Prawo bankowe

dr Marek Grzybowski

Katedra Prawa Finansowego

październik/listopad 2010

2

Dopuszczalne formy

działalności bankowej

• Bank krajowy - podmiot prawa polskiego

• Oddział banku zagranicznego

• Oddział instytucji kredytowej

• Działalność transgraniczna instytucji

kredytowej

3

Definicja legalna banku (I)

Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą
na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych
obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Pięć kluczowych elementów definicji

1. Nie każda osoba prawna

• spółka akcyjna
• spółdzielnia
• bank państwowy

2. Utworzona zgodnie z przepisami ustaw

– zawsze ustawa Prawo bankowe

• także kodeks spółek handlowych - w odniesieniu do banku w

formie spółki akcyjnej

• także ustawa – Prawo spółdzielcze oraz ustawa o funkcjonowaniu

banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających
- w odniesieniu do banku spółdzielczego

• także ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych

- w odniesieniu do banków hipotecznych

4

Definicja legalna banku (II)

3.

Działająca na podstawie zezwoleń

Zezwoleń udziela organ nadzoru – od 1 stycznia 2008 r. Komisja

Nadzoru Finansowego (poprzednio od 1 stycznia 1998 r. Komisja

Nadzoru Bankowego)

4.

Uprawniających do wykonywania czynności bankowych

Czynności bankowe dzielą się na:

•

czyności sensu stricto wymienione w art. 5 ust. 1 ustawy –

Prawo bankowe

•

czynności sensu largo wymienione w art. 5 ust. 2 ustawy –

Prawo bankowe

5.

Obciążających ryzykiem środki powierzone pod

jakimkolwiek tytułem zwrotnym

Środki powierzone np. wkłady na rachunku bankowym –

czynności bankowe bierne
Obciążanie ryzykiem – czynności bankowe aktywne

5

Sankcje

• Sankcja cywilna – Art. 170 ustawy – Prawo bankowe

Wykonywanie czynności bankowych bez zezwolenia nie stanowi

podstawy do pobierania oprocentowania, prowizji, opłat ani innego

wynagrodzenia.
Kto otrzymał oprocentowanie, prowizję, opłatę lub inne

wynagrodzenie za czynności, o których mowa wyżej jest

zobowiązany do ich zwrotu.

• Sankcja karna – Art. 171 ust. 1 ustawy – Prawo

bankowe

Kto bez zezwolenia prowadzi działalność polegającą na

gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych,

prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości

prawnej, w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub

obciążania ryzykiem tych środków

w inny sposób, podlega grzywnie do 5.000.000 złotych i karze

pozbawienia wolności do lat 3

6

Bank a instytucja kredytowa

Definicja z Dyrektywy 2006/48/WE (art. 4 pkt 1)

Instytucja kredytowa to:

- przedsiębiorstwo, którego działalność polega na przyjmowaniu

depozytów lub innych funduszy podlegających zwrotowi od ludności
oraz na przyznawaniu kredytów na swój własny rachunek

- instytucja pieniądza elektronicznego w rozumieniu Dyrektywy

2000/46/WE

Definicja z ustawy – Prawo bankowe

Instytucja kredytowa – podmiot mający swoją siedzibę za granicą
Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium jednego z państw członkowskich
Unii Europejskiej (oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego), prowadzący
we własnym imieniu i na własny rachunek, na podstawie zezwolenia
właściwych władz nadzorczych, działalność polegającą na przyjmowaniu
depozytów lub innych środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem
zwrotnym i udzielaniu kredytów lub na wydawaniu pieniądza
elektronicznego

7

Problemy terminologiczne (I)

• Bank krajowy

– bank mający siedzibę na terytorium RP

• Bank zagraniczny

– bank mający siedzibę za granicą RP, na terytorium
Państwa niebędącego członkiem UE oraz nienależącego do
Europejskiego Obszaru Gospodarczego

• Instytucja finansowa – art. 4 ust. 1 pkt 7 ustawy –

Kodeks Spółek Handlowych

–

bank, fundusz inwestycyjny, towarzystwo funduszy

inwestycyjnych lub powierniczych, narodowy fundusz
inwestycyjny, zakład ubezpieczeń, fundusz powierniczy,
towarzystwo emerytalne, fundusz emerytalny lub dom
maklerski, mające siedzibę w RP albo w państwie należącym
do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

8

Problemy terminologiczne (II)

• Instytucja finansowa – art. 4 ust. 1 pkt 7 ustawy – Prawo

bankowe

- podmiot niebędący bankiem ani instytucją kredytową, którego

podstawowa działalność będąca źródłem większości przychodów polega

na wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie:

a) nabywania i zbywania udziałów lub akcji,
b) udzielania pożyczek ze środków własnych,
c) udostępniania składników majątkowych na podstawie umowy leasingu,
d) świadczenia usług w zakresie nabywania i zbywania wierzytelności,
e) świadczenia usług związanych z transferem środków pieniężnych,
f) emitowania instrumentów płatniczych i administrowania nimi,
g) udzielania gwarancji, poręczeń lub zaciągania innych zobowiązań nieujmowanych

w bilansie,

h) obrotu na rachunek własny lub rachunek innej osoby fizycznej, osoby prawnej lub

jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, o ile posiada

zdolność prawną:

