WARSZAWA – Listopad 2009 r.

Temat 1:

ISTOTA OBRONNOŚCI RP

WYKŁAD

dr Hieronim SZAFRAN

tel.: [phone]

[e-mail]

Zagadnienia :

1. Cele strategiczne w dziedzinie

obronności.

2. Podstawowe założenia Obronności

RP.

3. Obronność państwa w czasie

pokoju.

4. Reagowanie na zagrożenia

kryzysowe.

5. Obrona przed agresją zbrojną.

Literatura:

Balcerowicz B., Siły zbrojne w państwie i

stosunkach międzynarodowych,
Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR,
Warszawa 2006.

Huzarski M., Zmienne podstawy

bezpieczeństwa i
obronności państwa, AON, Warszawa 2009.

Obrona narodowa w tworzeniu

bezpieczeństwa III RP. Podręcznik dla
studentek i studentów, red. R. Jakubczak,
Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2007.

Strategia obronności Rzeczypospolitej

Polskiej (projekt), MON Departament
Strategii i Planowania Obronnego,
Warszawa 2009.

OBRONNOŚĆ

- jedna z podstawowych dziedzin działalności
państwa, mająca na celu przeciwdziałanie
wszelkiego rodzaju zagrożeniom.

Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego,

wyd. 4, Akademia Obrony

Narodowej, Warszawa 2002, s. 83.

- jedna z podstawowych dziedzin działalności
państwa,

realizowana przez system obronny

państwa

, mająca na celu

zapewnienie

przyjętego poziomu zdolności obronnych

(zabezpieczenia żywotnych interesów)

przed

zagrożeniami zewnętrznymi i

możliwości wspierania realizacji interesów
narodowych

przy wykorzystaniu

instrumentów wojskowych i niemilitarnych

ZAKRESY ZNACZENIOWE

Bezpieczeństwo
narodowe

Obronność

Wojskowość

EWOLUCJA MYŚLENIA O OBRONNOŚCI PAŃSTWA

• wiele zmian w organizacji obrony narodowej
• jest ona postrzegana w szerszych niż

tradycyjnie kategoriach, jest traktowana jako
suma wszystkich cywilnych i wojskowych
przedsięwzięć mających na celu
przeciwstawienie się wszelkim potencjalnym
zagrożeniom żywotnych interesów narodowych,
zarówno militarnym, jak i niemilitarnym

• wynika to przede wszystkim ze zmiany istoty

zagrożeń bezpieczeństwa narodowego (i
międzynarodowego), a także z
konsekwentnych przeobrażeń w zakresie
i procedurach reagowania na nie

EWOLUCJA MYŚLENIA O OBRONNOŚCI PAŃSTWA

• łączenie globalnego oglądu i

wszechstronnego kontekstu ze
zintegrowanym podejściem do
bezpieczeństwa w skali międzynarodowej i
narodowej

• umiejętne wykorzystanie synergii

oddziaływania instrumentów
dyplomatycznych, wojskowych i
ekonomicznych, w celu zidentyfikowania,
zapobiegania i rozwiązania konfliktów w ich
wstępnej fazie

• potrzeba modyfikacji klasycznie

pojmowanego bezpieczeństwa i oparcie go
nie tylko na zdolnościach wojskowych i
wysiłkach politycznych, ale również na
nietradycyjnych składnikach bezpieczeństwa,
takich jak pomoc gospodarcza,
technologiczna czy edukacyjna

1. Cele strategiczne

w dziedzinie obronności

NADRZĘDNY CEL STRATEGICZNY RP

- zapewnienie korzystnych i bezpiecznych

warunków realizacji interesów
narodowych poprzez

eliminację

zewnętrznych i wewnętrznych zagrożeń

,

redukowanie ryzyka

oraz odpowiednie

oszacowanie podejmowanych wyzwań

i umiejętne

wykorzystanie

pojawiających się szans

STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE

OBRONNOŚCI

•

obrona niepodległości i suwerenności
Rzeczypospolitej Polskiej, jej integralności i
nienaruszalności granic;

