Metody identyfikacji

Metody identyfikacji

nieznanych zwłok i

nieznanych zwłok i

szczątków ludzkich

szczątków ludzkich

Katarzyna Chojcan

Katarzyna Chojcan

Pytania egzaminacyjne:

Pytania egzaminacyjne:



Postępowanie

Postępowanie

identyfikacyjne osób

identyfikacyjne osób

żyjących i zwłok.

żyjących i zwłok.



Noworodek: technika sekcyjna,

Noworodek: technika sekcyjna,

przyczyny śmierci,

przyczyny śmierci,

badania

badania

identyfikacyjne

identyfikacyjne

, problemy sądowo-

, problemy sądowo-

lekarskie.

lekarskie.

Definicje

Definicje



Zwłoki ludzkie

Zwłoki ludzkie

– ciało osób zmarłych

– ciało osób zmarłych



Szczątki ludzkie

Szczątki ludzkie



 

 

popioły otrzymane po spaleniu zwłok

popioły otrzymane po spaleniu zwłok



noworodki martwo urodzone, płody i

noworodki martwo urodzone, płody i

noworodki niezdolne do życia, które nie

noworodki niezdolne do życia, które nie

przeżyły 24 godzin

przeżyły 24 godzin



pozostałości zwłok wydobyte przy kopaniu

pozostałości zwłok wydobyte przy kopaniu

grobu lub w innych okolicznościach

grobu lub w innych okolicznościach



części ciała ludzkiego odłączone od całości

części ciała ludzkiego odłączone od całości

Dowody pozamedyczne

Dowody pozamedyczne



Przedmioty

Przedmioty



Dokumenty

Dokumenty



Zdjęcia

Zdjęcia



Biżuteria

Biżuteria



Odzież

Odzież

Dowody pozamedyczne

Dowody pozamedyczne

c.d.

c.d.



Daktyloskopia

Daktyloskopia



W Polsce pobierano odciski palców do 1956r.

W Polsce pobierano odciski palców do 1956r.



Obecnie osoby wchodzące w konflikt z

Obecnie osoby wchodzące w konflikt z

prawem

prawem



Trudna lub niewykonalna przy zwłokach

Trudna lub niewykonalna przy zwłokach

zgniłych oraz spalonych

zgniłych oraz spalonych



Chiroskopia – badanie porównawcze

Chiroskopia – badanie porównawcze

śladów linii papilarnych całych dłoni

śladów linii papilarnych całych dłoni



Pelmatoskopia - badanie porównawcze

Pelmatoskopia - badanie porównawcze

śladów linii papilarnych całych stóp

śladów linii papilarnych całych stóp

Daktyloskopia

Daktyloskopia



Skóra palców

Skóra palców

ześlizguje się u

ześlizguje się u

topielców lub u

topielców lub u

osób zmarłych

osób zmarłych

przebywających w

przebywających w

wysokiej

wysokiej

temperaturze

temperaturze

Daktyloskopia

Daktyloskopia

Ustalanie tożsamości na

Ustalanie tożsamości na

podstawie:

podstawie:



Świeże, nietknięte ciało – okazanie

Świeże, nietknięte ciało – okazanie

rodzinie zwłok lub zdjęć.

rodzinie zwłok lub zdjęć.



Zwłoki w stanie rozkładu gnilnego –

Zwłoki w stanie rozkładu gnilnego –

więcej informacji ze szkieletu.

więcej informacji ze szkieletu.

Bezpośredni pomiar wzrostu.

Bezpośredni pomiar wzrostu.

Badanie DNA, nieprawidłowości

Badanie DNA, nieprawidłowości

narządów spowodowane operacjami

narządów spowodowane operacjami

Ustalanie tożsamości na

Ustalanie tożsamości na

podstawie:

podstawie:



Okaleczone i

Okaleczone i

rozkawałkowane

rozkawałkowane

zwłoki –

zwłoki –

utrudniona

utrudniona

identyfikacja

identyfikacja



Szkielet lub

Szkielet lub

pojedyncze kości

pojedyncze kości

Dowody medyczne

Dowody medyczne



Oględziny

Oględziny



Zewnętrzne

Zewnętrzne



Wewnętrzne

Wewnętrzne

Oględziny zewnętrzne

Oględziny zewnętrzne

Somatoskopia

Somatoskopia



Polega na sporządzeniu

Polega na sporządzeniu

szczegółowego opisu badanej osoby

szczegółowego opisu badanej osoby



Twórca: A. Bertillon

Twórca: A. Bertillon

Somatoskopia

Somatoskopia

1.

