Wybrane aspekty

uzależnienia od alkoholu

wśród kobiet

Marcin Ziółkowski

Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego CM UMK

Współczesne trendy

• W latach 80-tych, w USA proporcję mężczyzn uzależnionych

od alkoholu do kobiet uzależnionych od alkoholu oceniano

na 5:1,

• W latach 90-tych na 2,5:1,

• W grupie wiekowej osób młodszych proporcja kobiet

i mężczyzn, u których występują problemy

alkoholowe szacowana jest na 1:1

• Jako przyczyny tak wysokiego wzrostu wymienia się oprócz

faktycznego zwiększenia konsumpcji alkoholu przez kobiety

również poprawę metodologii badań epidemiologicznych

oraz większą otwartość osób badanych do przyznawania się

w badaniach do nadużywania alkoholu niż było to w

minionych czasach.

• Ryzyko powstania problemów związanych z nadużywaniem

od alkoholu jest znamiennie wyższe u osób urodzonych po

1951 roku niż u osób urodzonych przed 1951 rokiem, wzrost

ten jest znacznie bardziej wyraźny u kobiet (odpowiednio z

6% do 11%) niż u mężczyzn (odpowiednio z 33% do 44%)

Metabolizm alkoholu u kobiet i

mężczyzn (1)

• Kobiety w porównaniu z mężczyznami po konsumpcji

mniejszych ilości alkoholu uzyskują taki sam jak oni poziom

alkoholemii we krwi

• Kobiety mają zwykle mniejszą proporcję wody do całej masy

ciała niż mężczyźni, tak, więc po spożyciu alkoholu, u kobiet

rozpuszcza się on w mniejszej ilości wody niż u mężczyzn

• Kobiety metabolizują kilkakrotnie mniejsze ilości alkoholu

w błonie śluzowej żołądka niż mężczyźni, co w

konsekwencji powoduje, że więcej alkoholu u kobiet niż u

mężczyzn dostaje się poprzez błonę śluzową żołądka do

krwiobiegu

• Kobiety szybciej niż mężczyźni metabolizują alkohol

w wątrobie, co czyni je bardziej podatne na

uszkodzenie wątroby wywołane nadużywaniem alkoholu

• Badania u zwierząt sugerują, że estrogeny również mogą

usposabiać do większego uszkodzenia wątroby przez

alkohol, tak, więc być może wyższy u kobiet niż u mężczyzn

poziom estrogenów dodatkowo powoduje, że kobiety

bardziej niż mężczyźni narażone są na

uszkodzenie wątroby spowodowane nadużywaniem alkoholu

Metabolizm alkoholu u kobiet i

mężczyzn (2)

• Kobiety: estrogeny oraz „stała” sekrecja

hormonu wzrostu sprzyjają wzrostowi

aktywności dehydrogenazy aldehydowej –

większa wrażliwość wątroby na

uszkodzenie przez alkohol

• Mężczyźni: androgeny oraz „pulsacyjna”

sekrecja hormonu wzrostu zmniejszają

aktywność ADH

• Cytochromy CYP2C12 i CYP2C11

podlegają regulacji przez hormony

płciowe – u kobiet większe ryzyko

stłuszczenia wątroby na skutek

nadużywania alkoholu

Metabolizm alkoholu u kobiet i

mężczyzn (3)

•Oś podwzgórzowo – przysadkowo

– gonadalno – wątrobowa

•Kobiety nadużywające alkohol:

zaburzenia miesiączkowania,
bezpłodność

•Mężczyźni nadużywający alkohol:

hipogonadyzm i
hiperestrogenizm

Cel pracy

• Porównanie wpływu picia alkoholu, płci

i uszkodzenia wątroby na stężenie
hormonów płciowych u kobiet i mężczyzn
z zespołem zależności alkoholowej