•

zapewnienie bezpieczeństwa obywateli, praw
człowieka i podstawowych wolności, a
także umacniania demokratycznego porządku
publicznego;

•

zapewnienie bezpieczeństwa, ochrony i opieki
nad obywatelami polskimi przebywającymi poza
granicami kraju;

•

zapewnienie możliwości aktywnego
kształtowania stosunków w otoczeniu
międzynarodowym i zdolności skutecznego
działania na rzecz realizacji interesów
narodowych;

•

rozwijanie partnerskiej współpracy wojskowej z
innymi państwami, zwłaszcza sąsiednimi;

STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE

OBRONNOŚCI

•

realizacja zobowiązań sojuszniczych,
wynikających z członkostwa Polski
w NATO i Unii Europejskiej;

•

zaangażowanie w międzynarodowe operacje
reagowania kryzysowego, prowadzone przez
NATO, UE oraz ONZ i OBWE, zgodnie ze

Strategią

udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach
międzynarodowych

.

2. Podstawowe założenia Obronności

RP

Podstawowe założenia Obronności RP

•

wynikają z wartości i zasad zapisanych w
Konstytucji RP oraz z wytycznych
przyjętych w narodowych dokumentach
strategicznych, w tym w

Strategii Bezpieczeństwa

Narodowego RP

oraz

Polityczno-Strategicznej

Dyrektywie Obronnej RP

•

prymat bezpieczeństwa nad innymi sferami życia,
wyrażający się dbałością o bezpieczeństwo
państwa i obywateli.

Bezpieczeństwo ma

charakter niepodzielny – jego wymiar wewnętrzny
jest współzależny z zewnętrznym, a narodowy
z sojuszniczym

•

obrona państwa i udział w obronie sojuszniczej,
pozostają powinnością konstytucyjną i
zobowiązaniem wynikającym z
ratyfikowanego przez RP Traktatu
Waszyngtońskiego

Podstawowe założenia Obronności RP

•

państwo polskie utrzymuje ciągłą zdolność do
obrony, wykorzystując do tego wszystkie
dostępne środki i
podporządkowując działania polityczne,
gospodarcze, wojskowe i dyplomatyczne

•

sprawnie działający i permanentnie doskonalony
system obronny państwa (SOP), składający się z
podsystemu kierowania bezpieczeństwem
narodowym, w tym obroną państwa oraz dwóch
podsystemów wykonawczych – militarnego i
niemilitarnego

•

architektura bezpieczeństwa i obronności RP
opiera się na dwóch filarach – atlantyckim i
europejskim.

Polska rozwija swoje zdolności

obronne z uwzględnieniem koncepcji kolektywnej
obrony, wsparcia ze strony sił sojuszniczych
oraz współpracy koalicyjnej

.

Ważnym

elementem wzmacniającym bezpieczeństwo i
obronność państwa jest strategiczny sojusz ze
Stanami Zjednoczonymi Ameryki

Podstawowe założenia Obronności RP

•

działania na rzecz bezpieczeństwa i obrony są i
będą prowadzone przede wszystkim w układzie
sojuszniczym

,

choć nie wyklucza się działań

samodzielnych

•

zagrożenia bezpieczeństwa będą zwalczane u ich
źródeł, także poza granicami Polski.

Udział w

operacjach poza granicami kraju jest wyrazem
sojuszniczej solidarności oraz ma charakter
prewencyjny

wobec zagrożeń o charakterze

asymetrycznym i globalnym

•

naczelnym zadaniem Sił Zbrojnych RP jest obrona
państwa i udział w obronie sojuszników

•

profesjonalizacja i transformacja Sił Zbrojnych RP
ukierunkowane są na

zwiększanie potencjału

militarnego i zdolności operacyjnych sił

oraz

wzmacnianie ich obronno-ekspedycyjnego

charakteru

Podstawowe założenia Obronności RP

•

poziom zdolności obronnych RP jest wypadkową
potrzeb narodowych i zobowiązań sojuszniczych