1.

Dane ogólne: wzrost, budowa ciała,

Dane ogólne: wzrost, budowa ciała,

odżywienie

odżywienie

2.

2.

Cechy widoczne głowy

Cechy widoczne głowy



Wielkość i kształt

Wielkość i kształt



Owłosienie, sposób uczesania

Owłosienie, sposób uczesania



Kształt twarzy

Kształt twarzy



Kształt nosa

Kształt nosa



Szczegóły dotyczące brwi, gałek ocznych i powiek

Szczegóły dotyczące brwi, gałek ocznych i powiek



Zabarwienie tęczówek

Zabarwienie tęczówek



Kształt i wielkość małżowin usznych

Kształt i wielkość małżowin usznych

Somatoskopia c.d.

Somatoskopia c.d.

2.

2.

Cechy głowy c.d.

Cechy głowy c.d.



Wielkość i kształt nosa

Wielkość i kształt nosa



Ukształtowanie ust

Ukształtowanie ust



Kształt brody

Kształt brody



Stan uzębienia

Stan uzębienia

3.

3.

Szyja

Szyja



Kształt

Kształt



Zachowanie się tarczycy

Zachowanie się tarczycy



Dołków nad- i podobojczykowych

Dołków nad- i podobojczykowych

Somatoskopia c.d.

Somatoskopia c.d.

4.

4.

Klatka piersiowa

Klatka piersiowa



Kształt

Kształt



Wysklepienie

Wysklepienie



Sutki

Sutki

5.

5.

Brzuch

Brzuch



Kształt, wysklepienie

Kształt, wysklepienie

6.

6.

Plecy

Plecy



Skrzywienie kręgosłupa

Skrzywienie kręgosłupa

Somatoskopia c.d.

Somatoskopia c.d.

8.

8.

Kończyny

Kończyny



Symetria

Symetria



Kształt

Kształt



Długość

Długość

Wygląd twarzy

Wygląd twarzy

Trudności

Trudności



Emocje rodziny, przyjaciół

Emocje rodziny, przyjaciół



Zniekształcenie twarzy

Zniekształcenie twarzy

(spłaszczenie, obrzęk, zwiotczenie

(spłaszczenie, obrzęk, zwiotczenie

mięśni, bladość)

mięśni, bladość)



Rozpoznawanie u żywych opiera się

Rozpoznawanie u żywych opiera się

częściowo na napięciu mięśni twarzy,

częściowo na napięciu mięśni twarzy,

kontakcie wzrokowym i ruchach

kontakcie wzrokowym i ruchach

Wygląd twarzy

Wygląd twarzy

Ten mężczyzna miał

Ten mężczyzna miał

21 lat, był szczupły

21 lat, był szczupły

i biały. Został

i biały. Został

znaleziony w lecie,

znaleziony w lecie,

w rzece 4-5 dni po

w rzece 4-5 dni po

tym jak został

tym jak został

zabity.

zabity.

Kolor oczu

Kolor oczu



„

„

Prawdziwy” w

Prawdziwy” w

świeżych zwłokach

świeżych zwłokach



Po kilku dniach

Po kilku dniach

zmienia się na

zmienia się na

brązowy, rogówka

brązowy, rogówka

mętnieje

mętnieje

Oględziny zewnętrzne

Oględziny zewnętrzne

c.d.

c.d.



Znaki szczególne

Znaki szczególne



Zmiany zawodowe

Zmiany zawodowe



Znamiona

Znamiona



Blizny

Blizny



Zniekształcenia

Zniekształcenia



Tatuaże

Tatuaże

Znaki szczególne

Znaki szczególne

Znamiona zawodowe

Znamiona zawodowe

Mała niebieskawa

Mała niebieskawa

blizna

blizna

charakterystyczna

charakterystyczna

dla górnika. Pył

dla górnika. Pył

węglowy wnika do

węglowy wnika do

drobnego otarcia

drobnego otarcia

naskórka.

naskórka.

Najczęściej

Najczęściej

dotyczy twarzy i

dotyczy twarzy i

rąk.

rąk.