• terminowymi operacjami finansowymi,

• instrumentami rynku pieniężnego,

• papierami wartościowymi,

i) uczestniczenia w emisji papierów wartościowych lub świadczenia usług związanych

z taką emisją,

j) świadczenia usług w zakresie zarządzania aktywami,
k) świadczenia usług w zakresie doradztwa finansowego, w tym inwestycyjnego,
l) świadczenia usług polegających na wykonywaniu zleceń na rynku pieniężnym

9

Problemy terminologiczne (III)

• instytucja pieniądza elektronicznego - inna

niż bank osoba prawna działająca w formie

spółki akcyjnej, utworzona i działająca na

podstawie zezwolenia właściwych władz lub

przepisów prawa, której przedmiotem działania

jest prowadzenie we własnym imieniu i na własny

rachunek działalności polegającej na wydawaniu

do dyspozycji i wykupie pieniądza elektronicznego

oraz rozliczanie transakcji dokonywanych przy

użyciu instrumentów pieniądza elektronicznego

• Instytucja kredytowa =/= bank

10

Klasyfikacje

Według celu i zadań:

• Bank centralny
• Banki komercyjne

Według zakresu działalności:

• Uniwersalne

– mogą wykonywać pełen zakres działalności bankowej, z
wyjątkiem zastrzeżonej dla banków specjalistycznych

• Specjalistyczne: banki hipoteczne

– Uwaga: kasy mieszkaniowe, banki prowadzące działalność
maklerską – to nie banki specjalistyczne, są to wydzielone
finansowo i organizacyjnie części banków

Według formy prawnej:

• Banki państwowe -, obecnie jedyny bank państwowy to Bank

Gospodarstwa Krajowego

• Banki spółdzielcze
• Banki w formie spółki akcyjnej

11

Bank centralny

a banki komercyjne (I)

• głównym celem banku centralnego jest

dbałość o wartość pieniądza (stabilność
cen)
art. 227 Konstytucji

• celem pozostałych banków – niezależnie

od ich formy prawnej, rodzaju działalności,
obszaru działania itd. – jest osiąganie
maksymalnego zysku

12

Bank centralny

a banki komercyjne (II)

Bank centralny:
a) funkcja emisyjna:

-

emisja pieniądza gotówkowego

(znaków pieniężnych),

- kompetencja do regulowania ilości
pieniądza w obiegu

b) funkcja banku banków,
c) funkcja banku państwa.

13

Ochrona prawna nazwy

• Zasada

terminy „bank” lub” kasa” mogą być używane w

nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy

wyłącznie banku

• Wyjątki:

Jednostki organizacyjne, z których działalności

jednoznacznie wynika, iż nie wykonują czynności

bankowych (np. kasa chorych, bank danych, bank

krwi)
Jednostki organizacyjne, które na podstawie

odrębnej ustawy gromadzą oszczędności oraz

udzielają pożyczek pieniężnych osobom fizycznym

zrzeszonym z tej jednostce
a) pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe
b) spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe

14

Sankcja karna

art. 171 ust. 2
Tej samej karze (grzywnie do 5.000.000
złotych
i karze pozbawienia wolności do lat 3)
podlega, kto, prowadząc działalność
zarobkową wbrew warunkom określonym
w ustawie, używa w nazwie jednostki
organizacyjnej niebędącej bankiem lub do
określenia jej działalności lub reklamy
wyrazów "bank" lub "kasa".

15

Bazylejski Komitet

do spraw Nadzoru Bankowego

zasada 2 Metodologii Podstawowych Zasad Efektywnego

Nadzoru

Bankowego (Bazylea, październik 1999)

1. Termin “bank” jest jasno zdefiniowany w prawie lub regulacjach.
2. Dozwolona działalność instytucji, które są licencjonowane oraz

podlegają

nadzorowi takich jak banki jest jasno zdefiniowana albo przez nadzór

albo

w prawie lub regulacjach.

3. Użycie słowa “bank” i jakiegokolwiek pochodnego terminu takiego

jak

“bankowość” w nazwie jest ograniczone do licencjonowanych

i nadzorowanych instytucji we wszystkich okolicznościach, w których

inne postępowanie mogłobyspowodować, że społeczeństwo mogłoby

zostać wprowadzone w błąd.

4. Przyjmowanie depozytów bankowych od ludności jest

zarezerwowane dla

instytucji, które są licencjonowane i podlegają nadzorowi.

16

Podejmowanie działalności

bankowej (I)

• Dyrektywa 2006/48/WE – Państwa Członkowskie

wymagają od instytucji kredytowych uzyskania

zezwolenia przed rozpoczęciem działalności (art. 6)

• od 2008 roku - Komisja Nadzoru Finansowego

• zezwolenia – decyzje administracyjne o charaktrze

decyzji ostatecznych

• Dwa tryby:

– tryb normatywny – przewidziany dla banków

państwowych – zamiast zezwolenia opinia KNF

– tryb zezwoleniowy – przewidziany dla banków

spółdzielczych, banków w formie spółki akcyjnej,

oddziałów banków zagranicznych

• zezwolenie na utworzenie banku

• zezwolenie na rozpoczęcie przez bank działalności

17

Podejmowanie działalności

bankowej (II)

