Neurofizjologiczne metody

usprawniania na

przykładzie PNF

METODA PNF (KABAT-

KAJSERA)

P- PROPRIOCEPTIVE
(PRIOPRIOCEPTYWNE)
N- NEUROMUSCULAR (NERWOWO
MIĘŚNIOWE)
F- FACILITATION (UŁATWIANIE,
TOROWANIE

)

„P- People N- Need F- Fun”

Trochę historii

To jedna z najstarszych metod rehabilitacyjnych

na podłożu neurofizjologicznym.

Lata 40 XX wieku Herman Kabat (neurofizjolog)

wykorzystuje własne spostrzeżenia i prawa

Sheringtona - tworzy teoretyczne zasady metody.

Założenia teoretyczne Kabat zaczyna sprawdzać

i weryfikować od 1946 roku w Instytucie

Rehabilitacji Neuromięśniowej ufundowanym

przez Henry Kaisera. (Kalifornia).

W latach 50 XX wieku powstaje metoda

Kabata- Kaisera przy współpracy
Margaret Knott i Doroty Voss.

Metoda Kabat- Kaisera w związku z

daleko idącą modyfikacją obecnie znana
jest pod nazwą Prioprioceptywnego
nerwowo-mięśniowego ułatwiania
(torowania), (PNF).

Prawa Sheringtona

„-

wyładowanie następcze (efekt pobudzenia

jednostek motorycznych trwa dłużej niż działanie

impulsu pobudzającego).

-sumacja czasowa (bodźce podprogowe, następujące

bezpośrednio po sobie, pozwalają na ich

sumowanie dając w efekcie impuls progowy-

pobudzający).

-sumacja przestrzenna (bodźce podprogowe

wysyłane jednocześnie z różnych przestrzeni

dodają się do siebie, tworząc odpowiedź progową).

- promieniowanie pobudzenia (rozprzestrzenianie się

i zwiększanie siły odpowiedzi. Występuje gdy

liczba bodźców aferentnych lub czas ich trwania

nie narasta. Reakcją układu nerwowego może być

odruchowe hamowanie lub pobudzanie).”(13)

„-kolejne wzbudzenie (wzrastające pobudzenie

agonistów następuje po stymulacji –skurcz-
antagonistów).

-unerwienie przeciwstawne (skurcz mięśni

agonistów wyzwala jednocześnie hamowanie
mięśni antagonistycznych).”(13)

Podstawowe założenia PNF

•

Pozytywne nastawienie do pacjenta i jego
problemów

•

Całościowa obserwacja pacjenta

- analiza zaburzonej funkcji
- analiza zaburzeń związanych z czynnościami

dnia codziennego

•

Myślenie i analiza funkcjonalna

•

Praca z pacjentem ma nie sprawiać bólu

•

Mobilizacja psychicznych i fizycznych rezerw
pacjenta

•

Plan ćwiczeń

Cel

Osiągnięcie najwyższego,

możliwego do uzyskania

poziomu funkcjonalnego

Ułatwianie (torowanie)

Ułatwianie – określa wszelkie działania mające

na celu uruchomienie zachowawczych rezerw

adaptacyjnych OUN

.

Filozofia PNF

Maksymalne pobudzenie receptorów

nerwowych

• Poprawa mobilizacji
• Poprawa stabilizacji
• Poprawa wytrzymałości
• Stymulacja koordynacji

Osiągamy to przez:

• Kontakt manualny
• Kontakt werbalny
• Irradiacja
• Opór manualny
• Trakcja
• Aproksymacja
• Wzorce ruchowe

• Kontakt manualny
- dotyk (stymulacja)
- dozowanie oporu
- prowadzenie ruchu (kierunek)
- trakcja
- aproksymacja
- bezbolesność

• Kontakt werbalny
- wyjaśnienie celów
- dostosowanie terapii
- modulacja głosu (pobudzenie lub

uspokojenie)

- motywacja
- wydawanie komend
• Irradiacja
- promieniowanie pobudzenia
- pobudzenie słabych mięśni za pomocą

silnych

- niezliczone możliwości (bezbolesność

pracy z pacjentem)

• Opór manualny
- wykorzystanie oporu we wszystkich

formach aktywności (daje nam irradiację,
poprawia koordynację nerwowo-
mięśniową).

