ORGANIZACJA OCHRONY

ŚRODOWISKA

OCHRONA POWIERZCHNI

ZIEMI

Powierzchnia ziemi jako

element przyrodniczy

nieodnawialny.

• Powierzchnia ziemi

– naturalnie ukształtowany teren, gleba

oraz znajdujący się ziemia do głębokości oddziaływania
człowieka

• Gleba

– górna warstwa litosfery, złożona z części mineralnych,

materii organicznej, wody, powietrza i organizmów,
obejmująca wierzchnią warstwę gleby i podglebie

• Władający powierzchnią ziemi

– właściciel nieruchomości, a

jeżeli w ewidencji gruntów i budynków prowadzonej na
podstawie ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne
ujawniono inny podmiot władający gruntem – podmiot jako
władający

Kodeks cywilny

Nieruchomości – gruntowe, lokalowe i

budynki

• Art.46 § 1 „Nieruchomościami są części

powierzchni ziemskiej stanowiące
odrębny przedmiot własności (grunty),
jak również budynki trwałe z gruntem
związane lub części takich budynków,
jeżeli na mocy przepisów szczególnych
stanowią odrębny od gruntu przedmiot
własności

”

Ochrona powierzchni ziemi według

ustawy – Prawo Ochrony Środowiska

1. Racjonalne gospodarowanie
2. Zachowanie wartości przyrodniczych
3. Zachowanie możliwości produkcyjnego

wykorzystania

4. Ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania
5. Utrzymanie jakości gleby i ziemi co najmniej do

wymaganych standardów, jeżeli nie są one
dotrzymywane

6. Zachowanie wartości kulturowych z uwzględnieniem

zabytków archeologicznych

7. Zapobieganie ruchom masowym ziemi i ich skutkom

Rekultywacja

• Nadanie lub przywrócenie gruntom

zdegradowanym lub zdewastowanym
wartości użytkowych lub przyrodniczych
przez właściwe ukształtowanie rzeźby
terenu, poprawianie właściwości
fizycznych i chemicznych, uregulowanie
stosunków wodnych, odtworzenie gleb,
umocnienie skarp oraz odbudowanie lub
zbudowanie niezbędnych dróg

Odpowiedzialni:

• Władający
• Podmiot wskazany
• Solidarnie – władający wraz z

podmiotem wskazanym

• Starosta

1.

Podmiot nie dysponuje prawami do powierzchni ziemi

2.

Nie można wszcząć postępowania egzekucyjnego lub jest

ono bezskuteczne

3.

Klęska żywiołowa

4.

Zagrożenie życia lub zdrowia; nieodwracalne szkody w

środowisku

Ochrona gruntów rolnych i

leśnych

ustawa z 3 lutego 1995 r.

Grunty rolne:

− określone w ewidencji gruntów jako użytki rolne

− pod stawami rybnymi i innymi zbiornikami

wodnymi, służącymi wyłącznie do potrzeb

rolnictwa

− pod wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych

budynkami mieszkalnymi oraz innymi budynkami i

urządzeniami służącymi wyłącznie produkcji

rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu

− pod budynkami i urządzeniami służącymi

bezpośrednio do produkcji rolniczej uznanej za

dział specjalny, stosownie do przepisów o podatku

dochodowym od osób fizycznych i podatku

dochodowym od osób prawnych,

− parków wiejskich oraz pod zadrzewieniami i

zakrzewieniami śródpolnymi, w tym również pod

pasami przeciwwietrznymi i urządzeniami

przeciwerozyjnymi,

− pracowniczych ogrodów działkowych i ogrodów

botanicznych,

− pod urządzeniami: melioracji wodnych,

przeciwpowodziowych i przeciwpożarowych,

zaopatrzenia rolnictwa w wodę, kanalizacji oraz

utylizacji ścieków i odpadów dla potrzeb

rolnictwa,

− zrekultywowane dla potrzeb rolnictwa,

− torfowisk i oczek wodnych,

− pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych.

Grunty leśne:
−określone jako lasy w przepisach o

lasach,

−zrekultywowane dla potrzeb

gospodarki leśnej,

−pod drogami dojazdowymi do

gruntów leśnych.

Ochrona polega na:

Gruntów rolnych

:

− ograniczaniu przeznaczania ich na cele nierolnicze lub nieleśne,

− zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych

oraz szkodom w produkcji rolniczej, powstającym wskutek

działalności nierolniczej,

− rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze,

− zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych

zbiorników wodnych.