Znaki szczególne

Znaki szczególne

Znamiona zawodowe

Znamiona zawodowe



Kominiarze, górnicy i palacze – czarna

Kominiarze, górnicy i palacze – czarna

skóra dłoni oraz pył węglowy i sadza na

skóra dłoni oraz pył węglowy i sadza na

włosach;

włosach;



Spawacze, ślusarze, stolarze – drobinki

Spawacze, ślusarze, stolarze – drobinki

żelaza i miedzi w skórze

żelaza i miedzi w skórze



Pracujący z

Pracujący z



kwasem azotowym – skóra żółta

kwasem azotowym – skóra żółta



Kwasem solnym – skóra czarna, bezzębni

Kwasem solnym – skóra czarna, bezzębni



Kwasem siarkowym – skóra żółtobrunatna

Kwasem siarkowym – skóra żółtobrunatna

Znaki szczególne

Znaki szczególne

Znamiona zawodowe c.d.

Znamiona zawodowe c.d.



Cukiernik, piekarz – zęby odwapnione,

Cukiernik, piekarz – zęby odwapnione,

czarne z powodu pyłu cukrowego

czarne z powodu pyłu cukrowego



Szewcy, krawcy, tapicerzy – ubytki

Szewcy, krawcy, tapicerzy – ubytki

między środkowymi górnymi

między środkowymi górnymi

siekaczami po stronie przyśrodkowej,

siekaczami po stronie przyśrodkowej,

dolne siekacze rynienkowato

dolne siekacze rynienkowato

wygładzone z powodu trzymania w

wygładzone z powodu trzymania w

zębach gwoździ lub igieł

zębach gwoździ lub igieł

Znaki szczególne

Znaki szczególne

Tatuaż

Tatuaż

Tatuaż

Tatuaż

Oględziny zewnętrzne c.d.

Oględziny zewnętrzne c.d.

Uzębienie

Uzębienie



W Polsce – niewielka skuteczność w

W Polsce – niewielka skuteczność w

identyfikacji

identyfikacji



Porównanie z kartami badań

Porównanie z kartami badań



Porównanie zdjęć RTG

Porównanie zdjęć RTG



W USA – 60,4% kategorycznych

W USA – 60,4% kategorycznych

identyfikacji

identyfikacji

Oględziny zewnętrzne

Oględziny zewnętrzne

Uzębienie

Uzębienie



Rozpatrywane cechy:

Rozpatrywane cechy:

1.

1.

Ilość

Ilość

2.

2.

Usytuowanie

Usytuowanie

3.

3.

Wypełnienia (materiał)

Wypełnienia (materiał)

4.

4.

Protezy

Protezy

5.

5.

Ocena wieku

Ocena wieku

Oględziny wewnętrzne

Oględziny wewnętrzne



Płeć

Płeć



Stan zdrowia

Stan zdrowia



Operacje

Operacje



Gwoździe

Gwoździe



Rozrusznik

Rozrusznik



Sygnowane biomateriały

Sygnowane biomateriały



Zmiany pourazowe

Zmiany pourazowe



Wygojone złamania

Wygojone złamania

Oględziny wewnętrzne

Oględziny wewnętrzne

Operacje

Operacje



W tym przypadku

W tym przypadku

wykonano zdjęcie

wykonano zdjęcie

RTG pośmiertne

RTG pośmiertne

zwłok i porównano

zwłok i porównano

je ze zdjęciami

je ze zdjęciami

zażyciowymi osoby

zażyciowymi osoby

poszukiwanej.

poszukiwanej.

Oględziny wewnętrzne

Oględziny wewnętrzne

Operacje

Operacje

Po wyjęciu

Po wyjęciu

rozrusznika, także

rozrusznika, także

model, marka i

model, marka i

numer seryjny

numer seryjny

odpowiadał temu z

odpowiadał temu z

dokumentacji

dokumentacji

medycznej.

medycznej.

