EMPATIA

EMPATIA

mgr Agnieszka Firlej

mgr Agnieszka Firlej

Empatia

Empatia

(gr. empátheia "cierpienie") – w

(gr. empátheia "cierpienie") – w

psychologii zdolność odczuwania

psychologii zdolność odczuwania

stanów psychicznych innych istot

stanów psychicznych innych istot

(empatia emocjonalna), umiejętność

(empatia emocjonalna), umiejętność

przyjęcia ich sposobu myślenia,

przyjęcia ich sposobu myślenia,

spojrzenia z ich perspektywy na

spojrzenia z ich perspektywy na

rzeczywistość (empatia poznawcza).

rzeczywistość (empatia poznawcza).

Osoba nie posiadająca tej umiejętności jest

Osoba nie posiadająca tej umiejętności jest

"ślepa" emocjonalnie i nie potrafi ocenić

"ślepa" emocjonalnie i nie potrafi ocenić

ani dostrzec stanów emocjonalnych

ani dostrzec stanów emocjonalnych

innych osób.

innych osób.

Silna empatia objawia się między innymi

Silna empatia objawia się między innymi

uczuciem bólu wtedy, gdy przyglądamy

uczuciem bólu wtedy, gdy przyglądamy

się cierpieniu innej osoby, zdolnością

się cierpieniu innej osoby, zdolnością

współodczuwania i wczuwania się w

współodczuwania i wczuwania się w

perspektywę widzenia świata innych ludzi.

perspektywę widzenia świata innych ludzi.

Teoria Jeana Piageta

Teoria Jeana Piageta

Empatia jest pochodną rozwoju poznawczego.

Empatia jest pochodną rozwoju poznawczego.

Myślenie dzieci w wieku przedszkolnym i niekiedy

Myślenie dzieci w wieku przedszkolnym i niekiedy

we wczesnym wieku szkolnym związane jest z

we wczesnym wieku szkolnym związane jest z

tak zwanym

tak zwanym

egocentryzmem myślenia

egocentryzmem myślenia

, nie

, nie

uświadamianiem sobie, że perspektywa

uświadamianiem sobie, że perspektywa

widzenia innych ludzi może być inna od naszej.

widzenia innych ludzi może być inna od naszej.

Dziecko nie potrafi wczuć się w położenie innej

Dziecko nie potrafi wczuć się w położenie innej

osoby, bo wymaga to złożonego procesu

osoby, bo wymaga to złożonego procesu

poznawczego, dlatego pozbawione jest

poznawczego, dlatego pozbawione jest

empatii.

empatii.

Teoria Margaret Mahler

Teoria Margaret Mahler

Wczesna relacja między matką i dzieckiem polega między innymi

Wczesna relacja między matką i dzieckiem polega między innymi

na nieświadomym procesie przepływu emocji i istnieniu

na nieświadomym procesie przepływu emocji i istnieniu

"emocjonalnej pępowiny" między matką i dzieckiem.

"emocjonalnej pępowiny" między matką i dzieckiem.

W pierwszych miesiącach życia emocje matki przechodzą na

W pierwszych miesiącach życia emocje matki przechodzą na

dziecko, natomiast nastroje dziecka udzielają się matce.

dziecko, natomiast nastroje dziecka udzielają się matce.

Jeśli w tym okresie życia następują pewne traumy (na przykład

Jeśli w tym okresie życia następują pewne traumy (na przykład

matka przeżywa bardzo negatywne uczucia, jest w depresji) lub

matka przeżywa bardzo negatywne uczucia, jest w depresji) lub

matka jest nieobecna (śmierć, choroba, zła opieka), to dziecko

matka jest nieobecna (śmierć, choroba, zła opieka), to dziecko

buduje "mur ochronny", którego zadaniem jest niewczuwanie

buduje "mur ochronny", którego zadaniem jest niewczuwanie

się w emocje matki.

się w emocje matki.

W wyniku tego zostaje pozbawione zdolności empatycznego

W wyniku tego zostaje pozbawione zdolności empatycznego

wczucia się w położenie innej osoby.

wczucia się w położenie innej osoby.