Tryb normatywny – banki państwowe
– art. 14-19 ustawy – Prawo bankowe

Tworzone przez Radę Ministrów, w drodze
rozporządzenia,
na wniosek Ministra Skarbu zaopiniowany przez KNF
Wymagane zezwolenie KNF na rozpoczęcie
działalności

18

Podejmowanie działalności

bankowej (III)

Bez zezwolenia KNF – procedura zawiadomienia

– realizacja zasady single license
Instytucja kredytowa może działać na terytorium

Polski:

– utworzenie oddziału
– działalność transgraniczna

Bank krajowy może działać na terytorium Państw

Członkowskich UE lub państw należących do EOG:

– utworzenie oddziału
– działalność transgraniczna

19

Jedna licencja bankowa

(paszport europejski)

• Zezwolenie na działalność bankową w uzyskane

w państwie macierzystym uprawnia instytucje

kredytowe do prowadzenie działalności na

terytrorium państw goszczących

• Notyfikacja

1. Instytucja kredytowa może rozpocząć działalność

transgraniczną na terytorium RP po otrzymaniu przez

Komisję Nadzoru Finansowego zawiadomienia od

właściwych władz nadzorczych państwa macierzystego
2. Oddział instytucji kredytowej może rozpocząć

działalność

na terytorium RP najwcześniej po upływie

dwóch miesięcy od dnia otrzymania przez Komisję

Nadzoru Finansowego zawiadomienia od właściwych

władz nadzorczych państwa macierzystego

20

Zasada nadzoru kraju

macierzystego

Instytucja kredytowa podlega nadzorowi
Państwa Członkowskiego, które wydało
jej zezwolenie na prowadzenie
działalności –
np. instytucja kredytowa z Grecji
działająca
w Polsce przez oddział podlega
greckiemu nadzorowi

21

Zezwolenie na utworzenie

banku (I)

• Założyciele

1.

bank w formie spółki akcyjnej - osoby prawne i osoby fizyczne,

z tym że założycieli nie może być mniej niż 3,
jednak
gdy założycielem banku jest Skarb Państwa, bank krajowy,

instytucja

kredytowa, bank zagraniczny, krajowy lub zagraniczny

zakład

ubezpieczeń lub międzynarodowa instytucja finansowa.

2.

bank spółdzielczy - tylko osoby fizyczne w liczbie wymaganej dla

założenia spółdzielni, określonej ustawą - Prawo spółdzielcze

(liczba

założycieli spółdzielni nie może być mniejsza od

dziesięciu, jeżeli

założycielami są osoby fizyczne)

• Założyciele składają do KNF wniosek o wydanie

zezwolenia na utworzenie banku wraz z załącznikami:

1.

projekt statutu banku,

2.

program działalności i plan finansowy banku na okres co

najmniej

trzyletni,

3.

dokumenty dotyczące założycieli i ich sytuacji finansowej,

wymagane przez Komisję Nadzoru Finansowego

22

Zezwolenie na utworzenie

banku (II)

• Utworzenie banku może nastąpi, jeżeli:

1. zostało zapewnione wyposażenie banku w:

a) fundusze własne, których wielkość powinna być

dostosowana do rodzaju czynności bankowych

przewidzianych do wykonywania i rozmiaru zamierzonej

działalności,
b) pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia

techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane

w banku wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju

prowadzonej działalności bankowej,

2. założyciele oraz osoby przewidziane do objęcia w banku

stanowisk członków zarządu, w tym prezesa, dają rękojmię

ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem, przy czym co

najmniej dwie osoby przewidziane do objęcia w banku

stanowisk członków zarządu posiadają wykształcenie i

doświadczenie zawodowe niezbędne do kierowania bankiem

oraz udowodnioną znajomość języka polskiego,
3. przedstawiony przez założycieli plan działalności banku na

okres co najmniej trzyletni wskazuje, że działalność ta będzie

bezpieczna dla środków pieniężnych gromadzonych w banku

23

Kapitał założycielski (I)

Kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości w złotych 5 mln

euro przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank

Polski, obowiązującego w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku

- dotyczy:

• banków w formie spółki akcyjnej

• banków spółdzielczych nie zrzeszonych

• oddziałów banków zagranicznych

Banki spółdzielcze, które zamierzają zawrzeć umowę zrzeszenia – kapitał

założycielski nie niższy niż równowartość 1 mln euro.
Bank spółdzielczy, który zrzeszył się z bankiem zrzeszającym, jest

obowiązany uzyskać zwiększenie sumy funduszy własnych do poziomu nie

niższego niż:

• równowartość 300.000 euro - do dnia 31 grudnia 2001 r., obliczonych w

złotych według średniego kursu wynikającego z tabeli kursów ogłaszanej

przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego na koniec roku

poprzedzającego rok osiągnięcia wymaganego progu kapitałowego

• równowartość 500.000 euro - do dnia 31 grudnia 2005 r., obliczonych w

złotych według średniego kursu wynikającego z tabeli kursów ogłaszanej

przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego na koniec roku

poprzedzającego rok osiągnięcia wymaganego progu kapitałowego

• równowartość 1.000.000 euro - do dnia 31 grudnia 2010 r., obliczonych w

złotych według średniego kursu wynikającego z tabeli kursów ogłaszanej

przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego na koniec roku

poprzedzającego rok osiągnięcia wymaganego progu kapitałowego

24

Kapitał założycielski (II)