Czynności

Czynności

identyfikacyjne

identyfikacyjne

Ocena

Ocena



Wieku

Wieku



Płci

Płci



Wzrostu

Wzrostu



Metoda Gerasimowa

Metoda Gerasimowa



Superprojekcja

Superprojekcja

Czynności identyfikacyjne

Czynności identyfikacyjne

Wiek

Wiek



Wygląd

Wygląd



Stan uzębienia

Stan uzębienia



Zarastanie szwów kostnych czaszki

Zarastanie szwów kostnych czaszki



Kształt jamy szpikowej w nasadzie

Kształt jamy szpikowej w nasadzie

bliższej kości ramieniowej

bliższej kości ramieniowej



Miażdżyca naczyń

Miażdżyca naczyń



Kości miednicy

Kości miednicy



Badanie trzonów kręgów

Badanie trzonów kręgów

Wiek na podstawie

Wiek na podstawie

uzębienia:

uzębienia:



Kolejność wyrzynania się zębów

Kolejność wyrzynania się zębów

mlecznych i stałych

mlecznych i stałych



Stopień starcia powierzchni żującej zębów

Stopień starcia powierzchni żującej zębów



Metoda Gustafson

Metoda Gustafson

Metoda Gustafson

Metoda Gustafson



Pozwala na dość dokładne określenie

Pozwala na dość dokładne określenie

wieku nawet pojedynczego zęba

wieku nawet pojedynczego zęba



Polega na makro- i mikroskopowej

Polega na makro- i mikroskopowej

obserwacji zmian zachodzących w

obserwacji zmian zachodzących w

poszczególnych latach rozwoju

poszczególnych latach rozwoju

danego zęba, określenie stopnia jego

danego zęba, określenie stopnia jego

zasięgu, matematycznym obliczeniu

zasięgu, matematycznym obliczeniu

przypuszczalnego wieku danego

przypuszczalnego wieku danego

osobnika

osobnika

Metoda Gustafson c.d.

Metoda Gustafson c.d.

Jako podstawę obliczeń przyjmuje się

Jako podstawę obliczeń przyjmuje się

zmiany:

zmiany:

1.

1.

Starcie zęba

Starcie zęba

2.

2.

Zmiany w przyzębiu

Zmiany w przyzębiu

3.

3.

Nawarstwianie się emalii wokół korzenia

Nawarstwianie się emalii wokół korzenia

zęba

zęba

4.

4.

Wtórna zębina

Wtórna zębina

5.

5.

Resorpcja korzenia

Resorpcja korzenia

6.

6.

Przeświecanie korzenia w części

Przeświecanie korzenia w części

wierzchołkowej

wierzchołkowej

Płeć

Płeć

1. kształt czaszki

1. kształt czaszki

męska

męska

kobieca

kobieca

Płeć

Płeć

2. Budowa miednicy

2. Budowa miednicy

Czynniki identyfikacyjne

Czynniki identyfikacyjne

Płeć

Płeć

3.

3.

Cechy kości długich

Cechy kości długich

4.

4.

Badanie DNA

Badanie DNA

Wzrost

Wzrost



Pomiar kości długich i mnożenie

Pomiar kości długich i mnożenie

przez współczynniki

przez współczynniki

Superprojekcja

Superprojekcja



Opracowana przez J. C. Brash w 1935 r.

Opracowana przez J. C. Brash w 1935 r.



Nakłada się na siebie 2 negatywy zdjęć

Nakłada się na siebie 2 negatywy zdjęć

czaszki NN zwłok na powiększony

czaszki NN zwłok na powiększony

negatyw przedśmiertnej fotografii osoby

negatyw przedśmiertnej fotografii osoby

zaginionej. Wykonuje się 1 pozytyw

zaginionej. Wykonuje się 1 pozytyw

fotografii. Następnie poddawane zostają

fotografii. Następnie poddawane zostają

analizie punkty antropologiczne na

analizie punkty antropologiczne na

fotografii i na zdjęciu czaszki NN.

fotografii i na zdjęciu czaszki NN.

Superprojekcja c.d.

Superprojekcja c.d.

Metoda Gerasimowa

Metoda Gerasimowa



Metoda rekonstrukcji plastycznej

Metoda rekonstrukcji plastycznej



Stosowana do

Stosowana do



określenia przynależności etnicznej

określenia przynależności etnicznej

szkieletów w wykopaliskach

szkieletów w wykopaliskach



Odtwarzania wyglądu sławnych ludzi

Odtwarzania wyglądu sławnych ludzi

Metoda Gerasimowa c.d.

Metoda Gerasimowa c.d.