•

skuteczne przeciwstawienie się współczesnym
zagrożeniom wymaga integracji reagowania
obronnego i zarządzania kryzysowego. Konieczne
jest skorelowanie procedur i
przedsięwzięć planistycznych oraz doskonalenie
koordynacji działań organów właściwych w tych
obszarach

•

nieprzewidywalność współczesnego świata
wymaga wyprzedzającego planowania

w stosunku

do hipotetycznych wariantów zagrożeń,
elastyczności reagowania odpowiednio do
charakteru, skali i miejsca zagrożeń

oraz

kompleksowego podejścia do spraw
bezpieczeństwa i obronności państwa

•

koncepcja obronności zakłada podejmowanie
określonych zadań strategicznych, odpowiednio
do stanów funkcjonowania państwa: pokoju,
kryzysu i wojny

STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE

OBRONNOŚCI

•

realizacja zobowiązań sojuszniczych,
wynikających z członkostwa Polski
w NATO i Unii Europejskiej;

•

zaangażowanie w międzynarodowe operacje
reagowania kryzysowego, prowadzone przez
NATO, UE oraz ONZ i OBWE, zgodnie ze

Strategią

udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach
międzynarodowych

.

3. Obronność państwa w czasie pokoju

OBRONNOŚĆ PAŃSTWA W CZASIE POKOJU

sprowadza się do realizacji dwóch rodzajów

działań strategicznych:

• utrzymywania sprawności i doskonalenia

SOP, zintegrowanego z sojuszniczym
systemem bezpieczeństwa

oraz

• kształtowania środowiska

międzynarodowego na rzecz realizacji
interesów narodowych

ZADANIA W RAMACH UTRZYMYWANIA SPRAWNOŚCI

I DOSKONALENIA SOP

-

prowadzenie analiz i ocen zagrożeń
bezpieczeństwa międzynarodowego i
narodowego;

-

wyprzedzające planowanie obronne obejmujące
planowanie strategiczno-operacyjne i
programowanie obronne;

-

doskonalenie wspólnych (narodowych i
sojuszniczych) procedur działania w sytuacjach
kryzysowych i w czasie wojny oraz udział w
planowaniu obronnym NATO;

- zwiększanie zdolności Sił Zbrojnych RP do

szybkiego reagowania na bezpośrednie
zagrożenie bezpieczeństwa państwa, w tym
zwiększenie ich zdolności do prowadzenia
samodzielnych działań;

ZADANIA W RAMACH UTRZYMYWANIA SPRAWNOŚCI

I DOSKONALENIA SOP

- utrzymywanie i doskonalenie zintegrowanego

systemu kierowania bezpieczeństwem
narodowym, w tym obroną państwa;

-

utrzymywanie zdolności do wprowadzania
stosownych do skali i charakteru
zagrożeń wyższych stanów gotowości obronnej
państwa;

-

zapewnienie warunków do przyjęcia na swoim
terytorium Sojuszniczych Sił Wzmocnienia (SSW)
poprzez realizację zadań militarnego i
niemilitarnego wsparcia państwa gospodarza
(HNS);

-

zapewnienie ochrony ludności, w tym przed
pozamilitarnym użyciem środków masowego
rażenia;

ZADANIA W RAMACH UTRZYMYWANIA SPRAWNOŚCI

I DOSKONALENIA SOP

-

zapewnienie ochrony infrastruktury krytycznej,
środowiska naturalnego i dziedzictwa
narodowego;

-

utrzymanie gotowości do realizacji zadań
produkcyjnych i usługowych
określonych w Programie Mobilizacji Gospodarki
(PMG);

-

utrzymywanie niezbędnego poziomu rezerw
państwowych i osobowych na potrzeby
SZ RP;

- edukację w zakresie bezpieczeństwa i obronności

oraz patriotyczne wychowanie
społeczeństwa.

