Fizjologiczne

podstawy treningu

Wysiłek fizyczny stosowany w
rehabilitacji ruchowej można
podzielić na dwa rodzaje:



Może mieć charakter pracy długotrwałej,
wytrzymałościowej (tlenowej), np. nauka
utraconej lokomocji.



Wysiłek o charakterze szybkościowym,
krótkotrwałym (anaerobowym) – często
stanowi komponent pracy interwałowej w
rehabilitacji kardiologicznej lub np. podczas
ćwiczeń przyłóżkowych. Zużywa 3-4 razy
więcej zasobów energetycznych
organizmu.

Kryterium podziału
wysiłków fizycznych:



Intensywność (submaksymalne, maksymalne,
supramaksymalne)



Czas trwania (krótkotrwałe, długotrwałe)



Rodzaj skurczu mięśnia (izotoniczny,
izometryczny)



Wielkość i liczba grup mięśniowych biorących
udział w pracy (lokalne – poniżej 30% i ogólne
– powyżej 30%)



Rodzaj procesów energetycznych
zachodzących w mięśniu (tlenowe,
beztlenowe, mieszane)

Intensywność i czas trwania
wysiłku fizycznego są
odwrotnie proporcjonalne

Czas trwania wysiłku

In

te

n

sy

w

n

o

ść

Od intensywności i czasu trwania wysiłku zależą
zmiany przystosowawcze organizmu.

W chwili rozpoczęcia wysiłku
zawsze wzrasta
zapotrzebowanie na tlen w
pracujących mięśniach, a to
oznacza natychmiastowe
pobudzenie układu krążenia
przejawiające się
zwiększeniem częstości
skurczów serca oraz jego
objętości wyrzutowej.

Deficyt tlenowy

– niedobór tlenu

powstający w wyniku niedostatecznego
zaopatrzenia mięśni w tlen, szczególnie
na początku pracy.

Dług tlenowy (EPOC - Excess Post-
exercise Oxygen Consumption)

– po

zakończonym wysiłku w organizmie
odnotowuje się zwiększony pobór tlenu.
Jest to stan fizjologiczny organizmu lub
jego narządu związany z czasowym
(zwykle krótkotrwałym) przestawieniem
procesów oddychania komórkowego z
tlenowego na beztlenowy.

Znaczenie rozgrzewki
przed wysiłkiem
fizycznym



Jest niezbędna przed

każdym

wysiłkiem

fizycznym!



Pozwala na lepsze wykorzystanie
możliwości fizjologicznych i
psychologicznych pacjenta (lub sportowca)
i zmniejszyć lub wyeliminować zagrożenie
kontuzją

Rodzaje rozgrzewki:



Generalna

– polega na wykonywaniu

ćwiczeń nie związanych z daną
dyscypliną sportu lub z charakterem
danego wysiłku fizycznego.



Specyficzna

– bezpośrednio związana

z typem wykonywanego wysiłku

Wpływ rozgrzewki na
organizm:



Zwiększa prędkość skracania i relaksacji mięśni
szkieletowych



Usprawnia ekonomię wysiłku:



obniża lepkość mięśni;



wzmaga oddawanie tlenu do mięśni na skutek
podwyższenia ich temperatury (zwiększenie
metabolizmu);



przyspiesza przewodzenie nerwowe;



przyspiesza przepływ krwi przez aktywne tkanki;



przyspiesza wytworzenie równowagi czynnościowej;



zmniejsza dług tlenowy;



zmniejsza zaburzenia homeostazy ustrojowej.

Znaczenie treningu
fizycznego



Trening fizyczny ma na celu
podniesienie zdolności wysiłkowej oraz
umiejętności ruchowych człowieka.



Umożliwia adaptację organizmu do
wysiłków fizycznych o różnej
(zwiększającej się) intensywności –
prowadzi do superkompensacji.

Superkompensacja

polega na

zwiększeniu zdolności do wykonywania
wysiłku i utrwaleniu tego zjawiska przez
systematyczne powtarzanie ćwiczeń
ruchowych.
Pobudzanie mięśni przez dłuższy czas
powoduje ich zmęczenie (przejściowe
obniżenie zdolności do wykonywania
pracy). Po okresie wypoczynku
następuje powrót do stanu wyjściowego,
a następnie okres zwiększonej
wydolności.

RESTYTUCJA

–

jest to powrót do stanu

wyjściowego. Procesy restytucji są
różne w zależności od wysiłku.