Kapitał założycielski:

– nie może pochodzić z pożyczki, kredytu lub żródeł nie

udokumentowanych

– jest wnoszony w walucie polskiej na rachunek bankowy

w banku krajowym

– musi być w pełni opłacony przed wpisaniem banku do

rejestru (Krajowy Rejestr Sądowy). KNF może

uczestniczyć w postępowaniu rejestrowym

Wkłady niepienieżne ograniczone

Część kapitału założycielskiego może być wniesiona w

formie wkładów niepieniężnych (aportu) – do 15 %, przy

czym kapitał założycielski wnoszony w formie pieniężnej nie

może być niższy

niż 5 mln euro (1 mln euro) i tylko w postaci wyposażenia

25

Zezwolenie na utworzenie

banku

Elementy zezwolenia na utworzenie banku (art.

34):

1. firma banku, jego siedziba,
2. nazwy (nazwiska) założycieli i obejmowane przez nich akcje,
3. wysokość kapitału założycielskiego,
4. działalność, do której wykonywania bank jest upoważniony,
5. warunki, po spełnieniu których Komisja Nadzoru Finansowego

zezwoli na rozpoczęcie przez bank działalności.

Przesłanki odmowy wydania przez KNF zezwolenia

na utworzenie banku (art. 37):

1. niespełnienie wymagań obowiązujących przy tworzeniu banków,
2. gdy, zamierzona działalność banku naruszałaby przepisy prawa,

interesy klientów albo nie gwarantowałaby bezpieczeństwa

gromadzonych w banku środków,
3. gdy przepisy prawa obowiązujące w miejscu siedziby lub

zamieszkania założyciela lub jego powiązania z innymi

podmiotami mogłyby uniemożliwić skuteczne sprawowanie

nadzoru nad bankiem.

26

Statut banku

Projekt statutu powinien określać w szczególności:

1.

firmę, która powinna zawierać wyodrębniony wyraz "bank" i odróżniać się

od nazw innych banków oraz wskazywać, czy jest to bank państwowy,

bank

w formie spółki akcyjnej czy bank spółdzielczy

2.

siedzibę, przedmiot działania i zakres działalności banku

3.

organy i ich kompetencje, ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji

członków zarządu, o których mowa w art. 22b ust. 1, oraz zasady

podejmowania decyzji, podstawową strukturę organizacyjną banku,

zasady składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych,

tryb wydawania regulacji wewnętrznych oraz tryb podejmowania decyzji o

zaciągnięciu zobowiązań lub rozporządzeniu aktywami, których łączna

wartość w stosunku do jednego podmiotu przekracza 5% funduszy

własnych

4.

zasady funkcjonowania systemu kontroli wewnętrznej

5.

fundusze własne oraz zasady gospodarki finansowej

Projekt statutu banku podlega zatwierdzeniu w zezwoleniu KNF
na utworzenie banku. Zmiana statutu banku wymaga zezwolenia
KNF, jeżeli dotyczy spraw w/w oraz uprzywilejowania lub
ograniczenia akcji co do prawa głosu w banku w formie spółki
akcyjnej

27

Powołanie prezesa

i członków zarządu banku

• Członków zarządu banku powołuje rada nadzorcza
• Zgody KNF wymaga powołanie:

- prezesa i jednego członka zarządu banku w formie spółki akcyjnej i

banku

państwowego

- prezesa zarządu banku spółdzielczego
- dyrektora i zastępcy dyrektora oddziału banku zagranicznego (z

wnioskiem o

powołanie występuje bank zagraniczny)

• Art. 22b ust. 5 – przesłanki fakultatywnej odmowy wyrażenia zgody
• Art. 22b ust. 3 – przesłanki obligatoryjnej odmowy wyrażenia zgody
• Kwestia wymogu znajomości języka polskiego przez członków

zarządu banku

• Art. 138 ust. 5 – jedyny przypadek obligatoryjnego odwołania przez

KNF członka zarządu banku – prawomocne skazanie za przestępstwo

umyślne lub przestępstwo skarbowe, z wyłączeniem przestępstw

ściganych z oskarżenia prywatnego

28

Zezwolenie na rozpoczęcie

działalności

• Z wnioskiem o wydanie zezwolenia na rozpoczęcie przez bank

działalności występuje zarząd banku, w przypadku oddziału

banku zagranicznego – bank zagraniczny

• Zezwolenie na rozpoczęcie przez bank działalności wydaje się

po stwierdzeniu, że bank:

1) jest należycie przygotowany organizacyjnie do rozpoczęcia

działalności,
2) zgromadził w całości kapitał założycielski,
3) dysponuje odpowiednimi warunkami do przechowywania środków

pieniężnych i innych wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju

prowadzonej działalności bankowej,
4) spełnia inne warunki określone w decyzji o wydaniu zezwolenia na

utworzenie banku

Spełnienie przez bank przesłanek jest weryfikowane przez KNF

– w banku są przeprowadzane czynności kontrolne

sprawdzające przygotowanie banku do rozpoczęcia działalności

29

Oddział banku zagranicznego

• zezwolenie KNF po uzgodnieniu z Ministrem

Finansów

• konieczne elementy wniosku – art. 40 ust. 2

1)

firma i siedziba banku występującego z wnioskiem

oraz charaktekterystyka jego działalności,
2)

rodzaje czynności bankowych, do których wykonywania

ma być upoważniony oddział banku, oraz

siedziba

oddziału,
3)

wielkość funduszy przydzielonych do dyspozycji

oddziału,
4)

dane dotyczące co najmniej 2 osób przewidzianych do

objęcia w oddziale stanowisk dyrektora lub jego zastępcy.