- praca na skurczu izotonicznym

(koncentrycznym, ekscentrycznym),
izometrycznym (poprawa stabilizacji).

- opór jest dostosowany do pacjenta (jego

możliwości).

- może być przy maksymalnym przybliżeniu

i oddaleniu przyczepów mięśnia.

- stosowany w każdej pozycji wyjściowej.

• Trakcja
- ułatwienie ruchu przeciwko grawitacji
- zmniejszenie bólu
• Aproksymacja
- poprawa stabilizacji stawów (szybka-

nauka chodu, wolna –stabilizacja stawów)

• Wzorce ruchowe
- zasada ich wykonywania opiera się na

analizie ruchów funkcjonalnych, anatomii

układu mięśniowego (diagonalny przebieg

większości mięśni antygrawitacyjnych)

- elongacja (wydłużenie mięśni, odruch na

rozciąganie)

- ruchy skośne w przestrzeni

(porównanie z

ruchami codziennymi- bardziej
obszerne).

- najszybsza rekrutacja struktury

nerwowo- mięśniowej (badania
neurofizjologiczne – zasada przywołania
z pamięci poszczególnych wzorców
zachowawczych lub ruchowych,
odpowiednie bodźcowanie zewnętrzne,

bodziec zewnętrzny- afektor wzorzec
ruchowy – efektor (ruch)

).

Techniki stosowane w PNF

Oparte są na podstawach wiedzy

neurofizjologicznej i biomechanicznej

1. Techniki agonistyczne (praca na grupie

agonistycznej)

-

Rytmiczne pobudzanie ruchu

-

Odtwarzanie

-

Powtarzanie rozciąganie na początku ruchu

-

Powtarzanie rozciąganie w czasie ruchu

-

Kombinacja skurczów izotonicznych

Przykład

Rytmiczne pobudzanie ruchu

- Nauczenie pacjenta ruchu
- Nauczenie pacjenta czynności
- Regulacja tempa ruchu
- Regulacja napięcia mięśni
- Rozluźnienie

4 fazy

- bierna (wykonuje terapeuta)

- Asestywna (ruch z terapeutą)

- Resestywna (opór manualny)

- Aktywna (ruch samodzielny)

Przykład

Kombinacja skurczów izotonicznych

- Nauka funkcjonalnej pracy ekscentrycznej
- Poprawa koordynacji wewnątrz mięśni i

między mięśniami

- Wzmocnienie mięśni
- Najdogodniejsza pozycja dla pacjenta
- Nauka skurczów ekscentrycznych,

koncentrycznych i izometrycznych

2. Techniki antagonistyczne (agonista i

antagonista)

- Dynamiczna zwrotność ciągła
- Stabilizacja zwrotna
- Stabilizacja rytmiczna

Przykład

Stabilizacja zwrotna

- Poprawa stabilizacji odcinka ciała lub stawu
- Poprawa koordynacji międzymięśniowej
- Wzmocnienie mięśni
- Jest stosowana w różnych pozycjach

wyjściowych

- Egzekwowanie pracy statycznej (komenda-

trzymaj pozycję, nie pozwól na ruch)

3. Techniki rozluźniające

- Trzymaj - rozluźnij
- Napnij – rozluźnij

Przykład

Trzymaj rozluźnij

- Redukcja bólu
- Powiększenie biernego i czynnego zakresu ruchu

(zaburzenia przyczyny mięśniowej)

- Wszystkie stawy
- Wygodna pozycja dla pacjenta
- Osiągnięcie maksymalnej relaksacji
- Stymulacja bezpośrednia i pośrednia
- Opiera się na zasadzie poizometrycznej

relaksacji

Dobór techniki zależy od rodzaju zaburzenia.

Terapeuta kieruje się zgłoszonym

problemem przez pacjenta.

Pacjent jest współtwórcą kolejnych terapii.

Indywidualne podejście, brak kolejności

ćwiczeń, częstotliwości powtórzeń,

ustalonej metodyki.

Technika + Wzorzec

Technika + Technika

Wzorce ruchowe

Oparte o normalny ruch (obserwacja

sportowców i zdrowych ludzi- ruch

obszerniejszy).