• Augustyńska Beata

Budzyński Jacek

• 2. Katedra i Zakład Patobiochemii i Chemii

Klinicznej, CM UMK

• 3. Klinika Gastroenterologii, Chorób

Naczyń i Chorób Wewnętrznych CM UMK

Osoby badane i metoda

• Zbadano 37 kobiet i 25 mężczyzn z zza

pijących alkohol na 7 dni przed
wykonaniem pierwszych oznaczeń
biochemicznych

• U wzystkich badanych oznaczono: AspAT,

AlAT, GTP, bilirubinę, prolaktynę (PRL),
folikulotropinę (FSH), luteotropinę (LH),
Estradiol (ES), progesteron (PROG),
testesteron (TEST)

• Oznaczeń hormonalnych dokonano u

kobiet w 3 fazach cyklu, u mężczyzn na
początku badania

Wyniki (1)

• Prolaktyna - powyżej normy: m (32%),

k (70, 70, 63%)

• Kobiety: LH poniżej normy (32, 81,

16%), FSH poniżej normy (36, 52, 8%),

ES poniżej normy (17, 28, 14%)

• Kobiety z uszkodzoną wątrobą

(transaminazy>40) miały niższe

wartości FSH2, FSH3, LH3 niż kobiety

z nie uszkodzoną wątrobą

Wyniki (2)

• Analiza wieloczynnikowa ukazała,

że kobiety z zza, były bardziej podatne

od mężczyzn na zaburzenia sekrecji

PRL i ES2, a mniej podatne na

zaburzenia sekrecji FSH i LH

• Uszkodzenie wątroby było niezależnym

czynnikiem determinującym

wystąpienie nadmiernego stężenia PRL

we wczesnym okresie abstynencji

Przebieg uzależnienia

• Uzależnienie rozwija się u kobiet w krótszym czasie niż

u mężczyzn, objawy uzależnienia są relatywnie mniej

wyrażone, częściej współwystępują u nich

do uzależnienia zaburzenia afektywne i lękowe

• Piazza i wsp. (1989) wykazali, że kobiety średnio o 2

lata później niż mężczyźni po raz pierwszy piją alkohol,

nie różnią się od mężczyzn czasem między

pierwszą konsumpcją alkoholu a pierwszym poważnym

upojeniem alkoholowym oraz pierwszym poważnym

upojeniem alkoholowym a pojawieniem się pierwszych

problemów zdrowotnych czy społecznych związanych z

piciem, podejmują natomiast pierwsze leczenie

odwykowe od chwili wystąpienia pierwszych problemów

wywołanych nadużywaniem alkoholowych wcześniej niż

mężczyźni (odpowiednio 10 lat vs 15 lat) –

zjawisku

bardziej dynamicznego przebiegu uzależnienia u kobiet

niż u mężczyzn nadano nazwę

„efektu teleskopowego

”.

Terapia – różnice (1)

• Lekarze rzadziej rozpoznają zza u

kobiet niż u mężczyzn

• Kobiety częściej sięgają po alkohol

w ramach tkz. „samoleczenia”

• U kobiet częściej stwierdza się

„podwójną diagnozę”

• Uzależnienie od alkoholu u kobiet

naznaczone jest większą stygmatyzacją

Terapia – różnice (2)

• Kobiety z zza częściej są opuszczane

przez swoich partnerów niż
mężczyźni gdy podejmują leczenie
odwykowe

• Kobiety częściej uzależnione są

również od leków uspokajających i p-
bólowych

Terapia – predyktory

powodzenia

• Wyższy dochód
• Związek małżeński
• Brak stałej pracy
• Mniejsza współchorobowość
• Uczestnictwo w ruchu AA
• Wiele prac wskazuje, że placówki leczące

jedynie kobiety mają lepsze wyniki terapii

niż leczące jednocześnie kobiety

i mężczyzn

Bariery przed podjęciem

leczenia

• Kobiety: wstyd, przyznanie się do

podjęcia leczenia członkom rodziny i
współpracownikom, zaprzeczenie, koszt
leczenia, brak wsparcia ze strony
rodziny, obawy o utratę pracy

• Terapeuci: opieka nad dziećmi, koszt

leczenia

• Gdzie leczyć odwykowo kobiety w

ciąży???

Leczenie (1)

• W USA, w ostatnich latach spośród osób uzależnionych

od alkoholu wzrósł odsetek mężczyzn decydujących

się na podjęcie leczenia odwykowego, zjawiska

tego nie zaobserwowano u kobiet].