Gruntów leśnych

:

− ograniczaniu przeznaczania ich na cele nieleśne lub nierolnicze,

− zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów leśnych

oraz szkodom w drzewostanach i produkcji leśnej, powstającym

wskutek działalności nieleśnej,

− przywracaniu wartości użytkowej gruntom, które utraciły charakter

gruntów leśnych wskutek działalności nieleśnej,

− poprawianiu ich wartości użytkowej oraz zapobieganiu obniżania

ich produkcyjności.

Ograniczanie przeznaczania gruntów na

cele nierolnicze i nieleśne

1. grunty rolne stanowiące użytki rolne klas I-III, jeżeli ich zwarty

obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 0,5

ha - wymaga uzyskania zgody Ministra Rolnictwa i Gospodarki

Żywnościowej,

2. gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa -

wymaga uzyskania zgody Ministra Ochrony Środowiska,

Zasobów Naturalnych i Leśnictwa lub upoważnionej przez niego

osoby,

3. gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas IV, jeżeli ich

zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia

przekracza 1 ha,

4. gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas V i VI,

wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego, oraz torfowisk i

oczek wodnych, jeżeli mają być przeznaczone na cele budowy

zbiorników wodnych, eksploatacji złóż kopalin, budowy dróg

publicznych lub linii kolejowych,

5. pozostałych gruntów leśnych wymaga uzyskania zgody

wojewody.

Elementy wniosku

1. uzasadnienie potrzeby zmiany przeznaczenia

gruntów,

2. wykaz powierzchni gruntów, z uwzględnieniem klas

bonitacyjnych gruntów rolnych i typów siedliskowych

gruntów leśnych,

3. ekonomiczne uzasadnienie projektowanego

przeznaczenia, uwzględniające w szczególności:

a)  sumę należności i opłat rocznych za grunty

projektowane do przeznaczenia na cele nierolnicze i

nieleśne,

b)  przewidywany rozmiar strat, które poniesie rolnictwo

i leśnictwo w wyniku ujemnego oddziaływania

inwestycji lokalizowanych na gruntach

projektowanych do przeznaczenia na cele

nierolnicze i nieleśne.

• Wyłączenie z produkcji użytków

rolnych wytworzonych z gleb
pochodzenia mineralnego, zaliczonych
do klas I, II, III, IIIa, IIIb, oraz użytków
rolnych klas IV, IVa, IVb, V i VI
wytworzonych z gleb pochodzenia
organicznego, a także gruntów rolnych,
oraz gruntów leśnych, przeznaczonych
na cele nierolnicze i nieleśne - może
nastąpić po wydaniu decyzji
zezwalających na takie wyłączenie

Fundusz Ochrony Gruntów

Rolnych

Centralny (minister) Terenowy (samorząd

w.)

Obowiązek zapewnienia środków:
• Rekultywacja na cele rolnicze gruntów

położonych na obszarach przestrzeni

produkcyjnej, zdewastowanych lub

zdegradowanych przez nieustalone

osoby lub w wyniku klęsk żywiołowych

lub ruchów masowych ziemi

OCHRONA WÓD

USTAWA PRAWO OCHRONY

ŚRODOWISKA

Ochrona wód

polega na zapewnieniu ich jak najlepszej

jakości, w tym utrzymywanie ilości wody na

poziomie zapewniającym ochronę równowagi

biologicznej, w szczególności przez:

•   utrzymywanie jakości wód powyżej albo co

najmniej na poziomie wymaganym w przepisach;

•   doprowadzanie jakości wód co najmniej do

wymaganego przepisami poziomu, gdy nie jest on

osiągnięty.

Wody podziemne

i obszary ich zasilania podlegają

ochronie polegającej w szczególności na:

•   zmniejszaniu ryzyka zanieczyszczenia tych wód

poprzez ograniczenie oddziaływania na obszary ich

zasilania;

•   utrzymywaniu równowagi zasobów tych wód.

Podział wód

• Morskie i śródlądowe
• Powierzchniowe i podziemne
• Wody płynące i stojące

w ciekach naturalnych, kanałach wody w jeziorach i innych
źródłach; w jeziorach i innych naturalnych zbiornikach
zbiornikach (także sztucznych)
o naturalnym odpływie

• Jednolite części wód powierzchniowych

i podziemnych

Prawo własności wód

• Wody nie są rzeczą w myśl art. 45 k.c.
• Wody publiczne i wody niepubliczne ze względu na

podmiot własności

• Prawo wodne - Art. 12.  § 1 Wody stojące oraz

wody w rowach znajdujące się w granicach

nieruchomości gruntowej stanowią własność

właściciela tej nieruchomości.