Technika w skrócie

Technika w skrócie



najpierw wykonuje się odlew czaszki;

najpierw wykonuje się odlew czaszki;



w ważnych miejscach anatomicznych wbija

w ważnych miejscach anatomicznych wbija

się małe kołeczki, na których zaznacza się

się małe kołeczki, na których zaznacza się

grubość tkanki mięśniowej w danym

grubość tkanki mięśniowej w danym

miejscu; 

miejscu; 



w oczodoły wstawia się kulki z polistyrenu;

w oczodoły wstawia się kulki z polistyrenu;



na odlew nakłada się glinę rzeźbiarską do

na odlew nakłada się glinę rzeźbiarską do

wysokości zaznaczonej na kołeczkach;

wysokości zaznaczonej na kołeczkach;



po wyschnięciu gliny uzupełnia się głowę o

po wyschnięciu gliny uzupełnia się głowę o

brwi, włosy itp. 

brwi, włosy itp. 

Rys. - "Dziewczynka znaleziona w bagnach Yde w

Rys. - "Dziewczynka znaleziona w bagnach Yde w

Holandii" - rekonstrukcja twarzy przeprowadzona przez 

Holandii" - rekonstrukcja twarzy przeprowadzona przez 

muzeum w Manchesterze

muzeum w Manchesterze

The Yde Girl

The Yde Girl

Metoda Gerasimowa c.d.

Metoda Gerasimowa c.d.

rekonstrukcja laserowa

rekonstrukcja laserowa



W przybliżeniu wygląda to tak:

W przybliżeniu wygląda to tak:



czaszkę ustawia się na obrotowym podeście; 

czaszkę ustawia się na obrotowym podeście; 



od obracającej się czaszki odbijane jest światło

od obracającej się czaszki odbijane jest światło

lasera;

lasera;



dane przekazywane są do komputera gdzie

dane przekazywane są do komputera gdzie

odpowiedni program porównuje je z danymi osób o

odpowiedni program porównuje je z danymi osób o

podobnych wymiarach czaszki;

podobnych wymiarach czaszki;



na podstawie zgromadzonych danych tworzony jest

na podstawie zgromadzonych danych tworzony jest

model twarzy.

model twarzy.



Stosuje się kolorowy skaner laserowy o nazwie

Stosuje się kolorowy skaner laserowy o nazwie

3090CN oraz rotujące platformy. Laser uderza w

3090CN oraz rotujące platformy. Laser uderza w

około 50 tys. punktów na czaszce i dane o nich

około 50 tys. punktów na czaszce i dane o nich

przekazywane są do komputera.

przekazywane są do komputera.

Badania laboratoryjne

Badania laboratoryjne

DNA

DNA



Baza profili DNA w Wielkiej Brytanii

Baza profili DNA w Wielkiej Brytanii

i wśród amerykańskich żołnierzy

i wśród amerykańskich żołnierzy



Porównywany z materiałem

Porównywany z materiałem

biologicznym z miejsca zamieszkanie

biologicznym z miejsca zamieszkanie

zaginionej osoby i/lub z domniemaną

zaginionej osoby i/lub z domniemaną

rodziną

rodziną

Badania DNA

Badania DNA

Metody

Metody

1.

1.

Analiza polimorficznych sekwencji

Analiza polimorficznych sekwencji

mikrosatelitarnych

mikrosatelitarnych

DNA

DNA

jądrowego

jądrowego

metodą PCR.

metodą PCR.

Materiał: krew, wymazy z jamy

Materiał: krew, wymazy z jamy

ustnej, włosy z cebulkami

ustnej, włosy z cebulkami

(wyrwane), zęby, fragmenty tkanek

(wyrwane), zęby, fragmenty tkanek

.

.

Badania DNA

Badania DNA

Metody

Metody

2.

2.