Podczas wypoczynku następuje:

przewaga działania układu
przywspółczulnego odbudowa zużytego
potencjału energetycznego, przywrócenie
sprawności mięśni, usuwanie produktów
przemiany materii, spłacanie długu
tlenowego.

PRACA

PRACA

WYPOCZYNE

WYPOCZYNE

K

K

SUPERKOMPENSACJ

SUPERKOMPENSACJ

A

A

Czas

Czas

t

t

1

1

t

t

2

2

t

t

3

3

t

t

4

4

Poziom

Poziom

homeostaz

homeostaz

y

y

Koniec

Koniec

pracy

pracy

Maksymalna

Maksymalna

superkompens

superkompens

acja

acja

Powrót do

Powrót do

stanu

stanu

homeostazy

homeostazy

FAZY WYPOCZYNKU

W I fazie wypoczynku następuje
pełna kompensacja, odnowa,
powrót do warunków
przedwysiłkowych, resynteza
związków energetycznych.

 

W II fazie następuje
hiperkompensacja, ponad poziom
sprzed wysiłku (nadbudowa
materiału energetycznego).
Wysiłek fizyczny jest bodźcem do
nadbudowy

Wykorzystanie zjawiska

superkompensacji

w treningu sportowym

POZIOM

HOMEOSTAZY

t

1

t

2

t

3

t

4

t

2

, t

3

, t

4

- momenty rozpoczynania

zajęć

Odpowiednio przeplatane
okresy wysiłku i wypoczynku
decydują o wytworzeniu
odpowiednich mechanizmów
adaptacyjnych organizmu.

Ogólne zasady treningu:



Indywidualizacja

– dobieranie

obciążenia do możliwości osoby
trenującej. Zależy od:



poziomu progu anaerobowego;



VO

2max



siły mięśni szkieletowych.



Specyficzność

– dotyczy adaptacji do

wysiłku układów zaangażowanych w
pracę.



Cykliczność

– wysiłek musi być

powtarzany w określonych odstępach
czasu, dostosowanych do okresu
superkompensacji.



Stopniowe zwiększanie obciążenia

–

opiera się na zjawisku adaptacji zadanego
bodźca. Obciążenie musi być większe niż
wysiłek wykonywany w komfortowych
warunkach i stopniowo zwiększane, gdyż
po pewnym czasie następuje adaptacja do
bodźca.

Skuteczność treningu
zależy zatem od:



Częstotliwości



Intensywności



Czasu trwania



Rodzaju zastosowanego wysiłku

Adaptacja do treningu zależy
od



początkowego poziomu wydolności tlenowej
lub siły mięśniowej (osoby mające mniejsze
wartości wyjściowe maksymalnego poboru
tlenu lepiej poprawiają wydolność tlenową
organizmu. Poprawa ta zazwyczaj wynosi 5-
25%)



intensywności treningu (im większa, tym
lepsza adaptacja)



częstotliwości (zwiększenie częstotliwości
powoduje większy wzrost wydolności
tlenowej)

Po zaprzestaniu treningu,
wzmocnione funkcje
fizjologiczne słabną w
krótkim czasie!

Trening podtrzymujący jest niezbędny, ale
może być wykonywany rzadziej i z mniejszą
intensywnością.

Cechy motoryczne
poddawane treningowi w
rehabilitacji ruchowej



Siła mięśniowa



Koordynacja nerwowo-mięśniowa



Gibkość



Zakres ruchów w stawach

Dla osoby młodszej ważne jest odzyskanie

odpowiedniej wydolności i sprawności

motorycznej.

Dla osób starszych – skutecznej

koordynacji, zakresu ruchów i wydolności.

Zasady treningu
fizycznego osób
niepełnosprawnych:

1.

Najpierw należy kształtować odpowiednią
wydolność i wytrzymałość pacjentów

2.

Następnie koordynację nerwowo-mięśniową

3.

Na końcu siłę i gibkość.

W rehabilitacji obciążenia fizyczne
będą znacznie niższe niż stosowane w
treningu sportowym, niemniej wobec
obniżonej tolerancji wysiłku fizycznego
u osób niepełnosprawnych, mogą mieć
charakter osobniczego bodźca
maksymalnego i wywoływać reakcje
adaptacyjne podobne do efektu
uzyskanego w treningu sportowców
wyczynowych.