zakazu

zrzucania z balonów pocisków i

środków wybuchowych

I Konwencja

o pokojowym

załatwianiu sporów

międzynarodowych

II Konwencja o

ograniczeniu użycia siły

dla ściągania długów

zawarowanych umową

ROZWÓJ PRAWA GENEWSKIEGO

RANNI I CHORZY

NA LĄDZIE

RANNI I CHORZY

NA LĄDZIE

I KONFERENCJA

GENEWSKA

CZERWONEGO KRZYŻA

-

        

w sprawie

polepszenia losu

rannych wojskowych

w armiach w polu

będących”

22.08.1864

II KONFERENCJA

GENEWSKA

6.07.1906

III KONFERENCJA

GENEWSKA

27.07.1929

Konwencja o

polepszeniu losu

rannych i chorych

w armiach w polu

 

I Konwencja o

polepszeniu losu

rannych i chorych

w armiach

czynnych

12.08.1949r.

RANNI, CHORZY,

ROZBITKOWIE

NA MORZU

RANNI, CHORZY,

ROZBITKOWIE

NA MORZU

I Konferencja

pokojowa

w Hadze

29.07.1899r.

“O

przystosowaniu

do wojny
morskiej

Konwencji

Genewskiej z

1864r.”

II Konferencja

pokojowa

 

X Konwencja

Haska

z 18.10.1907

II Konwencja

o

polepszeniu losu

rannych,

chorych i

rozbitków sił

zbrojnych na

morzu

12.08.1949r.

JEŃCY

WOJENNI

JEŃCY

WOJENNI

III Konwencja

o traktowaniu

jeńców

wojennych

12.08.1949r.

Konwencja

o

traktowaniu

jeńców

wojennych

27.07.1929r.

OSOBY

CYWILNE

OSOBY

CYWILNE

IV

Konwencja

o ochronie

osób

cywilnych

podczas

wojny

12. 08.

1949r.

 

I Protokół

dodatkowy
8.06.1977r.

 II Protokół

dodatkowy

8.06.1977r.

III Protokół dodatkowy

2005 r.

OGRANICZENIA W STOSOWANIU BRONI

Konwencja o zakazie lub ograniczeniu użycia

pewnych broni konwencjonalnych, które mogą

być uważane za powodujące nadmierne cierpienia

lub mające niekontrolowane skutki z 10.

10. 1980r.

Konwencja o zakazie używania technicznych

środków oddziaływania na środowiskowo w

celach militarnych lub innych wrogich

celach z 18.05.1977r.

Traktat o całkowitym zakazie prób jądrowych

z 10.09.1996r.

PROTKÓŁ GENEWSKI

17.06.1925r.

Konwencja o zakazie prowadzenia badań,

produkcji i gromadzenia zapasów

broni bakteriologicznej (biologicznej) i

toksycznej oraz o ich zniszczeniu

z 10.04.1972r.

Konwencja o zakazie prowadzenia badań,

produkcji, składowania i użycia broni

chemicznej oraz o zniszczeniu jej zapasów z

13.01.1993

Protokół w sprawie zakazów lub

ograniczeń użycia min, min pułapek i

innych urządzeń

Konwencja o zakazie użycia składowania,

produkcji i przekazywania min

przeciwpiechotnych oraz o ich zniszczeniu z

5.12.1997

PROTOKÓŁ II

Znowelizowany

3.05.1996r. 

Protokół II

Protokół w sprawie zakazów lub

ograniczeń użycia broni zapalających

Protokół III

Zakaz użycia laserowych broni

oślepiających z 13.X.1995r.

Protokół IV

Protokół w sprawie zakazu używania

broni, które pozostawiają w ciele

ludzkim odłamki niewykrywalne

promieniami Rentgena

Protokół I

Protokół V

Konwencja o zakazie produkcji, składowania
i używania bomb i pocisków kasetowych z 3.
XII.2008 r.

Protokół dotyczący ładunków
wybuchowych stanowiących
pozostałości wojny z 28.XI.2003 r.

Protokół V

Protokół V

Podstawowe normy

prawa wojennego

1)

Wojna

jest

stosunkiem

między

państwami, a nie między ludnością jednego
państwa a drugiego.

2)

Strony

wojujące

nie

mają

nieograniczonego prawa wyboru środków
szkodzenia nieprzyjacielowi (art. 22 RH i
art. 35 PD I). Nie wolno używać broni lub
metod prowadzenia działań zbrojnych, które
powodują zbędne cierpienia i niepotrzebne
straty.

3) Zasadniczym celem wojny jest pokonanie
przeciwnika i narzucenie mu swej woli.
Dlatego

też

środki

szkodzenia

nieprzyjacielowi stosowane w walce powinny
być ograniczone do osiągnięcia tego celu.

4)

Działania

wojenne

powinny

być

prowadzone przeciwko siłom zbrojnym
przeciwnika. Ludność cywilna, pojedyncze
osoby cywilne oraz dobra kultury nie mogą
być celem ataku.

5) Nie wolno zabijać żołnierzy przeciwnika,
którzy się poddają. Ujęci kombatanci mają
status jeńców wojennych i nie mogą być
poddani jakimkolwiek represjom.

6) Każda osoba powinna mieć prawo do
podstawowych gwarancji procesowych w
przypadku

popełnienia

przestępstwa

przeciwko władzy okupacyjnej.