30

Działaność transgraniczna (I)

•

Usługa ma charakter transgraniczny, gdy świadczący

i odbiorca usługi pochodzą z dwóch różnych państw

członkowskich.

•

Wyróżnia się następujące postaci transgraniczności:
a) dostawca usługi z danego państwa udaje się do

innego państwa członkowskiego w celu jej wykonania

na rzecz znajdującego się tam odbiorcy,
b) odbiorca udaje się do innego państwa członkowskiego

w celu skorzystania z oferowanych tam usług,
c) usługodawca i usługobiorca udają się do państwa

trzeciego, na którego terytorium ma być wykonana

usługa,
d) usługodawca i usługobiorca pozostają w swoich

państwach członkowskich, a granicę przekracza

jedynie sama usługa (korespondencyjna).

31

Działaność transgraniczna (II)

Instytucja kredytowa
- nie może wykonywać innych
czynności niż

te, które wynikają z

prawa polskiego

- może wykonywać tylko te czynności,

które

są dopuszczone prawem

obcym – zakres

zezwolenia

32

Oddział instytucji kredytowej

• “Odpowiednie stosowanie” -

wymienionych
w art. 48 k przepisów, a zatem nie
należy ich stosować wprost

• obowiązki informacyjne
• wyjątek od zasady nadzoru

macierzystego

33

Przedstawicielstwo

• jednakowa regulacja dla banków

zagranicznych i instytucji kredytowych

• zezwolenie KNF po uzgodnieniu z MF
• wyłącznie reklama i promocja
• niemożność wykonywania czynności

bankowych

34

Nabywanie znacznych

pakietów akcji banku (do

13.08.2010)

• Art. 25-27 ustawy – Prawo bankowe dotyczy nabywania

akcji w banku w formie spółki akcyjnej oraz

obejmowania udziałów w bankach spółdzielczych

• Konieczność uzyskania zezwolenia KNF przez osobę,

która zamierza bezpośrednio lub pośrednio nabyć lub

objąć akcje banku (także w przypadku zmiany statutu

lub wygaśnięcia uprzywilejowania akcji), jeśli w wyniku

objęcia lub nabycia akcji osoba ta osiągnęłaby lub

przekroczyła próg 10 %, 20 %, 25 %, 33 %, 50 %, 66 %

i 75 % głosów na walnym zgromadzeniu

35

Obowiązek uzyskania zgody

• charakter obowiązku

publicznoprawnego

• jest implementacją art. 19 Dyrektywy

36

Rodzaje nabycia

Rozróżnienie nabycia od objęcia

–

objęcie jest w istocie nabyciem akcji
w obrocie pierwotnym

Nabycie akcji może mieć charakter
bezpośredni lub pośredni

–

nabycie bezpośrednie to uzyskanie prawa wykonywania
głosu na walnym zgromadzeniu bankowej spółki akcyjnej

–

nabycie pośrednie to uzyskanie wpływu na wykonywanie
prawa głosu przez podmiot, któemu to prawo
bezpośrednio nie przysługuje (np. uzyskanie kontroli nad
bankiem przez wykorzystanie spółek zależnych)

37

Obliczanie progów

Poszczególne progi w ogólnej liczbie głosów
na walnym zgromadzeniu należy obliczać
uwzględniając zakazy wykonywania praw
głosu wynikające z poszczególnych
przepisów,
np. do ogólnej liczby głosów nie zalicza się
głosów z własnych akcji nabytych przez bank

(art. 364 Ksh) lub głosów nabytych z
naruszeniem art. 25 Prawa bankowego

38

Obowiązki zbywcy

Powiadomienie KNF o zbyciu pakietu
akcji uprawniających do wykonywania
ponad 10% kapitału zakładowego

39

Złożenie wniosku ex post

Wyjątek – złożenie wniosku ex post dotyczy

przypadku

tzw. biernego przekroczenia progu

– zmiana nastąpiła w wyniku zmiany statutu

banku lub wygaśnięcia uprzywilejowanej akcji

– wniosek należy złozyć w ciągu 30 dni od

powzięcia informacji o zmianie statutu lub
wygaśnięciu uprzywilejowania akcji

40

Przesłanki odmowy

1. jeżeli wpływ osoby zamierzającej objąć lub

nabyć

akcje może okazać się niekorzystny dla

ostrożnego

i stabilnego zarządzania bankiem

2. gdy środki przeznaczone na nabycie akcji

pochodzą

z pożyczki, kredytu lub źródeł

nieudokumentowanych
3. gdy przepisy prawa obowiązujące w miejscu

siedziby lub zamieszkania tej osoby

uniemożliwiają Komisji

Nadzoru Finansowego

wykonywanie efektywnego nadzoru

41

Konsekwencje nabycia lub

objęcia akcji banku bez

zezwolenia

- bezskuteczne jest wykonywanie prawa głosu z

akcji banku będących przedmiotem czynności

prawnej lub

innego zdarzenia prawnego

powodującego osiągnięcie lub przekroczenie danego

progu liczby głosów na walnym

zgromadzeniu,

jeżeli osiągnięcie lub przekroczenie tego

progu

nastąpiło z naruszeniem obowiązków ustawowych
- uchwała walnego zgromadzenia powzięta z