Katalog wzorców ruchowych.

Używanie wzorca jest zawsze powiązane z daną

techniką.

Używanie wzorców ruchowych jest konieczne

ponieważ:

- Przebieg diagonalny mięśni antygrawitacyjnych.
- Uzyskanie lepszego efektu rekrutacji struktur

nerwowo- mięśniowych.

- Charakter lokomocji- odtworzenie utraconych

zakodowanych wzorców ruchowych.

Wzorce łopatki

- Poprawa mobilności i stabilności łopatki
- Poprawa ruchu łopatkowo barkowego
- Stymulacja tułowia

Wzorce miednicy

- Poprawa pracy miednicy
- Torowanie poszczególnych faz chodu
- Stymulacja tułowia

Wzorce ruchowe kończyn dolnych, górnych i głowy

- Nazwa wynika z pozycji końcowej.
- Dla kończyny górnej i dolnej 3 różne kombinacje (4

wzorce ruchowe).

- Wzorców unilateralnych jest 12 dla kończyny górnej i tyle

samo dla kończyny dolnej.

- Wzorce dla kończyn górnych jak i dolnych można

wykonywać jednocześnie.

- Stawy pośrednie mogą poruszać się z wyprostu do

wyprostu, z wyprostu do zgięcia, z zgięcia do wyprostu

(łokieć, kolano).

- Stawy proksymalne i dystalne zawsze zmieniają swoją

pozycję we wszystkich komponentach ruchu.

Technika + Wzorzec = Podstawa

Leczenia Czynnościowego

Wzorce mogą być stosowane do:

rozciągania przykurczonych grup mięśni,

wzmocnienia poszczególnych grup

mięśni, relaksacji innych,

stymulacji funkcji obrotów i chodu.

Metoda PNF wymaga

dobrego przygotowania

teoretycznego i dużych

umiejętności praktycznych

ze strony fizjoterapeuty,

a przede wszystkim

technicznego opanowania

wzorców i złożonych

technik.

Metody neurofizjologiczne:

• - metoda Brunkow
• - metoda Brunstrom
• - metoda Bruggera
• - metoda Faya
• - metoda Hanke
• - metoda Johnstone
• - metoda Kenny
• - metoda Klinkmann- Eggers
• - metoda NDT Bobah
• - metoda Rood
• - metoda Vojty

Literatura

1.

Grochmala S., Zielińska- Charzewska S., Rehabilitacja w chorobach

układu nerwowego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1986.

2.

Grottel K., Celichowski J., Organizacja mięśnia i sterowanie ruchem,

Część I- Organizacja mięśnia, podręcznik nr 43, Wydawnictwo AWF

Poznań, Poznań 2000.

3.

Grottel K., Krutki P., Organizacja mięśnia i sterowanie ruchem, Część

II- Sterowanie ruchem, Podręcznik nr 46, Wydawnictwo naukowe

PWN, Warszawa- Poznań 1996.

4.

Kinalski R., Neurofizjologia kliniczna dla neurorehabilitacji,

Wydawnictwo MedPharm Polska, Wrocław 2008.

5.

Kiwerski J. Rehabilitacja medyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

Warszawa 2005, 2006

6.

Kucha J., Rehabilitacja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

1989.

7.

Kwolk A., Rehabilitacja medyczna, tom I, Wydawnictwo Medyczne

Urban & Partner, Wrocław 2003.(s 387-395)

8. Laidler P., Rehabilitacja po udarze mózgu, Zasady i

strategia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
2004.

9. Levitt S., Rehabilitacja w porażeniu mózgowym i

zaburzeniach ruchu, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa 1995.

10. Michalik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia

człowieka, Wydanie V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa 2003.

11. Sadowska L. Neurofizjologiczne metody usprawniania

dzieci z zaburzeniami rozwoju, Wydawnictwo AWF we
Wrocławiu, Wrocław 2004.

12. Traczyk W.Z., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydanie

VII, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002.

13. Zembaty A., Kinezyterapia, Ćwiczenia kinezyterapii i

metody kinezyterapeutyczne, tom II, Wydawnictwo
KASPER, Kraków 2003.(s. 339-394)