7) Osoby wyłączone z walki (ranni, chorzy)
powinni być objęci opieką i chronione.

a) Zasada humanitarności

Zasada humanitarności polega na unikaniu

niepotrzebnych cierpień w czasie prowadzenia
operacji wojskowych. Humanitaryzm to także
ochrona rannych, chorych, to nakaz niesienia
pomocy wszystkim, którzy jej potrzebują w związku
z działaniami wojennymi. Według tej zasady
dowódca ma minimalizować straty wojsk własnych i
przeciwnika

poprzez

wydanie

odpowiednich

ostrzeżeń oraz dobór właściwych środków w
czasie prowadzenia ataku lub obrony.

 

b) Zasada konieczności wojennej (wojskowej)

Zasadę konieczności wojennej określa się

jako użycie sił zbrojnych (przemocy) tylko dla
przeprowadzenia operacji wojskowych. Konieczność
wojenna czyni dopuszczalnymi akty przemocy, które
w czasie pokoju są niedopuszczalne. Dotyczy to
prowadzenia ataku, niszczenia celów wojskowych, a
w przypadku pokonania przeciwnika ustanowienia
na

jego

terytorium

okupacji

wojennej.

Koniecznością wojskową nie można usprawiedliwiać
działań stanowiących naruszenia prawa wojennego.

 
c) Zasada proporcjonalności

Jest to świadomy wybór i podjęcie decyzji na

podstawie

posiadanych

informacji

(o

celach

wojskowych, obiektach chronionych, skupiskach
ludności cywilnej) po uwzględnieniu korzyści
wojskowej i względów humanitarnych. Inaczej
mówiąc zasada proporcjonalności jest łącznikiem
między dwiema poprzednimi zasadami. Zasada
proporcjonalności to linia postępowania dowódcy,
która powinna wykluczyć prowadzenie operacji przy
nadmiernych stratach w stosunku do oczekiwanych
korzyści wojskowych.

ZASADY PRAWA WOJENNEGO STOSOWANE W WALCE

Prawo

wojenne

to

normy

prawa

międzynarodowego, regulujące zagadnienia

związane z wojną, takie jak skutki

rozpoczęcia wojny, obszar wojny, miejsce

(teatr) działań wojennych, środki prowadzenia

wojny i sposoby szkodzenia przeciwnikowi w

wojnie lądowej, morskiej i powietrznej,

okupacja wojskowa, sytuacja prawna jeńców,

traktowanie chorych i rannych oraz ludności

cywilnej, a także neutralność państwa.

 

Wedle prof. R. Bierzanka, prof. T. Leśki

prawo wojenne można zdefiniować jako zespół
norm regulujących walkę zbrojną państw (lub
innych podmiotów prawa międzynarodowego).
Głównym celem tych norm jest złagodzenie
okrucieństw wojny, mają więc one charakter
humanitarny. Wiele norm prawa wojennego,
jak np. podstawowe normy zapewniające
ochronę ludności cywilnej lub rannych i
chorych

są

normami

bezwzględnie

obowiązującymi, a więc stanowią ius cogens.
Powyższą definicję prawa wojennego akceptuje
także W. Góralczyk.

DEFINICJE PRAWA WOJENNEGO

T. Leśko

rozwój prawa wojennego widział na tle

rozwoju historycznego konfliktów zbrojnych. Wedle niego
najpierw „ukształtowały się zasady, określające
reguły walki zbrojnej ( ius in bello) oraz zasady
neutralności w wojnie. Następnie ukształtowały się
zasady ochrony humanitarnej, a dopiero w XX
wieku -międzynarodowe zasady przeciwwojenne
oraz zasady międzynarodowej odpowiedzialności
karnej”.

Według L.

Łukaszuka

- prawo konfliktów

zbrojnych uwzględnia:

a) prawo przeciwwojenne (zakaz użycia siły,
agresji, kontrola zbrojeń i transferu uzbrojenia,
rozbrojenie;

b) prawo wojenne (prawo humanitarne);

c) prawnomiędzynarodowe reguły prowadzenia
walki zbrojnej (działania wyodrębnionymi siłami,
ograniczenie wzajemnego szkodzenia sobie przez
siły wojujące;

d) międzynarodowe prawo karne (odpowiedzialność
za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko pokojowi
i ludzkości.

L. Łukaszuk

definiuje międzynarodowe prawo

humanitarne (prawo wojenne), „jest częścią prawa
konfliktów

zbrojnych

(działu

prawa

międzynarodowego publicznego) - regulującą walkę
zbrojną państw i innych podmiotów prawa
międzynarodowego,

ograniczającą

w

celach

humanitarnych zakres użycia środków i
metod szkodzenia nieprzyjacielowi, zapewniającą
ochronę

jeńców,

rannych

i

chorych

stron

walczących oraz ochronę ludności i
obiektów cywilnych, w tym dóbr kultury.

DEFINICJE PRAWA WOJENNEGO

L. Antonowicz prawo wojenne traktuje jako
prawo konfliktów zbrojnych, a częścią zaś
tego działu prawa międzynarodowego jest
„międzynarodowe

prawo

humanitarne

konfliktów zbrojnych”.

R. Jasica

stwierdza, że coraz powszechniejsze

stosowanie

terminu

„międzynarodowe

prawo

humanitarne” - także w licznych dokumentach ONZ -

przemawia za odrzuceniem pozostałych terminów i

przyjęciem

terminu

-

międzynarodowe

prawo

humanitarne konfliktów zbrojnych.

M. P. H. K. Z. - jest to zespół norm ustanowionych

przez

umowy

międzynarodowe

lub

zwyczaj

międzynarodowy, mających na celu ograniczenie

prawa

stron

konfliktów

zbrojnych

międzynarodowych i

niemiędzynarodowych do stosowania metod i

środków walki celem ochrony osób i dóbr przed

skutkami takich konfliktów.

DEFINICJE PRAWA WOJENNEGO