ZADANIA

KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA

MIĘDZYNARODOWEGO NA RZECZ REALIZACJI

INTERESÓW NARODOWYCH

-

zapewnienie

Polsce

silnej pozycji międzynarodowej

oraz możliwości skutecznego promowania polskich
interesów

na arenie międzynarodowej, poprzez

usprawnianie działania mechanizmów sojuszniczych,
skuteczności instytucji międzynarodowych i prawa
międzynarodowego, rozwój przyjaznych stosunków z
partnerami i sąsiadami, wspieranie procesów
transformacji w Europie Środkowej i Wschodniej;

-

umacnianie mechanizmów kontrolnych

w dziedzinie

nieproliferacji BMR

, materiałów i technologii

podwójnego zastosowania

oraz w

obszarze kontroli zbrojeń

,

udział w działaniach na

rzecz promocji demokracji i poszanowania praw
człowieka oraz

zaangażowanie w międzynarodowe

wysiłki

na rzecz ochrony środowiska;

ZADANIA

KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA

MIĘDZYNARODOWEGO NA RZECZ REALIZACJI

INTERESÓW NARODOWYCH

-

wydzielenie i utrzymywanie sił i środków do udziału

w sojuszniczych operacjach

reagowania kryzysowego, operacjach humanitarnych
i poszukiwawczo-ratowniczych

, a także w możliwych

operacjach koalicyjnych, bilateralnych i narodowych

;

-

aktywne oddziaływanie na potencjalne źródła zagrożeń

związanych z globalnym terroryzmem

, poprzez

prewencyjną politykę zagraniczną i społeczno-
ekonomiczną

, włącznie z gotowością

do uczestnictwa

w akcjach antyterrorystycznych

i kontrterrorystycznych

.

4. Reagowanie na zagrożenia

kryzysowe

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

•

RP podejmie działania zmierzające do jak
najszybszego opanowania kryzysu/konfliktu

w celu

zminimalizowania jego skutków i przywrócenia stanu
sprzed kryzysu

, a w szczególności

zapobieżenia

przerodzenia się kryzysu w bezpośrednie zagrożenie
wojenne dla Polski lub jej sojuszników

•

władze państwowe podejmują decyzje o rozpoczęciu
realizacji określonych przedsięwzięć zawartych

w

Planie Reagowania Obronnego RP lub stosownych
planach zarządzania kryzysowego

•

osiągnięcie

stosownego do skali zagrożenia

poziomu

gotowości obronnej państwa oraz stworzy warunki do
uruchomienia sił i środków

, w tym Sił

Zbrojnych RP w celu wsparcia działań reagowania
kryzysowego

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

•

w przypadku wystąpienia kryzysu w dalszym
otoczeniu międzynarodowym, gdy dojdzie do
zaangażowania NATO lub UE, RP jest gotowa do

udziału w operacji w ramach działań
prewencyjno‑stabilizacyjnych w składzie sił
sojuszniczych

•

zaangażowanie Sił Zbrojnych RP

zgodnie z Strategią

udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach
międzynarodowych

•

użycie sił zbrojnych w połączeniu z instrumentami
dyplomatycznymi, gospodarczymi oraz organizacjami
pozarządowymi

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

•

w razie pojawienia się sytuacji kryzysowej w
bezpośrednim otoczeniu Rzeczypospolitej Polskiej

podjęte zostaną – zarówno w wymiarze
narodowym, jak i w ramach reagowania sojuszniczego

–

kompleksowe działania polityczno- militarne i

niemilitarne

, mające na celu

zmniejszenie napięcia i

rozładowanie kryzysu

•

uruchomione zostaną mechanizmy reagowania NATO

,

w tym procedury konsultacyjne, zdolności wojskowe
oraz środki reagowania kryzysowego

w ramach NCRS.