naruszeniem wymogów ustawy jest nieważna
- KNF może nakazać sprzedaż akcji w wyznaczonym

terminie

42

Cofnięcie zezwolenia

• W przypadku cofnięcia zezwolenia wykonywanie

przez akcjonariusza głosu ze wszystkich

posiadanych akcji banku jest bezskuteczne

– Uchwała walnego zgromadzenia powzięta z

naruszeniem powyższego jest nieważna

• KNF może nakazać sprzedaż akcji w

wyznaczonym terminie. Jeżeli akcje nie zostaną

sprzedane w wyznaczonym terminie, KNF może

ustanowić w banku zarząd komisaryczny,

ograniczyć zakres działalności banku lub uchylić

zezwolenie na utworzenie banku i podjąć decyzję

o likwidacji banku

43

Nabywanie znacznych

pakietów akcji banku (od

14.08.2010)

• Art. 25-27 ustawy – Prawo bankowe dotyczy nabywania

akcji w banku w formie spółki akcyjnej oraz obejmowania

udziałów w bankach spółdzielczych

• podmiot, który zamierza bezpośrednio lub pośrednio nabyć

lub objąć akcje banku w liczbie zapewniającej osiągnięcie

lub przekroczenie próg 10%, 20%, 1/3, 50 % głosów na

walnym zgromadzeniu jest obowiązany zawiadomić od tym

zamiarze każdorazowo KNF

• podmiot, który zamierza bezpośrednio lub pośrednio stać

się podmiotem dominującym w inny spoosób niż przez

nabycie albo objęcie akcji banku krajowego w liczbie

zapewniającej większość ogólnej liczby głosów akcji jest

obowiązany zawiadomić od tym zaniarze każdorazowo KNF

44

Podmiot dominujacy

• Definicja legalna w art. 4 ust. 1 pkt 8
• zarówno:

– podmiot dominujacy w rozumieniu art.

14 pkt 14 ustawy z dnia 29 lipca 2005
roku o ofercie publicznej…., jak i

– podmiot, który w ocenie Komisji Nadzoru

Finansowego może w inny sposób
wywierać znaczący wpływ na inny
podmiot

• Definicja legalna w art. 4 ust. 1 pkt 8
• zarówno:

– podmiot dominujacy w rozumieniu art.

14 pkt 14 ustawy z dnia 29 lipca 2005
roku o ofercie publicznej..

– podmiot, który w ocenie Komisji Nadzoru

Finansowego może w inny sposób
wywierać znaczący wpływ na inny
podmiot

45

Zawiadomienie

• wskazanie sposobu realizacji zamiaru,
• przedłożenie dowodów wskazujących na

istnienie zamiaru (umowa, porozumienie,

oświadczenie – gdy rynek regulowany),

• informacja o posiadanych bezpośrednio lub

pośrednio akcjach oraz o podmiotach

dominujących i zawartyuch prze ten podmiot

porozumieniach oraz o pozostawaniu przez

ten podmiot w stanach faktycznych lub

prawnych pozwalających innym podmiotom

na wykonywanie praw z akcji banku

46

Załączniki do

zawiadomienia

•

szeroki zakres informacji określony w art. 25b

•

Informacje dotyczące:

•

1)

identyfikacji podmiotu składającego zawiadomienie, osób zarządzających jego działalnością oraz

osób przewidzianych do objęcia funkcji członków zarządu banku krajowego - o ile podmiot składający zawiadomienie

planuje zmiany w tym zakresie,

•

2)

identyfikacji banku krajowego, o którym mowa w art. 25 ust. 1,

•

3)

działalności zawodowej, gospodarczej lub statutowej podmiotu składającego zawiadomienie i

osób, o których mowa w pkt 1, a w szczególności przedmiotu tej działalności, zakresu i miejsca jej prowadzenia oraz

dotychczasowego jej przebiegu, a także wykształcenia posiadanego przez podmiot składający zawiadomienie, będący

osobą fizyczną, i osób, o których mowa w pkt 1,

•

4)

grupy, do której należy podmiot składający zawiadomienie, a w szczególności jej struktury,

należących do niej podmiotów, prawnych i faktycznych powiązań kapitałowych, finansowych i osobowych z innymi

podmiotami,

•

5)

sytuacji ekonomiczno-finansowej podmiotu składającego zawiadomienie,

•

6)

skazania za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, postępowań warunkowo umorzonych oraz

zakończonych ukaraniem postępowań dyscyplinarnych, jak również innych zakończonych postępowań administracyjnych

i cywilnych, dotyczących podmiotu składającego zawiadomienie lub osób, o których mowa w pkt 1, mogących mieć

wpływ na ocenę podmiotu składającego zawiadomienie w świetle kryteriów określonych w art. 25h ust. 2,

•

7)

toczących się postępowań karnych o przestępstwo umyślne - z wyłączeniem przestępstw