• § 2 Uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa w

stosunku do wód stojących oraz wody w rowach,

znajdujących się na terenie nieruchomości

stanowiącej własność Skarbu Państwa, wykonują

podmioty reprezentujące Skarb Państwa w

stosunku do tych nieruchomości, na podstawie

odrębnych przepisów.

Korzystanie z wód

Polega na ich używaniu na potrzeby ludności oraz gospodarki

• nawadniania lub odwadniania gruntów;

• odwadniania obiektów lub wykopów budowlanych oraz zakładów

górniczych;

• użytkowania wód znajdujących się w rowach;

• wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi;

• wprowadzania, do urządzeń kanalizacyjnych będących we

władaniu innych podmiotów, ścieków przemysłowych

zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska

wodnego określone w przepisach wydanych na podstawie

art. 45a ust. 1;

• rolniczego wykorzystania ścieków;

• wydobywania z wód powierzchniowych kamienia, żwiru, piasku

oraz innych materiałów, a także wycinania roślin z wód lub

brzegu;

• piętrzenia oraz retencjonowania śródlądowych wód

powierzchniowych.

Art.34 Każdemu przysługuje prawo do powszechnego

korzystania ze śródlądowych powierzchniowych wód

publicznych, morskich wód wewnętrznych wraz z morskimi

wodami wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej, i z wód morza

terytorialnego, jeżeli przepisy nie stanowią inaczej.

• Powszechne korzystanie z wód służy do zaspokajania potrzeb

osobistych, gospodarstwa domowego lub rolnego, bez

stosowania specjalnych urządzeń technicznych, a także do

wypoczynku, uprawiania turystyki, sportów wodnych oraz, na

zasadach określonych w przypisach odrębnych, amatorskiego

połowu ryb.

Powszechne korzystanie z wód nie obejmuje:

• wydobywania kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów

z morskich wód wewnętrznych wraz z wodami wewnętrznymi

Zatoki Gdańskiej oraz z wód morza terytorialnego;

• wycinania roślin z wód lub brzegu;

• wydobywania kamienia i żwiru z potoków górskich;

• korzystania z wód w zbiornikach wodnych, przeznaczonych

do chowu lub hodowli ryb oraz innych organizmów wodnych,

usytuowanych na wodach płynących;

• wprowadzania ścieków.

Dopuszczalne jest korzystanie z każdej

wody w rozmiarze i w czasie
wynikającym z konieczności:

• zwalczania poważnych awarii, klęsk

żywiołowych, pożarów lub innych
miejscowych zagrożeń;

• zapobieżenia poważnemu

niebezpieczeństwu grożącemu życiu
lub zdrowiu ludzi albo mieniu
znacznej wartości, którego w inny
sposób nie można uniknąć.

Szczególnym korzystaniem z wód jest korzystanie

wykraczające poza korzystanie powszechne lub

zwykłe, w szczególności:

• pobór oraz odprowadzanie wód powierzchniowych

lub podziemnych;

• wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi;

• przerzuty wody oraz sztuczne zasilanie wód

podziemnych,

• piętrzenie oraz retencjonowanie śródlądowych

wód powierzchniowych;

• korzystanie z wód do celów energetycznych;

• korzystanie z wód do celów żeglugi oraz spławu;

• wydobywanie z wód kamienia, żwiru, piasku oraz

innych materiałów, a także wycinanie roślin z wód

lub brzegu;

• rybackie korzystanie ze śródlądowych wód

powierzchniowych.

Cele ochrony wód

Utrzymywanie lub poprawa jakości wód, biologicznych

stosunków w środowisku wodnym i na terenach

podmokłych tak, aby dla:

•

jednolitych części wód powierzchniowych, nie

wydzielonych jako sztuczne lub silnie zmienione:

−

uniknąć niekorzystnych zmian w ich stanie

ekologicznym i chemicznym,

−

osiągnąć lub zachować dobry stan ekologiczny i

chemiczny;

•

sztucznych i silnie zmienionych jednolitych części wód

powierzchniowych:

−

uniknąć niekorzystnych zmian w ich potencjale

ekologicznym i stanie chemicznym,

−

dążyć do osiągnięcia lub zachować dobry potencjał

ekologiczny i dobry stan chemiczny;

• jednolitych części wód podziemnych:
−uniknąć niekorzystnych zmian ich

stanu ilościowego i chemicznego,

−odwrócić znaczące i utrzymujące się

tendencje wzrostowe

zanieczyszczenia powstałego w

wyniku działalności człowieka,

−zapewnić równowagę pomiędzy

poborem i zasilaniem wód

podziemnych,

−zachować lub osiągnąć dobry stan

ilościowy i chemiczny.