W drugiej metodzie analizuje się sekwencję DNA w

W drugiej metodzie analizuje się sekwencję DNA w

dwóch regionach

dwóch regionach

DNA mitochondrialnego

DNA mitochondrialnego

. Uzyskany

. Uzyskany

wynik porównuje się z tzw. sekwencją konsensus,

wynik porównuje się z tzw. sekwencją konsensus,

utworzoną w wyniku badań populacyjnych. Z uwagi na

utworzoną w wyniku badań populacyjnych. Z uwagi na

sposób dziedziczenia tylko w linii matczynej wszystkie

sposób dziedziczenia tylko w linii matczynej wszystkie

dzieci jednej kobiety mają identyczną sekwencję tego

dzieci jednej kobiety mają identyczną sekwencję tego

DNA. Ze względu na występowanie wielu kopii

DNA. Ze względu na występowanie wielu kopii

badania DNA mitochondrialnego dają większe szansę

badania DNA mitochondrialnego dają większe szansę

powodzenia w przypadku silnie zdegradowanego

powodzenia w przypadku silnie zdegradowanego

materiału biologicznego, który nie może zostać

materiału biologicznego, który nie może zostać

wykorzystany do analizy DNA jądrowego. Zlecenie

wykorzystany do analizy DNA jądrowego. Zlecenie

takich badań jest uzasadnione

takich badań jest uzasadnione

w przypadku braku lub

w przypadku braku lub

niejednoznacznego wyniku oznaczenia profilu DNA

niejednoznacznego wyniku oznaczenia profilu DNA

jądrowego

jądrowego

lub gdy do dyspozycji znajduje się tylko

lub gdy do dyspozycji znajduje się tylko

materiał kostny (w tym zębów) i włosów

materiał kostny (w tym zębów) i włosów

pozbawionych cebulek (tzn. włosów wypadłych)

pozbawionych cebulek (tzn. włosów wypadłych)

Kolejność metod identyfikacji zwłok,

Kolejność metod identyfikacji zwłok,

od metod najbardziej wiarygodnych

od metod najbardziej wiarygodnych

do tylko sugerujących tożsamość,

do tylko sugerujących tożsamość,

została opracowana na V Konferencji

została opracowana na V Konferencji

Komisji Interpolu do spraw

Komisji Interpolu do spraw

Identyfikacji Ofiar Katastrof

Identyfikacji Ofiar Katastrof

Masowych i Klęsk Żywiołowych,

Masowych i Klęsk Żywiołowych,

która odbyła się w Lyonie w 1993

która odbyła się w Lyonie w 1993

roku

roku

Metody identyfikacji

Metody identyfikacji

zwłok

zwłok

1.

1.

porównanie profilu

porównanie profilu

genetycznego DNA,

genetycznego DNA,

2.

2.

porównanie odcisków palców,

porównanie odcisków palców,

3.

3.

badania uzębienia i innych

badania uzębienia i innych

danych odontologicznych,

danych odontologicznych,

4.

4.

badania radiologiczne,

badania radiologiczne,

5.

5.

porównanie danych medycznych

porównanie danych medycznych

(przebyte zabiegi lecznicze i

(przebyte zabiegi lecznicze i

chirurgiczne),

chirurgiczne),

Metody identyfikacji

Metody identyfikacji

zwłok c.d.

zwłok c.d.

6.

6.

porównanie znaków szczególnych -

porównanie znaków szczególnych -

blizny, tatuaże,

blizny, tatuaże,

7.

7.

porównanie danych rysopisowych,

porównanie danych rysopisowych,

8.

8.

identyfikacja rzeczy osobistych, w tym

identyfikacja rzeczy osobistych, w tym

odzieży, biżuterii itp.,

odzieży, biżuterii itp.,

9.

9.

identyfikacja na podstawie

identyfikacja na podstawie

dokumentów ujawnionych przy

dokumentów ujawnionych przy

zwłokach lub szczątkach,

zwłokach lub szczątkach,

10.

10.

rozpoznanie przez świadków, członków

rozpoznanie przez świadków, członków

rodziny lub znajomych.

rodziny lub znajomych.

Źródła

Źródła



Wykład 5 „Śmierć gwałtowna c.d.”

Wykład 5 „Śmierć gwałtowna c.d.”



„

„

Medycyna sądowa dla prawników”

Medycyna sądowa dla prawników”

Tadeusz Marcinkowski

Tadeusz Marcinkowski



„

„

Sekcja zwłok” E. Chróścielewski, S.

Sekcja zwłok” E. Chróścielewski, S.

Raszeja

Raszeja



„

„

Medycyna Sądowa” S. Raszeja

Medycyna Sądowa” S. Raszeja



http://www.kryminalistyka.fr.pl/

http://www.kryminalistyka.fr.pl/



http://www.forensic-medicine.pl/

http://www.forensic-medicine.pl/

Dziękuję za

Dziękuję za

uwagę

uwagę