ściganych z oskarżenia prywatnego - lub postępowań w sprawie o przestępstwo skarbowe, jak również innych toczących

się postępowań administracyjnych, dyscyplinarnych i cywilnych, mogących mieć wpływ na ocenę podmiotu składającego

zawiadomienie w świetle kryteriów określonych w art. 25h ust. 2, a prowadzonych przeciwko podmiotowi składającemu

zawiadomienie lub osobom, o których mowa w pkt 1, lub postępowań związanych z działalnością tego podmiotu lub tych

osób,

•

8)

działań zmierzających do nabycia albo objęcia akcji lub praw z akcji w liczbie zapewniającej

osiągnięcie lub przekroczenie poziomów określonych w art. 25 ust. 1 albo stania się podmiotem dominującym banku

krajowego, a w szczególności docelowego udziału w ogólnej liczbie głosów na walnym zgromadzeniu banku krajowego,

związanych z tym udziałem uprawnień, sposobu i źródeł finansowania nabycia albo objęcia akcji lub praw z akcji,

zawartych w związku z tymi działaniami umów oraz działania w porozumieniu z innymi podmiotami,

•

9)

zamiarów podmiotu składającego zawiadomienie w odniesieniu do przyszłej działalności banku

krajowego, w szczególności w zakresie planów marketingowych, operacyjnych, finansowych oraz dotyczących

organizacji i zarządzania, z uwzględnieniem zobowiązań, o których mowa w art. 25h ust. 3.

47

Upoważnienie ustawowe

• delegacja dla Ministra Finansów do

wydania rozporządzenia w
przedmiocie określenia dokumentów

– MF ma mieć na względzie zapewnienie

proporcjonalności wymaganych
informacji w zależności od zamierzonego
wpływu podmiotu składającego
zawiadomienie na zarządzanie bankiem
krajowym.

48

Komisja Nadzoru

Finansowego

• niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia

potwierdza w formie pisemnej jego
otrzymanie

• wzywa do uzupełnienia braków
• może żądać dodatkowych informacji i

dokumentów niezbędnych do załatwienia
sprawy

• informuje o dacie upływu terminu na

doręczenie decyzji w przedmiocie sprzeciwu

49

Żądanie dodatkowych

informacji

• skierowanie żądanie przez KNF

powoduje zawieszenie z mocy prawa
biegu terminu do doręczenia decyzji
w przedmiocie sprzeciwu

• zawieszenie terminu może nastapić

tylko raz

– kolejne wezwania KNF do przedstawienia

dalszych informacji nie spowodują
zawieszenia biegu tereminu

50

Decyzja w przedmiocie

sprzeciwu

• możliwa, jeżeli:

– w wyznaczonym terminie braki nie zostały

uzupełnione

– podmiot nie przekazał w terminie

dodatkowych informacji lub dokumentów

żądanych przez KNF

– uzasadnieniem jest potrzebą ostrożnego i

stabilnego zarządzania bankiem krajowym

lub oceną sytuacji finansowej podmiotu

składającego zawiadomienie (art. 25h ust.

2)

51

Termin doręczenia decyzji

• 60 dni roboczych od dnia otrzymania

zawaidomienia i wszystkich
wymaganych dokumentów i
informacji

• termin zachowany, gdy przed ich

upływem decyzja została nadana w
polskiej placówce pocztowej
operatora publicznego

52

Skutek upływu terminu

• podmiot składający zawiadomienie

może zrealizować zamiar

53

Skutki nabycia lub objęcia akcji

(I)

• bez zgłoszenia zamiaru
• pomimo decyzji KNF w przedmiocie

sprzeciwu

• przed upływem terminu na

zgłoszenie sprzeciwu

• po wyznaczonym przez KNF terminie

na nabycie

– nie może być wykonywane prawo głosu

• wyjątek – art. 25m

54

Uchylenie zakazu wykonywania

praw

Art. 25m.  W przypadku gdy wymagają tego

interesy klientów banku krajowego, a
wnioskodawca wykaże, że nie zachodzi
przesłanka, o której mowa w art. 25h ust. 1 pkt 3,
Komisja Nadzoru Finansowego może, w
szczególnie uzasadnionych przypadkach, w
drodze decyzji, wydanej na wniosek akcjonariusza
lub podmiotu dominującego banku krajowego,
uchylić zakazy, o których mowa w art. 25l ust. 1
lub 2.

55

W przypadku wykonywania

uprawnień podmiotu

dominującego

• bez zgłoszenia zamiaru
• pomimo decyzji KNF w przedmiocie sprzeciwu
• przed upływem terminu na zgłoszenie

sprzeciwu

• uzyskanych po upływie terminu ustalonego

przez KNF

– członkowie zarządu powołani przez podmiot

dominujący i zrównani nie mogą uczestniczyć w

czynnościach z zakresu reprezentacji banku

krajowego

- nieważność czynności z zakresu reprezentacji banku

krajowego

56

Skutki nabycia lub objęcia akcji

(II)

• nieważność uchwał walnego

zgromadzenia podjętych z udziałem
głosów z akcji

– jednak uchwała będzie ważna, jeżeli spełni

wymogi kworum oraz większości głosów
oddanych bez uwzględnienia głosów nieważnych

