EDUKACJA

To ogół działań, procesów i warunków, które
mają sprzyjać rozwojowi człowieka, a rozwój
jest określany poprzez lepsze rozumienie siebie
i relacji ze światem, skuteczniejszą kontrolę
własnych zachowań i większe sprawstwo
wobec procesów zewnętrznych .
(Kwieciński 1996)

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

EDUKACJA

to ogół oddziaływań międzygeneracyjnych służących
formowaniu całokształtu zdolności życiowych
człowieka (fizycznych, poznawczych, estetycznych,
moralnych i religijnych), czyniącym z niego istotę
dojrzałą, świadomie realizującą się, „zadomowioną” w
danej kulturze, zdolną do konstruktywnej krytyki i
refleksyjnej afirmacji…
(Leksykon 2000)

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

WYCHOWANIE

• Świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na

stosunku wychowawczym między wychowankiem a
wychowawcą, której celem jest wywoływanie zamierzonych
zmian w osobowości wychowanka (Okoń 1998).

• Byt społeczny, będący wytworem przynajmniej dwóch osób,

pomiędzy którymi zachodzi relacja wyrażająca się w
przekraczaniu przestrzeni międzypodmiotowej za pomocą
obranej formy kontaktu, w ramach którego podmiot wychowujący
(działający) kierując się powszechnie uznanym dobrem umożliwia
podmiotowi wychowywanemu (doznającemu) osiągnąć wzrost
własnej tożsamości (Tchorzewski).

• Wspólna wędrówka wychowanka i wychowawcy ku horyzontowi

prawdy, dobra, piękna (Gadacz).

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

WYCHOWANIE

• jest formowaniem, kształtowaniem, zmienianiem czyjejś osobowości,

spowodowaniem czy wyzwalaniem w niej pożądanych zmian
(Konarzewski 1987).

• jest profesjonalnym, świadomym, celowym utrzymaniem,

doskonaleniem i rozwijaniem pozytywnych oraz funkcyjnych możliwości
człowieka, jego funkcji psychicznych, procesów i cech osobowości
(Zelina 2004).

• jest przygotowywaniem do zadań i ról życiowych, czyli zamierzoną

pomocą w socjalizacji osoby (Muszyński 1974)

• jest czynnością gwarantującą w społeczeństwie przekaz „kapitału

duchowego” z pokolenia na pokolenie. Jej istotą jest przekaz w rodzinie
już od najwcześniejszego wieku dzieci wzorców i norm postępowania,
rytuałów komunikacyjnych, nawyków higienicznych i tym podobnych
(Prucha 2000).

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

WYCHOWANIE

• jest zamierzonym i świadomym oddziaływaniem na człowieka,

współtworzącym „jego osobową indywidualność” (Cichoń 1981).

• jest wprowadzaniem drugiej osoby w wartościowy sposób życia,

które liczy się z nią jako wartością, umożliwia jej pełną
samorealizację oraz odwołuje się do wszystkich jej społecznie i
biologicznie uformowanych sił dla jej wyrażenia się w świecie, a
może i dla spełnienia w nim jej powołania (Ruciński 1988).

• jest to praca z człowiekiem i nad człowiekiem przy jego aktywnym

współudziale, jako osobą, która znajduje się w stanie dojrzewania i
rozwoju (Tischner 1981).

• jest szczególną relacją międzyludzką, w której podmiotem i zarazem

przedmiotem czynów wychowujących jest osoba (Nowak 1999).

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

WYCHOWANIE

• Trzy znaczenia:

– wszelkie nieintencjonalne działanie społeczne jakoś

formujące człowieka (znaczna część naukowców zamiast
o wychowaniu w tym znaczeniu mówi o socjalizacji)

– wszelkie działanie podejmowane intencjonalnie w celu

formowania człowieka

– działania podejmowane intencjonalnie w celu

formowania tych aspektów osobowości człowieka, które
związane są z wartościami i emocjami, a więc na
przykład kształtowanie postaw w stosunku do innych
ludzi, różnych obiektów, idei abstrakcyjnych i samego
siebie

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

WYCHOWANIE

TO DZIAŁANIE ŚWIADOME I CELOWE

Wszelkie nieintencjonalne wpływy otoczenia nazywamy

raczej socjalizacją, albo „spontaniczną socjalizacją”.

SOCJALIZACJA: proces kształtowania mentalności,

postaw i działań ludzi przez społeczeństwo.

SOCJALIZACJA WYPRZEDZAJĄCA: naśladowanie reguł

i wzorów, a zwłaszcza sposobu i stylu życia
środowisk, do których aspirujemy i w których
chcielibyśmy zostać zaakceptowani.

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

KSZTAŁCENIE

• To ogół czynności i procesów

umożliwiających ludziom poznanie
przyrody, społeczeństwa i kultury, a
zarazem uczestnictwo w ich
przekształcaniu, jak również możliwie
wszechstronny rozwój sprawności
fizycznych i umysłowych,
zainteresowań i zdolności...

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

NAUCZANIE

Planowa i systematyczna praca nauczyciela z

uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych,

trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach

i całej osobowości - pod wpływem uczenia się i

opanowywania wiedzy, przekazywania wartości i

działań praktycznych (W. Okoń).

UCZENIE SIĘ

Proces, w którego toku na podstawie doświadczenia,

poznania i ćwiczenia powstają nowe formy

zachowania się i działania lub ulegają zmianie

formy wcześniej nabyte (W. Okoń).

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

PEDAGOGIKA

To nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność
wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego
społeczeństwa - a przede wszystkim młodego pokolenia - w
wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania,
system wartości, postawy i przekonania oraz
przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój (Okoń).