NA TERYTORIUM RP

•

wprowadzony zostanie, adekwatny do skali
zagrożenia,

stopień alarmowy oraz/lub stan

gotowości obronnej państwa czasu kryzysu

•

organy administracji publicznej oraz Siły Zbrojne RP
realizują rekomendowane

przedsięwzięcia i procedury

podwyższania zdolności do działania oraz wskazane
zadania z planów operacyjnych

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

•

W RAZIE ESKALACJI KRYZYSU

•

wprowadzony zostanie w państwie

stan wyjątkowy, a

w ostateczności – stan wojenny

, wraz z

przewidzianymi dla niego postanowieniami, w tym z

ogłoszeniem częściowej lub powszechnej mobilizacji i
powołaniem Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych

•

RP dążyć będzie do

osiągnięcia pełnej gotowości sił

osłony strategicznej

, a także

sił i środków

przeznaczonych do zabezpieczenia działań sił
zbrojnych własnych i sojuszniczych w ramach HNS

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA WEWNĄTRZKRAJOWEJ

SYTUACJI KRYZYSOWEJ,

•

gdy użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub
może okazać się niewystarczające,

Minister Obrony

Narodowej może przekazać do dyspozycji wojewody
pododdziały lub oddziały Sił Zbrojnych RP

.

Działają

one zgodnie ze swym przygotowaniem
specjalistycznym

, realizując

zadania z zakresu

zarządzania kryzysowego, w tym: zadania
poszukiwawczo-ratowniczych, ewakuacji, likwidacji
skażeń chemicznych i biologicznych, prac z użyciem
specjalistycznego sprzętu technicznego lub
materiałów wybuchowych znajdujących się na
wyposażeniu Sił Zbrojnych

.

•

przekazane pododdziały lub oddziały funkcjonują w
swoim składzie etatowym lub jako doraźnie tworzone
zgrupowania zadaniowe

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

W RAMACH DZIAŁAŃ PROWADZONYCH W OBRONIE

PRZED TERRORYZMEM

•

RP podejmie – zarówno

samodzielnie, jak i w ramach

reagowania sojuszniczego

–

kompleksowe działania

militarne i niemilitarne

, mające na celu

przeciwdziałanie zagrożeniu, zmniejszenie lub
likwidację jego skutków

W PRZYPADKU POZYSKANIA INFORMACJI O

POTENCJALNYM ZAGROŻENIU W POLSCE,

•

uruchomione zostaną

narodowe procedury

zarządzania kryzysowego

, w tym wprowadzone będą

odpowiednie stopnie gotowości alarmowej

dla sił i

środków zarządzania kryzysowego

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

•

W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA ATAKU
TERRORYSTYCZNEGO NA OBIEKTY I SYSTEMY
INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ PAŃSTWA,

•

uruchomione zostaną

procedury

realizacji zadań

zawartych w

NSPK, planach reagowania

kryzysowego i planach ochrony infrastruktury
krytycznej

•

organy właściwe do spraw zarządzania kryzysowego
uruchomią niezbędne siły i środki

w celu likwidacji

skutków ataków terrorystycznych, wzmocnienia
ochrony obiektów infrastruktury krytycznej państwa
oraz przeciwdziałania kolejnym atakom

terrorystycznym

•

działania służb państwowych odpowiedzialnych za
zwalczanie terroryzmu mogą być wspierane przez siły
i środki wydzielane przez siły zbrojne

•

w zależności od skali zagrożenia terrorystycznego
lub zaistniałej sytuacji kryzysowej,

Rada Ministrów

podejmie uchwałę o skierowaniu do
Prezydenta RP wniosku o wprowadzenie stanu
wyjątkowego na części lub całym obszarze RP

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

POLSKA GOTOWA BĘDZIE DO UDZIAŁU W

SOJUSZNICZYCH I MIĘDZYNARODOWYCH
DZIAŁANIACH ANTYTERRORYSTYCZNYCH I
KONTRTERRORYSTYCZNYCH POZA OBSZAREM KRAJU

•

będą one mogły przybrać formę

operacji wojskowej

lub

wsparcia udzielonego władzom państwowym w

łagodzeniu skutków ataku

terrorystycznego

5. Obrona przed agresją zbrojną

OBRONA PRZED AGRESJĄ ZBROJNĄ

Dla Polski każda wojna będzie miała charakter obronny i

odbywać się będzie w układzie sojuszniczym.