Empatia, obok asertywności jest jedną z

Empatia, obok asertywności jest jedną z

dwóch podstawowych umiejętności

dwóch podstawowych umiejętności

wchodzących w skład tzw.

wchodzących w skład tzw.

inteligencji

inteligencji

emocjonalnej.

emocjonalnej.

Duże zdolności empatyczne posiadają

Duże zdolności empatyczne posiadają

osoby charyzmatyczne.

osoby charyzmatyczne.

Inteligencja emocjonalna

Inteligencja emocjonalna

, inaczej EQ

, inaczej EQ

[ang.] Emotional Intelligence Quotient

[ang.] Emotional Intelligence Quotient

(także EI - Emotional Intelligence) -

(także EI - Emotional Intelligence) -

kompetencje osobiste człowieka w

kompetencje osobiste człowieka w

rozumieniu zdolności rozpoznawania

rozumieniu zdolności rozpoznawania

stanów emocjonalnych własnych oraz

stanów emocjonalnych własnych oraz

innych osób, jak też zdolności używania

innych osób, jak też zdolności używania

własnych emocji i radzenia sobie ze

własnych emocji i radzenia sobie ze

stanami emocjonalnymi innych osób.

stanami emocjonalnymi innych osób.

Do inteligencji emocjonalnej zalicza się trzy główne

Do inteligencji emocjonalnej zalicza się trzy główne

grupy kompetencji:

grupy kompetencji:



KOMPETENCJE PSYCHOLOGICZNE (relacje

KOMPETENCJE PSYCHOLOGICZNE (relacje

z samym sobą)

z samym sobą)



KOMPETENCJE SPOŁECZNE (relacje z

KOMPETENCJE SPOŁECZNE (relacje z

innymi)

innymi)



KOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNE

KOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNE

(inaczej kompetencje działania - nasz

(inaczej kompetencje działania - nasz

stosunek do zadań, wyzwań i działań)

stosunek do zadań, wyzwań i działań)

KOMPETENCJE PSYCHOLOGICZNE (relacje z samym sobą)

KOMPETENCJE PSYCHOLOGICZNE (relacje z samym sobą)



Samoświadomość:

Samoświadomość:

umiejętność rozpoznawania własnych

umiejętność rozpoznawania własnych

stanów emocjonalnych, wiedza o własnych uczuciach,

stanów emocjonalnych, wiedza o własnych uczuciach,

wartościach, preferencjach, możliwościach i ocenach

wartościach, preferencjach, możliwościach i ocenach

intuicyjnych, czyli świadomość emocjonalna.

intuicyjnych, czyli świadomość emocjonalna.



Samoocena:

Samoocena:

poczucie własnej wartości, wiara we własne siły,

poczucie własnej wartości, wiara we własne siły,

świadomość swoich możliwości, umiejętności oraz swoich

świadomość swoich możliwości, umiejętności oraz swoich

ograniczeń; umiejętność doświadczania własnej osoby

ograniczeń; umiejętność doświadczania własnej osoby

niezależnie od sądów innych ludzi.

niezależnie od sądów innych ludzi.



Samokontrola lub Samoregulacja:

Samokontrola lub Samoregulacja:

zdolność świadomego

zdolność świadomego

reagowania na bodźce zewnętrzne i kontrolowania własnych

reagowania na bodźce zewnętrzne i kontrolowania własnych

stanów emocjonalnych; umiejętność radzenia sobie ze

stanów emocjonalnych; umiejętność radzenia sobie ze

stresem, kształtowania własnych emocji zgodnie z samym

stresem, kształtowania własnych emocji zgodnie z samym

sobą, z własnymi normami, zasadami oraz wyznawanymi

sobą, z własnymi normami, zasadami oraz wyznawanymi

wartościami.

wartościami.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE (relacje z innymi)

KOMPETENCJE SPOŁECZNE (relacje z innymi)



Empatia

Empatia

: umiejętność doświadczania stanów emocjonalnych innych,

: umiejętność doświadczania stanów emocjonalnych innych,

uświadamianie sobie uczuć, potrzeb i wartości wyznawanych przez innych, czyli

uświadamianie sobie uczuć, potrzeb i wartości wyznawanych przez innych, czyli

rozumienie innych, wrażliwość na odczucia innych; postawa nastawiona na

rozumienie innych, wrażliwość na odczucia innych; postawa nastawiona na

pomaganie i wspieranie innych osób; zdolność odczuwania i rozumienia relacji

pomaganie i wspieranie innych osób; zdolność odczuwania i rozumienia relacji

społecznych.

społecznych.