PEDAGOGIKA=DYDAKTYKA+TEORIA WYCHOWANIA

Pedagogika to dyscyplina naukowa (lub dziedzina wiedzy) o
procesach edukacyjnych i dyskursach edukacyjnych, czyli
zadaniem jej jest wytwarzanie wiedzy o całokształcie
praktyki edukacyjnej – minionej i aktualnej. Obiektem
badań tak rozumianej pedagogiki są więc pedagogie we
wszystkich swoich znaczeniach (Hejnicka-Bezwińska)

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

PEDAGOGIA

• sztuka skutecznego wywierania wpływu na dzieci i

młodzież dla zrealizowania określonych celów
edukacyjnych („uprawa ludzkiego ducha”)

• paradygmat edukacyjny, który może występować w

postaci 1/ doktryny pedagogicznej, 2/ideologii
edukacyjnej, 3/ ukrytego programu wychowania

• względnie trwały i spójny zbiór praktyk edukacyjnych,

poprzez które jednostka przyswaja sobie (lub rozwija
dotychczas istniejące) formy postępowania, wiedzy,
umiejętności i kryteria ich oceny, przejmując je od kogoś
(lub czegoś), kogo uznaje za stosownego ich
dostarczyciela (przekaziciela) i ewaluatora

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

PARADYGMAT

• dostarcza modelowych rozwiązań uprawiającym daną

dyscyplinę naukową lub typ nauk (model nauki i
naukowości) i obejmuje: 1) zbiór przyjętych założeń,
2) zbiór podstawowych teorii i twierdzeń opisujących i
wyjaśniających rzeczywistość lub jej fragment (np.
edukację), 3) instrumentarium badawcze, 4)
zastosowania osiągniętych wyników badań (T. S.
Kuhn). Współczesna pedagogika dopuszcza
współistnienie wielu paradygmatów naukowych.

• przyjęty sposób widzenia rzeczywistości w danej

dziedzinie, doktrynie itp.

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

CELE EDUKACJI SZKOLNEJ

• Poznanie tradycji, historii i kultury społeczeństwa polskiego

na tle szerszego dorobku cywilizacyjnego ludzkości.

• Wyposażenie w wiedzę niezbędną do funkcjonowania w

pierwszej połowie XXI wieku wraz z umiejętnością stosowania
tej wiedzy w sytuacjach nowych i nieoczekiwanych.

• Wytworzenie chęci służenia ojczyźnie i poczucia

odpowiedzialności za państwo.

• Przygotowanie do funkcjonowania w demokratycznym

społeczeństwie obywatelskim.

• Wytworzenie trwałej tendencji do zdobywania wiedzy,

samokształcenia i samopoznawania wraz z umiejętnością
skutecznego podejmowania działań w tej dziedzinie.

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

CELE EDUKACJI SZKOLNEJ (2)

• Wyrobienie otwartej postawy wobec ludzi należących do

innych narodów i społeczeństw.

• Wyrobienie umiejętności porozumiewania się z innymi.

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

NAUCZYCIEL

• TRANSFORMATYWNY INTELEKTUALISTA
• PRZEWODNIK, TŁUMACZ
• REFLEKSYJNY PRAKTYK
• RADYKALIZM HUMANISTYCZNY
• TAKT
• ODPOWIEDZIALNOŚĆ
• MĄDROŚĆ PRAKTYCZNA
• AUTONOMICZNY PODMIOT
• PROFESJONALIZM+EGZYSTENCJALNA

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

• PERMANENTNY ROZWÓJ (TAKŻE MORALNY)

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

ROLE PEŁNIONE PRZEZ

NAUCZYCIELA

• ORGANIZATORSKO-KIEROWNICZA (STRAŻNIK

CZASU, PANOWANIE NAD POROZUMIEWANIEM SIĘ,
DYSPONOWANIE POMOCAMI DYDAKTYCZNYMI,
UTRZYMYWANIE PORZĄDKU I DYSCYPLINY)

• OSOBA MOBILIZUJĄCA UCZNIÓW DO NAUKI
• OSOBA UŁATWIAJĄCA UCZNIOM PRACĘ
• NAUCZYCIEL JAKO DORADCA (WSPARCIE)
• NAUCZYCIEL JAKO EKSPERT
• WYCHOWAWCA

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

STYLE KIEROWANIA

WYCHOWAWCZEGO

• TO MINISTRATEGIA PEŁNIENIA ROLI KIEROWNICZEJ

• STYL AUTOKRATYCZNY
• STYL LAISSEZ-FAIRE
• STYL DEMOKRATYCZNY
• STYLE POŚREDNIE

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

UCZEŃ - NAJWAŻNIEJSZA OSOBA

W PROCESIE KSZTAŁCENIA

• ROZWÓJ DZIECKA A ROLA NAUCZYCIELA
• NIEPOWODZENIA SZKOLNE
• ADOLESCENCJA
• NIESTAŁOŚĆ PSYCHORUCHOWA
• NIERÓWNOMIERNOŚĆ ROZWOJU
• INTELIGENCJA
• PAMIĘTANIE I UCZENIE SIĘ
• STADIA ROZWOJU POZNAWCZEGO:

SENSOMOTORYCZNE, PRZEDOPERACYJNE, OPERACJI
KONKRETNYCH, OPERACJI FORMALNYCH

• ROZWÓJ MORALNY

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE

UCZEŃ - NAJWAŻNIEJSZA OSOBA

W PROCESIE KSZTAŁCENIA (2)

• LĘK
• ZDOBYWANIE WIEDZY O UCZNIU
• KLASA SZKOLNA JAKO GRUPA SPOŁECZNA

PODSTAWOWE POJĘCIA

PEDAGOGICZNE