-

działania SZ RP prowadzone będą od samego
początku w składzie wielonarodowych zgrupowań
sojuszniczych

rozwiniętych na terytorium RP

.

W PRZYPADKU GWAŁTOWNEJ ESKALACJI KRYZYSU,

SZ RP będą prowadziły samodzielne działania obronne

do czasu przybycia wsparcia sojuszniczego

,

koncentrując się na

opóźnianiu działań przeciwnika i

zatrzymaniu jego natarcia najdalej na strategicznej
rubieży obrony

ZADANIA STRATEGICZNE:
- uruchomienie systemu mobilizacyjnego rozwinięcia

SZ RP, - przegrupowanie ich do rejonów
operacyjnego przeznaczenia

-

podjęcie stosownych działań w celu zapobieżenia
konfliktowi

i doprowadzenia do rozwiązania kryzysu

OBRONA PRZED AGRESJĄ ZBROJNĄ

we wczesnym stadium konfliktu

-

wykorzystanie jednostek Sił Wysokiej Gotowości

do

zademonstrowania determinacji państwa
i społeczeństwa oraz politycznej woli
przeciwstawienia się zaistniałemu zagrożeniu

. Poziom

zaangażowania

jednostek Sił Niższej Gotowości

zależeć będzie od rozwoju sytuacji

w przypadku stwierdzenia symptomów agresji i

konieczności wzmocnienia obrony narodowej przez
Sojusznicze Siły Wzmocnienia,

SZ RP wejdą w skład zgrupowania obronnego

połączonych sił sojuszniczych pod dowództwem
koalicyjnym

w celu jej odparcia i

uniemożliwienia rozwinięcia działań ofensywnych na
terytorium Polski;

przegrupowanie i włączenie SSW do SOP nastąpi po

decyzji właściwych władz NATO

, które realizować

będą uprzednio

przedsięwzięcia wynikające ze

strategii odstraszania

OBRONA PRZED AGRESJĄ ZBROJNĄ

działania Narodowych Sił Rezerwowych

będą wspierać siły sojusznicze

, wykonując

zadania

obronne na terenie kraju (w tym zabezpieczenie
funkcjonowania infrastruktury krytycznej państwa) i
współdziałając z elementami podsystemu
niemilitarnego SOP

Podsystem niemilitarny SOP podejmie działania

ukierunkowane na:

•

utrzymanie potencjału obronnego państwa poprzez
ochronę ludności i majątku narodowego,

•

zapewnienie skutecznego funkcjonowania
administracji i gospodarki w
warunkach wojny,

•

zaspakajanie podstawowych potrzeb ludności

•

udzielanie wszechstronnego wsparcia siłom
zbrojnym (własnym i sojuszniczym).

OBRONA PRZED AGRESJĄ ZBROJNĄ

Nastąpi realizacja militarnych i niemilitarnych

przedsięwzięć, prowadzonych na rzecz:

•

podnoszenia gotowości Sił Zbrojnych RP,

•

przejścia na wojenny system kierowania,

•

przejścia gospodarki do funkcjonowania w czasie
wojny, w tym realizacji zadań wynikających z
Programu Mobilizacji Gospodarki; zapewnienia
ochrony ludności,

•

podnoszenia zdolności obronnej państwa,

•

utrzymania pozycji państwa w systemie
bezpieczeństwa międzynarodowego

Powyższe zadania mogą być realizowane

równolegle w

trybie nakazowym lub

stosownie do

przygotowanych

zestawów zadań

ujętych w planach operacyjnych.

Dla ich realizacji niezbędne będzie zapewnienie

wszechstronnego współdziałania na wszystkich
szczeblach organizacyjnych poszczególnych
elementów SOP

.