Strefy i obszary ochronne

Strefa ochronna – obszar, na którym

obowiązują zakazy, nakazy i

ograniczenia w zakresie użytkowania

gruntów oraz korzystania z wody

Obszar ochronny - obszar, na którym

obowiązują zakazy, nakazy i

ograniczenia w zakresie użytkowania

gruntów oraz korzystania z wody w

celu ochrony zasobów tych wód przed

degradacją

Planowanie w

gospodarowaniu wodami

1.

Program wodno-środowiskowy kraju

2.

Plan gospodarowania wodami na obszarze
dorzecza

3.

Plan ochrony przeciwpowodziowej oraz
przeciwdziałania skutkom suszy

4.

Plan ochrony przeciwpowodziowej regionu
wodnego

5.

Warunki korzystania z wód z regionu
wodnego

6.

Warunki korzystania z wód zlewni

Pozwolenie wodnoprawne

1. szczególne korzystanie z wód,
2. regulację wód oraz zmianę ukształtowania terenu

na gruntach przylegających do wód, mającą

wpływ na warunki przepływu wody,

3. wykonanie urządzeń wodnych,
4. rolnicze wykorzystanie ścieków, w zakresie

nieobjętym zwykłym korzystaniem z wód,

5. długotrwałe obniżenie poziomu zwierciadła wody

podziemnej,

6. piętrzenie wody podziemnej,
7. gromadzenie ścieków oraz odpadów w obrębie

obszarów górniczych utworzonych dla wód

leczniczych,

8. odwodnienie obiektów lub wykopów budowlanych

oraz zakładów górniczych,

9. wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji

hamujących rozwój glonów,

10. wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków

zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla

środowiska wodnego określone na podstawie art. 45

ust. 1 pkt 1.

również na:

1) gromadzenie ścieków, a także innych materiałów,

prowadzenie odzysku lub unieszkodliwianie

odpadów,

2) wznoszenie obiektów budowlanych oraz

wykonywanie innych robót,

3) wydobywanie kamienia, żwiru, piasku, innych

materiałów oraz ich składowanie

- na obszarach bezpośredniego zagrożenia

powodzią, jeżeli wydano odpowiednie decyzje.

Kataster wodny

System informacyjny o gospodarowaniu

wodami

Dział I: Dział II

• Sieci hydrograficzne, hydrologiczne, program wodno-

środowiskowy

meteorologiczne plan gospodarowania

wodami,

• Przebieg granic obszarów zlewni, ochrony przeciwpowodziowej,
dorzeczy przed skutkami suszy
• Zasobów wód podziemnych listy przedsięwzięć
• Ilość i jakoś zasobów i programów priorytetowych
• Wielkość poboru wód
• Źródła i charakterystyka zanieczyszczeń
• Stan biologiczny
• Obwody rybackie

• Użytkowanie, charakterystyka
korzystania
• Pozwolenia wodnoprawne
• Ilość i rodzaje substancji szkodliwych
• Urządzenia wodne
• Strefy obszarów ochronnych
• Spółki wodne

Zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe

odprowadzanie ścieków prowadzi
przedsiębiorstwo wodociągowo - kanalizacyjne

Odpady i ich rodzaje

Wszystkie substancje lub przedmioty

należące do jednej z kategorii określanych
z załączniku nr 1 do ustawy z 27 kwietnia
2001 r. o odpadach, których posiadacz:

• Pozbywa się
• Zamierza się pozbyć
• Jest zobowiązany do tego

Odpady dzielą się na:

• Niebezpieczne
• Medyczne
• Weterynaryjne
• Obojętne
• Ulegające biodegradacji

Podstawowe zasady

postępowania z odpadami

• Odzysk tych, których powstaniu nie

udało się zapobiec (wykorzystanie

odpadów w całości lub w części, lub

doprowadzenie do odzyskania z nich

substancji, materiałów lub energii i ich

wykorzystanie)

• Unieszkodliwianie tych, które nie

zostały poddane odzyskowi (poddanie

ich procesom przekształceń

biologicznym, fizycznym lub

chemicznym określonych ustawą)

Gospodarowanie odpadami

podlega planowaniu

• Wojewódzkie, powiatowe i gminne

plany gospodarowania odpadami są
częścią odpowiednich programów
ochrony środowiska i powstają na
zasadach określonych prawem
ochrony środowiska