• Ocenia się, że kobiety uzależnione od alkoholu rzadziej

niż mężczyźni podejmują leczenie w placówkach

leczenia odwykowego, częściej zaś korzystają z pomocy, z

innych źródeł np. lekarzy ogólnych.

• Uważa się, że bariery powstrzymujące kobiety przed

podjęciem leczenia odwykowego są wyższe niż u

mężczyzn, wymienia się tutaj takie powody jak:

czynniki finansowe, konieczność sprawowania opieki nad

dziećmi, czy problem stygmatyzacji społecznej,

dodatkowo kobiety wolą szukać leczenia z powodu lęku

lub depresji niż ich uzależnienia

• Wyniki badań Weisner i Schmidt (1992)

przeprowadzonych w Kalifornii ujawniły, że kobiety

wolą korzystać z terapii w placówkach ochrony

zdrowia niezwiązanych wprost z lecznictwem

odwykowym, a na leczenie decydowały się będąc

głębiej uzależnione niż mężczyźni.

Leczenie (2)

• W badaniach Wu Li Tzu i Ringwalt (2004)

wykonanych u osób uzależnionych

nie stwierdzono różnic w korzystaniu z

leczenia odwykowego między kobietami a

mężczyznami, aczkolwiek kobiety

niewidzące potrzeby takiego leczenia w

porównaniu z kobietami odczuwającymi

jego potrzebę częściej miały wyższe

dochody oraz miały większą liczbę dzieci

pod opieką

• Badania przeprowadzone w Niemczech

wykazały, że kobiety bardziej niż mężczyźni

oczekują od leczenia odwykowego

wzmocnienia samooceny oraz otoczenia

wzbudzającego spokój i bezpieczeństwo.

Leczenie (3)

• Większość danych wskazuje na niewielkie różnice

w skuteczności leczenia odwykowego u kobiet i

mężczyzn

• Badanie przeprowadzone u kobiet i mężczyzn leczonych

z powodu uzależnienia od alkoholu, wykazało, że

spośród osób, które cierpiały przed podjęciem leczenia

na depresję, wyniki leczenia po roku od jego podjęcia

były lepsze u kobiet niż u mężczyzn, zaś po upływie 3 lat

podobne u obu płci, a lepsze niż u tych osób, które nie

cierpiały z powodu zaburzeń depresyjnych.

• W badaniach hiszpańskich prowadzonych nad

skutecznością różnych rodzajów psychoterapii w leczeniu

uzależnienia od alkoholu wykazano, że bez względu na

rodzaj stosowanej psychoterapii, kobiety utrzymywały

się w leczeniu dłużej niż mężczyźni, szczególnie niskie w

porównaniu z mężczyznami było przerywanie przez

kobiety terapii w okresie pierwszych 3 miesięcy jej

trwania

Farmakoterapia

• Citalopram

– 44% mężczyzn redukowało

swoje picie, w grupie kobiet redukcja picia

wystąpiła jedynie u 27% z nich

• Naltrekson

w zawiesinie do iniekcji do

mięśniowych - w grupie mężczyzn

stwierdzono zmniejszenie konsumpcji

alkoholu w porównaniu z placebo,

u kobiet takiej różnicy nie stwierdzono

• Flupentixol decoanate

- że osoby leczone

aktywnym lekiem miały wyższy odsetek

nawrotów picia niż osoby otrzymujące

placebo, negatywne wyniki leczenia

dotyczyły głównie mężczyzn, w znacznie

mniejszym zaś stopniu kobiet

Wnioski

• U kobiet nadużywanie alkoholu powodowało

istotne zaburzenia poziomu hormonów

płciowych.

• Uszkodzenie wątroby było niezależnym

czynnikiem determinującym u kobiet stężenie

prolaktyny.

• Wyniki badań sugerują, że związki między płcią

a uzależnieniem od alkoholu występują

zarówno na poziomie społecznym,

psychologicznym jak i biologicznym powodując,

wystąpienie istotnych różnic tak w przebiegu

uzależnienia alkoholowego jak i w jego terapii u

kobiet w porównaniu z mężczyznami.