• możliwość nakazania zbycia akcji

banku krajowego w wyznaczonym
przez KNF terminie

57

Nakazanie sprzedaży akcji

możliwa decyzja KNF w przedmiocie

nakazania

zbycia akcji w wyznaczonym terminie

w przypadku niezastosowania się:
- kara pieniężna dla akcjonariusza

(10.000.000 zł)

- ustanowienie zarządu komisarycznego
- uchylenie zezwolenia i decyzja o likwidacji

banku

58

KNF może zakazać

wykonywania praw głosu z

akcji, jeżeli

• uzasadnione jest to potrzebą ostrożnego i

stabilnego zarządzania bankiem, z uwagi
na:

– ocenę sytuacji finansowej podmiotu

– możliwy wpływ tego podmiotu na bank (np.

bank nie dochowuje zobowiązań, o których
mowa w art. 25h ust. 3

59

Obowiązki notyfikacji banku

• Podmiot, który bezpośrednio lub pośrednio

nabył lub objął akcje banku (także w

przypadku zmiany statutu lub wygaśnięcia

uprzywilejowania akcji), jeżeli stanowią one z

akcjami nabytymi wcześniej pakiet

zapewniający osiągnięcie lub przekroczenie

progu 10%, 20%, 25%, jednej trzeciej, 50%,

66% i 75% ogólnej liczby głosów na walnym

zgromadzeniu, oraz

• podmiot, który stał się podmiotem

doinującym (niezwłocznie)

• bank w terminie 14 dni od otrzymania

powiadomienia przesyła je doKNF

60

Obowiązki notyfikacji KNF

• Podmiot, który zamierza bezpośrednio lub

pośrednio zbyć pakiet akcji banku krajowego:

– uprawniający do wykonywania pomnad 10%

ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu,

– w wyniku zbycia którego powostały w jego

posiadaniu pakiet akcji będxzie uprawniał do
wykonywania mniej niż 10%, 20% jednej trzeciej i
50% ogólnej liczby głosów na walnym
zgromadzeniu

powiadamia o swoim zamiarze KNF

61

Transakcje restrukturyzacyjne

• połączenie banków

• sprzedaż przedsiębiorstwa

bankowego

• podział banku

62

Połączenie banków

• Bank może połączyć się tylko z innym bankiem lub

instytucją kredytową, po uzyskaniu zezwolenia

Komisji Nadzoru Finansowego.

• Połączenie banków może być dokonane wyłącznie

przez przeniesienie całego majątku banku

przejmowanego albo przejmowanej instytucji

kredytowej na bank przejmujący, za udziały albo

akcje, które bank przejmujący wydaje członkom albo

akcjonariuszom banku przejmowanego albo

przejmowanej instytucji kredytowej.

• Komisja Nadzoru Finansowego odmawia wydania

zezwolenia, jeżeli połączenie prowadziłoby do

naruszenia przepisów prawa, interesów klientów

banku biorącego udział w połączeniu lub zagrażałoby

bezpieczenstwu środków gromadzonych w tym

banku.

63

Sprzedaż przedsiębiorstwa

bankowego (I)

Nabycie przedsiębiorstwa bankowego lub jego zorganizowanej części przez bank
wymaga zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego

– brak kryteriów odmowy

Art. 55(1). Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników

niematerialnych

i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.
Obejmuje ono w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części

(nazwa przedsiębiorstwa);
2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów,

towarów
i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości

oraz

prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z

innych

stosunków prawnych;

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5) koncesje, licencje i zezwolenia;
6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8) tajemnice przedsiębiorstwa;
9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

64

Sprzedaż przedsiębiorstwa

bankowego (II)

• z definicji wynika, że przedsiębiorstwo w

ujęciu przemiotowym nie obejmuje

zobowiązań

• w praktyce gospodarczej transakcjom

sprzedaży przedsiębiorstwa towarzyszą

zatem transakcje obejmujące przejęcie

związanych z przedsiębiorstwem długów

• regulacje podatkowe mogą traktować zbycie

przedsiębiorstwa wraz z długami jako jednej

transakcji na potrzeby określenia wysokości

zobowiązań podatkowych

65

Podział banku

• Banki spółdzielcze i banki państwowe - nie podlegają

podziałowi

• Banki w formie spółki akcyjnej podlegają podziałowi

jedynie

w sposób określony w art. 529 § 1 pkt 4 ksh ograniczony

do przeniesienie części majątku spółki dzielonej na

istniejącą spółkę (podział przez wydzielenie) z

zastrzeżeniem, że przeniesienie części majątku banku

dzielonego nastąpi na spółkę akcyjną będącą bankiem

krajowym lub instytucją kredytową.

• Podział banku wymaga zezwolenia Komisji Nadzoru

Finansowego. Komisja Nadzoru Finansowego odmawia

zezwolenia, jeżeli podział może okazać się niekorzystny

dla ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem

dzielonym lub bankami, na które zostaje przeniesiony

majątek banku dzielonego lub jeżeli podział może

spowodować poważne szkody dla gospodarki narodowej

lub dla ważnych interesów Państwa.

66

Sprzedaży przedsiębiorstwa i

podziału banku - porównanie

• w przypadku podziału banku:

– lepsza ochrona akcjonariuszy

(zwłaszcza drobnych)

– brak konieczności uzyskiwania zgód

klientów

– korzystniejsze warunki opodatkowania
– jasne (choć liczne) przesłanki odmowy

zezwolenia