• Zgodność z polityką ekologiczną

państwa

Zezwolenia:

Na czas oznaczony nie dłuższy niż 10

lat

• Na odzysk
• Unieszkodliwianie
• Zbieranie ( każde działanie mające

na celu przygotowanie ich do
transportu do miejsc odzysku)

• Transport odpadami

Ewidencja odpadów

• Obowiązek spoczywa na posiadaczu

– ilościowe i jakościowe,

• Składa się z karty:
ewidencji odpadu
przekazania odpadu,

potwierdzane przez przejmującego
odpad

Opakowania i odpady

opakowaniowe ustawa z 11

maja 2001

Producent i importer opakowań mają obowiązek

ich oznakowania, chyba że rodzaj opakowania
tego nie wymaga. 

Oznakowanie powinno określać:
1. rodzaj materiałów wykorzystanych do

produkcji opakowania, 

2. możliwość wielokrotnego użytku opakowania, 
3. przydatność opakowania do recyklingu.

• Producent i importer substancji

chemicznych bardzo toksycznych,

rakotwórczych, mutagennych lub

niebezpiecznych dla środowiska,

określonych w przepisach o substancjach i

preparatach chemicznych, są obowiązani

ustalić wysokość kaucji na opakowania

jednostkowe tych substancji, nie niższą od

10% i nie wyższą od 30% ceny substancji

chemicznej zawartej w takim opakowaniu. 

Przyjmując opakowania wielokrotnego

użytku i odpady opakowaniowe po tych

substancjach, sprzedawca jest obowiązany

zwrócić pobraną kaucję. 

Art. 12 i 13

Sprzedawca produktów w opakowaniach jest obowiązany do

przekazywania użytkownikom tych produktów informacji o

opakowaniach i odpadach opakowaniowych w zakresie:

• dostępnych systemów zwrotu, zbiórki i odzysku, w tym

recyklingu, 

• właściwego postępowania z odpadami opakowaniowymi, 

• znaczenia oznaczeń stosowanych na opakowaniach

Jednostki handlu detalicznego o powierzchni handlowej powyżej 25

m2, sprzedające napoje w opakowaniach jednorazowych, są

obowiązane do posiadania w ofercie handlowej podobnych

produktów dostępnych w opakowaniach wielokrotnego użytku. 

Minister właściwy do spraw gospodarki w porozumieniu z ministrem

właściwym do spraw środowiska, uwzględniając możliwości

stosowania opakowań wielokrotnego użytku, określi, w drodze

rozporządzenia, rodzaje napojów, których nie dotyczy obowiązek,

o którym mowa wyżej.

Art. 14 i 15

Jednostki handlu detalicznego są obowiązane do

przyjmowania zwracanych i na wymianę opakowań

wielokrotnego użytku po produktach w takich

opakowaniach, które znajdują się w ich ofercie

handlowej. 

Jednostki handlu detalicznego o powierzchni handlowej

powyżej 2.000 m2 są obowiązane do prowadzenia na

własny koszt selektywnej zbiórki odpadów

opakowaniowych po produktach w opakowaniach,

które znajdują się w ich ofercie handlowej, według

rodzajów odpadów określonych w przepisach o

odpadach. 

Recykling pojazdów

Przedsiębiorca będący producentem pojazdów jest

obowiązany do:

• ograniczania stosowania substancji

niebezpiecznych w pojazdach w celu zapobiegania

emisji tych substancji do środowiska i ułatwienia

recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji;

• uwzględniania wymogów demontażu i ponownego

użycia przedmiotów wyposażenia i części

pojazdów oraz odzysku i recyklingu pojazdów

wycofanych z eksploatacji;

• stosowania materiałów pochodzących z recyklingu

do produkcji pojazdów.

Odpady

promieniotwórcze

• odpady stałe, ciekłe lub gazowe,

zawierające substancje
promieniotwórcze lub skażone tymi
substancjami, których wykorzystanie
jest niecelowe lub niemożliwe,
zakwalifikowane do kategorii
odpadów wymienionych

Kierownik jednostki

organizacyjnej, na terenie

której znajdują się odpady:

• Zaliczenie ich do odpowiedniej kategorii
• Ewidencjonowanie wszelkich działań

dotyczących postępowania z nimi oraz
z wypalonym paliwem jądrowym

• Zapewnienie im ochrony fizycznej
• Przechowywanie w warunkach

umożliwiających ich segregację