Asertywność

Asertywność

: posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie,

: posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie,

otwarte wyrażanie emocji, postaw oraz wyznawanych wartości w granicach nie

otwarte wyrażanie emocji, postaw oraz wyznawanych wartości w granicach nie

naruszających praw i psychicznego terytorium innych osób; zdolność obrony

naruszających praw i psychicznego terytorium innych osób; zdolność obrony

własnych praw w sytuacjach społecznych bez naruszania praw innych osób do

własnych praw w sytuacjach społecznych bez naruszania praw innych osób do

ich obrony.

ich obrony.



Perswazja:

Perswazja:

umiejętność wzbudzania u innych pożądanych zachowań i reakcji,

umiejętność wzbudzania u innych pożądanych zachowań i reakcji,

czyli wpływania na innych; umiejętność pozyskiwania innych na rzecz

czyli wpływania na innych; umiejętność pozyskiwania innych na rzecz

porozumienia, zdolność łagodzenia konfliktów.

porozumienia, zdolność łagodzenia konfliktów.



Przywództwo:

Przywództwo:

zdolność tworzenia wizji i pobudzania ludzkiej motywacji do jej

zdolność tworzenia wizji i pobudzania ludzkiej motywacji do jej

realizacji; zdolność zjednywania sobie zwolenników.

realizacji; zdolność zjednywania sobie zwolenników.



Współpraca:

Współpraca:

zdolność tworzenia więzi i współdziałania z innymi, umiejętność

zdolność tworzenia więzi i współdziałania z innymi, umiejętność

pracy w grupie na rzecz osiągania wspólnych celów, umiejętność zespołowego

pracy w grupie na rzecz osiągania wspólnych celów, umiejętność zespołowego

wykonywania zadań i wspólnego rozwiązywania problemów.

wykonywania zadań i wspólnego rozwiązywania problemów.

KOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNE (inaczej kompetencje

KOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNE (inaczej kompetencje

działania - nasz stosunek do zadań, wyzwań i działań)

działania - nasz stosunek do zadań, wyzwań i działań)



Motywacja:

Motywacja:

własne zaangażowanie, skłonności emocjonalne,

własne zaangażowanie, skłonności emocjonalne,

które prowadzą do nowych celów lub ułatwiają ich osiągnięcie,

które prowadzą do nowych celów lub ułatwiają ich osiągnięcie,

czyli dążenie do osiągnięć, inicjatywa i optymizm.

czyli dążenie do osiągnięć, inicjatywa i optymizm.



Zdolności adaptacyjne

Zdolności adaptacyjne

: umiejętność panowania nad swoimi

: umiejętność panowania nad swoimi

stanami wewnętrznymi; zdolność radzenia sobie w

stanami wewnętrznymi; zdolność radzenia sobie w

zmieniającym się środowisku, elastyczność w dostosowywaniu

zmieniającym się środowisku, elastyczność w dostosowywaniu

się do zmian w otoczeniu, zdolność działania i podejmowania

się do zmian w otoczeniu, zdolność działania i podejmowania

decyzji pod wpływem stresu.

decyzji pod wpływem stresu.



Sumienność

Sumienność

: zdolność przyjmowania odpowiedzialności za

: zdolność przyjmowania odpowiedzialności za

zadania i ich wykonywanie; umiejętność czerpania

zadania i ich wykonywanie; umiejętność czerpania

zadowolenia z wykonywanych obowiązków; konsekwencja w

zadowolenia z wykonywanych obowiązków; konsekwencja w

działaniu, w zgodzie z przyjętymi przez siebie standardami.

działaniu, w zgodzie z przyjętymi przez siebie standardami.



Empatia to umiejętność zrozumienia innych ludzi oraz zdolność

Empatia to umiejętność zrozumienia innych ludzi oraz zdolność

współodczuwania z nimi ich uczuć i emocji.

współodczuwania z nimi ich uczuć i emocji.



Jest to dar wczuwania się w sytuację innych ludzi i zrozumienia

Jest to dar wczuwania się w sytuację innych ludzi i zrozumienia

motywów nimi kierujących, jako źródeł ich decyzji i postaw. Empatia

motywów nimi kierujących, jako źródeł ich decyzji i postaw. Empatia

jest podstawową cechą umożliwiającą prawidłowy dialog zarówno na

jest podstawową cechą umożliwiającą prawidłowy dialog zarówno na

płaszczyźnie interpersonalnej jak i ogólnospołecznej.

płaszczyźnie interpersonalnej jak i ogólnospołecznej.



Brak empatii u spierających się oponentów powoduje polaryzację

Brak empatii u spierających się oponentów powoduje polaryzację

stanowisk oraz ich zaostrzenie do stopnia uniemożliwiającego

stanowisk oraz ich zaostrzenie do stopnia uniemożliwiającego

rozwiązanie konfliktu w sposób inny niż siłowy.

rozwiązanie konfliktu w sposób inny niż siłowy.



Zdolność odczuwania empatycznego, jako podstawa zrozumienia

Zdolność odczuwania empatycznego, jako podstawa zrozumienia

oponentów jest wstępem do wybaczenia. Osoby empatyczne dzięki

oponentów jest wstępem do wybaczenia. Osoby empatyczne dzięki

znakomitemu wczuciu się w sytuację i psychikę innych stron mają

znakomitemu wczuciu się w sytuację i psychikę innych stron mają

zdolność rozwiązywania konfliktów, w związku z czym często pełnią

zdolność rozwiązywania konfliktów, w związku z czym często pełnią

rolę mediatorów.

rolę mediatorów.

Osoby pozbawione zdolności do empatii

Osoby pozbawione zdolności do empatii

są bardzo agresywne, o silnej

są bardzo agresywne, o silnej

osobowości, narzucające swą wolę i

osobowości, narzucające swą wolę i

wizję świata, nie znoszące sprzeciwu,

wizję świata, nie znoszące sprzeciwu,

nie uznające argumentów innych

nie uznające argumentów innych

stron, nie dopuszczające do swojej

stron, nie dopuszczające do swojej

świadomości możliwości własnej

świadomości możliwości własnej

pomyłki lub błędu, wysoce konfliktowe,

pomyłki lub błędu, wysoce konfliktowe,

bezkompromisowe.

bezkompromisowe.

Po badaniach przeprowadzonych m.in. przez

Po badaniach przeprowadzonych m.in. przez

Lennona i Eisenberga (1983)

Lennona i Eisenberga (1983)

długo

długo

utrzymywało się wrażenie, że osobniki rodzaju

utrzymywało się wrażenie, że osobniki rodzaju

żeńskiego są bardziej empatyczne od męskich.

żeńskiego są bardziej empatyczne od męskich.

Wszystko zależy jednak od definicji empatii jako

Wszystko zależy jednak od definicji empatii jako

takiej.

takiej.

W szerokim kontekście nie istnieje żadna

W szerokim kontekście nie istnieje żadna

wiarygodna różnica związana z płcią. Natomiast

wiarygodna różnica związana z płcią. Natomiast

w węższym znaczeniu stwierdzono, że kobiety

w węższym znaczeniu stwierdzono, że kobiety

są bardziej empatyczne od mężczyzn, to znaczy

są bardziej empatyczne od mężczyzn, to znaczy

wykazują większą emocjonalną reaktywność w

wykazują większą emocjonalną reaktywność w

stosunku do cudzych stanów emocjonalnych.

stosunku do cudzych stanów emocjonalnych.

DZIĘKUJĘ

DZIĘKUJĘ



